Tussen Leden en Leiders.pdf - PvdA

5) We creëren een plein waarop leden elkaar kunnen ontmoeten. De commissie adviseert
om te onderzoeken hoe gekomen kan worden tot een ontmoetingsplaats voor leden
rondom thema’s die hen boeien voor de tijd dat zij dat wensen. Een open ruimte zonder
procedures en reglementen.
1. Twee hoeraatjes voor de democratie
1.1 Democratie is werk
Zo oud als de PvdA is, zo oud is de roep om meer of betere partijdemocratie. Al in 1948
constateerde men dat het niet voldoende is ‘dat de leden op kritieke momenten, wanneer
de ontwikkeling der dingen bijzondere vormen aanneemt, worden ingelicht. […] De
schadelijke uitwerking van deze practijk die men in een verminderde activiteit en in een
grote mate van niet-meer-geïnteresseerd-zijn duidelijk kan waarnemen, kunnen slechts
worden ondervangen, indien van de kant van het bestuur het recht tot medeweten van
de leden even ernstig wordt genomen als het recht tot mede-spreken en medebeslissen.’
1
Een jaar of vijftien later vraagt de partijtop zich bezorgd af hoe het moet met de vele
nieuwe jonge kiezers die dadelijk voor het eerst naar de stembus mogen. Is de PvdA wel
aantrekkelijk voor de geboortegolf van na de oorlog? De nadruk binnen de partij moet in
ieder geval weg van de organisatie en administratie en naar meer directe betrokkenheid
van de leden. ‘De partij moet geen eisen opleggen, die de moderne mens van vandaag
niet meer aanvaardt, omdat hij meent voor allerlei werkzaamheden niet meer de tijd te
hebben.’ 2 . Kort daarop steekt Nieuw Links de kop op. ‘De tegenstelling links-rechts is
vervangen door die tussen ministers en volk en die tussen deskundige en leek. In zo'n
klimaat keert alle onrust en ontevredenheid zich tegen het systeem tegen álle dragers
van het systeem, tegen alle grote politieke partijen, ja tegen de democratie zelf.’ 3 Meer
inspraak op alle niveaus, waaronder de partij zelf, is vereist.
Zo kan men moeiteloos voort met citaten van rapporten uit de jaren ’70, ’80, ’90 en ’00,
maar dat is een oefening voor elders. Hier gaat het om de constatering dat
democratisering blijkbaar nooit af is, maar een manier om de tijdgeest te lijf te kunnen.
En aanpassing aan veranderingen in de samenleving gaat via democratisering, omdat het
wezen van de politieke organisatie de democratie is. Of dat een succesverhaal is?
De achterban veranderde de afgelopen decennia; van een door de rode zuil ingekaderde
verzameling werknemers en hoofdarbeiders naar tussen verschillende linkse partijen
pendelende ambtenaren, kenniswerkers, migranten, studenten, kunstenaars en
beroepsbestuurders. Geen herkenbare kiezers met gedeelde belangen meer, maar een
grote, vluchtige verzameling mensen die op zijn best het linkse levensgevoel delen. De
strijd tussen ideologieën zegt moderne kiezers minder dan de vraag of de verschillende
vertegenwoordigers van politieke partijen in hun comfortzone passen. Ondertussen nam
het aantal media enorm toe en hun invloed navenant. Beelden en leuzen zetten meer en
meer de toon, voor het uiteenzetten van visie lijkt minder ruimte dan ooit.
In reactie daarop of als gevolg daarvan veranderde ook de PvdA. Toen Nederland eind
jaren vijftig tien miljoen inwoners had, had de PvdA zo’n 150.000 leden. Maar terwijl de
bevolking sterk groeide, nam het ledental af, tot zo’n 60.000 nu bij een bevolking van 17
miljoen. In ledental is de PvdA nagenoeg gevierendeeld ten opzichte van vijftig jaar
geleden. Ook het kader wijzigde, van geschoolde arbeiders die het er in de avonduren bij
1
Wiardi Beckman Stichting (1949) “Democratie in grote organisaties” S&D p 687-693.
2
Meester, Eibert (1964) De partij van morgen. Uitgever: Partij van de Arbeid, Amsterdam.
3
Doel, van den, Hans en Han Lammers (eind redactie) (1966) Tien over rood. Uitdaging van Nieuw Links aan
de PvdA. Polak & Van Gennep, Amsterdam.
5