CLAIRLIEU - Canons Regular Blog

EEN KRUISHERENHANDSCHRIFT TE BAZEL 33
Het betreft twee bullen van paus Eugenius IV en een brief van
Jan van Heinsberg, prins-bisschop van Luik38:
a. een bul van 3 maart 1432 (Nieuwe Stijl) waarin Eugenius IV
de Kruisheren opdraagt zowel het generaal kapittel als de visitatie
van de huizen en de ordeleden jaarlijks te houden en waarin de
paus de privileges van de Kruisheren bevestigt en vermeerdert39;
b. een bul van 24 maart 1432 (N.S.), waarin dezelfde paus aan
de bisschop van Luik opdracht geeft het statuut te beoordelen,
opgesteld door de Kruisheren ten behoeve van hun donaten40; dit
- een onbekende plaats: hs. BRUSSEL, Algemeen Rijksarchief (voorheen : Koninklijke
Bibliotheek, 21.643), fol. 12v°-17.
De dokumenten werden uitgegeven in : R. Choppin, Monasticon seu De lure
Coenobharum, Libr't duo, Parijs, 1601, lib. I, tit. 3, n. 22 (daar de auteur op een
andere plaats zegt, dat hij een handschrift geraadpleegd heeft in de bibliotheek van
de Kruisheren te Parijs (t.a.p., lib. I, tit. 2, n. 9), mag men wel aannemen, dat hij
de bul van Eugenius ook daar gevonden heeft) ; C. R. Hermans, Annales, deel II,
bl. 228-234, 237-240 (hij gebruikte de hierboven vermelde Codex Pontis Coeli en
hs. LUIK 6 L 33).
38 Voor wat deze prinsbisschop betreft zijn we nog steeds aangewezen op het
werk van J. Dark, Hitsoire du diocese et de la principaute de Liege pendant le
XVe siecle, Luik, 1887, bl. 143-316, waaruit wel blijkt dat hij zeer vele en
vriendschappelijke betrekkingen onderhield met paus Eugenius IV. Jan van Heins
berg gaf de Kruisheren toelating op drie plaatsen in zijn bisdom nieuwe stichtingen
te beginnen: Roermond (1422), Maastricht (1437), Kerniel (1438).
39 Zie het handschrift fol. 178r°-180v°. Reeds uitgegeven, aan de hand van een
ander handschrift, in C. R. Hermans, Annales Ordinis S. Cruets, deel II, 's Hertogenbosch,
1858, bl. 228-232, waarin men slechts enige, onbeduidende, varianten
aantreft. •- Tijdens het generaal kapittel van 1432 (vermoedelijk gehouden op
18-20 mei; de dagen staan per uitzondering niet vermeld in het verslag van het
kapittel) werden bepalingen gemaakt ter uitvoering van deze bul. Zie A. Van de
Pasch, Dejinities der generate kapittels van de orde van het H. Kruis, 1410-1786,
Brussel, 1969, bl. 63-64; vgl. hierbij A. Ramaekers, De Privileges der Kruisberenorde
vanaj hoar ontstaan tot aan het Concilie van Trente, in Clairlieu, jg. 1 (1943);
bl. 69-70.
40 Donaten waren personen >- priesters of niet-priesters *-, die zichzelf en hun
yermogen aan een klooster schonken. In de eerste statuten van de Kruisheren (1248)
is er geen sprake van donaten. De toevloed van donaten is een verschijnsel, dat zich
in het begin van de vijftiende eeuw openbaart, tegelijk met de doorvoering van de
hervormingsbeweging in de orde. In de supplementen op de konstituties van 1466
en 1498 worden de eerste bepalingen over de donaten opgenomen. In de statuten
van 1660 en 1868 werd in het tweede gedeelte, na het hoofdstuk over de lekebroeders
een Caput XL De donatis ingelast. Vgl. C. R. Hermans, Annales, deel II,
bl. 318-319 ; en 454-455 ; deel III, bl. 320-322 ; Constitutiones cum Caeremoniali
FP. Ordinis canonici S. Crucis, St. Michiels-Gestel, 1868, bl. 91-93. Omdat het
geen praktische waarde meer had verdween het hoofdstuk uit de statuten, vanaf 1925.