Villa voor kunstminnaars - Jaap Ekhart

VILLA IN DE DUINEN DOOR ZANDBELT&VANDENBERG ARCHITECTURE AND

URBAN DESIGN
VILLA VOOR
KUNSTMINNAARS
Breng een kunstminnende opdrachtgever en twee jonge ambitieuze architecten samen en er
ontstaat iets moois. Dat geldt in ieder geval voor de buitengewoon fraaie ‘Villa in de Duinen’ bij
Hoek van Holland.
DOOR JAAP EKHART FOTOGRAFIE CHRISTIAN RICHTERS

PROJECT BELICHT VILLA IN DE DUINEN
De erker steekt uit de zuidgevel, bekleed met geprofileerd
beton, als een schilderijlijst
situatie
rchitectenbureau Zandbelt&vandenBerg ontwierp
A
een woning voor een echtpaar dat kunst verzamelt
uit het Interbellum. In de ontwerpopgave
stond de wens tot interactie tussen het duinlandschap
en de behuizing voorop. Bovendien moest er genoeg
wandoppervlak komen om schilderijen aan te hangen, waaronder
werk van Charley Toorop. Maar de woning mocht absoluut
geen museum worden. Het echtpaar beschikte niet over architectuurjargon
om zijn wensen kenbaar te maken.
Daarom volgden er gesprekken over beeldende kunst, design
en kunstenaars zoals de vroege Mondriaan, waarbij termen
als kleurtoon, compositie, expressie en naturalisme als communicatiemiddel
dienden. Zandbelt&vandenBerg maakte vervolgens
een vertaalslag naar de architectuur. Het verklaart de
steeds terugkerende associaties met kunst en design die de villa
oproept.
De duinvilla wordt gekenmerkt door grote glaspartijen en een
huid die is samengesteld uit zeer uiteenlopende materialen:
groen marmer, leisteen en diverse soorten beton. Zowel het
marmer als het beton zijn op verschillende manieren behandeld.
Ondanks de bonte mix komt de verschijningsvorm harmonieus
over. Terwijl de naam van de villa doet denken aan een Hollands
stilleven, wekt de veelvoud aan gezichten die de villa laat zien,
een haast kubistische indruk. Vergelijk het met een weloverwogen,
volkomen uitgebalanceerde compositie van Georges
Braque of Pablo Picasso.
Vier aanzichten
De opdrachtgever wilde graag beton omdat het qua structuur
en kleur passend werd gevonden in het zanderige, met
bunkers bestippelde duinlandschap. Verder werd er zoveel
mogelijk toepassing van natuurlijke materialen gewenst. Het
beton is nadrukkelijk aanwezig in de onderste bouwlaag en de
zuidgevel van de villa. De onderzijde van de westkant heeft een
bekleding van leisteen. Boven, achter de houten borstwering,
bestaat de gevelwand uit geborsteld marmer. Het ruwe oppervlak
lijkt te verwijzen naar de craquelé in de leisteenplaten. De
grote raampartijen in de oostkant worden omlijst door gepolijst
marmer, dat goed aansluit op de gladde verschijningsvorm
van het vele glas. Tegen de noordgevel is een hellende, verdiepingshoge
spiegelwand gezet, waarin zich continu wisselende
landschapspanorama’s afspelen. De betonnen zuidgevel oogt
gesloten. Absolute blikvanger hier is de erker, die als een schilderijlijst
naar buiten steekt. Het massieve karakter van de gevel
wordt verfijnd door cannelures in het beton. De wand is op zijn
fraaist als de schaduwpartijen van de ruisende bomen over de
sleuven en richels strijken, want dan ontstaat een fascinerende
dieptewerking.
De spiegelwand zit op het noorden. De westgevel is bekleed
met leisteen en geborsteld marmer op de verdieping
60 ARCHITECTENWEB MAGAZINE

De zuidgevel is bekleed met geprofileerd beton, de oostgevel met groene gepolijste mamerplaten rondom de enorme raampartijen

PROJECT BELICHT VILLA IN DE DUINEN
Het gastenverblijf ligt verzonken in het duin en heeft ook in
de sobere materialisering een ‘bunkerachtige’ uitstraling
Routing
Zandbelt&vandenBerg realiseerde met de villa in de duinen een
Gesamtkunstwerk: de architecten tekenden van tuin tot interieur
en van gevel tot trapleuning. Vanuit de tuin zijn er maar
liefst zeven manieren om de villa te betreden. Door de vele
keuzemogelijkheden ontstaat in de eenvoudige opzet een complexe
routering. Deze complexiteit wordt inpandig voortgezet.
Steeds weer ga je dóór wanden, naar links, naar rechts en langs
de patio. Door de glooiingen in het omringende landschap raak
je dikwijls gedesoriënteerd. En dat is precies wat de architecten
voor ogen hebben, want de sequentie van ruimtelijke ervaringen
is de leidraad van hun ontwerp.
In de directe nabijheid van de drie bouwlagen tellende villa
doorsnede
62
De trap naar de verdieping illustreert de complexiteit van
de interne routing
staat aan de overkant van de weg een fiks aantal bunkers. Dit
gegeven is prominent verwerkt in de onderste bouwlaag, zowel
in het materiaalgebruik (schoon beton) als in de vormgeving. Ter
versterking van het bunkereffect is de U-vormige onderbouw
half verzonken in de grond. Ongeveer de helft van de U-vorm
bestaat uit een ruime entreehal, een garage, een fietsenstalling
en een washok. Het overige deel fungeert als gastenverblijf. Een
grote, hellende voordeur in de bunkerachtige onderbouw biedt
toegang tot de ruime entreehal, die aangelicht wordt door de
patio. Wanden van onbewerkt, ruw beton bepalen de sfeer van
het inwendige. Een enorme stalen trapbalustrade, die als een
sculptuur aan de muur hangt, domineert de circa 5,5 meter
hoge hal. Het staal is met beits bewerkt waardoor een kleur
ontstaan is die associaties oproept met het gloedvolle roodbruin
van schilder Mark Rothko.
De realisatie van een gastenverblijf, bestaande uit woon-, en
slaapkamer, badkamer en keuken, maakte deel uit van de
opgave. Het onderkomen is eenvoudig van opzet. Sommige
binnenwanden zijn onbewerkt gelaten, tonen het onbewerkte,
ruwe beton in volle glorie. Andere muren zijn bekleed met licht
getint vurenhout. Door de halfverdiepte situering biedt het
gastenverblijf beperkt uitzicht. De architecten spreken dan ook
van een Spartaanse uitstraling. Overnachten in de villa is voor
de gasten overnachten in een bunker. Maar het wordt verlicht
De hellende voordeur in de bunkerachtige onderbouw
biedt toegang tot de ruime entreehal
ARCHITECTENWEB MAGAZINE

Wanden van ruw
beton bepalen de
sfeer van het
inwendige
NUMMER 19 - JULI / AUGUSTUS 2008
63

PROJECT BELICHT VILLA IN DE DUINEN
11
bel-etage verdieping
6
8
2
9
4
begane grond
door zachte vloerkleden, kleurrijke meubels, de eigen keuken
en de eigen badkamer en de zorgvuldige afwerking. Hiervan
getuigt bijvoorbeeld het lampje, dat subtiel in het plafond is
verzonken.
Terugkerend element
De trap die vanuit de onderste bouwlaag naar de bel-etage
voert, bestaat uit twee delen. Het eerste deel begint náást de
hal, in een zeer nauwe nis die doet denken aan een bunkertoegang.
Boven in de nis leidt een opening in de muur weer
terug naar de hal. Daar begint het tweede, roodbruine deel van
de trap, het deel dat vanuit de entreehal te zien is en als een
sculptuur aan de muur hangt. Op ooghoogte, aan de wand
tegenover, hangen twee grote schilderijen. De trapvoering van
de bel-etage naar de slaapkamer op de derde verdieping is volgens
hetzelfde principe uitgevoerd: een smal begin, dóór een
muur en daarna een ruime voortzetting. De nauwe bunkertoegang
is naar boven toe een steeds terugkerend architectonisch
element.
De tweede bouwlaag, de bel-etage, is samen met de derde
bouwlaag het dagelijks woondomein. Op de bel-etage bevinden
zich de woonkamer, de eetkamer, de keuken, een kantoortje
en een studio. Alle functies zijn gegroepeerd rondom
de patio. De slaapkamer plus garderobe en badkamer bevinden
zich in de derde woonlaag. Langs deze drie ruimtes ligt een
langgerekt dakterras.
15
12
2 3
5
14
7
10
13
1 entreehal
2 garage
3 fietsenberging
4 washok
5 gastenverblijf / woonkamer
6 gastenverblijf / slaapkamer
7 gastenverblijf / entree
8 woonkamer
9 eetkamer
10 keuken
11 terras
12 patio
13 studio
14 kantoortje
15 vide entreehal
16 master bedroom
17 garderobe
18 badkamer
19 terras
20 bergruimte
Zandbelt&vandenBerg wilde door wisselende ordeningen en
wisselend materiaalgebruik iedere bouwlaag een totaal eigen
sfeer geven. Daarom géén ruw beton en géén beperkt uitzicht
in de bel-etage. Het dagelijks domein van de bewoners
wordt gedomineerd door wit stucwerk en grote glaspartijen.
De gewenste interactie tussen het landschap en de behuizing
is hier duidelijk voelbaar: vanuit elk vertrek is er ruim uitzicht
op het omringende landschap, er is een constante afwisseling
van zichtlijnen. Met een gang rondom de patio ervaar je de
hoogteverschillen in de duintuin. Vanuit de woonkamer is er
toegang tot het halfoverdekte, met travertijn geplaveide terras
en een luie trap biedt een directe verbinding met de lager gelegen
tuin. De keuken aan de achterkant hangt meer dan drie
meter boven een duinpan en twee grote schuifpuien bieden
de mogelijkheid de keuken naar buiten te openen. De erker,
die het uitzicht vanuit de eetkamer omlijst, is als een uitpandige
loggia; het is een volkomen beschutte ruimte buiten de
strikte lijnen van het woondomein.
De slaapkamer, meer afgeschermd van de buitenwereld, heeft
een gesloten sfeer. Een hooggeplaatst strookraam laat de
ochtendzon toe. Door de hoge plaatsing van het raam lijkt
het dak boven de kamer te zweven. Dwars door de garderobe
loopt een slingerpad, het zogeheten slakkenhuis. Het verbindt
de slaapkamer met de natte ruimte. Langs de hele slaapverdieping
ligt een dakterras met een borstwering van dark red
meranti. Tegen de slaapkamer, in de buitenlucht, is een gim-
64 ARCHITECTENWEB MAGAZINE
19
20
16
18
17

Door divers materiaalgebruik heeft elke bouwlaag een eigen sfeer; de bel-etage wordt gekenmerkt door ruimtelijkheid
mick geplaatst: een monumentale trap die nergens naartoe
leidt. Tijdens bijeenkomsten en feestjes is de trap een gewild
verzamelpunt. Gewoonweg omdat je vanaf de hoge positie
een fantastisch uitzicht hebt op het weidse duinlandschap.
De vernauwing van doorgangen is
een terugkerend element in het ontwerp
NUMMER 22 - DECEMBER 2008 / JANUARI 2009
Terug naar het begin. Het ontwerpconcept is grotendeels ingegeven
door gesprekken over kunst, met name uit de periode
tussen de wereldoorlogen. Door in de villa te wonen heeft
het echtpaar meer oog gekregen voor ruimtelijke werking en
moderne architectuur. Dat heeft onder meer geleid tot een
verbreding van hun kunstinteresse naar sculpturen en hedendaagse
schilderijen. Wonen in ‘de villa’ vormt voor hen ook
aanleiding om ter plekke open dagen en tentoonstellingen te
organiseren.
De Villa in de Duinen van Zandbelt&vandenBerg ontwikkelde
zich van beeldend kunstconcept tot een villa en vervolgens tot
villa met kunstagenda. De smaak van de opdrachtgever bepaalde
de vormgeving, de vormgeving op haar beurt beïnvloedt en
stuurt nu de opdrachtgever. En dat alles met jonge, ambitieuze
architecten als inspirerende intermediairs. Kan het mooier?
OPDRACHTGEVER PIETER EN DIANA VAN TOOR
ARCHITECT ZANDBELT&VANDENBERG
(WWW.ZANDBELTVANDENBERG.NL)
PROJECTARCHITECTEN DAAN ZANDBELT EN ROGIER VAN DEN BERG
MEDEWERKERS TOM BOKKERS, DAVID LUQUE
AANNEMER ZWARTS BOUWBEDRIJF, NAALDWIJK
ADVISEUR CONSTRUCTIE ABT, DELFT
ADVISEUR BOUWTECHNIEK BUREAU BOUWKUNDE, ROTTERDAM
INTERIEURARCHITECT ZANDBELT&VANDENBERG, ROTTERDAM
LANDSCHAPSARCHITECT ZANDBELT&VANDENBERG, ROTTERDAM
MEDEWERKERS THOMAS STURKENBOOM, BART WITTEMAN
BEELDEND KUNSTENAAR HETTY HEYSTER, AMSTERDAM
REALISATIE 2008
65

1
2
3
4
6
7
8
9
PROJECT BELICHT VILLA IN DE DUINEN
66 ARCHITECTENWEB MAGAZINE
5
1 aluminium afdekplaat
2 spouw: houten regelwerk h.o.h. 400 mm
3 betonplex als verloren bekisting
4 geprofileerd, in het werk gestort beton
5 kanaalplaat
6 travertin
7 stalen hoeklijn
8 travertin, demontabel i.v.m. glas
9 multiplex, geschilderd
10 breedplaatvloer
11 Ducotop ventilatierooster
12 aluminium kozijn, Schüco Royal S65
13 cementdekvloer
10
11
12
13

De geslotenheid van het souterrain contrasteert met de openheid van de bel-etage, in materialisering en in ruimtelijkheid
Gerelateerd op architectenweb.nl
projectportfolio
projectportfolio
portret van
NUMMER 22 - DECEMBER 2008 / JANUARI 2009
Stedenbouwkundig plan
Natuur en menselijke activiteit zijn op deze
plek nauw verweven: er zijn sterke contrasten
aanwezig die worden ingezet voor een a-typische
ontwikkeling van het waterfront. De site
is verdeeld in vier zones met maximale ruimte
voor bestaande en nieuwe natuurwaarden.
Dat levert fantastische leefmilieus op.
Zandbelt&vandenberg
architectenweb.nl/p10358
Huis voor Visuele Cultuur
Twee centra voor hedendaagse kunst in
Rotterdam bundelen hun krachten door een
Huis voor de Visuele Cultuur te ontwikkelen.
Het ontwerp verbetert de routing, flexibilteit,
klimaatbeheersing en beveiliging van het
bestaande gebouw. Een opbouw levert ruimte
voor een auditorium en grootschalige kunst.
Zandbelt&vandenberg
architectenweb.nl/p10356
Daan Zandbelt
Daan Zandbelt meent dat het zonder
opdrachtgevers nooit wat wordt. Hij adviseert
jonge architecten om gewoon te beginnen
en heeft zin in een toekomst vol verkennend
ontwerpen. Bovendien hanteert hij het
uiterst actuele motto: “Yes, we can!” (Barack
Obama) Zandbelt&vandenberg
architectenweb.nl/n17124
projectportfolio
projectportfolio
portret van
Studentencomplex ETH Zürich
Het complex fungeert als magneet van alle
soorten activiteiten die de campus te bieden
heeft. Door elke verdieping verder naar buiten
te duwen ontstaat in het hart een centraal
atrium. De markante vorm markeert de hoofdentree
van de campus en is de raison d’être
van een duurzaam en energiezuinig gebouw.
Zandbelt&vandenberg
architectenweb.nl/p10357
Metropolitane studies
Londen, Parijs, Shanghai, Randstad, San
Francisco en Los Angeles - In deze serie worden
ruimtelijk beleid, sturingsinstrumenten en
plaatselijke fenomenen onderzocht om grip
te krijgen op de metropolitane ontwikkeling
en om een toolbox te ontwikkelen voor de
stedenbouwer van de eenentwintigste eeuw.
Zandbelt&vandenberg
architectenweb.nl/p10359
Rogier van den Berg
Mies is de favoriete ontwerper van Rogier
van den Berg, die in de toekomst altijd op
de roemruchte ‘shortlists’ hoopt te staan.
Vroeger wilde hij musicus worden. Hij weigert
te kiezen tussen functie en vorm en vind het
leukste aan zijn werk het gezamenlijk maken
van iets goeds. Zandbelt&vandenberg
architectenweb.nl/n17125
67