Het rapport - De Nationale DenkTank

42
6.2 Verbeteren van formele arbeidsrelaties
De formele arbeidsrelaties zijn vastgelegd in formele kaders als wet- en regelgeving, cao’s en
individuele arbeidsovereenkomsten. ormele kaders die flexibiliteit en maatwerk toestaan, maken
een hogere effectiviteit van de organisatie en het inspelen op individuele behoeften mogelijk.
Het is in de eerste plaats aan werkgevers, de overheid en sociale partners om hieraan vorm te
geven. De oplossingen Cao à-la-carte en Representatieve vakbonden en het advies Demotie
dragen bij aan de toekomstbestendigheid van de formele arbeidsrelaties. 83
Cao à-la-carte
Neem zogenaamde ‘à-la-cartebepalingen’ in de cao op. Deze stellen werknemers in staat
het arbeidsvoorwaardenpakket af te stemmen op hun persoonlijke behoeften door uitruil van
arbeidsvoorwaarden.
Probleemomschrijving
Werkgevers en werknemers hebben de behoefte het
arbeidsvoorwaardenpakket aan te passen aan hun individuele
arbeidsrelatie en situatie. In 95 procent van de
bedrijfstak-cao’s is dit (nog) niet of nauwelijks mogelijk. 84
Dit betekent dat dezelfde arbeidsvoorwaarden gelden
voor bijvoorbeeld een 30-jarige moeder en een 50-jarige
grootvader die beiden werkzaam zijn in dezelfde branche,
terwijl zij verschillende behoeften hebben.
Behoeften aan bepaalde arbeidsvoorwaarden verschillen
niet alleen van werknemer tot werknemer, maar
kunnen ook gedurende het werkzame leven van een
werknemer veranderen. 85 Zo kan een werknemer in
een bepaalde levensfase behoefte hebben aan meer tijd met zijn kinderen, maar niet aan een
vergoeding voor openbaar vervoer omdat hij altijd met de auto naar zijn werk gaat. Enkele jaren
later kunnen deze behoeften anders zijn, bijvoorbeeld omdat de kinderen dan het huis uit zijn.
De grootschaligheid van cao’s maakt het moeilijk in te spelen op de veranderende behoeften
van individuele werknemers. Toch ligt de kracht van cao’s juist in het feit dat werknemers niet individueel
hoeven te onderhandelen over hun arbeidsvoorwaarden. Dit scheelt zowel werkgevers
als werknemers veel tijd en geld. À-la-cartebepalingen bieden een oplossing binnen de bestaande
contractvorm, waarbij het schaalvoordeel van de cao behouden blijft.
Oplossing
Met de cao à-la-carte kan een werknemer zelf bepalen welke arbeidsvoorwaarden hij gebruikt.
In de cao is een standaard arbeidsvoorwaardenpakket vastgelegd. 86 De werknemer kan de
inhoud van het pakket aanpassen door arbeidsvoorwaarden in te ruilen, waarbij de waarde
van het individuele pakket gelijk blijft aan de waarde van het standaardpakket. De werkgever
bepaalt welke arbeidsvoorwaarden inwisselbaar zijn.
Voorbeelden zijn: vakantiedagen en -toeslag, variabele uitkeringen zoals winstdeling, bonus en
13e maand, meer-/overwerkvergoeding, vergoeding voor vervoerskosten en verlof.
83 De Nationale DenkTank 2011 heeft er bewust voor gekozen het ontslagrecht in dit rapport buiten beschouwing te laten,
omdat het geen knelpunt is op weg naar volwaardige arbeidsrelaties.
84 De Haan. (2010). Wijziging van Arbeidsvoorwaarden in de CAO.
85 Zie hoofdstuk 4 arbeidsmotivatie.
86 Dit standaardpakket geldt als werkgever en werknemer geen maatwerk afspreken.