Tussen Leden en Leiders.pdf - PvdA

als broederschap, vrijheid en gelijkheid betekenisloos zijn buiten de context van de
gemeenschap waarin ze aan de orde komen. 7 In een maatschappij waar de markt en het
streven naar efficiency de toon zetten, volstaat het niet om met de vuist op tafel eerlijk
delen te eisen, want het gaat niet alleen om het loon, maar ook om de kwaliteit van het
werk, en de kwaliteit van het leven voor en na het werk. De ideeën daarover kunnen
alleen wervend zijn, machtsverwerving mogelijk maken, wanneer ze uitgesproken en
voorgeleefd worden, wanneer ze in dialoog gedeeld worden. Ook hier is de situatie van
de PvdA op dit moment niet onverdeeld gunstig, een enkele ongelukkig gekozen
bestuurder met een te hoog salaris of een te strak geregisseerde politieke opvolging
haalt snel veel energie en geloofwaardigheid uit de praktijk van het voorleven van
democratie. Dat de kracht van ideologie niet meer dusdanig is dat actieve leden zelf,
spontaan, inhoudelijke interventies weten te plegen, men ageert overwegend (positief of
negatief) tegen voorstellen vanuit de top of vanuit de overheid, draagt ook niet bij.
Macht via de getallen gaat allereerst om deelname aan de politieke besluitvorming. Wie
niet aan tafel zit waar de beslissingen vallen, vist achter het net. Het is zaak in
regeringen, colleges, besturen en raden te zitten want anders komt van de realisatie van
mooie ideeën weinig terecht. Dit betekent vooral boven komen drijven tijdens
verkiezingen, aantrekkelijk zijn in competities om stemmen. Omdat het beeld van een
partij meer en meer in de media gemaakt wordt en van enkele mensen of zelfs van een
persoon afhangt, raakt ook de democratische ambitie hier makkelijk ondergesneeuwd.
Maar de macht van het getal schuilt ten tweede ook in invloed op wie die beslissingen
mag nemen, wie aan tafel mag zitten. Mee mogen praten over wie
volksvertegenwoordiger of partijleider wordt, maakt een beweging aantrekkelijk voor
potentiële supporters. Probleem hier is dat partijen, niet alleen de PvdA, tegenwoordig zo
hard hun best doen om kiezers vast te houden dat ze min of meer permanent campagne
voeren, ze kunnen daar niet voortdurend lastpakken bij kunnen gebruiken en deelname
aan de besluitvorming wordt nogal eens gereduceerd tot instemming of afkeuring
achteraf. Daar komt bij dat de afgelopen decennia de PvdA herhaaldelijk en overwegend
terecht gekwalificeerd is als ‘te gesloten’ , en veel van de middenkader organen die zich
met dit soort processen bemoeiden zijn dus aan de kant gezet. De vraag is of het ‘ons
kent ons’ circuit daarmee verdwenen of verkleind is.
Tenslotte schuilt er macht in de mate waarin een partij verweven is met de rest van de
maatschappij. Goed contact met belangenorganisaties en sociale bewegingen vergroot
gezag doordat de informatiestroom beter wordt en de geloofwaardigheid toeneemt. Ook
hier is de situatie voor de PvdA niet gunstig, het vanzelfsprekende verband met het
middenveld via bijvoorbeeld de vakbeweging, het onderwijs, woningbouwcorporaties of
de vrouwenbeweging is een stuk minder dan het was. De vanzelfsprekende wisselwerking
tussen maatschappelijke organisaties en de politieke partij als hun parlementaire
woordvoerder is weggevallen en daarmee is andermaal veel kennis en kunde uit het
middenkader verdwenen.
Kortom, machtsverwerving vraagt tegenwoordig meer debat achter gesloten deuren dan
op open podia en meer mandaat voor enkelingen dan voor organen. In de manier waarop
dat gebeurt kan nog altijd van allerlei inspraak sprake zijn, we komen daar later op
terug. Maar de achtergrond waartegen we dit rapport schrijven is dat tussen leden en
leiders een gat dreigt te vallen, dat het vrijwillige middenkader verder verdwijnt ten
faveure van professionele opiniepeilers, en dat individuele aanhangers van de partij vaak
niet meer rest dan instemming of, met gevaar voor grote mediagewijze fall out,
afkeuring. Bemiddeling tussen de hoge politiek van het rijksbeleid en de lage politiek
van de afdelingsvergadering is niet meer vanzelfsprekend, en wanneer leiders en leden
7 Dewey, John (1927) The public and its problems. Holt Publishers, New York.
8