December '10

Kunt u uitleggen hoe een surimono gemaakt werd?
Een groep dichters geeft een opdracht aan een prentontwerper om rondom een bepaald thema een
prent of een serie van prenten te maken. De schetsen daarvoor worden omgezet in een soort van lijn-
kopie, die gebruikt wordt om over te zetten op een plankje van kersenhout. Een bloksnijder snijdt
dat uit en wat je dan krijgt is een lijnblok, dat in feite de buitenlijnen van het ontwerp zijn.
Als dat klaar is, schrijft de kalligraaf in de daarvoor open gelaten ruimte de gedichten. Deze
worden vervolgens in een ander blok gesneden, waarna de verschillende kleurenblokken stuk voor
stuk uitgesneden worden. Uiteindelijk wordt dat allemaal afgedrukt op mooi Japans papier. Dat is
in een notendop de volgende waarin de productie plaatsvindt.
De dichtersgenootschappen lieten de surimono slechts in beperkte oplage drukken, wat deze
prenten ook tegenwoordig nog extra exclusief maakt. Er zijn schattingen dat van populaire prent-
en, zoals De Grote Golf van Hokusai, misschien tien à twaalf duizend afdrukken gemaakt zijn met
dezelfde blokken. Persoonlijk vermoed ik dat de oplage van surimono zelden boven 500 stuks per
ontwerp uitkwam. Er zijn veel surimono bekend waarvan er maar één exemplaar in de wereld bes-
chreven is. Van De Grote Golf van Hokusai zijn er geloof ik meer dan 250 exemplaren bekend.
Worden surimono vandaag de dag ook nog gemaakt?
Nee, het kende echt de hoogtijdagen qua productie rond 1820 ongeveer. Er wordt nog wel een en-
kele keer dit soort prenten gemaakt, maar dan worden ze afgedrukt door mensen die de traditie van
blokdrukkunst levend proberen te houden. Een paar jaar geleden is er in het Volkenkunde Museum
voor de Universiteit van Leiden een workshop gehouden met een moderne Japanse prentmaker,
waar studenten hun eigen ontwerpen konden uitsnijden en afdrukken. Tot mijn grote spijt heb ik
het zelf nooit geprobeerd, maar ik denk dat daardoor het alleen maar verder in mij zal doordringen
hoe ontzettend moeilijk het is om de verfijning van die surimono te bereiken
Kunt u alvast een tipje van uw onderzoekssluier oplichten?
De meest dichters op de surimono waren niet per se de meest bekwame dichters uit de wereld van
de kyôka, maar ze hebben grote culturele bagage, en veel kennis van de klassieke Japanse literatuur,
waar ze ook heel trots op zijn. Zowel de dichters als ontwerpers zijn goed ingevoerd in recente de-
batten rondom Japanse klassieke literatuur. Dat is nogal wat, als je je bedenkt dat surimono vaak
afgedaan worden als als vrolijke prentjes met lollige gedichtjes erop. Want in veel gevallen gaat het
dus wel degelijk een stuk dieper.
In de laatste jaren is er best het een en ander aan wetenschappelijk onderzoek gedaan naar
surimono en ik verwacht dat tegen de tijd dat mijn proefschrift uitkomt, het niet het vakgebied op
zijn kop zal zetten. Ik denk dat binnen het vakgebied van surimono, het een stevige bevestiging is
van verschillende geopperde ideeën en een - hopelijk welkome - uitbreiding is van het bestaande
onderzoek. Binnen het vakgebied van Japanse prenten wordt aangetoond hoeveel surimono ver-
schillen van andere prenten, en voor het kader van vroegmoderne Japanse literatuur wordt hopelijk
duidelijk hoe verschillende mensen omgaan met hun klassieken. Het is een multidisciplinaire studie
en denk dat het in enkele disciplines wel een bepaalde ‘spark’ zou moeten kunnen afgeven.
Het streven is om mijn proefschrift in 2011 te verdedigen.
op dE koffiE bij: daan kok • 23