Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
jaargang 15 verkoopprijs € 3,95<br />
Pasta met pit<br />
Overnachten<br />
in de jungle<br />
Nummer 01. Feb 2013<br />
Dampende<br />
dranken
SAM MOET NOG<br />
VEEL LEREN.<br />
Help hem blindengeleidehond worden. Ga naar<br />
adopteereenpup.nl
De aftrap<br />
Voor je ligt de aftrap van een nieuw ‘Diabetes & Leven<br />
jaar’. En als ik zo onbescheiden mag zijn: dit eerste<br />
nummer bevat indrukwekkende verhalen. Over zowel<br />
ervaringen van mensen die te kampen hebben met<br />
de gevolgen van hun diabetes (en van hun gezin),<br />
als blijmakend nieuws uit de wetenschap. Zo heeft<br />
<strong>het</strong> UMC St Radboud in Nijmegen een forse subsidie<br />
gekregen voor onderzoek naar de bètacellen in de<br />
alvleesklier. Dit is echt veelbelovend, je leest erover op<br />
pagina 20.<br />
Een verhaal dat mij persoonlijk erg aangreep is <strong>het</strong><br />
relaas van Lydia Braakman. Haar beide dochters,<br />
Ambra van 13 en Iris van 9 hebben diabetes, sinds<br />
hun tweede jaar. Toen bij Ambra diabetes werd<br />
ontdekt, woonde <strong>het</strong> gezin in Bangkok, waar erg<br />
weinig bekend is over kinderen met diabetes. Ze<br />
moesten alle zeilen bijzetten om de diagnose gesteld<br />
te krijgen en de benodigde insuline voorgeschreven<br />
te krijgen. De artsen aldaar vonden <strong>het</strong> vreemd dat<br />
de ouders zelf de insuline wilden injecteren: ‘Daar<br />
huurden ze toch zeker een verpleegster voor in?’<br />
Maar de ouders hielden voet bij stuk: dat wilden ze<br />
absoluut zélf doen. Bij <strong>het</strong> lezen van dit interview<br />
zullen verbazing, verontwaardiging en bewondering in<br />
Colofon<br />
Diabetes & Leven is een uitgave van Bohn Stafleu<br />
van Loghum, onderdeel van Springer <strong>Media</strong>,<br />
Postbus 246, 3990 GA Houten, tel. (030) 638 37 36,<br />
e-mail: klantenservice@bsl.nl<br />
Uitgever Paul Dijkstra<br />
Hoofdredacteur John Frijters<br />
Eindredacteur Karin van Wordragen<br />
Vormgeving Twin <strong>Media</strong> bv Culemborg<br />
Aan dit nummer werkten mee Annemarie van<br />
Donselaar, Nathalie Ekelmans, Constance de Koning,<br />
Herma Nijhuis, Pascale Pander, Jacqueline Putker,<br />
Marlies Slegers, Christel Vondermans, Mary Stottelaar<br />
je hoofd vechten om voorrang…<br />
In dit nummer ook aandacht voor eetstoornissen.<br />
Lastig en gevaarlijk in combinatie met diabetes.<br />
Ontkenning speelt hierbij vaak een rol. Dus wordt<br />
helder uitgelegd wanneer er sprake is van een<br />
eetstoornis en wat je er aan kunt doen. Bovendien<br />
hebben we drie vrouwen bereid gevonden te<br />
vertellen over hun ervaring met een eetstoornis. Erg<br />
indrukwekkend.<br />
Van geheel luchtige, doch leerzame orde is <strong>het</strong> artikel<br />
over ‘Dampende dranken’, van thee tot glüwein. Je<br />
kennis over de oppeppers wordt aardig opgekrikt en<br />
<strong>het</strong> water loopt je vast in de mond met de heerlijke<br />
recepten die erbij worden vermeld. Winter koud? Hier<br />
warm je lekker van op!<br />
Een mooie variatie dus in dit eerste nummer van<br />
2013. En er is nog veel meer. Ga er lekker voor zitten,<br />
ik wens je veel plezier toe bij <strong>het</strong> lezen!<br />
Redactie-adres<br />
Bohn Stafleu van Loghum, t.a.v. diabetes & Leven,<br />
Postbus 246, 3990 GA Houten, tel. (030) 638 38 80,<br />
e-mail: diabetesenleven@bsl.nl<br />
Advertentie-exploitatie<br />
Bohn Stafleu van Loghum,<br />
Postbus 246, 3990 GA Houten<br />
Informatie over adverteren:<br />
Gertjan Verhoog, tel. (030) 638 37 65,<br />
e-mail: G.Verhoog@bsl.nl<br />
Abonnementen Zie lezersservice, pagina 49<br />
John Frijters<br />
VOORWOORD<br />
Levering en diensten geschieden volgens de voorwaarden<br />
van Springer <strong>Media</strong>, gedeponeerd bij de<br />
Kamer van Koophandel te Utrecht onder dossier<br />
32107635 op 17 juni 2010. De voorwaarden staan<br />
op www.bsl.nl of worden de koper op diens verzoek<br />
toegezonden.<br />
Het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen<br />
en berichten uit dit tijdschrift is slechts geoorloofd<br />
met bronvermelding en met schriftelijke toestemming<br />
van de uitgever.<br />
© Bohn Stafleu van Loghum 2013<br />
ISSN 1566-2756
INHOUD<br />
Inhoud<br />
ELKE KEER<br />
Voorwoord 3<br />
Colofon 3<br />
Laat wat horen 6<br />
Jacqueline 19<br />
Puzzel 23<br />
Hypofiel 27<br />
Marlies 49<br />
Lezersservice 49<br />
Volgende keer 50<br />
Abonnement 50<br />
4 | diabetes & leven<br />
‘‘<br />
14<br />
LEVEN 20<br />
8 Nieuws<br />
14 Matthieu Brons over insuline<br />
spuiten bij de brandweer<br />
‘Als je een hypo of hyper<br />
goed onder controle kunt<br />
houden, is <strong>het</strong> mogelijk om<br />
goed te blijven functioneren’<br />
24 Lydia heeft twee kinderen<br />
met diabetes<br />
‘Als ouder moet je leren je<br />
kind met diabetes stap voor<br />
stap los te laten’<br />
Ik ben doorverwezen naar een<br />
psycholoog. Vanaf toen ben ik<br />
ook echt aan mijn boulimia<br />
gaan werken<br />
MEDISCH<br />
20 Insulineproducerende cellen<br />
in de spotlights!<br />
Misschien is één van de oplossingen<br />
voor diabetes te vinden in deze<br />
cellen. Reden voor onderzoek!<br />
30 Met glucosesensor minder stress<br />
en beter ingesteld tijdens de<br />
zwangerschap<br />
Mooie resultaten uit <strong>het</strong> onderzoek<br />
van diabetesverpleegkundige<br />
Judith van Niel
VOEDING<br />
10 Dampende dranken<br />
Hartje winter, de warme drankjes zijn<br />
niet aan te slepen. Lekker! En gezond?<br />
35 Penne all‘arrabbiatia<br />
Een ideale pasta om op koude dagen<br />
te eten, vanwege de chili peper. Daar<br />
word je lekker warm van!<br />
41 Wegwijs op <strong>het</strong> etiket<br />
Waar doe je goed aan om te kiezen?<br />
Veel mensen zien door de bomen<br />
<strong>het</strong> bos niet meer. Het etiket van een<br />
voedingsmiddel biedt een schat van<br />
informatie<br />
10 28<br />
OMGEVING<br />
28 Wakker worden in de jungle<br />
Dat kan bij Center Parcs <strong>het</strong> Heijderbos.<br />
Maak kans op een Jungle Lodge<br />
arrangement voor vier personen!<br />
38 Positief omgaan met diabetes type 2<br />
Met deze negen aandachtspunten kom je<br />
een heel eind<br />
44 Eetstoornis<br />
Drie vrouwen met diabetes vertellen hun verhaal.<br />
Hun gevecht tegen <strong>het</strong> eten en de kilo’s<br />
INHOUD<br />
diabetes & leven | 5
VRAGEN<br />
Laat wat horen<br />
Op deze pagina’s<br />
hebben we ruimte<br />
gemaakt voor jouw<br />
vragen over diabetes<br />
die je bezig houden. Diabetesverpleegkundige<br />
Jacqueline<br />
Putker doet haar best jouw<br />
vragen te beantwoorden.<br />
Heb je een reactie<br />
op een artikel of heb je iets<br />
mee gemaakt dat<br />
je graag wilt delen? We horen<br />
<strong>het</strong> graag!<br />
diabetesenleven@bsl.nl<br />
HALLO JACQUELINE,<br />
Ik ben 54 jaar, heb Diabesitas (diabetes en obesitas, red.)<br />
en al vele diëten gevolgd. Niets helpt. Inmiddels is mijn<br />
BMI opgelopen naar 37. Dit hardop te zeggen is voor mij<br />
een overwinning maar ik ben dan ook radeloos. De pilletjes<br />
voor de suiker kunnen niet verder verhoogd worden en<br />
insuline spuiten is de volgende stap. Mijn suikers zijn veel te<br />
hoog. Ik heb iets gelezen over darmhormooninjecties. Zou<br />
dat iets voor mij zijn? Over drie maanden zie ik de huisarts<br />
en wil er dan met hem over praten, want ik heb gelezen dat<br />
je van insuline spuiten dikker kunt worden. Groetjes Diana<br />
Beste Diana,<br />
Wat dapper dat je met zoveel eerlijkheid deze vraag stelt.<br />
Obesitas is een serieus probleem en ik begrijp heel goed dat<br />
6 | diabetes & leven<br />
DAG JACQUELINE,<br />
Tijdens onze skivakantie ben ik heel ernstig ontregeld geweest. Hele hoge bloedsuikers!<br />
Bijspuiten hielp niet en omdat ik in Frankrijk was heb ik geen dokter opgezocht,<br />
want die spreken geen Engels en ik geen Frans. Dus 10 dagen aangeprutst<br />
en me rot gevoeld. Toen ik thuis kwam en <strong>het</strong> nog steeds niet beter ging belde<br />
ik de diabetesverpleegkundige die mij vroeg waar ik mijn insuline bewaard had<br />
tijdens de vakantie. Ik had mijn insulinepennen in mijn ski-jack bewaard, omdat ik<br />
ze overdag regelmatig nodig had. Nu blijkt dat mijn insuline waarschijnlijk bevroren<br />
is geraakt, maar weer ontdooid was als ik <strong>het</strong> ging gebruiken, dus ik had dat niet<br />
opgemerkt. Zou dit de meest logische verklaring van mijn ontregeling zijn denk jij?<br />
En waar kan ik dan mijn insuline veilig bewaren? Groet van Tudy H.<br />
Beste Trudy,<br />
Jazeker, ik denk dat dat de meest logische verklaring is van jouw ontregeling.<br />
Insuline die (deels) bevroren is geweest is absoluut onwerkzaam geworden.<br />
De insulinedeeltjes vriezen namelijk kapot. Als je de insuline op je huid bewaart<br />
(dus in je skibroek of een binnenzak van je trui) gaat <strong>het</strong> goed. Het zou<br />
voldoende zijn om één insulinepen van snelwerkende insuline bij te hebben,<br />
overweeg de langwerkende insulinepen dan in je appartement achter te laten.<br />
je er radeloos van wordt. Steeds vaker krijgen mensen ook<br />
al op jonge leeftijd te maken met diabetes als gevolg van<br />
overgewicht. Het darmhormoon is sinds kort beschikbaar<br />
in de vorm van een injectie. Op dit moment wordt <strong>het</strong> alleen<br />
vergoed aan mensen met een BMI hoger dan 35, dus<br />
wat dat betreft kom je in aanmerking. Helaas is <strong>het</strong> tevens<br />
zo dat op dit moment <strong>het</strong> eerste recept door een internist<br />
voorgeschreven moet worden. Verder geeft <strong>het</strong> darmhormoon<br />
wat bijwerkingen als misselijkheid, meestal van<br />
voorbijgaande aard. Het wordt met enige terughoudendheid<br />
voorgeschreven, want met zo’n nieuw middel kennen<br />
we nog niet de bijwerkingen op lange termijn. Het grootste<br />
voordeel van <strong>het</strong> middel is dat je er niet van aankomt,<br />
zelfs wat van af zult vallen, en dat <strong>het</strong> darmhormoon je<br />
glucoses verbetert. Bespreek <strong>het</strong> zeker met je huisarts!
HOI JACQUELINE,<br />
Ons dochtertje van 4 jaar liep tijdens een weekje in Zuid-Afrika een flinke ontregeling op na een<br />
verbranding in de zon. Ze speelde aan <strong>het</strong> strand met andere kinderen en we hebben niet opgemerkt<br />
dat de zon zo fel was. Het is allemaal met een sisser afgelopen, maar we waren erg bezorgd.<br />
Ze kreeg koude rillingen en heel hoge glucosewaarden, maar ze was ook misselijk en wilde niks<br />
drinken. Heb je nog tips, aanbevelingen, indien zich zo’n situatie aandient? Groeten, Simone en Niek<br />
Beste Simone en Niek,<br />
Ja, dat kan altijd een keer gebeuren zo’n verbranding maar leuk is <strong>het</strong> niet. Zo te horen heeft<br />
jullie meisje een zonnesteek opgelopen in <strong>het</strong> zonnetje. Een zonnepet of hoedje kan voorkomen<br />
dat haar hoofd te warm wordt en een zonnesteek zich aandient. Goed drinken of yoghurt eten,<br />
waterijs, thee, bouillon is altijd aan te bevelen. Glucosewaarden meten is belangrijk onder deze<br />
omstandigheden. Bij hoge metingen wat bijspuiten met kortwerkende insuline, bij lage metingen<br />
de dosering insuline verlagen of glucosehoudend voedsel/drinken laten eten. Bij hoge bloedsuikers<br />
en misselijkheid/braken kun je niets anders dan contact zoeken met een (kinder)arts.<br />
Voorkomen is beter dan genezen, dus smeer met een hoge zonnefactor en zorg voor goede hoofdbedekking.<br />
Tip: overweeg pilletjes tegen misselijkheid mee te nemen in je EHBO-doosje. Dat kan<br />
enorm helpen om <strong>het</strong> eten/drinken toch mogelijk te maken onder deze omstandigheden!<br />
IK VIND HET LEVEN MET DIABETES OVER HET ALGEMEEN GOED TE DOEN<br />
Ja 50%<br />
Nee 33%<br />
Niet relevant, ik heb namelijk geen diabetes 17%<br />
Ook je mening geven? Reageer op de nieuwe stelling op www.diabetesweb.nl<br />
IK HEB DIABETES EN BEN BEKEND MET DE KOOLHYDRAAT-INSULINERATIO<br />
• Ja<br />
• Nee<br />
• Niet relevant, ik heb namelijk geen diabetes<br />
Stelling<br />
van deze<br />
periode<br />
diabetes & leven | 7
NIEUWS<br />
Nieuws<br />
VERKOUDEN??<br />
Een volle neus en waterige ogen: <strong>het</strong> is er weer de<br />
tijd van <strong>het</strong> jaar voor. Maar er is iets wat verlichting<br />
kan bieden. Kneipp mint-eucalyptus heeft een verfrissende<br />
werking op lichaam en geest en laat je weer<br />
vrijer ademen. De frisse geur van mint-eucalyptus is<br />
afkomstig uit Australië. Het laadt je<br />
weer een beetje op, en dat allemaal<br />
in je eigen badkamer.<br />
Kneipp respecteert de<br />
natuurlijke huidbalans,<br />
waardoor de producten<br />
ook zeer<br />
geschikt zijn voor<br />
de gevoelige huid.<br />
Verkrijgbaar in<br />
douchegel, badkristallen,badschuim<br />
en badolie.<br />
WERELDWIJD ONDERZOEK WIJST UIT:<br />
DIABETES VORMT GROTE BELASTING VOOR GEZINSLEDEN<br />
Uit de door Novo Nordisk bekend gemaakte resultaten van <strong>het</strong> DAWN2 onderzoek, blijkt dat de fysieke, financiële en<br />
emotionele belasting van diabetes wordt gedragen door <strong>het</strong> hele gezin en niet alleen door de persoon met diabetes zelf.<br />
DAWN2 staat voor Diabetes Attitudes, Wishes and Needs en is een vervolg op de DAWN -studie uit 2001. In DAWN2 is<br />
naast onderzoek naar de psychosociale aspecten van diabetes, nu ook voor <strong>het</strong> eerst in de geschiedenis aandacht voor<br />
gezinsleden van mensen met diabetes. Aan <strong>het</strong> onderzoek deden ruim 15.000 mensen met diabetes, hun gezinsleden,<br />
verpleegkundigen , diëtisten, huisartsen en specialisten in zeventien landen mee, waaronder <strong>Nederland</strong>. De eerste resultaten<br />
van DAWN2 laten onder meer zien dat 63% van de gezinsleden zich zorgen maken over de mogelijkheid dat hun<br />
kind of partner ernstige complicaties kan ontwikkelen als gevolg van diabetes. 66% van de gezinsleden van insulinegebruikers<br />
zijn bang dat hun kind of partner ’s nachts een hypo krijgt. Meer hierover in <strong>het</strong> volgende nummer.<br />
8 | diabetes & leven<br />
ONNODIGE VERTRAGING EN<br />
KOSTEN BIJ RIJBEWIJSVERLENGING<br />
Diabetesvereniging <strong>Nederland</strong> (DVN) heeft<br />
meldingen gekregen van mensen die problemen<br />
ondervinden met <strong>het</strong> verlengen van <strong>het</strong> rijbewijs.<br />
Doordat ze aangeven diabetes te hebben, komen<br />
ze in een woud van regels en formulieren terecht<br />
waardoor de rijbewijsverlenging veel frustratie<br />
oplevert en veel geld kost. Onnodig, vindt DVN.<br />
Inmiddels heeft <strong>het</strong> Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen<br />
(CBR) dit signaal van DVN<br />
ontvangen en hoopt DVN om samen met hen<br />
en andere partijen de procedure helder, goedkoop<br />
en vooral kort te maken. De meldingen die<br />
DVN ontving, gaan over de onrechtvaardigheid<br />
die mensen met diabetes ervaren ten opzichte<br />
van mensen zonder diabetes. Betrokken instanties<br />
werken langs elkaar heen waardoor mensen<br />
zonder rijbewijs komen te zitten, met alle gevolgen<br />
van dien. Bij de verlengingsprocedure krijgt de<br />
automobilist te maken met de gemeente, <strong>het</strong> CBR,<br />
keuringsartsen en medisch specialisten. Bij elke<br />
stap hoort een formulier, een wachttijd en doorlooptijd.<br />
Meer hierover is te lezen op:<br />
www.dvn.nl/actueel/nieuws.
KINDERMULTI<br />
GEZOET MET STEVIA<br />
Juist in de winter kunnen kinderen blijven<br />
kwakkelen met steeds terugkerende verkoudheden.<br />
Hun weerstand is nog niet zo<br />
groot en daarom is <strong>het</strong> zinvol extra op de<br />
vitaminen en mineralen te letten. Bijvoorbeeld<br />
door een kindermulti te geven. Maar<br />
dan wel <strong>het</strong> liefst een zónder suiker. En dat<br />
kan vanaf nu. Elke Dag Junior is de eerste<br />
kindermulti die gezoet is met <strong>het</strong> natuurlijke<br />
en plantaardige Stevia.<br />
Elke Dag Junior blinkt uit<br />
in een brede samenstelling,<br />
goede doseringen<br />
en opneembaarheid. Elke<br />
Dag Junior is geschikt<br />
voor kinderen vanaf 2 jaar<br />
tot ongeveer 13 jaar. De<br />
verkoopadviesprijzen zijn<br />
€ 11,95 voor 30 kauwtabletten<br />
en € 24,95 voor<br />
90 kauwtabletten. Meer<br />
informatie: www.vitals.nl.<br />
‘ECHT AFVALLEN DOE JE ZO’<br />
Na ‘Andere Gezonde Voeding’, heeft diëtist/diabetesverpleegkundige Harriët<br />
Verkoelen haar tweede boek uitgebracht: ‘Echt afvallen doe je zo. Meer<br />
Andere gezonde voeding. Minder Koolhydraten’. In dit boek legt Verkoelen<br />
uit waarom je er goed aan doet een koolhydraatarme voedingsstijl te volgen<br />
en hoe koolhydraten de boosdoeners zijn van <strong>het</strong> vet rond de buikstreek.<br />
Het boek bevat 40 praktische recepten van topkok Steven Fontein en een<br />
aantal bakrecepten, waaronder koolhydraatarme cupcakes. Het boek bevat<br />
tips over mager worden zonder mager eten, over de zegeningen van BiFiworstjes<br />
en <strong>het</strong> ontbijt van vrachtwagenchauffeurs. Ook wordt <strong>het</strong> geheim<br />
van boter, kaas en eieren ontrafeld. Harriet: “Dit boek is voor iedereen<br />
die een gezondere levensstijl wil aanleren, en vooral ook mensen die er<br />
geen grammetje vanaf krijgen, wat ze ook proberen.” Harriët heeft duizenden<br />
mensen begeleid naar een gezondere levensstijl, waaronder mensen met<br />
diabetes die minder medicijnen willen gebruiken. Zowel in haar diëtistenpraktijk<br />
Prima Vita als online geeft zij voedingsadviezen. ISBN: 978-90-9027243-6, € 17,95.<br />
Verkrijgbaar bij de boekhandel en www.harrietverkoelen.nl.<br />
VEGETARISCHE<br />
ROOKWORST<br />
Lekkere stamppot met rookworst. We blijken er in<br />
<strong>Nederland</strong> gek op te zijn. In de winter verschijnt er<br />
in een <strong>Nederland</strong>s huishouden gemiddeld één keer<br />
per week rookworst op tafel. Maar... omdat steeds<br />
minder mensen iedere dag vlees willen eten, is de<br />
vegetarische rookworst een goed én lekker alternatief.<br />
Zo smaakt de Vivera rookworst heerlijk bij<br />
een stamppot, maar ook in de erwtensoep is hij een<br />
aanrader. Vivera rookworst is een vers product en is<br />
voor circa € 2,79 verkrijgbaar in <strong>het</strong> koelvak van de<br />
supermarkt bij de vleesvervangers.<br />
NIEUWS<br />
diabetes & leven | 9
VOEDING<br />
Dampende<br />
dranken<br />
Tekst Christel Vondermans Foto's Thinkstock<br />
10 | diabetes & leven
Hartje winter, de warme drankjes<br />
zijn niet aan te slepen. Thuis zet je<br />
extra thee en in een café na een<br />
wandeling drink je warme chocolademelk.<br />
Lekker! En gezond?<br />
RECEPT:<br />
CHOCO MACCHIATO<br />
Roer per beker 2 theelepels<br />
cacaopoeder en 2 theelepels<br />
suiker of een beetje zoetstof<br />
met een klein scheutje koude<br />
melk tot een ‘papje’. Verwarm<br />
per persoon 125 ml melk in een<br />
steelpan tot tegen <strong>het</strong> kookpunt.<br />
Voeg de warme melk samen<br />
met een kopje espresso toe aan<br />
de cacao en roer goed door.<br />
RECEPT: GLÜHWEIN<br />
Boen 1 sinaasappel en 1<br />
citroen goed schoon en steek<br />
er 20 kruidnagels in. Doe de<br />
sinaasappel, citroen, 750 ml<br />
droge rode wijn, 3 eetlepels<br />
suiker of wat zoetstof, 1 stuk<br />
pijpkaneel en 1 vanillestokje<br />
in een pan en breng dit tegen<br />
de kook aan. Laat dit mengsel<br />
30 minuten trekken, maar niet<br />
koken (gebruik eventueel een<br />
vlamverdeler). Serveer de wijn<br />
in hitte bestendige glazen.<br />
2<br />
3<br />
Als je <strong>het</strong> koud hebt, kun je de verwarming<br />
natuurlijk een graad hoger zetten<br />
of een kruik gebruiken. Maar de allerbeste<br />
opwarming komt van binnen<br />
uit. Dus laat die lekkere beker thee en<br />
warme (chocolade)melk maar komen!<br />
WARME MELK<br />
Van warme melk kun je heerlijk rozig<br />
worden. Warme melk bevat tryptofaan,<br />
een aminozuur dat betrokken is bij<br />
de productie van de neurotransmitter<br />
serotonine. Serotonine is <strong>het</strong> ‘feelgood’<br />
stofje in je hersenen dat onder andere<br />
een onderdeel is van <strong>het</strong> hormoon<br />
melatonine. Dit hormoon regelt je<br />
slaap-waakritme. Dit is <strong>het</strong> idee achter<br />
<strong>het</strong> huis-tuin-en-keuken advies om<br />
een beker warme melk te nemen als<br />
je niet goed in slaap kunt komen.<br />
Goed om te weten: als de glucosetoevoer<br />
in je hersenen afneemt, wordt<br />
ook de serotonineproductie minder<br />
en kun je dus prikkelbaar en humeurig<br />
zijn.<br />
KOFFIE<br />
Recent onderzoek wijst op een<br />
verband tussen <strong>het</strong> drinken van<br />
matige hoeveelheden koffi e en een<br />
lager risico op diabetes type 2. Deze<br />
daling neemt toe naarmate er meer<br />
koffi e wordt gedronken, tot zes<br />
RECEPT:<br />
WARME ANIJSMELK<br />
Los 2 tot 4 anijsblokjes<br />
op in een mok warme<br />
melk. Even roeren en<br />
klaar. Gemakkelijker<br />
kan haast niet!<br />
1<br />
VOEDING<br />
of acht kopjes per dag. Uit ander<br />
onderzoek is gebleken dat een matige<br />
hoeveelheid cafeïne, mensen met<br />
type 1 diabetes mogelijk beter waarschuwt<br />
dat er een hypo aan zit te<br />
komen. Deze hoeveelheid cafeïne zit<br />
in twee tot drie kopjes koffi e.<br />
CHOCOLADEMELK<br />
Chocolademelk kun je maken van<br />
instant cacaoproducten. Deze poeders<br />
of korrels voeg je toe aan warme of<br />
koude melk, je roert en je drankje is<br />
klaar. Maar aan instant cacao is vaak<br />
veel suiker toegevoegd. Met een eetlepel<br />
cacao maak je zelf net zo snel<br />
een chocoladedrank en zo bepaal je<br />
zélf of je suiker toevoegt. In chocolade<br />
en cacao zitten polyfenolen. Deze<br />
stoffen behoren tot de bioactieve<br />
stoffen die van nature in sommige<br />
voedingsmiddelen voorkomen. Er zijn<br />
aanwijzingen dat polyfenolen uit chocolade<br />
en cacao de bloeddruk verlagen<br />
en de kans op sterfte aan hart-<br />
en vaatziekten verkleinen. Natuurlijk<br />
krijg je met een beker chocolademelk<br />
meer calorieën binnen dan met een<br />
beker gewone melk of karnemelk.<br />
Door de warme chocolademelk van<br />
magere melk te maken en eventueel<br />
zoetstof toe te voegen, beperk je <strong>het</strong><br />
aantal calorieën.<br />
diabetes & leven | 11
VOEDING<br />
4<br />
THEE<br />
Thee is een echte oppepper. Zwarte<br />
thee bevat namelijk net als koffi e<br />
cafeïne, ook wel theïne genoemd.<br />
Cafeïne en theïne zijn verkwikkend en<br />
verhogen je concentratie. Daarnaast<br />
bevat thee antioxidanten zoals fl avenoïden.<br />
Flavenoïden zijn onmisbaar<br />
voor een goede gezondheid.<br />
Zo zet je thee op de juiste manier:<br />
• Zorg voor vers en koud water en<br />
breng dat snel aan de kook.<br />
• Is de hardheid van <strong>het</strong> water bij jou<br />
uit de kraan hoog? Laat <strong>het</strong> water<br />
dan even doorkoken. Hard water<br />
bevat namelijk veel kalk waardoor<br />
een ‘vliesje’ op de thee kan ontstaan.<br />
Dat ziet er minder smakelijk uit.<br />
• Verwarm de theepot even voor.<br />
Dit doe je eenvoudig door een<br />
beetje kokend water door de pot te<br />
walsen. Het kokende theewater dat<br />
je vervolgens in de theepot schenkt,<br />
blijft zo beter op temperatuur en<br />
dat komt <strong>het</strong> aroma van de thee ten<br />
goede.<br />
• Doe de thee (in een theezakje of<br />
thee-ei) in de pot en schenk bij<br />
zwarte thee <strong>het</strong> kokende water erbij.<br />
Laat voor groene thee <strong>het</strong> water<br />
eerst afkoelen tot zo’n 70-80 °C.<br />
12 | diabetes & leven<br />
RECEPT: KRUIDIGE<br />
CHOCOLADEMELK<br />
Roer per beker 2 theelepels<br />
cacaopoeder, een snufje<br />
kaneelpoeder en 2 theelepels<br />
suiker of een beetje zoetstof<br />
met een klein scheutje koude<br />
melk tot een ‘papje’. Verwarm<br />
per persoon 150 ml melk in een<br />
steelpan tot tegen <strong>het</strong> kookpunt.<br />
Voeg de warme melk toe aan de<br />
cacao en roer goed door.<br />
• Laat de thee drie tot vijf minuten<br />
trekken en schenk vervolgens in<br />
theeglazen.<br />
BOUILLON<br />
Verse bouillon is lekker, bevat geen<br />
conserveermiddelen en je hoeft echt<br />
geen keukenprins of -prinses te zijn<br />
om een lekkere bouillon te maken.<br />
Je kunt natuurlijk bouillon maken<br />
van een bouillonblokje of bouillon-<br />
RECEPT: SINAASAPPELTHEE<br />
MET GEMBER EN KANEEL<br />
Boen voor twee personen een<br />
halve sinaasappel schoon<br />
en snij vervolgens in dunne<br />
plakken. Verwijder de schil van<br />
een stukje gember en snijd<br />
een halve centimeter in dunne<br />
plakjes. Leg de plakjes sinaasappel<br />
en gember samen met<br />
een kaneelstokje in een theepot,<br />
hang er een zakje zwarte<br />
thee in en schenk er een halve<br />
liter kokend water bij. Laat de<br />
thee enkele minuten trekken<br />
en verwijder dan <strong>het</strong> zakje.<br />
Naar smaak kun je wat honing<br />
toevoegen.<br />
5
VOEDINGSWAARDE DRANKEN<br />
poeder. Snel, maar o zo zout. Als je<br />
<strong>het</strong> zelf wilt maken, heb je niet veel<br />
ingrediënten nodig, wel tijd: voor<br />
<strong>het</strong> maken van een lekkere bouillon<br />
moet de pan echt een tijdje zachtjes<br />
op <strong>het</strong> vuur staan. Lekker, zo’n hartige<br />
oppepper in de middag!<br />
ALCOHOL VERKOELT JUIST!<br />
Een scheutje rum door de chocolademelk<br />
voor een extra opwarmeffect?<br />
Hoe lekker dat ook kan zijn, <strong>het</strong> werkt<br />
juist averechts. Alcohol geeft slechts<br />
<strong>het</strong> gevoel van warmte en gloed. De<br />
alcohol komt in je bloed waardoor de<br />
bloedvaten zich verwijden. Op zich<br />
lijkt dit goed voor de doorbloeding,<br />
maar op den duur gaat er juist veel<br />
warmte verloren door de verwijde<br />
aderen die vlak onder de huid liggen.<br />
Je koelt dus sneller af! Er schuilt zelfs<br />
een extra gevaar in alcohol en buiten<br />
VOEDING<br />
Calorieën Koolhydraten (g) Vetten (g) Alcohol (g)<br />
Chocolademelk<br />
van 150 ml halfvolle<br />
melk, 2 theelepels<br />
suiker, 2 theelepels<br />
cacao<br />
115 18 2 0<br />
Glühwein<br />
(1 glas 150 ml)<br />
160 21 0 11<br />
Thee 0 0 0 0<br />
Halfvolle melk<br />
(1 beker 200 ml)<br />
95 10 3 0<br />
Bouillon<br />
(1 mok 175 ml)<br />
Cappuccino zonder<br />
9 0 1 0<br />
suiker<br />
(1 kop 150 ml)<br />
14 1 0 0<br />
6<br />
RECEPT: GROENTEBOUILLON<br />
Verhit 2 eetlepels olijfolie in<br />
een soeppan en bak 500 g<br />
soepgroenten ongeveer 10<br />
minuten op een zacht vuur.<br />
Voeg dan 1.250 ml water,<br />
enkele takjes peterselie, enkele<br />
takjes tijm, 2 laurierblaadjes<br />
en ½ theelepel peperkorrels<br />
toe. Laat de bouillon ongeveer<br />
20 minuten zachtjes trekken.<br />
Zeef de bouillon door een fijne<br />
zeef en breng eventueel met<br />
zout op de gewenste smaak.<br />
Serveer de bouillon in kommen<br />
of borden en strooi er nog wat<br />
fijngeknipte bieslook over.<br />
zijn: alcohol maakt je wat gevoellozer<br />
waardoor je minder snel in de gaten<br />
hebt dat je afkoelt of een hypo hebt.<br />
Zeker als je buiten actief bent, kan dit<br />
gevaarlijk zijn. Als je afkoeling niet<br />
merkt, kun je uiteindelijk onderkoeld<br />
raken. Bewaar de glühwein dus liever<br />
voor een middagje of avond thuis als<br />
je <strong>het</strong> al behaaglijk hebt en warm op<br />
met dranken als warme melk of<br />
chocolademelk, bouillon en thee.<br />
diabetes & leven | 13
Matthieu Brons over<br />
INSULINE<br />
SPUITEN BIJ DE<br />
BRANDWEER<br />
14 | diabetes & leven
Tekst Herma Nijhuis Foto's Pascale Pander<br />
LEVEN<br />
Matthieu Brons spuit eenmaal per dag langwerkende insuline.<br />
Samen met zijn arts heeft hij vastgesteld dat half tien<br />
’s avonds daarvoor <strong>het</strong> beste moment is. Voor de stabiliteit<br />
van de bloedsuikerspiegel is <strong>het</strong> aan te raden een man van<br />
de klok te zijn. Maar als je een verantwoordelijke taak bij<br />
de brandweer hebt, lukt dat niet altijd. Branden en andere<br />
calamiteiten letten niet op dit tijdstip en zeker in <strong>het</strong> begin<br />
moet Matthieu de coördinatie strak in handen houden. Hij<br />
kan niet even naar zijn auto lopen om insuline te spuiten.<br />
Het is overigens niet zo dat de<br />
combinatie van diabetes en een<br />
verantwoordelijke, onregelmatige,<br />
taak hem in de weg zit. Zo nodig<br />
een paar uur later spuiten, heeft hem<br />
niet geschaad. Toch wil hij er graag<br />
op wijzen: “Het zou een uitkomst<br />
zijn als er insuline zou worden<br />
ontwikkeld die flexibeler toe dienen<br />
mogelijk maakt zodat je niet afhankelijk<br />
bent van een bepaald tijdstip.<br />
Voor mensen die bij hulpverleningsdiensten<br />
werken en anderen die<br />
onregelmatige diensten draaien,<br />
kan zo’n type insuline er niet vroeg<br />
genoeg komen.” Om dit gegeven<br />
kracht bij te zetten en om duidelijk<br />
te maken dat diabetes en werken bij<br />
de brandweer geen onoverkomelijke<br />
combinatie hoeft te zijn, stemt<br />
hij in met een interview. Matthieu<br />
Brons (43 jaar) werkt als teamleider<br />
Opleiden en Oefenen bij de Brandweer<br />
Twente. Hij heeft te maken met<br />
tweehonderd vrijwilligers, verdeeld<br />
over zeven brandweerposten. Dat<br />
is een kantoorbaan van acht tot vijf<br />
uur. Daarnaast is hij elke maand een<br />
week oproepbaar als Officier van<br />
Dienst voor de gemeenten Losser,<br />
Oldenzaal, Tubbergen en Dinkelland.<br />
Hij coördineert dan <strong>het</strong> werk van<br />
diverse hulpverleningsdiensten, zoals<br />
brandweer, politie en ambulance.<br />
Soms wordt hij drie keer per week<br />
opgeroepen, maar <strong>het</strong> kan ook vaker<br />
zijn. Afhankelijk van <strong>het</strong> incident is<br />
hij dan een paar uur in touw. “Een<br />
woningbrand duurt al gauw een paar<br />
uur, maar een bosbrand zoals we in<br />
de regio hadden, neemt wel enkele<br />
dagen in beslag.”<br />
VAN ONDERAF BEGONNEN<br />
Hij is van onderaf begonnen als<br />
manschap op de brandweerauto.<br />
“Dat was net voor de ramp in<br />
Enschede. Een dag om nooit te<br />
vergeten: 13 mei 2000. Vier dagen<br />
later is onze dochter Emma geboren .<br />
Mijn vrouw was hoogzwanger toen<br />
ze op TV Oost hoorde dat er bij<br />
Grolsch een ammoniakvat op exploderen<br />
stond. Kort tevoren had ik<br />
haar gebeld om te vertellen dat ik in<br />
de buurt van Grolsch was, te midden<br />
van een grote ravage… Na de ramp<br />
werd brandveiligheid een hot item.<br />
Dat vergrootte mijn mogelijk heden<br />
om opleidingen te volgen en<br />
diabetes & leven | 15
LEVEN<br />
‘<br />
promotie te maken. In plaats van<br />
een brandweerspuit houd ik nu een<br />
pen in handen, zeg ik weleens gekscherend.<br />
En ja, daar is de injectiespuit<br />
bijgekomen.”<br />
BIJZONDERE VORM LADA<br />
Twee jaar geleden kreeg Matthieu te<br />
horen dat hij diabetes heeft en wel<br />
de variant LADA (latent autoimmune<br />
diabetes in adults). Dat is een vorm<br />
van diabetes type 1 die bij volwassenen<br />
voorkomt en zich heel langzaam<br />
ontwikkelt. Het lijkt zich in eerste<br />
instantie te presenteren als diabetes<br />
type 2. Naar schatting heeft vijftien<br />
procent van de mensen met diagnose<br />
diabetes type 2 eigenlijk LADA.<br />
Vooral bij jonge, slanke mensen kan<br />
dit <strong>het</strong> geval zijn. Op <strong>het</strong> moment<br />
dat de diabetes zich gaat voordoen,<br />
is er vaak nog insulineproductie<br />
aan wezig. Juist dat maakt <strong>het</strong> onderscheid<br />
met diabetes type 2 moeilijk.<br />
Een juiste diagnose is belangrijk<br />
16 | diabetes & leven<br />
Meer flexibiliteit zou<br />
een uitkomst zijn<br />
‘<br />
omdat <strong>het</strong> bij LADA beter is om<br />
meteen insuline te gaan gebruiken in<br />
plaats van tabletten. Er kunnen dan<br />
nog wat langer eigen insulinecellen<br />
behouden blijven.<br />
EEN DAG LAST<br />
Van zijn diabetes heeft Matthieu<br />
eigenlijk maar één dag last gehad.<br />
“Het was tijdens een familie-uitje<br />
naar Amsterdam. Een feestelijke dag<br />
die begon met taart. Nu ben ik een<br />
zoetekauw en omdat ik geen aanleg<br />
heb om dik te worden, nam ik volop<br />
van <strong>het</strong> lekkers dat me werd voorgezet.<br />
Het vreemde was dat ik dorst<br />
bleef houden. Een sinas erbij en<br />
nog een sinas. Het werd alleen maar<br />
erger, ook nadat ik op water was<br />
overgegaan. Continu dorst en veel<br />
plassen. ‘Ga jij morgen maar naar de<br />
dokter’, raadde mijn broer aan. Hij<br />
kende vanuit zijn baan de verschijnselen<br />
van diabetes. Onze vader heeft<br />
<strong>het</strong> trouwens ook. Mijn waarden
leken veel te hoog. Omdat mijn arts<br />
gezien mijn leeftijd, postuur en leefwijze<br />
type 2 niet waarschijnlijk vond,<br />
heeft hij door deze ‘vermomming’<br />
heen gekeken. Ik kon meteen met<br />
insuline beginnen. Langwerkende insuline,<br />
die maar eenmaal per etmaal<br />
hoeft te worden gespoten. Maar dan<br />
wel <strong>het</strong> liefst op dezelfde tijd.”<br />
ALLE ZINTUIGEN OP SCHERP<br />
“Wat zou <strong>het</strong> beste tijdstip zijn? Ik<br />
heb besloten dat dit voor mij half<br />
tien ’s avonds is. ’s Morgens vroeg<br />
rinkelen de alarmbellen van de<br />
brandweer <strong>het</strong> meest. Bij <strong>het</strong> bakken<br />
van eieren voor <strong>het</strong> ontbijt ontstaan<br />
keukenbrandjes, wasdrogers worden<br />
aangezet en er komt kortsluiting,<br />
mensen gaan naar hun werk en er<br />
gebeuren verkeersongelukken. Een<br />
tweede piek doet zich aan <strong>het</strong> eind<br />
van de middag, begin avond, voor<br />
als de mensen terug van hun werk<br />
komen. Mijn oefenavonden eindigen<br />
om half tien. Geen probleem dus<br />
om op tijd te spuiten. Tenzij zich<br />
on verwachte calamiteiten voordoen,<br />
zoals ik in <strong>het</strong> begin van dit verhaal<br />
al heb gezegd. Het zetten van een<br />
spuit duurt weliswaar maar even,<br />
maar in de hectische omstandigheden<br />
van een brand kom je daar<br />
niet aan toe. Alle zintuigen moeten<br />
op scherp staan en dat geldt des<br />
te meer wanneer er mensen in een<br />
brandend huis zijn. Is er eenmaal<br />
overzicht, dan kan ik wel even naar<br />
mijn auto lopen om te spuiten.<br />
Natuurlijk heb ik daar wel altijd mijn<br />
tasje met spulletjes liggen.”<br />
MIJN BEROEP IS MIJN PASSIE<br />
Wat was zijn eerste reactie toen hij<br />
LEVEN<br />
de diagnose diabetes te horen kreeg?<br />
Matthieu: “Het was of mijn wereld<br />
op z’n kop werd gezet. Ik was bang<br />
dat ik mijn beroep niet meer zou<br />
kunnen uitoefenen. En mijn beroep<br />
is mijn passie. De techniek die je<br />
gebruikt, de incidenten die nooit<br />
<strong>het</strong>zelfde zijn en waarbij je steeds<br />
anders moet handelen, de auto’s…<br />
De kameraadschap binnen de<br />
brandweer, <strong>het</strong> familiaire en niet te<br />
vergeten de humor. Zelf ben ik niet<br />
zo’n moppentapper, maar veel van<br />
mijn collega’s zijn daar een meester<br />
in en daar geniet ik enorm van.<br />
Het is niet zo dat ik als jongetje<br />
droomde van auto’s met zwaailichten<br />
die hard mochten rijden en<br />
fraai bochtenwerk leverden en<br />
daarom bij de brandweer wilde. Ik<br />
had wel al vroeg de wens om later<br />
bij een geüniformeerde dienst te<br />
gaan. Politie, leger of brandweer.<br />
Zo’n uniform trok me wel.” Hij kan<br />
zijn uniform blijven dragen. Wie op<br />
internet ‘brandweer en diabetes’<br />
intikt, kan op fora terecht komen<br />
waar die combinatie verschillende<br />
reacties oplevert. “Het ene geval is<br />
<strong>het</strong> andere niet, er wordt verschillend<br />
over gedacht en geoordeeld”,<br />
zegt Matthieu desgevraagd. “Maar<br />
wanneer je een hypo of hyper goed<br />
onder controle kunt houden, moet<br />
<strong>het</strong> volgens mij mogelijk zijn goed<br />
te blijven functioneren. Bepaalde<br />
functies kunnen worden uitgesloten,<br />
zoals duiken of deel uitmaken van<br />
een USAR-team dat wordt uitgezonden<br />
naar gebieden waar aardbevingen<br />
zijn geweest, maar diabetes<br />
hoeft geen reden te zijn tot ontslag<br />
of overplaatsing naar een kantoorbaan.”<br />
diabetes & leven | 17
Abonnee worden<br />
is nu wel héél<br />
aantrekkelijk!<br />
Het boek<br />
Gezond Koken<br />
cadeau<br />
OF<br />
korting<br />
Diabetes & Leven wordt met hart en ziel gemaakt door<br />
mensen die weten dat je een prachtig leven kunt hebben<br />
met diabetes. Objectieve informatie helpt je om eigen keuzes<br />
te maken. In Diabetes & Leven lees je verhalen van mensen<br />
waarin je jezelf ongetwijfeld herkent. In elk nummer wordt<br />
aandacht besteed aan de mens met diabetes, medische<br />
ontwikkelingen, lifestyle, voeding en ook aan de<br />
omgeving van mensen met diabetes.<br />
Met een abon nement op Diabetes & Leven ontvang je 8 keer<br />
per jaar objectieve, inspirerende informatie. Neem nu een<br />
abonnement en je ontvangt <strong>het</strong> kookboek<br />
Gezond Koken t.w.v. € 16,95 cadeau. Je kunt<br />
ook voor korting kiezen. Je betaalt voor <strong>het</strong><br />
eerste jaar dan slechts € 19,50.<br />
Bewust van je mogelijkheden...<br />
Bestellen?<br />
Vul de bon<br />
in op<br />
pagina 50<br />
jaargang jaargang 15 14 verkoopprijs verkoopprijs € € 3,95<br />
Pasta met pit<br />
Overnachten<br />
in de jungle<br />
Nummer Nummer 1 01. . Februari Feb 20132012<br />
Dampende<br />
dranken<br />
Frits Sissing<br />
over diabetes<br />
Mie, biefreepjes<br />
en broccoli<br />
Afvallen zonder te<br />
crashen 15 tips
Levenslang<br />
Vraag jij je wel eens af als je in de spiegel kijkt of je<br />
<strong>het</strong> meest lijkt op een appel of een peer? Vrouwen<br />
hebben vaak de vorm van een peer. Het voordeel<br />
is dit keer geheel aan onze zijde, want de peervorm<br />
is uitgeroepen tot de minder schadelijke vorm van<br />
overgewicht! We worden weer om de oren geslagen<br />
met aanbiedingen van goedbedoelde shakes en<br />
repen. Blijkbaar is dit de tijd van <strong>het</strong> jaar dat massaal<br />
<strong>het</strong> lichaamsgewicht moet worden bekritiseerd.<br />
Je ontkomt niet aan alle reclames die je voorspiegelen<br />
dat je slank én mooi kunt worden. Alsof slank<br />
altijd garant staat voor mooi? De BMI (Body Mass<br />
Index) berekent keihard of je te zwaar of te licht<br />
bent. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft deze<br />
berekening gekozen om de<br />
mate van overgewicht in een<br />
getal uit te kunnen drukken.<br />
Mijn elektronisch patiëntendossier<br />
rekent dit voor al mijn<br />
patiënten met diabetes precies<br />
uit. Dat is confronterend<br />
Jacqueline<br />
COLUMN<br />
Jacqueline Putker is<br />
diabetesverpleeg kundige.<br />
In haar column schrijft ze over<br />
wat ze hoort, ziet en<br />
meemaakt in de praktijk<br />
voor degenen die er al alles aan gedaan hebben om<br />
van dat overgewicht af te komen. In de winkels kun<br />
je kiezen uit XS t/m XXL en de spiegel vertelt je onverbiddelijk<br />
welke maat je lichaam siert. Een opsteker<br />
als je een ‘maatje minder’ kunt kiezen, maar van<br />
een ‘maatje meer’ word je meestal niet vrolijk. Maar<br />
de spiegel van je ziel is natuurlijk een veel belangrijker<br />
meetinstrument! Het slechte nieuws vandaag is<br />
dat <strong>het</strong> nog minder aangenaam lijkt te worden als je<br />
de 40 gepasseerd bent. Namelijk (nog) minder eten<br />
en (nog) meer bewegen! Het goede nieuws is dat je<br />
echt veel gezonder en vooral gelukkiger oud wordt<br />
met een lichaamsgewicht naar tevredenheid en een<br />
sportief bestaan. Wat nu te doen met al deze maten,<br />
gewichten en berekeningen? Bedenk dat <strong>het</strong> allemaal<br />
manieren zijn om je bewust te maken van je<br />
gezondheidsrisico’s. Want dikke ‘peren’ zijn uiteindelijk<br />
natuurlijk net zo ongezond als dikke ‘appels’.<br />
Maak er een levenswijze van, want levenslang is wel<br />
érg lang om iets vol te houden dat onvoldoende<br />
ingebed is in je dagelijkse levenswijze.<br />
Heb je vragen over diabetes?<br />
Stel ze op <strong>het</strong> forum van www.diabetesweb.nl<br />
en praat met anderen mee over diabetes
MEDISCH<br />
Insulineproducerende<br />
cellen in de<br />
spotlights!<br />
20 | diabetes & leven<br />
De<br />
alvleesklier
Tekst Constance de Koning Foto's Thinkstock<br />
MEDISCH<br />
Insuline is voor iedereen van levensbelang. Het zorgt<br />
ervoor dat de energie die je via je voeding binnenkrijgen,<br />
op de juiste manier gebruikt kan worden. Gezonde mensen<br />
hebben bètacellen in hun alvleesklier die voldoende<br />
insuline aanmaken om dit proces goed te laten verlopen.<br />
Bij mensen met diabetes produceert <strong>het</strong> lichaam te weinig<br />
of zelfs helemaal geen insuline (meer). Misschien is één<br />
van de oplossingen voor diabetes dan ook wel om die<br />
bètacellen eens goed onder de loep te nemen… en dat<br />
doen ze in Nijmegen!<br />
Het UMC St Radboud in Nijmegen<br />
heeft van de Europese Unie een<br />
grote subsidie van 4 miljoen euro<br />
gekregen om Europees onderzoek<br />
waarmee bètacellen zichtbaar<br />
worden gemaakt, te bundelen.<br />
Een forse subsidie, maar <strong>het</strong> gaat<br />
dan ook om zeer belangrijk en<br />
uitgebreid onderzoek waarbij met<br />
vele landen wordt samengewerkt.<br />
Zelf is <strong>het</strong> UMC St Radboud een<br />
echte autoriteit op dit gebied. Zij<br />
zijn momenteel de enige in de wereld<br />
die op dit moment de hoeveelheid<br />
bètacellen in levende dieren<br />
(ratten en muizen) kan meten.<br />
Martin Gotthardt, hoogleraar experimentele<br />
nucleaire geneeskunde<br />
in <strong>het</strong> UMC St Radboud, gaat dit<br />
project coördineren. Hij hoopt ook<br />
<strong>het</strong> aantal bètacellen bij (levende)<br />
mensen die al lang diabetes type<br />
1 hebben, snel te kunnen gaan<br />
meten. Die zouden dan vergeleken<br />
moeten worden met de bètacellen<br />
van gezonde mensen van dezelfde<br />
leeftijd. De gevonden verschillen<br />
geven een schat aan informatie<br />
waarmee verder onderzoek en hopelijk<br />
ook behandelingen kunnen<br />
worden ontwikkeld. Een groot deel<br />
van de subsidie voor dit onderzoek<br />
vormt in feite de verbinding tussen<br />
studies bij dieren en bij mensen.<br />
HOE ZAT HET OOK ALWEER…?<br />
De alvleesklier (ook ‘pancreas’<br />
genoemd) is een orgaan in ons<br />
lichaam dat erg belangrijk is voor de<br />
stofwisseling. Het zorgt er onder andere<br />
voor dat de energie uit de voeding<br />
in onze lichaamscellen wordt<br />
opgenomen, zodat we <strong>het</strong> kunnen<br />
verbranden. Voor dat proces is<br />
insuline nodig; een stofje dat alleen<br />
maar in de alvleesklier wordt gemaakt.<br />
In de zogenaamde eilandjes<br />
van Langerhans om precies te zijn.<br />
Deze ‘eilandjes’ zijn celklompjes<br />
die uit verschillende soorten cellen<br />
bestaan, waaronder de insulineproducerende<br />
bètacellen. Als je kunt<br />
meten hoeveel bètacellen er nog in<br />
de alvleesklier aanwezig zijn, zegt<br />
dat misschien ook iets over <strong>het</strong> ontstaan<br />
van diabetes. Wellicht kunnen<br />
er zelfs specifi eke diabetesbehandelingen<br />
worden ontwikkeld. Wanneer<br />
een patiënt bètacellen getransplanteerd<br />
heeft gekregen, kan beter<br />
worden gevolgd hoe die cellen zich<br />
in <strong>het</strong> lichaam gedragen, en hoeveel<br />
er uiteindelijk overblijven. Misschien<br />
is <strong>het</strong> zelfs wel mogelijk om met de<br />
bestaande bètacellen de gemaakte<br />
hoeveelheid insuline op te voeren…<br />
diabetes & leven | 21
MEDISCH<br />
HOE WORDEN DE<br />
BÈTACELLEN GEMETEN?<br />
De alvleesklier ligt op een lastige<br />
plek in <strong>het</strong> lichaam. Dat maakt<br />
onderzoek met bijvoorbeeld een<br />
minuscule camera of allerlei soorten<br />
scans er niet eenvoudiger op.<br />
Gotthardt en zijn team hebben echter<br />
iets heel handigs bedacht; ze maakten<br />
zelf een zogenaamde radioactieve<br />
‘tracer’. Dat is een stofje - in dit geval<br />
een eiwitmolecuul met een soort<br />
merkje - dat zich aan de bètacellen<br />
in de alvleesklier hecht. Op die<br />
manier kan dus vrij exact <strong>het</strong> aantal<br />
bètacellen in beeld worden gebracht.<br />
Op zich is deze techniek niet nieuw;<br />
bij <strong>het</strong> opsporen van kankergezwellen<br />
wordt <strong>het</strong> al langer gebruikt.<br />
Het is echter wel de eerste keer dat<br />
op deze manier bètacellen in de<br />
alvleesklier worden geïdentificeerd.<br />
Maar… met de tracer alleen ben je<br />
22 | diabetes & leven<br />
er nog niet. Zit de tracer eenmaal<br />
‘aan de bètacellen’, dan moet je ze<br />
nog kunnen zien. Dat gebeurt via<br />
een SPECT-scan, een zeer gevoelige<br />
beeldvormende techniek.<br />
WAT BETEKENT DIT VOOR<br />
MENSEN MET DIABETES?<br />
Heel veel! Het kan bijvoorbeeld zijn<br />
dat dankzij dit onderzoek duidelijk<br />
wordt wanneer iemand diabetes type<br />
1 krijgt. Dan ben je er vroeg bij en<br />
kun je wellicht met een effectieve<br />
behandeling voorkomen dat <strong>het</strong> ooit<br />
zover komt. Ook is denkbaar dat <strong>het</strong><br />
effect van medicijnen en therapieën<br />
veel nauwkeuriger gevolgd kan<br />
worden. Met die informatie kan de<br />
behandeling dan exact op de<br />
persoon worden afgestemd. Weer<br />
een stapje in de goede richting dus,<br />
met als uiteindelijke doel <strong>het</strong> genezen<br />
én voorkomen van diabetes.<br />
In <strong>het</strong> rood afgebeeld is de alvleesklier,<br />
ook wel pancreas genoemd.<br />
In dit orgaan bevinden zich de<br />
insulineproducerende cellen,<br />
bètacellen genoemd.<br />
BÈTACELLEN IN DE SPOTLIGHTS<br />
• Bètacellen bevinden zich in de<br />
alvleesklier en maken insuline<br />
• Werken ze niet (meer)? Dan is er<br />
sprake van diabetes<br />
• Revolutionair en uniek onderzoek<br />
UMC St Radboud brengt <strong>het</strong> aantal<br />
bètacellen in kaart<br />
• Daarvoor heeft men zelf een stofje<br />
ontwikkeld dat zich aan de bètacellen<br />
hecht zodat ze makkelijker worden<br />
gezien op een speciale scan<br />
• Internationaal samenwerkings<br />
verband waarin verscheidene<br />
disciplines worden gebundeld<br />
• Nu alleen nog bij levende dieren<br />
maar de verwachting is ook dat <strong>het</strong> bij<br />
mensen gaat gebeuren<br />
• Levert een schat aan informatie op<br />
over ontstaan van diabetes maar ook<br />
over de opties voor en <strong>het</strong> effect van<br />
mogelijke behandelingen<br />
• Met flinke subsidie van EU (4 miljoen)
Kruiswoordraadsel<br />
VAN LINKS NAAR RECHTS:<br />
1 <strong>het</strong> meten van je eigen bloedglucosewaarde - 9 Verenigde<br />
Staten - 11 boom - 12 telwoord - 13 vogelproduct - 14 ondergrondse<br />
werkplaats - 15 wintersport - 17 stuk chocolade<br />
- 18 kroeg - 19 voorzetsel - 20 gesloten - 22 slotwoord -<br />
24 symptoom van een hyper (4/5) - 27 richting - 29 ontkenning<br />
- 30 ons inziens - 31 reeds - 34 gehucht - 39 uitstraling<br />
van bijzondere personen (meervoud) - 42 rund - 43 extra<br />
eigenschap van een geneesmiddel - 46 uitroep van pijn -<br />
47 dun - 48 verlies - 50 lidwoord - 52 vochtig - 53 noot -<br />
54 hormoon dat in de alvleesklier wordt aangemaakt -<br />
58 uiting van spanning - 65 dierengeluid - 66 kleur - 67 dat<br />
heb je op iemand die je erg leuk vindt - 69 hijstoestel -<br />
70 wintergerecht.<br />
VAN BOVEN NAAR BENEDEN:<br />
Doe mee!<br />
We verdelen<br />
5x<br />
PUZZEL<br />
1 telwoord - 2 bewoner van Groenland - 3 sprookjesfiguur -<br />
4 oude munt - 5 niet (in samenstellingen) - 6 afslagplaats bij<br />
golf - 7 gemaakt van zeker oevergewas - 8 benedenwindse<br />
zijde van een schip - 9 telwoord - 10 erwtensoep - 14 zeeman<br />
- 16 in elkaar - 17 <strong>Nederland</strong>se schrijver - 21 denkbeeld<br />
- 22 grote bijl - 23 nummer - 25 deel van <strong>het</strong> oog -<br />
26 Engelse titel - 28 Saudi-Arabië (internet) - 32 livreibediende<br />
- 33 aarden vaas - 35 plaats in Zuid-Holland - 36 Europees<br />
land - 37 haast - 38 slaapplaats - 40 vogel - 41 Duitse<br />
N.V. - 44 vloeistof - 45 nieuwe versie van een film - 49 thans<br />
- 51 landbouwwerktuig - 52 niets - 55 schaakstuk - 56 kettingzang<br />
- 57 zonder hulp - 59 liefkozing - 60 te gelegener<br />
tijd - 61 stremsel - 62 waagstuk - 63 ik - 64 Nationaal Jeugd<br />
Orkest - 68 oude lengtemaat.<br />
Doe mee en maak kans op één van de vijf pakketten<br />
van Kneipp, met Mint-Eucalyptus badolie en douchegel.<br />
Werkt verlichtend bij griep en verkoudheid.<br />
Stuur je oplossing vóór 8 maart naar:<br />
Bohn Stafleu van Loghum<br />
Diabetes & Leven puzzel (B2.13)<br />
Antwoordnummer 2749<br />
3970 WJ HOUTEN<br />
diabetes & leven | 23
LEVEN<br />
Tekst Marlies Slegers Foto's Pascale Pander<br />
Twee kinderen<br />
met diabetes<br />
Eén kind met diabetes komt vaker voor, maar twee kinderen<br />
met diabetes, dat is nóg pittiger. Lydia Braakman, 47<br />
jaar, weet er alles van. Haar beide kinderen, Ambra van<br />
13 en Iris van 9, hebben sinds hun tweede diabetes. Lydia<br />
startte vanuit haar eigen ervaringen en de wens om betere<br />
begeleiding voor ouders te hebben, <strong>het</strong> bedrijf Voluit!<br />
Diabeteren voor ouders.<br />
Lydia: “We woonden in Bangkok<br />
en Ambra was tweeënhalf jaar oud,<br />
<strong>het</strong> ging al een poos niet lekker met<br />
haar. Ze dronk veel, maar dat weet<br />
iedereen aan leven in de tropen.<br />
Marco, mijn man, vertrouwde <strong>het</strong><br />
helemaal niet en hij bleef aandringen<br />
dat ze verder onderzocht zou<br />
worden. Daaruit bleek uiteindelijk<br />
dat ze diabetes had. Maar Marco en<br />
Ambra werden zonder insuline weer<br />
naar huis gestuurd – wisten wij veel.<br />
Als ouder weet je in eerste instantie<br />
zo weinig. Ze moesten de volgende<br />
dag terugkomen. Gelukkig was <strong>het</strong><br />
ziekenhuis toen wél voorbereid<br />
24 | diabetes & leven<br />
en ontving Ambra de zorg die ze<br />
nodig had. Alleen vonden de artsen<br />
<strong>het</strong> daar bijzonder vreemd dat wij<br />
wilden leren spuiten. Daar huurden<br />
we toch zeker een fulltime verpleegster<br />
voor in?! Nou, nee, dat wilden<br />
we zelf doen en dus gingen we aan<br />
de slag met spuiten en sinaasappels.<br />
Het was vooral veel pionieren, er<br />
was in Bangkok weinig bekend over<br />
kinderen met diabetes.”<br />
OVERLEVEN<br />
“Ik wilde om die reden graag terug<br />
naar Europa. Marco komt uit Italië,<br />
dus <strong>het</strong> lag voor de hand dat we na<br />
een half jaar naar Rome verhuisden.<br />
Helaas werd hij na een aantal jaren<br />
ziek en is overleden. Iris was ondertussen<br />
geboren en rond <strong>het</strong> overlijden<br />
van Marco, toen zij twee was,<br />
zei mijn gevoel dat er ook iets met<br />
haar aan de hand was. Ik heb haar<br />
bloedglucose gemeten en ja, ook zij<br />
had diabetes, bleek daaruit. Ik heb<br />
gewoon mijn verstand op nul gezet.<br />
Je leeft op de automatische piloot<br />
in zo’n periode. Ze ging mee in <strong>het</strong><br />
hele schema van prikken en meten<br />
dat ik voor Ambra had. Die eerste<br />
maanden na <strong>het</strong> overlijden van<br />
Marco was puur overleven. Na een
LEVEN<br />
diabetes & leven | 25
LEVEN<br />
paar maanden liet ik Iris onderzoeken<br />
in <strong>het</strong> ziekenhuis en bleek dat ze<br />
ook nog coeliakie had (overgevoeligheid<br />
voor gluten). Een dubbele diagnose<br />
en toen wist ik <strong>het</strong> even niet<br />
meer. Verhuizen naar <strong>Nederland</strong> leek<br />
me de enige optie. Ziekenhuiszorg in<br />
Italië is goed, maar je moet assertief<br />
zijn, weten en zeggen wat je wilt en<br />
in die periode kon ik dat even niet.”<br />
VOLUIT COACHEN<br />
Het gezin gaat terug naar <strong>Nederland</strong>.<br />
“Vooral voor Ambra een heftige<br />
periode. Alle grond was onder haar<br />
voeten weggeslagen. Toch was de<br />
verhuizing een goede stap. Hier kon<br />
ik terugvallen op familie, kon ik<br />
de zorg krijgen die Ambra en Iris,<br />
ook vanwege haar coeliakie, nodig<br />
hadden. Vanuit mijn behoefte iets te<br />
doen voor gezinnen met kinderen<br />
die diabetes hebben, ging ik werken<br />
bij Diabetesvereniging <strong>Nederland</strong>,<br />
maar begin dit jaar ben ik voor<br />
mezelf begonnen. Met Voluit! wil<br />
ik gezinnen coachen, hulp bieden<br />
als <strong>het</strong> gaat om <strong>het</strong> dagelijks leven<br />
met diabetes. Mijn filosofie is dat je<br />
kinderen heel geleidelijk een stuk<br />
eigen verantwoordelijkheid mee<br />
moet geven – afgestemd op wat je<br />
kind aan kan. Als ouder moet je dus<br />
leren je kind met diabetes stap voor<br />
stap los te laten. Niet in negatieve<br />
zin van ‘zoek <strong>het</strong> maar uit’, maar<br />
vanuit <strong>het</strong> vertrouwen dat je kind<br />
<strong>het</strong> kan. Ouders blijven vaak vanuit<br />
angst erg dicht op de diabetes van<br />
hun kind zitten. Logisch, ik heb zelf<br />
ook angsten. Dat mijn kinderen er<br />
wel ‘bij horen’ bijvoorbeeld. Vooral<br />
de oudste is daar erg mee bezig. Ze<br />
overweegt bijvoorbeeld om weer te<br />
26 | diabetes & leven<br />
gaan spuiten omdat de pomp en<br />
sensor te veel zichtbaar zijn onder<br />
haar kleding. Tja, als zij dat graag wil<br />
en er goed over nadenkt, dan kan<br />
dat. Loslaten dus.”<br />
KOUD BAD<br />
De overgang naar <strong>Nederland</strong> ging<br />
overigens niet helemaal vlekkeloos.<br />
“Iris was feitelijk al aangenomen op<br />
de school waar Ambra ook op zat.<br />
Net voor ze zou beginnen, vroeg ik<br />
een gesprek met de leerkracht aan<br />
en legde uit hoe ze met Iris om<br />
moest gaan. Daar schrok de school<br />
van – ze hadden <strong>het</strong> idee dat ze Iris<br />
niet de zorg en aandacht konden<br />
geven die ze nodig had en stelden<br />
voor dat Iris naar een andere school<br />
zou gaan. Dat was een koud bad.<br />
Uiteindelijk is <strong>het</strong> goed gekomen,<br />
Iris kon blijven, maar dat soort<br />
dingen motiveert mij wel om me in te<br />
zetten voor ouders. Als coach, trainer<br />
of mediator. Niet iedere ouder heeft<br />
nu eenmaal de capaciteit coachend<br />
met hun kind om te gaan. Ik kan ze<br />
daar bij begeleiden!”<br />
www.voluit.com<br />
Lydia Braakman kun je ook volgen<br />
op twitter: @LydiaBraakman
Hypo ‘Down Under’<br />
Ik was er redelijk nerveus voor. Een<br />
interview met een uitermate succesvolle<br />
ondernemer in <strong>het</strong> Australische Sidney,<br />
wonende in een villa die je slechts in<br />
locaties aan goudkusten tegenkomt. Hij<br />
had me uitgenodigd. Op zijn kosten.<br />
Gastvrijheid kent geen tijd. Te vroeg op<br />
Schiphol aangekomen trakteerde ik mezelf<br />
eerst op een uitsmijter, want: door<br />
te veel opspelende zenuwen die ochtend<br />
nog niet ontbeten. De Bénédictine<br />
smaakte uitermate goed, de dressing<br />
streelde de smaakpapillen en tevreden<br />
keek ik na <strong>het</strong> luxe ontbijt om mij heen.<br />
De uitnodiging van de succesondernemer<br />
liet niets, maar dan ook echt<br />
niets te wensen over. Ik mocht verpozen<br />
in <strong>het</strong> beste restaurant dat Schiphol<br />
Airport rijk is en ik liet me de gratie<br />
en de compleetheid van de uitnodiging<br />
welgevallen. De ondernemer had<br />
me vooraf gezegd dat ik me alles op<br />
zijn kosten mocht permitteren, maar ik<br />
bleef bescheiden want ik wist dat je in<br />
voorkomende gevallen een ‘conflict of<br />
interest’-sfeer zorgvuldig dient te vermijden.<br />
Ik wilde geen ‘gekocht’ interview,<br />
maar een interview met uitdaging, met<br />
spirit, met uitspraken die nadenderen<br />
in de geest van de lezer. Ach ja, je bent<br />
jong en onschuldig. De chauffeur van de<br />
limousine was <strong>het</strong> type uit een speel-<br />
film. Het type dat je meteen koestert als<br />
iemand die je vriend zou kunnen zijn.<br />
Onderweg vroeg hij honderduit over<br />
<strong>Nederland</strong>. Enfin, <strong>het</strong> zal zo’n kwartier<br />
voor geplande aankomst zijn geweest<br />
dat ik de hypo met toeters en bellen die<br />
een diabeet zo goed kent, voelde opkomen<br />
en aanzwellen. Het zweet brak<br />
me uit. Koortsachtig bedacht ik me dat<br />
mijn noodrantsoen nog in de kofferbak<br />
van de limousine moest schuilen. De<br />
keel schrapend werd <strong>het</strong> hoog tijd voor<br />
interventie van <strong>het</strong> hypo probleem. Ik<br />
sprak chauffeur André aan, legde kort<br />
uit waar <strong>het</strong> om ging en wat ik nodig<br />
had. Ik verbaasde me om de uiterst efficiënte<br />
reactie van de man: hij voegde<br />
uit richting parkeerplaats, opende de<br />
kofferdeksel en liet me <strong>het</strong> pakketje<br />
noodrantsoen uitpakken en verorberen,<br />
maar niet voordat hij me nog trakteerde<br />
op een in de limo vers gemaakt kopje<br />
koffie. Voortzoeven op de weg richting<br />
interviewlocatie vertelde André nog dat<br />
hij ‘diabetics’ in de familie heeft en dus<br />
weet hoe belangrijk <strong>het</strong> is om doeltreffend<br />
te handelen in voorkomende gevallen.<br />
Anyway, deze hypo ‘Down Under’<br />
is ongetwijfeld de meest luxueuze hypo<br />
‘ever’. Het interview verliep overigens<br />
succesvol, maar dat was met name de<br />
verdienste van de geïnterviewde zelf.<br />
HypoFiel<br />
COLUMN<br />
Het zal zo’n<br />
kwartier voor<br />
aankomst zijn<br />
geweest dat ik de<br />
hypo met toeters<br />
en bellen voelde<br />
opkomen en aanzwellen.<br />
Het zweet<br />
brak me uit...<br />
diabetes & leven | 27
OMGEVING<br />
Wakker<br />
worden in<br />
de jungle<br />
28 | diabetes & leven
Wakker worden in een Sumatraanse<br />
jungle? Deze unieke ervaring kun je<br />
nu beleven zonder daar uren voor<br />
in <strong>het</strong> vliegtuig te hoeven zitten…<br />
Diabetes & Leven heeft deze belevenis,<br />
een speciaal arrangement dat<br />
wordt aangeboden op Center Parcs<br />
<strong>het</strong> Heijderbos, voor je uitgetest.<br />
De sensatie van onze avontuurlijke<br />
nacht begint al bij aankomst. We<br />
ontvangen een backpack met daarin<br />
een zaklamp, speciale informatie<br />
en opdrachten voor de kinderen<br />
en een kaart van de Jungle Dome.<br />
Vervolgens kan de levensechte jungle<br />
worden verkend en de Cabana<br />
waarin we de nacht gaan doorbrengen,<br />
worden ontdekt. ‘Back to<br />
basic’ is de beste omschrijving, er is<br />
bijvoorbeeld geen tv, maar onze hut<br />
is wel uit gerust met zeer comfortabele<br />
bedden en handdoeken. Toilet<br />
en douche zijn buiten de Cabana<br />
gelegen op een centrale plaats in de<br />
jungle, een beetje exotisch kamperen<br />
dus. Na onze spullen uitgepakt te<br />
hebben, staat er een speciale Ranger<br />
klaar om ons welkom te <strong>het</strong>en<br />
en van uitleg te voorzien over <strong>het</strong><br />
verblijf en de verschillende opdrachten,<br />
zoals persoonlijke amuletten<br />
maken, dieren voeren en drinken uit<br />
afgesneden bamboestammen. Ook<br />
vertelt hij meer over de vele diersoorten,<br />
zoals toekans en fl amingo’s,<br />
met wie wij de jungle deze nacht<br />
gaan delen. ‘s Avonds, als de Jungle<br />
Dome exclusief geopend blijft voor<br />
ons en de andere gasten die in de<br />
Cabana’s overnachten, genieten we<br />
van een heerlijke barbeque. Als <strong>het</strong><br />
later wordt, gaan de lichten uit in de<br />
jungle, schieten vleermuizen voorbij<br />
en horen we van alle kanten geritsel<br />
en geruis. Door de warme temperaturen<br />
en <strong>het</strong> constante geklater van<br />
de waterval is <strong>het</strong> net of we echt in<br />
Sumatra zijn. De volgende ochtend<br />
wordt er een ontbijt op ons terras<br />
geleverd, een heerlijke afsluiter van<br />
een speciale nacht.<br />
LEREN OVER DE JUNGLE<br />
Jean Henkens, bioloog en landschapsarchitect<br />
van Center Parcs: “Als<br />
bioloog ben ik vaak op expeditie in<br />
OMGEVING<br />
OOK OP JUNGLE AVON-<br />
TUUR? DIABETES & LEVEN<br />
MAG 1 JUNGLE LODGE<br />
ARRANGEMENT VOOR VIER<br />
PERSONEN MET AANKOMST<br />
IN MAART WEGGEVEN!<br />
Overnacht in een bijzondere<br />
Jungle Cabana en laat je overrompelen<br />
door de tropische flora<br />
en fauna vanaf je privéveranda.<br />
Een zelf bereid jungle diner en<br />
een goed gevulde picknickontbijtmand<br />
maken dit avontuur<br />
compleet.<br />
Mail uiterlijk 22 februari naar<br />
diabetesenleven@bsl.nl o.v.v.<br />
Jungle Dome waarom jij dit<br />
arrangement wilt winnen en<br />
wie weet verblijf jij in maart een<br />
nacht in de jungle!<br />
de mooiste en meest fascinerende<br />
jungles over heel de wereld. Ik breng<br />
dan de avond en de nacht door<br />
onder enorme tropische bomen en<br />
overal om me heen is er leven.<br />
Dankzij de authentieke Jungle<br />
Cabana’s die we in de Jungle Dome<br />
van Het Heijderbos hebben<br />
gebouwd, kun je nu al die geweldige<br />
avond- en nachtervaringen beleven<br />
zoals dat alleen kan op plekken waar<br />
de natuur iets sterker is dan mensen.”<br />
Op <strong>het</strong> gebied van natuureducatie<br />
heeft Center Parcs met <strong>het</strong> Wereld<br />
Natuur Fonds de Jungle Expedition<br />
ontwikkeld. In de Jungle Dome kun<br />
je tijdens een leerzame ontdekkingsreis<br />
door <strong>het</strong> oerwoud spelenderwijs<br />
<strong>het</strong> belang, maar óók de kwetsbaarheid<br />
van de jungle leren kennen. De<br />
Jungle Expedition is speciaal voor<br />
gezinnen met kinderen ontwikkeld.<br />
Zo leren kinderen hoe mooi en<br />
belangrijk de jungle is.<br />
diabetes & leven | 29
MEDISCH<br />
Met glucosesensor<br />
minder stress en<br />
beter ingesteld tijdens<br />
de zwangerschap<br />
30 | diabetes & leven
Tekst Nathalie Ekelmans Foto's Pascale Pander<br />
MEDISCH<br />
Als je zwanger bent én je hebt diabetes, wil je je bloedglucosewaarden<br />
zo mooi en zo stabiel mogelijk houden.<br />
Dat is <strong>het</strong> beste voor je kindje. De vraag is: hoe doe je dat?<br />
Judith van Niel, diabetesverpleegkundige in <strong>het</strong> Medisch<br />
Centrum Haaglanden in Den Haag, onderzoekt <strong>het</strong> effect<br />
van de continue bloedglucosesensor vóór en tijdens de<br />
zwangerschap bij vrouwen met diabetes type 1. Hoe ervaren<br />
de vrouwen de sensor, en wat zijn de voordelen ervan?<br />
Je bent in 2009 gestart met<br />
je onderzoek en hebt nu 52<br />
vrouwen gevolgd. Kun je al iets<br />
zeggen over de resultaten?<br />
“Het HbA1c is veel lager, dat kunnen<br />
we al heel duidelijk zien. Bijna niemand<br />
komt boven de 42 mmol/mol<br />
uit (6,0 %). En dat negen maanden<br />
lang, zonder ernstige hypo’s, dat is<br />
geweldig! Wat ook heel belangrijk is:<br />
de vrouwen schommelen veel minder<br />
met hun bloedglucosewaarden.<br />
Dat lukt doordat je sneller de insulinedosering<br />
kunt aanpassen op basis<br />
van de glucosewaarden. Elke drie<br />
minuten een waarde of zes tot acht<br />
keer per dag een vingerprik maakt<br />
nogal een verschil. De veranderende<br />
insulinebehoefte in de verschillende<br />
fasen van de zwangerschap zien we<br />
vrijwel direct en daar kunnen we<br />
bijna direct op anticiperen. Dat werkt<br />
ontzettend goed.”<br />
Lukt dat bij alle vrouwen?<br />
“Helaas kun je niet alles perfect programmeren,<br />
we blijven mensen. Eén<br />
vrouw zit nog te hoog (55 mmol/<br />
mol). Daar baal ik dan van, maar ze<br />
heeft wel heel stabiele waarden. Het<br />
is overigens de vraag wat schadelijker<br />
is: een relatief hoog HbA1c of<br />
flink schommelende bloedglucosewaarden?”<br />
Wat zijn de grootste risico’s als<br />
een vrouw hoge of schommelende<br />
bloedglucosewaarden heeft?<br />
“Het kindje heeft dan een verhoogd<br />
risico op aangeboren afwijkingen.<br />
En er is meer kans op een hoog<br />
geboorte gewicht, waardoor complicaties<br />
kunnen optreden bij de bevalling.<br />
De meeste vrouwen die ik begeleid<br />
hebben dus een heel mooi HbA1c,<br />
diabetes & leven | 31
MEDISCH<br />
maar vreemd genoeg zijn veel baby’s<br />
toch zwaar bij de geboorte. Ik had<br />
verwacht dat dat door de sensor zou<br />
veranderen. Blijkbaar heeft dat dus<br />
niet alleen te maken met de bloedglucosewaarden<br />
van de moeder. Dat<br />
zou ik nog verder willen onderzoeken.<br />
Want, welke factoren spelen<br />
hierbij nog meer een rol?”<br />
Heeft de sensor ook nog invloed<br />
op de bevalling zelf?<br />
“Vaak worden vrouwen met diabetes<br />
na 38 weken zwangerschap ingeleid.<br />
Dat hoeft nu niet, zien we. Dankzij<br />
de betere diabetesinstelling. Voor de<br />
meeste vrouwen is <strong>het</strong> veel prettiger<br />
om de bevalling op de natuurlijke<br />
manier op gang te laten komen. Tijdens<br />
de bevalling blijft de sensor in,<br />
zodat we goed <strong>het</strong> verloop van de<br />
waarden kunnen volgen. Wel zien<br />
we dat er relatief vaak een keizersnede<br />
nodig is. Dat is niet nieuw<br />
voor vrouwen met diabetes, maar<br />
daar verandert de betere diabetesregulatie<br />
dus helaas niets aan.”<br />
Hoe ervaren vrouwen zelf de<br />
sensor tijdens de zwangerschap?<br />
“De meesten vinden <strong>het</strong> heel prettig;<br />
zij hebben minder stress over hun<br />
bloedglucosewaarden en daardoor<br />
kunnen zij meer genieten van hun<br />
zwangerschap. In mijn onderzoeksgroep<br />
zitten ook vrouwen die tijdens<br />
de eerste zwangerschap geen sensor<br />
gebruikten en nu wel; zij zeggen<br />
dat een zwangerschap met sensor<br />
minder zwaar is. Wat wel heel<br />
belangrijk is, is een stuk educatie.<br />
Je moet goed met de sensor om<br />
kunnen gaan en niet te veel bijbolussen<br />
of bijspuiten bij een iets te hoge<br />
32 | diabetes & leven<br />
waarde. Dan schiet je al snel in een<br />
hypo. Ik zorg er dan ook voor dat zij<br />
voldoende educatie krijgen over <strong>het</strong><br />
gebruik van de sensor – liefst al ruim<br />
vóór de zwangerschap. Als zij daar<br />
goed mee leren omgaan én goed<br />
gebruik maken van een boluscalculator,<br />
gaan zij meer ontspannen de<br />
zwangerschap door.”<br />
Komen alle vrouwen met een<br />
kinderwens in aanmerking voor<br />
een glucosesensor?<br />
“Dat zou ik wel graag willen, mits<br />
zij voldoende inzet tonen. Vrouwen<br />
moeten wel laten zien dat ze zelf<br />
óók moeite doen om hun waarden<br />
goed te krijgen. Lukt dat niet meteen,<br />
dan probeer ik ze te begeleiden. Pas<br />
als ik er ook vertrouwen in heb, zet<br />
ik ze op de sensor. Dat zijn overigens<br />
vrouwen die insuline spuiten<br />
en vrouwen die een insulinepomp<br />
gebruiken. En tot nu toe alleen<br />
vrouwen met diabetes type 1. Het<br />
succes zit ‘m in <strong>het</strong> eerste stuk begeleiding;<br />
met een goede ‘sensorstart’<br />
behaal je winst.”<br />
En financieel, hoe hebben<br />
jullie dat geregeld met de<br />
zorgverzekeraars?<br />
“We hebben daar afspraken over<br />
kunnen maken. De vrouwen krijgen<br />
nu een jaar lang de sensor in bruikleen<br />
van <strong>het</strong> ziekenhuis. Een periode<br />
voorafgaand aan de zwangerschap,<br />
tijdens de zwangerschap tot en met<br />
enkele weken na de bevalling als zij<br />
borstvoeding geven. Als zij stoppen<br />
met de borstvoeding, moeten de<br />
vrouwen weer een balans vinden; dan<br />
mogen ze ook nog enkele weken de<br />
sensor gebruiken. Er zijn vrouwen die<br />
daarna zelf een sensor aanschaffen.<br />
Een jaar lang een sensor gebruiken is<br />
verslavend! Er zijn ook vrouwen die<br />
<strong>het</strong> prima vinden om weer ‘gewoon’<br />
met een vingerprik de hun waarden te<br />
meten.”<br />
Wat is je uiteindelijke<br />
doel van dit onderzoek?<br />
“Ik hoop dat alle vrouwen met diabetes<br />
type 1 met een kinderwens – die<br />
<strong>het</strong> willen en die <strong>het</strong> aankunnen – al<br />
ruim vóór de zwangerschap een<br />
glucosesensor kunnen gebruiken. Dat<br />
is mijn doel. Waarom? Omdat ik er
in geloof dat dit meerwaarde heeft;<br />
dat <strong>het</strong> beter is voor de moeder en<br />
voor <strong>het</strong> kindje. Om dat aan te tonen<br />
moet ik mijn onderzoeksgroep verder<br />
uitbreiden; als ik meer dan zestig<br />
vrouwen kan begeleiden, kan ik<br />
betrouwbare uitspraken doen. Ik hoop<br />
dat dat lukt en dat ik eind dit jaar mijn<br />
onderzoek kan afronden.”<br />
Hoe ervaar je <strong>het</strong><br />
contact met al die vrouwen?<br />
“Het contact is heel leuk, dankbaar<br />
ook. En, <strong>het</strong> voelt alsof <strong>het</strong> allemaal<br />
mijn kindjes zijn die worden geboren!”<br />
Judith van Niel is sinds 1994 werkzaam<br />
als diabetesverpleegkundige<br />
in <strong>het</strong> Medisch Centrum Haaglanden<br />
in Den Haag. Korte tijd werkte zij als<br />
kinderdiabetesverpleegkundige in<br />
<strong>het</strong> Medisch Centrum Rijnmond-Zuid<br />
(tegenwoordig Maasstad Ziekenhuis)<br />
in Rotterdam, tot zij weer door<br />
internist Nel Geelhoed werd teruggehaald<br />
naar Den Haag. Van 2008 tot<br />
2010 deed Van Niel de opleiding tot<br />
nurse practitioner. Gedurende vijf<br />
jaar was zij bestuurslid van EADV, de<br />
beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners,<br />
waarvan twee jaar<br />
MEDISCH<br />
Judith van Niel ontvangt de EADV-<br />
Award 2013 voor haar lobbywerk<br />
bij verzekeraars om vergoeding te<br />
realiseren van de continue bloedglucosesensor<br />
voor zwangere<br />
vrouwen met diabetes type 1<br />
als waarnemend voorzitter. Ook was<br />
zij bestuurslid van de <strong>Nederland</strong>se<br />
Diabetes Federatie. Op 29 november<br />
2012 werd bekend dat Van Niel de<br />
EADV-Award 2013 ontvangt. Deze<br />
award is bedoeld voor een diabetesverpleegkundige<br />
die zich op een<br />
bijzondere manier verdienstelijk<br />
heeft gemaakt binnen de diabeteszorg.<br />
Volgens Agaath Zeinstra, de<br />
nieuwe voorzitter van de EADV-Award<br />
commissie, is Van Niel een veelzijdige<br />
diabetesverpleegkundige met<br />
voorbeeldfunctie, die de eervolle<br />
prijs zeker verdient. Uniek was haar<br />
lobbywerk bij verzekeraars om vergoeding<br />
te realiseren van de continue<br />
bloedglucosesensor voor zwangere<br />
vrouwen met diabetes type 1. Daardoor<br />
loopt <strong>het</strong> MCH nu voorop bij de<br />
toepassing hiervan.<br />
Al eerder, op 28 juni 2012 kreeg<br />
Van Niel in Utrecht de EADV-<br />
OnderzoeksGrant uitgereikt. Deze is<br />
bedoeld voor <strong>het</strong> uitvoeren van <strong>het</strong><br />
onderzoek en/of de verspreiding van<br />
de onderzoeksresultaten en wordt<br />
jaarlijks toegekend.<br />
diabetes & leven | 33
MD11D999<br />
Koken met diabetes<br />
De recepten zijn zó lekker dat<br />
ook je vrienden en familie<br />
mee kunnen genieten. Gezellig!<br />
‘Koken met diabetes’ is een serie kookboeken die past<br />
bij Diabetes & Leven. Alle delen stimuleren om diabetes<br />
positief in te passen in <strong>het</strong> dagelijkse leven. Bij elk recept<br />
worden de voedingswaarden vermeld. Er zijn vijf varianten.<br />
Mediterrane Keuken, waarin de smakelijke en gezonde<br />
Zuid-Europese keuken wordt beschreven. Feestelijk Koken,<br />
waarmee de kok zichzelf en zijn tafel genoten kan ver rassen<br />
met fraaie gerechten. Hollandse Keuken, waarmee je een<br />
nieuwe verrassende draai kunt geven aan traditionele<br />
gerechten. Gezond Koken; lekker snel een gezonde maaltijd<br />
op tafel! En nieuw is Gezellig Tafelen; heerlijke recepten<br />
verdeeld over de thema's Oosters tafelen, High tea, Tapasbuffet,<br />
Gourmetten, Picknicken, Sunday Brunch, Saladebuffet<br />
en Dineren in stijl.<br />
Bestellen? Vul de bon vandaag nog in<br />
◽✔ Ja, ik wil graag de volgende boeken bestellen à € 16,95 per stuk:<br />
Aantal<br />
______ Mediterrane Keuken (ISBN: 9789031355044)<br />
______ Feestelijk Koken (ISBN: 9789031355075)<br />
______ Hollandse Keuken (ISBN: 9789031360598)<br />
Mijn gegevens:<br />
Voorletters _______________________________________________ M / V<br />
Achternaam __________________________________________________<br />
Adres _______________________________________________________<br />
Postcode ________________ Plaats ______________________________<br />
Telefoonnummer ______________________________________________<br />
Geboortedatum _______________________________________________<br />
E-mailadres __________________________________________________<br />
* Geldt alleen voor <strong>Nederland</strong><br />
______ Gezond Koken (ISBN: 9789031361847)<br />
______ Gezellig Tafelen (ISBN: 9789031379309)<br />
______ X € 16,95 = € _______<br />
◻ Ik machtig Springer Uitgeverij om <strong>het</strong> bedrag van deze bestelling<br />
automatisch van mijn rekening af te schrijven*<br />
Naam bank<br />
Rekeningnummer<br />
Naam rekeninghouder<br />
Woonplaats rekeninghouder<br />
Datum ______________________________________________________<br />
Handtekening ________________________________________________<br />
Stuur de ingevulde bon in een ongefrankeerde envelop naar: Bohn Stafleu van Loghum, t.a.v. Diabetes & Leven, Antwoordnummer 2749, 3970 WJ HOUTEN
Pasta met pit<br />
Penne all‘arrabbiatia is een super<br />
gemakkelijke en smakelijke pastaschotel die<br />
fantastisch is om op koude dagen te eten. Het<br />
‘verplichte’ ingrediënt in deze pasta is namelijk de<br />
chilipeper. Daar word je lekker warm van!<br />
Tekst Mary Stottelaar Foto iStockphoto.com<br />
VOEDING
VOEDING<br />
‘<br />
Hoe kleiner de peper,<br />
hoe scherper. Hoe rijper de peper<br />
hoe milder<br />
PENNE ALL‘ARRABBIATA<br />
Vegetarisch hoofdgerecht<br />
voor vier personen<br />
Bereidingstijd: ca. 35 minuten<br />
Oventijd: 10 - 15 minuten<br />
INGREDIËNTEN:<br />
• 500 gram tomaten (liefst Tasty<br />
Tom of Roma-tomaten)<br />
• 3 teentjes knoflook<br />
• 2 uien<br />
• 1 grote rode peper<br />
• 400 g volkoren penne (buispasta)<br />
• 2 eetlepels olijfolie<br />
• 100 g Parmezaanse kaas, geraspt<br />
• verse basilicum<br />
BEREIDING:<br />
De oven voorverwarmen op 200°C.<br />
De tomaten schoonmaken en in<br />
kwarten snijden. Knoflook pellen<br />
en in plakjes snijden. Tomaten met<br />
knoflook over een bakplaat verdelen<br />
en de tomaten in de oven in<br />
20 minuten gaar en zoet roosteren.<br />
Intussen uien pellen. Peper schoonmaken<br />
en in ringetjes snijden. Pasta<br />
koken volgens aanwijzingen op<br />
de verpakking. In een braadpan<br />
36 | diabetes & leven<br />
‘<br />
olie verhitten en ui en peper hierin<br />
enkele minuten bakken. De geroosterde<br />
tomaten met knoflook erbij<br />
doen en <strong>het</strong> geheel even laten doorkoken.<br />
Eventueel op smaak brengen<br />
met zout. Pasta afgieten en door de<br />
saus scheppen. Pasta met saus in<br />
een ovenschaal overdoen en met<br />
kaas bestrooien. Schotel in ongeveer<br />
10 minuten in de oven gratineren.<br />
Garneren met basilicum.<br />
Serveer de pasta met een salade van<br />
verschillende soorten sla.<br />
MEER OVER PEPERS<br />
Pepers zijn familie van de paprika.<br />
Het zijn smaakmakers, met niet<br />
alleen een pikante scherpe smaak<br />
maar ze zorgen ook voor een lekker<br />
aroma aan gerechten. De scherpte<br />
komt door <strong>het</strong> stofje capsaïcine. De<br />
hoeveelheid capsaïcine verschilt per<br />
pepersoort, maar over <strong>het</strong> algemeen<br />
geldt hoe kleiner de peper, hoe<br />
scherper, en hoe rijper hoe milder.<br />
Er zijn veel verschillende soorten<br />
pepers te koop. De meest bekende<br />
zijn de rode- en groene Spaanse<br />
pepers. Ze worden ook wel chili-<br />
pepers genoemd. De rode heeft een<br />
iets zoete scherpe smaak. De groene<br />
variant is minder rijp en daardoor<br />
scherper van smaak. Een andere<br />
peper, die je vooral bij een toko ziet<br />
liggen, is de Madam Janet. Deze ziet<br />
er uit als een minipaprikaatje (geel,<br />
groen, rood of oranje) en is superheet.<br />
De pittigste peper is echter de<br />
rawits, dit dunne pepertje is maar
twee tot drie centimeter lang en is<br />
er in rood en groen.<br />
HOT, HOT, HOT<br />
Met pepers is <strong>het</strong> altijd oppassen.<br />
Een gerecht kan snel te heet worden<br />
naar je smaak. De capsaïcine<br />
zorgt voor een scherpe prikkeling<br />
in de mond en irritatie van de huid<br />
en de slijmvliezen. Het stofje zit<br />
vooral in de zaadlijsten en de pitjes<br />
van pepers. Je kunt een gerecht<br />
dus fl ink minder pittig maken door<br />
de zaadlijsten van de pepers te verwijderen<br />
bij <strong>het</strong> schoonmaken.<br />
NIET TE BLUSSEN MET WATER<br />
Slaan de vlammen je uit de mond<br />
na de eerste hap? Dan is je eerste<br />
gedachte vaak: water! Water<br />
drinken helpt echter niet. Het vocht<br />
versterkt <strong>het</strong> effect juist. Beter<br />
werkt een hap rijst of een stuk<br />
brood. Als je <strong>het</strong> brood besmeert<br />
met boter of doopt in de olijfolie,<br />
werkt <strong>het</strong> nog beter. Blijft <strong>het</strong> <strong>het</strong>e<br />
gevoel en is <strong>het</strong> onaangenaam,<br />
neem dan een slok melk of yoghurt<br />
om <strong>het</strong> branderige gevoel weg<br />
te krijgen. Merk je voor je <strong>het</strong><br />
gerecht serveert dat <strong>het</strong> te heet is?<br />
Je kunt <strong>het</strong> dan iets neutraliseren<br />
door een klein beetje (basterd)<br />
suiker of honing toe te voegen.<br />
DIT RECEPT BEVAT PER PERSOON:<br />
550 kcal<br />
23 g eiwit<br />
17 g vet,<br />
waarvan 6 g verzadigd vet<br />
69 g koolhydraten<br />
13 g voedingsvezel<br />
VOEDING<br />
diabetes & leven | 37
OMGEVING<br />
Tekst Marlies Slegers Foto's Thinkstock<br />
Positief<br />
omgaan met<br />
diabetes type 2<br />
Na de diagnose diabetes kan je wereld behoorlijk op zijn<br />
kop staan. Hoe ziet de toekomst eruit, hoe implementeer<br />
je diabetes in je dagelijkse leven? Negen aandachtspunten<br />
om positief om te kunnen gaan met je diabetes.<br />
JE BENT NIET ALLEEN<br />
1 Schrale troost wellicht, maar<br />
diabetes komt wereldwijd bij zo’n<br />
350 miljoen mensen voor en dat<br />
aantal neemt alleen maar toe.<br />
Met zoveel mensen die diabetes<br />
hebben, staat de ziekte geregeld in<br />
de belangstelling en is de urgentie<br />
er een genezing voor te vinden,<br />
groot. Vertrouw echter niet op ‘snelle<br />
wondermiddeltjes’.<br />
ER WORDT HARD GEWERKT<br />
2 Door de sterke toename van<br />
<strong>het</strong> aantal mensen met obesitas en<br />
38 | diabetes & leven<br />
diabetes type 2, is er een sterke focus<br />
om de juiste medicatie te vinden<br />
en mensen te helpen een gezonde<br />
levensstijl te ontwikkelen waarin ze<br />
leren afvallen. Dat geldt ook voor<br />
de toename van diabetes type 1.<br />
Nog nooit werden zoveel verschillende<br />
behandelmethoden ontwikkeld<br />
als vandaag de dag. De urgentie is<br />
groot, ook in economisch opzicht.<br />
Het voorkomen van overgewicht en<br />
diabetes type 2 op kortere termijn,<br />
en de genezing van diabetes op langere<br />
termijn zijn grote aandachtspunten<br />
bij medici en farmaceuten.<br />
KLEINE STAPJES, GROTE WINST<br />
3 Kleine stapjes kunnen je bloedglucosewaarde<br />
laten dalen. Je hoeft<br />
niet dag en nacht naar de sportschool,<br />
maar met een paar keer per<br />
week flink wandelen, bereik je ook<br />
al veel. Zeker bij diabetes type 2 en<br />
overgewicht is veel winst te behalen<br />
door een gezondere levensstijl.<br />
Wie vijf tot zeven procent van zijn<br />
lichaamsgewicht verliest bij overgewicht,<br />
laat zijn bloedglucose immens<br />
dalen. Natuurlijk valt <strong>het</strong> niet mee<br />
om je levensstijl aan te passen en gezonder<br />
te maken, maar met kleine
OMGEVING<br />
diabetes & leven | 39
OMGEVING<br />
stapjes, behaal je wel winst! Door<br />
gewichtsverlies daalt je bloeddruk en<br />
worden slaapproblemen als apneu<br />
– vaak gerelateerd aan overgewicht –<br />
minder.<br />
ZOEK GOEDE BEGELEIDING<br />
4 Diabetes heb je 24 uur per dag,<br />
365 dagen per jaar. Dat hoef je gelukkig<br />
niet allemaal alleen te doen. Je<br />
krijgt begeleiding vanuit <strong>het</strong> ziekenhuis,<br />
een arts of diabetesverpleegkundige.<br />
Omdat die relatie jaren kan<br />
voortduren, is <strong>het</strong> zaak iemand te<br />
zoeken bij wie je je prettig voelt. Een<br />
goede begeleiding kan een enorme<br />
steun voor je zijn bij je diabetes.<br />
WEES GEÏNFORMEERD<br />
5 Zorg dat je goed op de hoogte<br />
bent van wat diabetes precies inhoudt,<br />
wat je wel en niet kan doen of eten,<br />
wat signalen zijn om op te letten als<br />
<strong>het</strong> even niet goed gaat. Je diabetesteam<br />
kan hierbij van groot belang<br />
zijn, maar ook bij je apotheek kun je<br />
vaak met allerlei vragen terecht. Zoek<br />
informatie online bij betrouwbare<br />
sites. Hoe beter je zelf geïnformeerd<br />
bent, hoe zekerder je met diabetes om<br />
kunt gaan.<br />
ZOEK LOTGENOTEN<br />
6 Mensen die weten wat <strong>het</strong> is om<br />
ook dagelijks met (de gevolgen van)<br />
diabetes om te gaan, kunnen je leven<br />
behoorlijk verrijken. Soms heeft een<br />
ziekenhuis een speciaal programma<br />
voor lotgenoten. Je kunt je dan<br />
bijvoorbeeld aansluiten bij speciale<br />
sportgroepjes die zich richten op<br />
mensen met diabetes en overgewicht<br />
(vraag daar naar bij je ziekenhuis),<br />
maar ook online is veel support te<br />
40 | diabetes & leven<br />
vinden. Blogs, tweets, groepen die<br />
chatten met elkaar – wie googelt komt<br />
heel wat tegen. Doe er je voordeel<br />
mee! Tijdens je bezoek aan je diabetesverpleegkundige<br />
ontmoet je vaak ook<br />
lotgenoten in de wachtkamer. Heb je<br />
daar behoefte aan, vraag dan eventueel<br />
aan je verpleegkundige of zij<br />
iemand kent die ook diabetes heeft en<br />
<strong>het</strong> leuk zou vinden om ervaringen uit<br />
te wisselen, of te wandelen of gewoon<br />
koffie te drinken.<br />
7GA LEKKER BEWEGEN<br />
Het belang van bewegen kan<br />
niet vaak genoeg herhaald worden,<br />
zeker bij diabetes type 2. Door veel<br />
te bewegen – wandelen of op een<br />
sportschool – verlies je niet alleen<br />
gewicht maar slaap je beter, gaat je<br />
bloeddruk omlaag, ga je je lekkerder<br />
in je vel voelen en ga je beter en<br />
sneller reageren op insuline. Bij type<br />
2 kan <strong>het</strong> zelfs zo zijn dat je door te<br />
bewegen en gewicht te verliezen met<br />
minder medicatie toekomt.<br />
8HOU JE ‘ADMINISTRATIE’ BIJ<br />
Het is tijdrovend om steeds maar<br />
op te moeten schrijven wat je eet,<br />
wat je aan insuline neemt of welke<br />
medicatie je gebruikt – maar door<br />
<strong>het</strong> bij te houden, krijg je inzicht in je<br />
eigen patronen en daar heb je profijt<br />
van. Je kunt sneller inspelen op je<br />
bloedglucosewaarden, je weet sneller<br />
hoeveel koolhydraten ergens in zitten.<br />
Je kunt <strong>het</strong> bijhouden met pen en<br />
papier of via de vele apps die er op<br />
dit gebied zijn. En geef jezelf zo nu en<br />
dan eens een schouderklopje: <strong>het</strong> is<br />
geweldig dat je de moeite neemt om<br />
alles zo goed bij te houden. Gun jezelf<br />
daar wat voor.<br />
9 WAKE-UP CALL<br />
Zie de diagnose diabetes type 2<br />
als een ‘wake-up call’. Je lichaam geeft<br />
aan dat <strong>het</strong> tijd is voor verandering, in<br />
de meeste gevallen dat <strong>het</strong> tijd is dat<br />
je afvalt en wat aan je levensstijl doet.<br />
Pak die kans om je leven een<br />
gezondere draai te geven!
Tekst Chirstel Vondermans Foto's Thinkstock<br />
Wegwijs op<br />
<strong>het</strong> etiket<br />
VOEDING<br />
Daar sta je dan, in de supermarkt. Kan je beter <strong>het</strong> ene pak<br />
koekjes nemen of is <strong>het</strong> andere pak met <strong>het</strong> ‘Vinkje’ toch<br />
gezonder? Veel mensen zien door de bomen <strong>het</strong> bos niet<br />
meer. Toch biedt <strong>het</strong> etiket een schat van informatie.<br />
diabetes & leven | 41
VOEDING<br />
1 INGREDIËNTEN<br />
De lijst met ingrediënten laat zien<br />
wat er in <strong>het</strong> product zit. Het ingredient<br />
dat als eerste genoemd wordt, is<br />
<strong>het</strong> meest gebruikt. Het product dat<br />
achteraan staat is <strong>het</strong> minst gebruikt.<br />
Dit blikje ‘blokjes tomaat in tomatensap’<br />
bevat dus vooral tomaten (60%)<br />
en citroenzuur zit er <strong>het</strong> minste in. Bij<br />
<strong>het</strong> ingrediëntenoverzicht staan ook<br />
E-nummers (zie kader) en allergenen<br />
(stoffen die een allergische reactie<br />
kunnen oproepen). Fabrikanten<br />
mogen kiezen of ze <strong>het</strong> E-nummer<br />
vermelden of dat ze <strong>het</strong> ingrediënt<br />
voluit noemen. Hier heeft de fabrikant<br />
gekozen voor de naam ‘citroenzuur’,<br />
maar alleen ‘E330’ mag dus ook.<br />
2 E-NUMMERS<br />
E-nummers zijn hulpstoffen die<br />
aan voedingsmiddelen worden<br />
toegevoegd, zoals aroma’s, kleur- en<br />
smaakstoffen. Die E wil zeggen dat<br />
de hulpstof door de Europese Unie is<br />
goedgekeurd.<br />
3 VOEDINGSWAARDEN<br />
Fabrikanten vermelden de<br />
voedingswaarden per 100 gram, per<br />
portie of gebruiken beide opties. Zo<br />
kun jij inschatten hoeveel calorieën<br />
je binnenkrijgt of welke saus meer<br />
verzadigd vet bevat.<br />
Als je diabetes hebt, is <strong>het</strong> slim om te<br />
letten op:<br />
• Calorieën. Krijg je niet teveel energie<br />
binnen? Hoeveel je nodig hebt<br />
hangt af van je leeftijd en geslacht.<br />
De energiebehoefte op een etiket,<br />
bij de Dagelijkse voedingsrichtlijn,<br />
gaat altijd uit van de gemiddelde<br />
vrouw en dus 2000 calorieën.<br />
• Koolhydraten. Soms worden ze<br />
42 | diabetes & leven<br />
uitgesplitst in suikers. Voor de<br />
hoeveelheid insuline die je eventueel<br />
toedient, ga je uit van de totale<br />
hoeveelheid koolhydraten.<br />
• Verzadigd vet. Probeer de hoeveelheid<br />
verzadigd vet in je voeding te<br />
beperken. Veel verzadigd vet kan<br />
de kans op hart- en vaatziekten<br />
verhogen.<br />
• Natrium. Vermenigvuldig <strong>het</strong> getal<br />
met 2,5 en je weet hoeveel zout <strong>het</strong><br />
product bevat. Hoe minder hoe beter.<br />
Van nature bevat onze voeding<br />
al meer dan voldoende zout en bij<br />
een natriumrijke voeding kan je<br />
bloeddruk stijgen.<br />
4DAGELIJKSE<br />
VOEDINGSRICHTLIJN<br />
Fabrikanten mogen dit overzicht<br />
vrijwillig op <strong>het</strong> etiket zetten. Zo<br />
kun je producten onderling vergelijken<br />
wat betreft hoeveelheid energie<br />
(calorieën), suikers, verzadigd vet<br />
en natrium. Het percentage energie,<br />
4 Dagelijkse<br />
voedingsrichtlijn<br />
5 Het Vinkje<br />
1 Ingrediënten<br />
3 Voedingswaarden<br />
7 Ten minste houdbaar<br />
tot of te gebruiken tot<br />
6 Inhoud en ℮-teken<br />
verzadigd vet en suikers wordt zoveel<br />
mogelijk per portie weergegeven. Dat<br />
is gemakkelijker dan de 100 gram of<br />
100 ml die meestal bij de voedingswaarden<br />
wordt gebruikt. Soms wordt<br />
er ook een percentage vermeld, dat is<br />
bij de tomaatblokjes niet <strong>het</strong> geval. Dat<br />
percentage geeft aan hoeveel van een<br />
bepaalde voedingsstof binnen de Dagelijkse<br />
voedingsrichtlijn (GDA) wordt<br />
geleverd door dat product. Hierbij<br />
wordt uitgegaan van een gemiddelde<br />
inname van 2000 calorieën per dag, de<br />
gemiddelde behoefte van een volwassen<br />
vrouw.<br />
5HET VINKJE<br />
Je vindt <strong>het</strong> Vinkje op<br />
meer dan 6.600 voedingsmiddelen<br />
in de winkel. Het logo maakt<br />
duidelijk welke producten binnen een<br />
productgroep minder suiker, zout of<br />
verzadigd vet of meer vezel bevatten.<br />
Je hebt de keuze uit producten met een<br />
blauw of groen Vinkje.
• Het groene Vinkje staat op de<br />
gezondere producten uit de Schijf<br />
van Vijf. Bijvoorbeeld volkorenbrood<br />
met minder zout en voldoende<br />
vezels, of magere kaas met weinig<br />
verzadigd vet.<br />
• Het blauwe Vinkje staat op ‘uitzonderingsproducten’<br />
die niet in de Schijf<br />
van Vijf staan. Bijvoorbeeld soep met<br />
minder zout, een saus met minder<br />
verzadigd vet of een snack met<br />
weinig calorieën.<br />
Goed om te weten: producten met <strong>het</strong><br />
Vinkje zijn niet per definitie gezond!<br />
Er zijn er ook bij, die hooguit een iets<br />
betere keuze zijn binnen een categorie.<br />
Zoals koekjes, ijs of gebak. En er<br />
zijn ook heel veel producten die wél<br />
gezond zijn, maar helaas geen Vinkje<br />
hebben. Niet alle producenten van<br />
levensmiddelen hebben zich aangesloten<br />
bij stichting Ik Kies Bewust. Omdat<br />
ze <strong>het</strong> niet kunnen of willen betalen<br />
E-NUMMERS ONDERVERDEELD IN CATEGORIE<br />
bijvoorbeeld, want zo’n vinkje kost heel<br />
wat geld. Op de meest pure (onverpakte)<br />
producten, zoals op appels of een<br />
stronkje witlof, prijkt ook geen Vinkje.<br />
INHOUD EN ℮-TEKEN<br />
6 Op de verpakking is terug te vinden<br />
wat de netto-inhoud is in milliliter,<br />
liter, gram of kilogram. De verpakking<br />
is hierbij niet meegerekend. Bij<br />
andere producten (zoals bijvoorbeeld<br />
muffins) kan ook <strong>het</strong> aantal stuks vermeld<br />
worden. Het ℮-teken achter <strong>het</strong><br />
gewicht op <strong>het</strong> blik van deze tomaatblokjes<br />
komt van <strong>het</strong> Engelse woord<br />
‘estimate’ en laat zien dat <strong>het</strong> om<br />
een schatting gaat. Binnen bepaalde<br />
marges mag er dus iets meer of minder<br />
dan 400 gram in dit blik zitten. Als de<br />
℮ niet vermeld staat, gaat <strong>het</strong> om een<br />
minimale hoeveelheid. In dit blik had<br />
dan minstens 400 gram tomaatblokjes<br />
met sap moeten zitten.<br />
VOEDING<br />
TEN MINSTE HOUDBAAR TOT<br />
7 OF TE GEBRUIKEN TOT<br />
De Ten Minste Houdbaar tot (THT)datum<br />
en de Te Gebruiken Tot<br />
(TGT)-datum gelden zolang de<br />
verpakking niet geopend is. De<br />
THT-datum staat op niet zo bederfelijke<br />
producten, zoals suiker, pasta,<br />
conserven (zoals deze tomaatblokjes)<br />
en chocolade. Tot de<br />
genoemde datum garandeert de<br />
fabrikant de kwaliteit van <strong>het</strong><br />
product. Meestal kun je die producten<br />
wel even ‘over de datum’ eten.<br />
De TGT-datum vind je op bederfelijke<br />
producten, zoals zuivel, vlees<br />
en eieren. Voorheen werd altijd<br />
gezegd: gooi <strong>het</strong> product weg als de<br />
datum is verstreken. Maar echt<br />
duurzaam is dat niet. Gebruik<br />
daarom je zintuigen en gooi <strong>het</strong><br />
product pas weg als <strong>het</strong> bedorven is<br />
of als je twijfelt.<br />
Nummers Categorie Onder andere toegepast in<br />
E100 - 180 Kleurstoffen Snoep<br />
E200 - 252 Conserveermiddelen Mayonaise<br />
E260 - 297 Voedingszuren Sauzen en jam<br />
E300 - 321 Antioxidanten Chips en margarine<br />
E322 - 385 Voedingszuren Frisdranken en ijs<br />
E400 - 495 Geleermiddelen, emulgatoren, stabilisatoren<br />
en verdikkingsmiddelen<br />
Bakproducten en toetjes<br />
E500 - 586 Zuurteregelaars, antiklontermiddelen<br />
en rijsmiddelen<br />
Poedersuiker en bakproducten<br />
E620 - 650 Smaakversterkers Gekruid gehakt en soep<br />
E900 - 919 Glansmiddelen en antischuimmiddelen<br />
Snoep<br />
E920 - 928 Meelverbeteraars Bakproducten<br />
E938 - 949 Verpakkingsgassen Voorverpakte vleeswaren<br />
E950 – 968 en 420 - 421 Zoetstoffen Frisdranken en zuivelproducten<br />
E900 - 1525 Overige hulpstoffen (onder andere<br />
gemodificeerd zetmeel en enzymen)<br />
Sauzen en toetjes<br />
diabetes & leven | 43
44 | diabetes & leven
Tekst Jacqueline Putker Foto's Thinkstock<br />
Eetstoornis<br />
Drie vrouwen met diabetes vertellen<br />
hun verhaal. Hun gevecht tegen <strong>het</strong><br />
eten en de kilo’s.<br />
Een eetstoornis is riskant, zeker<br />
voor mensen met diabetes. Maar<br />
juist mensen met diabetes hebben<br />
een grotere kans een eetstoornis te<br />
ontwikkelen. Hoe komt dat, wanneer<br />
is er sprake van een eetstoornis, wat<br />
is er aan te doen? Eten en drinken<br />
doe je elke dag. Omdat <strong>het</strong> lekker<br />
en gezond is. Maar ook omdat je <strong>het</strong><br />
nodig hebt om in leven te blijven. Er<br />
zijn echter mensen die de hele dag<br />
nergens anders meer aan kunnen<br />
denken. Herken je dat? Dat je soms<br />
méér met eten bezig bent dan je<br />
lief is? Dat overkomt mensen met<br />
diabetes dagelijks. Die worden, soms<br />
al vanaf heel jonge leeftijd, ingeprent<br />
wat goede en slechte keuzes zijn in<br />
voedsel. Ze maken dagelijks afwegingen<br />
wat ze gaan eten en hoeveel insuline<br />
er dan gespoten moet worden<br />
daarbij. Dat maakt dat er (te) veel<br />
nadruk op eten komt te liggen en dat<br />
kan leiden tot een eetstoornis.<br />
WANNEER SPREEK JE VAN EEN<br />
EETSTOORNIS?<br />
Als eten en gewichtsbeheersing een<br />
verslaving voor je zijn, is er sprake<br />
van een eetstoornis. Iedereen kent<br />
wel periodes dat je door spanning<br />
minder kunt eten of juist veel gaat<br />
eten. Die periodes gaan bij de meeste<br />
mensen weer over. Als deze periodes<br />
niet meer overgaan, dan kan er sprake<br />
zijn van een eetstoornis. Het probleem<br />
kan zitten in de hoeveelheid voedsel<br />
die je neemt (te veel of te weinig), in<br />
eetaanvallen/vreetbuien, in <strong>het</strong> doelbewust<br />
uitbraken van voedsel of in<br />
laxeren (met als doel gewichtscontrole.<br />
Als je diabetes hebt, is er nog een<br />
extra mogelijkheid om niet dikker te<br />
worden en toch zeer veel te kunnen<br />
eten. Namelijk door niet of nauwelijks<br />
insuline te spuiten. Dat is echter, net<br />
als alle eerder genoemde methodes,<br />
een bijzonder gevaarlijke manier<br />
om maar niet dikker te worden of te<br />
streven naar superslank zijn.<br />
INSULINE IS ESSENTIEEL<br />
Een belangrijk deel van ons eten is<br />
brandstof (glucose) om onze ‘motor’<br />
te laten draaien. Insuline is daarbij<br />
noodzakelijk. Je kunt niet zonder, want<br />
zonder insuline gaat <strong>het</strong> mis. Dan<br />
gaat de motor namelijk een andere<br />
OMGEVING<br />
Anorexia<br />
en boulimia<br />
zijn goed te<br />
behandelen<br />
brandstof aanspreken en vindt er een<br />
vergiftiging plaats in <strong>het</strong> lichaam. Die<br />
kan leiden tot ernstige verzuring en<br />
zelfs de dood tot gevolg hebben.<br />
NIET- OF TE VEEL ETEN<br />
Beiden kunnen een verslaving zijn.<br />
Met in beide situaties als belangrijk<br />
doel voor ogen dat <strong>het</strong> gewicht<br />
hierdoor niet stijgt of zelfs liever<br />
nog afneemt. Anorexia (niet eten)<br />
en boulimia (te veel eten) zijn goed<br />
behandelbaar. Het is van groot belang<br />
dat je zélf inziet dat je een probleem<br />
hebt en bereid bent daar aan te<br />
willen werken. Daar begint de weg<br />
naar een oplossing. Dat kan wel<br />
een lange weg zijn. Maar zéker de<br />
moeite waard hem te gaan lopen.<br />
Eetstoornissen zijn zeer gevaarlijke<br />
psychische ziekten die leiden tot<br />
ernstige medische problemen.<br />
diabetes & leven | 45
OMGEVING<br />
C.B. vertelt:<br />
“Op mijn 17 e kreeg ik diabetes.<br />
Ik denk dat mijn eetstoornis zich<br />
ongeveer twee jaar geleden is gaan<br />
ontwikkelen, toen had ik ongeveer<br />
twee jaar diabetes. Ik ontdekte dat<br />
ik slanker kon worden door mijn<br />
diabetes. Door de verhalen die ik om<br />
me heen hoorde van andere meiden<br />
die niet spoten om zo af te slanken.<br />
Maar ook doordat ik momenten had<br />
dat ik niet spoot omdat ik emotioneel<br />
gefrustreerd was. Zo merkte ik<br />
dat mijn lichaam alle suikers uitplaste<br />
en ook mijn gewicht afnam. Ik ging<br />
steeds minder spuiten. Ik beschouw<br />
mijn probleem niet als boulimia, ik<br />
vind eigenlijk dat ik geen probleem<br />
heb. Ik moet mezelf vaak weer even<br />
wakker schudden, ik leid mezelf af<br />
en blokkeer eigenlijk mijn emoties.<br />
Mijn moeder vindt <strong>het</strong> moeilijk te<br />
geloven dat ik een probleem heb,<br />
omdat ik me altijd sterk houd en<br />
doe of er niks aan de hand is. Mijn<br />
familie en vrienden weten wel dat<br />
ik een probleem heb, alleen dat<br />
spreken ze maar met moeite uit. Ik<br />
praat er eigenlijk pas sinds kort over.<br />
Eerlijk gezegd zeg ik nog vaak dat<br />
er niks aan de hand is en dat alles<br />
prima gaat, maar eigenlijk gaan van<br />
binnen alle toeters en bellen af dat<br />
<strong>het</strong> juist niet goed gaat. Mijn HbA1c<br />
is inmiddels opgelopen tot boven<br />
de 150 mmol/mol. Binnenkort ga ik<br />
starten bij een eetstoorniskliniek met<br />
groepstherapie om te leren dat mijn<br />
diabetes los staat van de boulimia.<br />
Ik moet eerst zelf gaan inzien dat<br />
ik een probleem heb. Het is vaak<br />
ook emotioneel best zwaar omdat<br />
ik aan de buitenwereld moeilijk<br />
mijn verdriet laat zien, alles opkrop<br />
en zodoende voor mezelf een punt<br />
46 | diabetes & leven<br />
bereik dat ik <strong>het</strong> gehad heb met alles<br />
en weer een andere zijweg instap. Ik<br />
moet echter op de hoofdweg blijven<br />
om mijn probleem onder ogen te<br />
gaan zien.”<br />
M.G. vertelt:<br />
“Ik ben geboren in 1954. Vanaf mijn<br />
11 e heb ik diabetes. Op mijn 24 e ,<br />
ik was toen op mezelf gaan wonen<br />
en kon ineens zelf keuzes maken<br />
in eten en drinken, begonnen de<br />
vreetbuien. Niemand wist ervan, alleen<br />
mijn vriend waarmee ik samen-<br />
woonde. Ik heb me vaak eenzaam<br />
gevoeld en zeer schuldig. Ik wist<br />
namelijk veel over diabetes omdat<br />
ik actief was in de patiëntenvereniging.<br />
Mijn toenmalige vriend die ook<br />
diabetes heeft, probeerde me wel te<br />
helpen maar dat lukte niet goed. Bij<br />
de internist gaf ik wel aan dat ik een<br />
probleem had met <strong>het</strong> dieet, maar<br />
die besteedde daar weinig aandacht<br />
aan. Ik gaf dus wel signalen af maar<br />
ze werden niet gehoord. Zo heeft <strong>het</strong><br />
vier tot vijf jaar kunnen duren dat<br />
ik me erg moe, heel schuldig, maar
vooral zeer eenzaam heb gevoeld.<br />
Ik wist heel goed dat ik een eetprobleem<br />
had, maar wist absoluut niet<br />
hoe ik daar vanaf moest komen.<br />
Soms wilde ik eigenlijk liever maar<br />
dood zijn. Ik spoot veel te weinig<br />
voor alles wat ik naar binnen werkte,<br />
ging vaak met een misselijk gevoel<br />
naar bed. In 1983 ben ik hulp<br />
gaan zoeken en via de GGZ terecht<br />
gekomen in een gespreksgroep<br />
op basis van Gestalttherapie. In de<br />
Gestalttherapie oefende ik om te<br />
voelen en mijn angsten te ontmoeten.<br />
Dat was een nogal basale angst,<br />
mijn zelfbeeld was erg laag: ‘ben<br />
ik goed genoeg, mag ik bestaan?’<br />
Toch denk ik dat er ook een genetische<br />
component meespeelt die mij<br />
gevoelig maakt voor verslavingen.<br />
Ik heb ook gerookt en alcohol was<br />
soms ook een te lekker middel om<br />
mijn gevoel wat te verdoven. Na ongeveer<br />
vijf jaar was ik <strong>het</strong> probleem<br />
de baas. Nu ben ik alweer achttien<br />
jaar heel gelukkig!”<br />
D.S. vertelt:<br />
“Vanaf mijn 9 e heb ik diabetes. De<br />
verantwoordelijkheid die mijn<br />
ouders droegen is geleidelijk<br />
overgegaan naar mijn eigen verantwoordelijkheid.<br />
Vanaf mijn 16 e ging<br />
ik deze verantwoordelijkheid<br />
misbruiken. Al snel merkte ik dat ik<br />
door <strong>het</strong> schommelen van de<br />
bloedsuikers in gewicht afnam. Dit<br />
was de sleutel tot een slank lichaam<br />
en was ik net zo ‘mooi’ als alle<br />
andere mensen in mijn omgeving!<br />
Maar ik wilde een nog ‘beter’<br />
resultaat. Geen medicatie meer was<br />
de volgende stap. Deze werd al snel<br />
opgevolgd door <strong>het</strong> gebruiken van<br />
zoete etenswaren en limonadesiroopjes.<br />
Mijn ouders kwamen<br />
erachter en hebben vanaf dat<br />
moment alles geprobeerd om me te<br />
helpen om van <strong>het</strong> eetprobleem af<br />
te komen: gesprekken tot diep in de<br />
nacht en hulp ten aanzien van de<br />
afvalwens, samen met moeders op<br />
dieet. Helaas was dit voor mij niet<br />
voldoende en heb ik <strong>het</strong> zover laten<br />
komen dat ik opgenomen moest<br />
worden op een Intensive Care. Hier<br />
was de mededeling dat ik veel geluk<br />
heb gehad en niet later had moeten<br />
zijn anders had ik <strong>het</strong> niet na kunnen<br />
vertellen door <strong>het</strong> ernstig tekort aan<br />
vocht. Helaas bleef <strong>het</strong> niet bij deze<br />
ene opname. De stap die ik heb<br />
genomen op aandringen van mijn<br />
ouders om naar de huisarts te gaan,<br />
was een zeer wijs besluit. Zelf zat ik<br />
toen nog in de ontkenning van <strong>het</strong><br />
probleem en wilde eigenlijk niet. Zij<br />
zagen op dat moment ook geen<br />
andere oplossing meer. Ik ben door<br />
mijn huisarts doorverwezen naar een<br />
psycholoog. Vanaf toen ben ik ook<br />
echt aan mijn boulimia gaan werken.<br />
Ik ben heel veel aangekomen door de<br />
tijd heen en heb er meer dan een jaar<br />
over gedaan om van 88 kilo naar mijn<br />
oorspronkelijke 67 kilo te komen. Een<br />
lange weg die heel veel tranen heeft<br />
gekost. De verwerking van <strong>het</strong><br />
verdriet van wat je je directe<br />
omgeving hebt aangedaan, de<br />
erkenning van je fouten, <strong>het</strong> haten<br />
van je lichaam en de wanhoop dat je<br />
<strong>het</strong> allemaal nooit kan overwinnen.<br />
Gelukkig heb ik hierin nooit alleen<br />
gestaan. Ik heb mijn ouders en een<br />
hele goede vriendin gehad die mij,<br />
letterlijk door dik en dun, hebben<br />
gesteund. Achteraf gezien heeft deze<br />
INFO & HULP<br />
• Stichting Anorexia en Boulimia<br />
Nervosa (SABN), tel 0900-821 24 33<br />
of www.sabn.nl<br />
• <strong>Nederland</strong>se academie voor eet-<br />
stoornissen www.naeweb.nl<br />
OMGEVING<br />
verslaving me gemaakt tot wie ik<br />
ben. Ik ben een stuk zekerder<br />
geworden, omdat ik weet dat ik<br />
iets heb overwonnen wat aan <strong>het</strong><br />
begin onmogelijk leek en voor<br />
sommige mensen nog altijd<br />
on mogelijk lijkt. Dat geeft mij een<br />
reden om héél trots te zijn op<br />
mezelf aangezien <strong>het</strong> overwinnen<br />
van een verslaving in mijn ogen<br />
één van de moeilijkste dingen is<br />
die een mens op psychisch gebied<br />
kan meemaken. Ik zal ook nooit<br />
zeggen dat <strong>het</strong> een makkelijke<br />
weg is, maar ik weet wél dat <strong>het</strong><br />
haalbaar is. Het is een cliché maar<br />
waar een wil is, is een weg. Ik<br />
ben inmiddels 25 jaar en zwanger<br />
van mijn eerste kindje en zó blij<br />
dat er, ondanks ik aardig op weg<br />
ben geweest mijn lichaam te<br />
vernielen, geen blijvende sporen<br />
van die tijd zijn overgebleven.”<br />
• Labyrint-In Perspectief. Landelijke<br />
zelfhulporganisatie van en voor familieleden<br />
en mensen met een psychische<br />
aandoening, tel 0900-254 66 74<br />
of www.labyrint-in-perspectief.nl<br />
• Zelftest: http://www.psyq.nl/Programma/eetstoornissen<br />
• Boek:‘beetje bij beetje beter’.<br />
U. Schmidt en J. Treasure, 2003<br />
• Boek:‘ik eet als niemand <strong>het</strong> weet’.<br />
J. Spaans, 2000<br />
• Boek:‘slank, slanker, slankst’.<br />
J. Spaans 2000<br />
diabetes & leven | 47
Nieuw<br />
verschenen<br />
Het Leven van Sam de K.<br />
Brugklasser en Diabeet<br />
Sam de K. wil maar één ding: een normale, onopvallende<br />
puber zijn. En dat lukt niet altijd even goed als je<br />
diabetes hebt en midden in de les op zoek moet gaan<br />
naar de inschietset van je insulinepomp. Of als je in een<br />
zware hypo tijdens <strong>het</strong> eerste schoolfeest van <strong>het</strong> jaar<br />
op de grond belandt. Om nog maar te zwijgen over zijn<br />
immense rugzak, zijn verliefdheden en de wijze waarop<br />
Sam zich – net als alle brugklassers – staande moet<br />
houden op zijn nieuwe school. ‘Het leven van Sam de K.<br />
Brugklasser en Diabeet’ is een heerlijk komisch warm<br />
boek over een jongen om van te houden, die worstelt<br />
met zijn diabetes en zijn pubertijd.<br />
Door Marlies Slegers<br />
Illustraties Octavie Wolters<br />
Izaira Kersten en<br />
Barry Atsma<br />
‘Dit boek leest heerlijk<br />
weg en snijdt op een<br />
humoristische wijze<br />
herkenbare universele<br />
thema’s aan in de taal<br />
van de jongeren – met en<br />
zonder diabetes!’<br />
Bestellen? Vul de bon vandaag nog in!<br />
◻✔ Ja, ik bestel graag _____ exempla(a)r(en) Het leven van Sam de K. (9789031386833) à € 17,50*<br />
Voorletters: _____________________________________________ M / V<br />
Achternaam: ________________________________________________<br />
Adres: _____________________________________________________<br />
Postcode / plaats: ____________________________________________<br />
Bezorgadres (indien afwijkend): _________________________________<br />
Postcode / plaats: ____________________________________________<br />
Telefoonnummer: ____________________________________________<br />
E-mailadres: ________________________________________________<br />
Geboortedatum: _____________________________________________<br />
* U ontvangt Het leven van Sam de K. na ontvangst van uw betaling. Verzendkosten à € 1,95 worden in rekening gebracht.<br />
◻ Ik machtig Springer <strong>Media</strong> om <strong>het</strong> bedrag van deze<br />
bestelling automatisch van mijn rekening af te schrijven<br />
Rekeningnummer ____________________________________________<br />
Naam rekeninghouder_________________________________________<br />
Woonplaats rekeninghouder ____________________________________<br />
Naam bank _________________________________________________<br />
Datum _____________________________________________________<br />
Handtekening _______________________________________________<br />
Stuur de ingevulde bon in een ongefrankeerde envelop naar: Bohn Stafleu van Loghum, t.a.v. S. Lagerweij, Antwoordnummer 2767, 3970 WJ HOUTEN
Pubermoeder<br />
Soms heb ik enorme zin om te gaan puberen, net<br />
als mijn zoon. Om gewoon even die hele diabetes<br />
te negeren en te doen alsof <strong>het</strong> er niet is. Net als<br />
mijn zoon. Die kan dat verbijsterend goed. Iedere<br />
ochtend, al tien jaar lang, begint mijn gesprek met<br />
hem met de zin: ‘Lekker geslapen? Wil je even<br />
meten?’ En de laatste tijd – ik heb <strong>het</strong> over een<br />
periode van minstens een jaar – propt hij al een<br />
boterham naar binnen en moet ik opnieuw vragen:<br />
‘Heb je al gemeten?’ ‘Doe ik zo!’, roept hij monter. Ik<br />
poog dan nog te zeggen dat hij dit vóór <strong>het</strong> ontbijt<br />
moet doen, maar dan krijg ik alleen maar De Blik.<br />
De blik die zegt: ‘Ja. Dat weet ik nu wel.’<br />
Wanneer hij naar boven sprint om zijn tas te<br />
pakken, roep ik nogmaals:<br />
‘Meet nou even!’ Ik krijg een<br />
hekel aan mezelf soms. ‘Ja<br />
ja!’ en dan sprint hij de deur<br />
uit. En terwijl ik hem nakijk<br />
wanneer hij wegfietst, zie ik<br />
vanuit mijn ooghoeken de<br />
Lezersservice<br />
Abonnementen<br />
Klantenservice Bohn Stafleu van Loghum<br />
Postbus 246, 3990 GA Houten<br />
Tel. (030) 638 37 36, fax (030) 638 39 99<br />
e-mail: klantenservice@bsl.nl<br />
www.bsl.nl of www.diabetesweb.nl<br />
Marlies<br />
Het abonnement kan op elk gewenst moment<br />
ingaan en wordt automatisch verlengd, tenzij<br />
twee maanden voor de vervaldatum schriftelijk<br />
is opgezegd.<br />
Abonnementsprijzen<br />
Diabetes & Leven verschijnt acht keer per jaar.<br />
Een jaarabonnement in <strong>Nederland</strong> kost € 24,50.<br />
Overige landen prijs op aanvraag.<br />
Adreswijzigingen<br />
Bij een wijziging van de tenaamstelling en/of <strong>het</strong><br />
adres, verzoeken wij u de adresdrager met de<br />
gewijzigde gegevens op te sturen naar de afdeling<br />
Klantenservice (adres zie Abonnementen).<br />
COLUMN<br />
Marlies Slegers heeft drie kinderen.<br />
Haar zoon Michael (17)<br />
heeft sinds tien jaar diabetes.<br />
Elke keer schrijft ze hier over<br />
haar ervaringen.<br />
meter op <strong>het</strong> aanrecht liggen. Ongebruikt. Zuchtend<br />
constateer ik dat dit weer een verloren dag zal zijn.<br />
Hij zal thuiskomen rond vijf uur, ik zal drie keer<br />
roepen: ‘Meet nou!’ Hij zal zeggen: ‘Ja, doe ik!’, om<br />
tenslotte net voor de avondmaaltijd te constateren<br />
dat hij op 28,9 mmol/l zit. En dan zal ik zeggen: ‘Als<br />
je nu gemeten had vandaag, dan had je dit kunnen<br />
voorkomen.’ En dan krijg ik weer De Blik.<br />
Ik zal naar boven gaan om de kamers een beetje<br />
aan kant te krijgen. En dan zal ik allerlei lege<br />
zakken snoep en chips onder zijn bed vinden. Want<br />
ook dat krijg ik er maar niet in: niet zoveel snoepen!<br />
Dan moet je extra veel insuline, dat is niet goed<br />
voor je. En ik zal De Blik weer krijgen.<br />
Dus neem ik me soms voor te gaan puberen. Alles<br />
te negeren. Totdat ik iemand in een rosltoel in de<br />
stad tegenkom. Zonder benen. En dan weet ik weer:<br />
dit valt niet te negeren. En als hij thuiskomt zeur ik<br />
toch weer: ‘Liefje, wil je even meten? Zodat jij niet<br />
later in een rolstoel terecht komt, zonder benen?<br />
Zonder blik? Toe?’<br />
Heeft u vragen? U kunt ons bellen op telefoonnummer<br />
(030) 638 37 36. Kijk ook eens op<br />
www.bsl.nl. Levering en diensten geschieden<br />
volgens de voorwaarden van Springer <strong>Media</strong> bv,<br />
gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te<br />
Utrecht onder dossiernummer 32107635 op<br />
17 juni 2010. De voorwaarden zijn in te zien op<br />
www.bsl.nl, of worden de koper op diens<br />
verzoek toegezonden.
MD11D971<br />
VOLGENDE KEER<br />
Tips voor een gezond gebit<br />
Zo bereken je je<br />
kool hydraat-insulineratio<br />
Onderzoek naar <strong>het</strong> effect<br />
van hypo’s op de hersenen<br />
De volgende Diabetes & Leven verschijnt in week 12<br />
Genoemde onderwerpen zijn onder voorbehoud<br />
Bewust van je mogelijkheden...<br />
... Zodat je zo vrij mogelijk kunt leven.<br />
Neem nu een abonnement op Diabetes & Leven en<br />
ontvang een éénmalige korting óf <strong>het</strong> kookboek<br />
‘Gezond Koken’ t.w.v. € 16,95 cadeau!<br />
◻ Ja, ik word abonnee en ontvang 8 nummers van Diabetes & Leven voor € 24,50 en<br />
krijg <strong>het</strong> kookboek Gezond Koken t.w.v. € 16,95 cadeau*<br />
◻ Ja, ik word abonnee van diabetes & Leven en ontvang een éénmalige korting en<br />
krijg dus 8 nummers voor slechts € 19,50**<br />
Mijn gegevens:<br />
Voorletters _____________________________________________ M / V<br />
Achternaam _________________________________________________<br />
Adres ______________________________________________________<br />
Postcode / plaats ____________________________________________<br />
Bezorgadres ________________________________________________<br />
Postcode / plaats ____________________________________________<br />
Telefoonnummer _____________________________________________<br />
E-mailadres ________________________________________________<br />
Geboortedatum ______________________________________________<br />
Dit nummer van Diabetes & Leven heb ik ontvangen via: ◻ Huisartspraktijk<br />
◻ Apotheek ◻ Podotherapeut ◻ Anders, namelijk: __________<br />
jaargang 15 verkoopprijs € 3,95<br />
Pasta met pit<br />
Overnachten<br />
in de jungle<br />
Nummer 01. Feb 2013<br />
Dampende<br />
dranken<br />
Factuurgegevens:<br />
◻ Ik machtig Springer <strong>Media</strong> om <strong>het</strong> bedrag van deze<br />
bestelling automatisch van mijn rekening af te schrijven<br />
Naam bank _________________________________________________<br />
Rekeningnummer ____________________________________________<br />
Naam rekeninghouder_________________________________________<br />
Woonplaats rekeninghouder ____________________________________<br />
Datum _____________________________________________________<br />
Handtekening _______________________________________________<br />
Zie voor verdere informatie over abonnementen: lezersservice pag. 49<br />
Zonder wederopzegging wordt uw abonnement jaarlijks verlengd.<br />
* U ontvangt <strong>het</strong> kookboek nadat de betaling is ontvangen.<br />
** Na <strong>het</strong> eerste jaar geldt <strong>het</strong> reguliere tarief van € 24,50.
Word nu supporter<br />
Reken af met spierziekte. Giro 33322<br />
www.spierenvoorspieren.nl
morgen kunt u<br />
haar gerust weer<br />
een vraag stellen<br />
Bel de gratis KWF Kanker Infolijn<br />
0800 - 022 66 22<br />
Al uw persoonlijke vragen over kanker persoonlijk beantwoord<br />
Bel met een van onze deskundige medewerkers of ga voor meer info naar kwfkankerbestrijding.nl/vraag.<br />
De KWF Kanker Infolijn is geopend van maandag tot en met vrijdag van 09.00 tot 18.00 uur.
Change language