December '10

Wat moet het de nieuwsgierigheid geprikkeld hebben. Stel je voor: jouw land en volk, dat stevig
vasthoudt aan haar eeuwenoude gebruiken, krijgt beetje bij beetje inzicht in de wonderbaarlijke
voorwerpen die letterlijk uit een andere wereld lijken te komen. Tijdens de isolatie van Japan waren
het enkel de Nederlandse handelaren die met hun schepen goederen en kennis vanuit de rest van de
wereld Japan binnen kregen.
Naast specerijen en dierenhuiden waren vooral de wetenschappelijk instrumenten uit Eu-
ropa erg interessant, net zoals sommige ‘simpele’ gebruiksvoorwerpen, naar Europese standaard
dan. De ene Japanner reageerde sceptisch, de ander ontpopte zich tot heuse verzamelaar van deze
wonderlijke spullen. Verwarrend moet het wel geweest zijn; waar gebruikten ze deze dingen voor?
Zo is er een geval bekend uit die tijd van een porseleinen urinoir dat, meegenomen door de Neder-
landers, vervolgens in een voornaam Japans huis als waterkan bij de thee-ceremonie werd gebruikt.
Pijnlijk? De Japanse heer had hier geen last van, hij was juist apetrots op zijn exotische kan.
Klinkt dit herkenbaar? Onze voorouders zijn er immers op precies dezelfde manier vaak genoeg
ingetuind, en ook nu gebeurt het nog. Pronk je met die Nieuw-Guinese strijdhoorn aan de muur,
blijkt het om een doodgewone peniskoker te gaan - maar dat terzijde. Tegenwoordig lopen we niet
zo snel meer tegen die spreekwoordelijke lamp aan. Kennis van landen en culturen is immers wijd-
verspreid. Maar als het om vreemde voorwerpen, of moderner gezegd ‘gadgets’ gaat, weet Japan ons
nog steeds te verbazen. Een greep uit de categorie “Hoe Verzin je Het?”: stof-vasthoudende slippers
voor je kat, zodat het beest ook nog eens wat doet in het huishouden. Nuttig of enkel belachelijk? Jij
mag het zeggen.
Japan heeft echter nog een ander talent. Voor een volk dat bekend staat als zeer vasthoudend
aan tradities, zijn Japanners erg goed in het overnemen van cultuurverschijnselen uit andere landen.
Vooral de Verenigde Staten is voor Japanners het paradijs, want letterlijk alles is daar mogelijk, vol-
gens hen. Cowboy-bars, Las Vegas-clubs en typisch Amerikaanse weddingchapels tref je nu zomaar
in Japanse steden aan. In de bars die nagebouwd zijn in de stijl van het Wilde Westen, vertoeven de
gasten compleet met cowboy-kostuum en hoed en noemen elkaar bij bijnamen (“Howdy John-san,
hoe gaat het nu?”). Een Japanse cowboy. Het moet niet veel gekker worden. Is hier nu geen sprake
van ernstige cultuur-verloedering?
“Welnee!” zal de gemiddelde Japanner die je hierop aanspreekt breed glimlachend antwoor-
den. “Wij veranderen onze cultuur niet, wij verrijken hem juist.” Precies. De Japanse cultuur is als
een enorme spons, die opneemt wat het interessant acht en het deel maakt van het grote geheel.
Zo zijn ze werkelijk meesters in het subtiel aanpassen van de context van een buitenlands verschi-
jnsel, om het tot iets Japans te maken. Het voorbeeld van de cowboy-bars zou menig Amerikaan