Inspiratie voor NT2-onderwijs - De Dagen

Inspiratie voor NT2-onderwijs
ANNIE100 is een project van DE DAGEN
Met steun van het Vlaams Fonds voor de Letteren, Vlaamse Gemeenschap,
Stichting Lezen Vlaanderen en Nederlandse Taalunie.
2 / lesmap NT2 annie100

5
7
16
Inhoud
Welkom in deze koffer
Boeken om te lezen, liedjes om te luisteren, fragmenten om te kijken
Inspiratie voor NT2-onderwijs
16
20
24
28
33
39
43
48
53
57
61
75
94
98
3 / lesmap NT2 annie100
Over Annie MG Schmidt
Het mannetje in de maan
M'n Opa
Dag, meneer de kruidenier
De maanden
Laat u maar, meneer
Ik zou je het liefst in een doosje willen doen
Moeder is ziek
Hendrik Haan
Dikkertje Dap
Rieneke Tineke Peuleschil
De brug bij Breukelen
Pluk van de Petteflet
De geit van dokter Sanders

Kinderen moeten niets
behalve lezen.
(Annie M.G .Schmidt)
4 / lesmap NT2 annie100

Geachte mevrouw
Geachte heer,
5 / lesmap NT2 annie100
'Moeders wil ik er niet bijhebben' zei Annie M.G. Schmidt
ooit over haar boeken. Toch werd ze de (groot)moeder van
iedereen die in de tweede helft van de twintigste eeuw geboren
werd.
Was het door herkenbaarheid?
Omdat ze buiten de lijntjes van fatsoen schreef?
Is het omdat ze ons allemaal deed lachen met haar poëzie?
En stiekem op ons hart trapte?
Omdat ze ons een mooi einde beloofde, elke keer weer?
Naar aanleiding van haar honderdste geboortedag ging
DE DAGEN op ontdekkingstocht in het werk van de koningin
van de lage landen.
Het resultaat is deze muzische koffer.
Het is een koffer om te lezen, te ontdekken, om te luisteren,
te spelen en te zingen.
Een koffer voor de klas. Of helemaal voor de leerkracht.
Want ook een leerkracht moet tenslotte niets (behalve lezen)!
Er is een doemap.
Er is een denkmap boordevol inspiratie.
U vindt een stapel boeken, cd's en dvd's.
Dat alles binnenin.
De buitenkant van de koffer is de prikkelkant.
Postkaartjes, foto's en notities van Annie M.G. Schmidt
voor u bij elkaar gezocht in het Letterkundig Museum van
Den Haag.
U hoeft er niets mee (behalve lezen).
Maar we zijn er zeker van dat het denken, schrijven en doen van
Annie u zal inspireren en dat uw klas haar werk zal ademen.
Veel plezier ermee.
Lang Leve Annie!
Warme groeten van Ems Depreeuw
(projectcoördinator DE DAGEN)

Boeken om te lezen, liedjes
om te luisteren, fragmenten
om te kijken
Samengesteld door Stichting Lezen en DE DAGEN
KinderboeKen
7 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>>>
Abeltje/ Annie M.G. Schmidt en Thé Tjong Khing (ill.).
Querido, 2008.
Abeltje werkt als liftjongen in het warenhuis Knots.
Hij weet heel goed dat hij niet op het geheimzinnige
bovenste knopje van de lift mag drukken.
Als hij dat op een dag toch doet, schiet hij met de passagiers door
het dak van het warenhuis het luchtruim in.
:: 10+
De A van Abeltje/ Annie M.G. Schmidt en Thé Tjong-Khing
(ill.). Querido, 2009.
Abeltje gaat samen met meneer Tump, juffrouw Klaterhoen en
Laura naar de kermis in Middelum. Maar daar loopt het helemaal
mis: tijdens een verdwijntruc komt Laura niet meer tevoorschijn.
:: 10+
Allemaal sprookjes/ Annie M.G. Schmidt. Querido, 2009.
In dit boek vind je alle sprookjes van Annie M.G. Schmidt, met
daarbij een heleboel vrolijke illustraties van gerenommeerde
illustratoren als Fiep Westendorp, Philip Hopman, Harrie Geelen,
Sieb Posthuma, Carll Cneut en Gerda Dendooven.
:: 6+ (voorlezen)
:: 8+ (zelf lezen)
Floddertje/ Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp.
Querido, 2008.
Zes verhaaltjes met steeds weer andere belevenissen over het
zich voortdurend vuil makende meisje Floddertje en haar
onafscheidelijke hondje Smeerkees. Oorspronkelijk zijn deze
avontuurtjes uitgegeven als reclame voor een wasmiddel.
Humor voert de boventoon, water en wasmiddel lossen het
(grotemensen)probleem altijd wel weer op.
:: 3+

8 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>>>
Het beertje Pippeloentje/ Annie M.G. Schmidt
en Harrie Geelen (ill.). Querido, 1997.
Twaalf speelse versjes over de voor kleuters herkenbare
belevenissen van het beertje Pippeloentje.
In dit mooie prentenboek is Pippeloentje jarig, gaat hij bij
oma logeren, schaatsen op het ijs, noem maar op. De perfect
lopende verzen en de prachtige schilderijtjes van Harrie
Geelen vormen een heerlijke combinatie.
:: 3+
Het grote Annie M.G. Schmidt voorleesboek/ Annie M.G.
Schmidt. Querido, 2009.
Verhalen over onder meer Jip en Janneke, Abeltje, Wiplala,
Tante Patent, Minoes, Pluk, Otje, Floddertje, Ibbeltje,
juffrouw Knoops en de Diepvriesdames. In deze bloemlezing
staan ook versjes als 'Waar de koning trek in had', 'De
mislukte fee', 'Het hele schaap Veronica', 'Ik ben lekker stout',
'De Heks van Sier-kon-fleks', 'Slordige Saartje' en 'Pietertje
luim'. Thematisch ingedeeld waardoor verrassende verbanden
opduiken zoals die tussen de lange familie Pijpestang en het
paard Langhors uit Pluk.
:: 4+
Het hele schaap Veronica/ Annie M.G. Schmidt en Fiep
Westendorp. Querido, 2002.
Humoristische, hier en daar wat kolderieke gedichtjes over de
dagelijkse belevenissen van het schaap Veronica, de deftige
dametjes Groen en een dominee. Ze gaan over onderwerpen
in verschillende periodes van het jaar (zomer, Sinterklaas,
Kerstmis, schaatsen, bollenvelden) en ademen een typisch
knusse, Hollandse sfeer. Ook zitten in de tekst kleine, niet
hinderlijke knipoogjes naar volwassenen.
:: 7+
Het toverstokje/ Annie M.G. Schmidt en Jan Jutte (ill.).
Querido, 2009.
Hansje Pansje Pingeling tovert zijn ouders om tot mezen met
een toverstokje dat hij gevonden heeft. Daarna trekt hij naar
school en gaat hij verder door de hele stad. Kinderen laat hij
met rust, maar bijna alle volwassenen zijn al gauw veranderd
in een dier. Alleen de meester niet, die werd een mokkataart.
:: 3+
Ibbeltje/ Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp (ill.).
Querido, 2004.
Ibbeltje is een doodgewoon meisje met een doodgewone
vader. Maar Ibbeltjes moeder vliegt voor elke hond de boom
in, spint als geen ander en overlegt regelmatig met haar
poezen. Met zo’n bijzondere moeder moét je wel een heleboel
avonturen beleven.
:: 6+ (voorlezen) :: 8+ (zelf lezen)

9 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>>>
Jip en Janneke/ Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp (ill.).
Querido, 2005.
Wie kent Jip en Janneke niet, de twee buurkinderen die heel
gewone, dagelijkse dingen meemaken? Elk verhaaltje in deze
verzamelbundel vormt een afgerond geheel en speelt zich af in de
kleuterwereld. Herkenbaar voor elk kind!
:: 3+
Kaapse raasdonders/ Louise Bos, Roos Voorsluis en Fiep
Westendorp (ill.). Querido, 1999.
De auteurs hebben uit de kinderboeken van Annie M.G.
Schmidt allerlei heerlijks geselecteerd en recepten geschreven
voor o.m. brandnetelsoep, Stampertjespot, hasselbramenjam
enz. Met voorin duidelijk uitleg hoe het boek te gebruiken en
een korte persoonsbeschrijving van de helden: Otje, Pluk, Jip en
Janneke, Floddertje, Tante Patent en Ibbeltje. De recepten staan
puntsgewijs, zijn duidelijk en worden soms ook nog besloten met
een passend citaat.
:: 10+
Mijn huis, jouw huis/ Annie M.G. Schmidt, Han G. Hoekstra,
Bibi Dumon Tak en Fiep Westendorp (ill.). Querido, 2008.
Het boek is opgezet als een wandeling door een huis, waarbij
je alle kamers bezoekt. Bij elke kamer zijn na een wervende
inleiding van Bibi Dumon Tak bekende teksten van Annie M.G.
Schmidt (en ook enkele van Han G. Hoekstra) opgenomen,
waarvan ook vertalingen in het Engels, Hebreeuws en Arabisch.
Naast de verhalen en gedichten die iedereen meteen mee kan
opzeggen, zijn er ook recepten uit verschillende culturen
opgenomen en een spel over talen. Op de bijbehorende cd wordt
'Dikkertje Dap' gezongen in de al eerder genoemde talen door
achtereenvolgens VOF de Kunst, Hakim, Gilad Nezer en Jimmy
Hutchinson.
:: Voor iedereen!
Minoes/ Annie M.G. Schmidt en Carl Hollander (ill.).
Querido, 2007.
Juffrouw Minoes was vroeger een poes. Ze spint, krabt, geeft
kopjes en houdt nog steeds van vogeltjes. Ze mag dan wel een
gewoon meisje zijn, ze spreekt ook nog de ‘katse’ taal. En zo kan
ze, via de katten-persdienst, de verlegen journalist Tibbe helpen.
:: 10+
Misschien wel echt gebeurd/ Annie M.G. Schmidt.
Querido, 2003.
Annie M.G.Schmidt heeft in de laatste fase van haar leven
zelf nog bepaald welke 43 verhalen en sprookjes in dit mooi
uitgevoerde boek zouden worden opgenomen. Men treft er veel
bekend werk aan (Spikkeltje, Kroezebetje), maar ook enkele
onbekende verhalen.
:: 4+ (voorlezen) :: 8+ (zelf lezen)

10 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>>>
Otje/ Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp (ill.).
Querido, 2006.
Otjes vader Tos is kok. Dat klinkt lekker, maar Tos heeft geen
papieren en heeft last van driftbuien en kan dus nergens een vaste
baan krijgen. Hij en Otje zwerven van de ene naar de andere plek.
Gelukkig krijgen ze veel hulp van de dieren.
:: 6+ (voorlezen)
:: 8+ (zelf lezen)
Pluk van de Petteflet/ Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp
(ill.). Querido, 2010.
Pluk, die op het zolderkamertje van de Petteflet woont, is de held
en de redder wanneer de andere flatbewoners en zijn vrienden, de
dieren, in nood verkeren.
:: 4+ (voorlezen)
:: 8+ (zelf lezen)
Tante Patent en de Grote Sof/ Annie M.G. Schmidt
en Fiep Westendorp. Querido, 2002.
De keurige Tante Patent graaft in haar tuin een offervat op en
krijgt daardoor een Batavier over de vloer, die het heilige goed
komt opeisen. De gevolgen zijn niet te overzien, hoewel tante zich
aardig weert. De illustraties zijn onverminderd krachtig en zullen
niet alleen uit nostalgische overwegingen door groot en klein
worden gewaardeerd.
:: 10+
Wiplala & Wiplala Weer/ Annie M.G. Schmidt
en Philip Hopman (ill.). Querido, 2011.
Wiplala is een klein mannetje dat door zijn volkje weggestuurd
wordt en bij de familie Blom terechtkomt. Als vader Blom in
een restaurant niet genoeg geld heeft, tovert en tinkelt Wiplala
hen klein om hen te redden van de politie. Krijgt hij hen weer
teruggetinkeld?
:: 6+ (voorlezen)
:: 8+ (zelf lezen)
Ziezo/ Annie M.G. Schmidt. Querido, 2009.
In dit boek vind je alle kinderversjes die Annie M.G. Schmidt
ooit geschreven heeft. Het zijn er 347 in het totaal en ze zijn
chronologisch geordend. Met illustraties van Wim Bijmoer, Jenny
Dalenoord, Carl Hollander, Jan Jutte, Mance Post, Thé Tjong-
Khing, Peter Vos en natuurlijk ook Fiep Westendorp.
:: 6+

Volwassen
literatuur
11 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>>>
Ik heb truffel, wat heb jij? / Alex Verburg. Arbeiderspers, 2011
In de lente van 1995 voerde Alex Verburg een lang gesprek met
Annie M. G. Schmidt. Achteraf bleek dit het allerlaatste interview
te zijn dat de schrijfster heeft gegeven. Vele facetten van haar
leven passeren de revue. Annie vertelt wat ze zich voorstelt bij
haar dood en bij de eeuwigheid, ze vertelt onverbloemd over haar
houding in de oorlog, en gaat in op de vraag hoe ze graag door
ons herinnerd zou worden.
Ik staar maar te staren/div. Eenvoudig communiceren, 2009
Een bundel gedichten en proza, geïnspireerd door werk van Annie
M. G. Schmidt. Niet of onvoldoende geletterde volwassenen
maken op latere leeftijd kennis met een van de bekendste
schrijfsters van Nederland. Het is een kennismaking met het
geschreven woord en de mogelijkheid om ook eigen gedachten in
woorden om te zetten.
Zeur niet/ Annie M. G. Schmidt. Nygh & Van Ditmar, 2007
Nergens anders in de Nederlandse letterkunde komen zo veel
clivia's, fuchsia's, cyclamen en begonia's voor. Ze zette alle ramen
van het bedompte Hollandse binnenhuisje open om er een
frisse wind doorheen te laten waaien, maar de potplanten op de
vensterbanken bracht ze nimmer tot wankelen – als de tijdloze
symbolen van onze geborgenheid. En misschien verklaart dat
ook wel de blijvende, ongekende populariteit van haar liedjes:
glasheldere gebruikspoëzie en een huishoudelijke taal vol
verrassende woorden.
Doe nooit wat je moeder zegt/ Joke Linders. Querido, 1999
In het uiterst toegankelijk geschreven ‘Doe nooit wat je moeder
zegt’ schetst Joke Linders een beeld van het veelzijdige oeuvre van
Annie M.G. Schmidt. Wie of wat waren haar inspiratiebronnen?
Voor wie schreef zij het liefst? En is een van de meest gelezen
auteurs van Nederland echt altijd acht jaar gebleven?
Anna/ Annejet Van der Zijl. Querido,2002
Op grond van brieven, aangevuld met tientallen interviews en een
schat aan ander onbekend materiaal reconstrueerde Van der Zijl
het leven van Schmidt.
Het resultaat is een bijna eeuw omspannende biografie, waarin
niet alleen getoond wordt hoezeer dit 'merkwaardige, zeldzame
kunstenaarschap' (zoals Jan Greshoff haar talent al in 1951
noemde) verweven was met Schmidts persoonlijke lotgevallen,
maar ook hoezeer de schrijfster haar leven keer op keer in eigen
handen nam en de geschiedenis ervan uiteindelijk mystificeerde
en zelfs verzon.

12 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>>>
Wat we begraven onder appelflappen / Annie M. G. Schmidt
Querido, 2009
Sinterklaas, Kerstmis, Oud & Nieuw: het hoort vrolijk en gezellig
te zijn. Maar wie het werk van Annie M.G. Schmidt kent, weet dat
wat hóórt de schrijfster niet bijster interesseerde. Dus schreef ze,
met de vrolijke overdrijving die haar kenmerkt, columns, liedjes en
gedichten over die vermaledijde feestdagen.
Wat ik nog weet/ Annie M.G. Schmidt. Querido, 2002
Niemand kan beter over Annie M.G. Schmidt vertellen dan zijzelf.
Zo rond haar tachtigste is ze gaan opschrijven 'wat ze nog niet wist'
van haar Zeeuwse kinderjaren en van haar jeugd. In ‘Wat ik nog
weet’ zien we Annie M.G. Schmidt op haar best. Dat mag literatuur
van het eenvoudige soort opleveren, maar weinigen schrijven zo
origineel, zo vermakelijk en vooral zo innemend als zij.
Voeden, verschonen en in de wieg mikken/ Annie M. G. Schmidt
Querido, 2009
In al haar versjes over kinderen echoot haar beroemde dichtregel 'en
als ik kwaad ben zeg ik bil!'. Ook in de vele columns die ze over hen
schreef is er weinig zoetsappigheid te bespeuren en weinig volwassen
vertedering. Wat we hier wel terugvinden: een kritische kijk op
ouders die in hun kroost louter wonderkindertjes zien, een vrolijke
blik op de eigenzinnigheid en de onafhankelijke logica van kinderen.
Alleen voor dames/ Annie M. G. Schmidt. Querido, 2011
Schmidt drijft in 'Alleen voor dames' regelmatig de spot met het
vrouwelijke doen en laten. Maar wel op een hele leuke manier,
waardoor de vrouwelijke lezer het opgeroepen schaamtegevoel kan
laten varen en er juist gelachen kan worden om het soms ietwat
opmerkelijke gedrag van vrouwen.
Tot hier toe/ Annie M.G. Schmidt. Querido,2002
'Tot hier toe' kan beschouwd worden als de 'verzamelde gedichten
voor volwassenen' van Annie M.G. Schmidt (1911-1995), in de
ruimste zin van het woord, zowel wat 'gedichten' als wat 'volwassenen'
betreft. Zo zijn alle gedichten opgenomen waarin de dominee, de
dames Groen en het schaap Veronica de hoofdrol vervullen, ook al
hebben de losse uitgaven er nog zozeer als kinderboeken uit gezien.
En natuurlijk treffen we hier de liederen uit het fameuze jaren- ‘50
hoorspel 'In Holland staat een huis' alias 'De familie Doorsnee' aan.
Liefs Annie/ Annie M. G. Schmidt & Annejet van der Zijl .
Querido, eind mei 2011
Annie M.G. Schmidt was behalve een van de populairste schrijvers
van Nederland ook een van de productiefste. En bijna alles wat
ze in de loop van haar lange leven heeft geschreven is inmiddels
gepubliceerd – met uitzondering van de talloze brieven die ze
schreef aan haar moeder, haar vriendinnen, haar geliefde, haar
uitgever en haar fans. En dat is zonde, want ook deze brieven worden
gekenmerkt door haar unieke kijk op de wereld, haar gevoel voor
stijl en humor.

Cd's, dVd's
en andere
13 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>>>
Ziezo / Annie MG Schmidt. Querido, Avro, 2005
dvd
Literair kinderplezier. Een bonte verzameling animatiefilmpjes,
gemaakt in opdracht van de AVRO, door de HKU. Met de stem
van Flip van Duijn.
De leukste Annie MG Schmidt filmhits in één DVD-box
Warner home video, 2003
dvd
Abeltje, Otje 1&2, Minoes, Ja zuster, nee zuster en het interview
tussen Annie en Isha Meijer vind je in deze verzamelbox.
Heksen en zo/ Annie M.G. Schmidt. Rubinstein, 2007
luisterboek
Op deze 2 cd's leest Annie M.G. Schmidt acht van haar vreemde
sprookjes voor. Over de kapper die bij de diepvriesdames terecht
komt, over een ooievaar die een koningskindje moet afleveren,
over een koning die een maarschalk had die zijn oor kon
afschroeven en over een meisje dat haar naam kwijt was. En over
gewone mensen die ongewone dingen meemaken...
Ik ben Jip, ik ben Janneke / Annie M.G. Schmidt
Querido, 2010
boek en cd
Lezen, kijken, luisteren en meezingen met Jip en Janneke! In het
extra lang voorleesverhaal gaan Jip en Janneke spelen met een
winkelwagen in de supermarkt, en ze bouwen een huis van een
grote kartonnen doos. Ideaal als het regent! Op de cd achter in het
boek gaan de avonturen verder als mini-musical.
Pension Hommeles/ Annie M.G. Schmidt (2009)
dvd
'Pension Hommeles' is de eerste Nederlandse televisieserie en
gaat over de belevenissen van de vaste bewoners van een pension.
De pensionhoudster zwaait de scepter. Er zitten liedjes in en de
vergelijking met de radioserie De Familie Doorsnee ligt voor de
hand. Een oer-Hollandse sfeer en personages waar het publiek
zich in herkent. Enkele van de liedjes zijn tot de klassieken van het
Nederlandse repertoire gaan horen, zoals ‘Ik zou je het liefste in
een doosje willen doen’.
Ja zuster, nee zuster / Annie M.G. Schmidt. Rubinstein, 2006
luisterboek
Ook tv-serie en film (met Paul de Leeuw uit 2002)
In het Rusthuis van Zuster Klivia is het allesbehalve rustig.
Integendeel zelfs. Buurman Boordevol ergert zich mateloos aan
het lawaai van zijn buren. Zo erg, dat hij Zuster Klivia regelmatig,
maar tevergeefs, voor de rechter sleept. Als inbreker Gerrit ook
zijn intrek neemt in het rusthuis, denkt Boordevol na een inbraak
in zijn huis, dat hij nu echt een zaak heeft. Het ziet er niet goed uit
voor Rusthuis Klivia. Totdat de ingenieur met een van zijn geniale
uitvindingen de redder in nood blijkt te zijn. Maar voor hoelang?

linKs
14 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
Ongehoord, opnames uit de jaren 50 / Annie M.G. Schmidt.
TIN, 2003
cd
Een verzameling van opnames die nog niet eerder op plaat of
cd verschenen van zowel cabaretwerk als musicalnummers.
Onder meer opnames van Cabaret De Inktvis, waarvan
cabaretgrootheden als Wim Sonneveld en Wim Kan later de
teksten afnamen voor hun eigen programma's. Ook Annie
M.G. Schmidt zélf is op de cd's te horen in een aantal gesproken
columns!
De allerleukste liedjes en verhaaltjes van Annie MG Schmidt/
Annie M.G. Schmidt. Tabtoo, 2009
cd
De titel zegt het, de allerleukste! Je hebt ook een cd met 'de
leukste liedjes', ' de leukste verhaaltjes' en 'alle verhalen van Jip en
Janneke' op cd.
De leukste liedjes van Annie MG Schmidt/ VOF De kunst
vof de kunst, 2009
cd
Heel bekend in Nederland: deze versies van VOF De Kunst.
VOF De kunst heeft een aantal cd's met liedjes van Annie MG
Schmidt.
Het dorp/ Wim Sonneveld. Polymedia, 1998
cd
Op deze cd hoor je enkele van de teksten die Annie MG Schmidt
voor Wim Sonneveld schreef. Zoals in de liedjes Marjolijne en
Margootje.
Op www.dedagen.be/annie100 vind je links naar vertolkingen
van haar liedjes, fragmenten uit series en meer.

Tekst:
Honderd jaar
Annie
door Helga Gehre
16 / lesmap NT2 annie100
Annie M.G. Schmidt: honderd jaar
Annie M.G. Schmidt is geboren op 20 mei 1911.
Zij is geboren in Nederland.
Haar geboorteplaats is Kapelle.
Zij heeft één broer.
Zij is de jongste.
Haar moeder zong veel en vertelde veel verhalen.
School en werk
Ze ging naar school en studeerde voor notaris.
Ze werkte ook als notaris.
Dat vond ze niet leuk.
Ze studeerde voor secretaresse.
Ze werkte als secretaresse.
Ze werkte als kindermeisje.
Dat vond ze niet leuk.
Ze werkte in een bibliotheek.
Dat vond ze leuk.
Ze werkte ook voor een krant.
Dat vond ze ook leuk.
Haar man en haar zoon
Ze leert Dick kennen.
Ze is dan 36 jaar oud.
In 1952 wordt haar zoon, Flip, geboren.
In 1981 sterft Dick.
Schrijven
Ze schreef versjes, kinderboeken, theater,
musicals en series voor de televisie.
In 1950 kon je haar eerste boek kopen in de
winkel: Jip en Janneke.
Jip en Janneke zijn twee kleuters.
Ze wonen naast elkaar.
Ze schrijft de verhaaltjes over Jip en Janneke
vanaf 1952.
In 1987 is het boek Ziezo te koop.
Dat is een boek met 347 gedichtjes.
Bekende boeken en prijzen
De bekendste boeken zijn Jip en Janneke, Wiplala,
Floddertje, Pluk van de Petteflet en Otje.
In al haar boeken gaan werkelijkheid en fantasie
samen.
Annie heeft veel prijzen gewonnen.
Haar boeken worden gelezen door kinderen en
volwassenen.
Dood
Annie had slechte ogen.
Ze is geopereerd aan haar ogen.
Ze werd blind.
Ze werd ziek.
Ze werd 84 jaar.
Ze stierf op 21 mei 1995.

Lessuggesties
(door Helga Gehre)
Gealfabetiseerde en
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten,
riChtGraad 1.1. (mondelinG)
en 1.2. (sChriftelijK).
17 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
opmerking:
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>
>
>>>
Lezen/luisteren:
de cursisten kunnen informatie uit een tekst halen.
Lezen/luisteren:
de cursisten kunnen het globale onderwerp uit een tekst halen.
Lezen/spreken:
de cursisten kunnen informatie uit een tekst chronologisch
rangschikken.
Spreken: de cursisten kunnen hun mening geven.
een foto van Annie M.G. Schmidt
prenten van familie, zoon, boeken, cinema, zingen, trouwen
(www.betavzw.be)
de koffer
de tekst
Deze tekst bundel je best in een boekje.
Zoek per alinea een passende foto, die veel vertelt
over wat er in de tekst staat.
Zo krijg je een transparante tekst: een combinatie van foto en tekst
die leestechnisch moeilijker is dan wat de cursisten zelfstandig
kunnen lezen. Het voornaamste doel van deze tekst is leesplezier.
De cursisten hoeven de tekst niet alleen te kunnen lezen. Door het
oproepen van de context komen ze echter al heel wat te weten.
Vijftig minuten voor de basisles.
Hoeveel tijd je aan de uitbreiding besteedt, kies je zelf.
1. annie
Toon een foto van Annie M.G. Schmidt en prenten van een familie,
een zoon, boeken, de cinema, zingen en trouwen.
Laat de cursisten zoveel mogelijk praten.
Stuur het gesprek naar de inhoud van de tekst:
Wie is deze vrouw?
Hoe oud is zij?
Is zij getrouwd?
Werkt ze?
Heeft ze kinderen?
Wat doen ze? Waar zijn ze? Weet je dat of denk je dat ?

18 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>>>
Vraag aan de andere cursisten of ze akkoord zijn.
Stel vragen tot de belangrijkste begrippen uit de tekst aan bod zijn
gekomen.
2. film, versjes, boeken
Toon het materiaal uit de koffer.
Lees een versje voor.
Vraag aan de cursisten wat ze net hoorden.
Doe dan hetzelfde met een liedje en een stukje film.
3. moeilijke woorden
Schrijf de moeilijke woorden uit de tekst op het bord.
Laat deze hardop lezen door de cursisten.
Verdeel de woorden dan in stukjes (bv. no-ta-ris).
Ga in op de betekenis van de woorden (ook hier kan je ter
ondersteuning prenten zoeken).
4. het boekje
Geef elke cursist het boekje (of deel de tekst blad per blad uit).
Stel telkens dezelfde vragen bij de foto’s:
Wat zie je?
Wat doen ze?
Waar zijn ze?
Weet je dat of denk je dat?
Kijk naar de titel.
Laat de cursisten verbanden leggen: wat kan daar staan?
Wat staat er op de foto?
Lees dan de titel voor en schrijf hem op het bord.
Overloop het boekje blad voor blad.
Eerst gaan de cursisten voorspellend lezen
(wat denk je dat er staat?).
Daarna lees jij een stukje voor en schrijf je op het bord.
Zorg ervoor dat de cursisten volgen en op de juiste plaats
meelezen.
Controleer tot slot of de voorspellingen van de cursisten klopten.
Als de tekst helemaal gelezen is, werk je aan een aantal
sleutelwoorden.
Waarover gaat de tekst?
Je kan ook een aantal woorden opgeven.
De cursisten zoeken en omcirkelen deze woorden
(bv. werkte, leuk)

19 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
5. uitbreiding
Heb je nog meer tijd, dan kan je ook aan de slag met
de volgende ideeën:
juist/fout-oefeningen
meerkeuzevragen
invuloefeningen
sorteeroefeningen (de tekst in stroken verknippen,
een zin voorlezen en de cursisten zoeken de juiste strook)
woorden aanduiden in de tekst (of woorden laten overschrijven,
evt. als huiswerk)
kijken naar hoofdletters en leestekens
werken met een authentieke tekst
(kijk op www.dedagen.be/Annie 100 voor een pdf-versie
van de Annie100-special van deStandaard):
stel gerichte vragen en laat de cursisten woorden opzoeken
in de tekst

Lied:
Het mannetje
in de maan
Uit: Dit is de spin Sebastiaan
20 / lesmap NT2 annie100
Er zit ‘n mannetje in de maan
en dat kijkt naar beneden.
Als jij je boterham laat staan,
dan kijkt hij ontevreden.
Dan roept hij woedend: Asjeblief!
Marietje zit te treuzelen,
in plaats van zoet en braaf en lief,
haar boterham te peuzelen.
Ik kijk Marietje nooit meer aan!
zo zegt dat mannetje in de maan,
hij trekt een jas van wolken aan
en…weg is ie!
Het is maar dat je ‘t niet vergeet:
als jij je boterham niet eet,
dan is je moeder boos misschien
en dan je vader bovendien,
en dan ook nog, ja, denk daar aan:
het mannetje,
het mannetje,
het mannetje in de maan.

Lessuggesties
(door Bie Valgaeren)
Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten,
riChtGraad 1.2.
21 / lesmap NT2 annie100
opmerking:
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>
>
>>>
deze les is extra leuk wanneer je Spaanstalige cursisten
in de groep hebt. In het liedje komen immers enkele regels Spaans.
Luisteren:
de cursisten kunnen informatie uit een luistertekst halen.
Luisteren:
de cursisten kunnen instructies uitvoeren (Asher opdrachten).
Spreken:
de cursisten kunnen praten over (hun) gevoelens.
Spreken:
de cursisten kunnen hun appreciatie van een liedje geven.
het liedje (bv. op de cd Ik ben lekker stout van VOF De Kunst)
de liedjestekst
tekenbladen en een potlood per cursist
foto’s van emoties (braaf, lief, ontevreden, woedend, boos, blij,…)
Ongeveer een half uur.
1. de maan
Geef de cursisten de volgende TPR
(Total Physical Response)-opdrachten:
Kijk naar links/ rechts/ boven/ beneden, naar buiten/
naar de lucht (naar boven). Wat zie je?
Neem een blad en een potlood.
Teken wat je ziet (de wolken of de zon, enz.).
Hoe laat is het nu? Is dat ’s morgens, ’s middags of ’s avonds?
Wat zie je als je ’s avonds naar boven kijkt? (de maan, de wolken,
enz.) Teken dat.
Overloop de tekeningen van de cursisten.
De maan heeft verschillende vormen (een sikkel of banaan, een
volle ronde maan).
Kijk jij soms naar de maan?
Hoe is de maan op het einde van de maand?
Kijk eventueel op een (scheur)kalender naar de maanstand
van dat moment.
Laat iemand een volle maan op het bord tekenen.

22 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>>>
2. het liedje
Laat de eerste zin van het liedje horen.
Wat hoor je? (‘Er zit een mannetje in de maan’)
Laat de cursisten dit herhalen.
Beklemtoon het verschil tussen de ‘a’ van mannetje en de ‘aa’ van
Maan. Begrijpen de cursisten dit?
Is het een grote man? (nee, het is een mannetje)
Iemand komt een mannetje in de maan op bord tekenen.
Komt er geen antwoord uit de groep, dan laat je de tekening uit
Ziezo zien.
Wat doet dit mannetje?
(kijken, lachen enz. = voorspellend luisteren)
Laat nu de tweede zin horen.
Waarom kijkt het mannetje naar beneden? Wat ziet hij allemaal ?
Inventariseer op het bord wat de cursisten zeggen.
Laat de cursisten naar de tekening kijken.
Is het mannetje blij? (neen, het is boos)
Waarom?
Laat de derde en de vierde zin horen.
Wat betekent woedend?
3. Gevoelens
Gebruik foto’s van blij, bang en boos.
Welke gevoelens komen in het liedje voor?
Rubriceer de gevoelens in twee kolommen: negatief (ontevreden,
woedend) vs. positief (zoet, braaf, lief)
Wanneer ben jij woedend/ ontevreden/...? Waarom ben jij
woedend/ ontevreden/...? enz.
Keer nu terug naar het liedje.
Waarom is het mannetje ontevreden?
Wat roept hij woedend?
Wat doet hij? (‘hij trekt een jas van wolken aan/ en … weg is ie!’)
Geef de cursisten de tekst en laat ze het liedje herbeluisteren.
Begrijpen ze alles? (peuzelen = opeten, zoet = braaf, ie = hij)
Bestaat een jas van wolken echt? (neen, het is een beeld in een
gedicht)
4. appreciatie
Vraag de cursisten wat ze van het liedje vinden.
Schrijf de woorden ‘mooi’, ‘vrolijk’, ‘lelijk’ en ‘moeilijk’ aan het bord.
Laat de cursisten stemmen.
Wat vinden de meeste cursisten?
Is het moeilijk om te verstaan?
Is het een kinderliedje?
Wat vind je van het stukje in de andere taal?
(‘Ola! Para todos los muchachos y muchachas
Aqui habla el hombre en la luna’)

23 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
Wat betekent het? (‘Hallo! Voor alle jongens en meisjes, hier
spreekt de man in de maan!’)
Wat vind je van de muziek ? Welk gevoel krijg je bij deze muziek?
Is het mannetje dan niet echt boos?
5. tijd voor een gesprekje
Voer met de cursisten een gesprekje over
Je bord leegeten (Eten jouw kinderen goed?
Indien niet, wat doe je dan?)
De maan (Is er in jouw land ook een Mannetje (Janneke) Maan?
Of een andere figuur?)
Volle maan (Is dat iets speciaals?
Worden er dan meer baby’s geboren? Zijn er heksen?)
Feesten (Welke feesten hebben iets te maken met een bepaalde
maanstand?)
Liedjes (Zijn er in jouw land verhalen of liedjes over de maan?)
6. spelen met klank
Gericht luisteren
(‘a’ vs. ‘aa’): de ene helft van de klas steekt de hand op bij ‘a’,
de andere helft bij ‘aa’.
Zoek in de tekst alle woorden met ‘a’ en ‘aa’.
Maak hier een luisteroefening van, want het schriftbeeld kan
verwarrend zijn voor de klank.
Rijmen:
wat rijmt op maan? (staan, gaan, aan, banaan)
7. en zingen maar
Als de cursisten het liedje leuk vinden, laat je hen meezingen.

Lied:
M’n Opa
Uit: Niet met de deuren slaan
24 / lesmap NT2 annie100
Elke zondagmiddag bracht ie toffies voor me mee.
Ik weet nog de spelletjes die opa met me dee,
restaurantje spelen en m'n opa was de kok,
bokkewagen spelen en m'n opa was de bok.
M'n opa, m'n opa,m'n opa,
in heel Europa
was er niemand zoals hij,
m'n opa, m'n opa, m'n opa,
en niemand was zo aardig voor mij.
In heel Europa
m'n ouwe opa,
nergens zo iemand als hij,
niemand zo aardig voor mij,
in heel Europa
m'n eigen opa.
Als ik me verveelde ging ik altijd naar em toe.
Hij verzon een spelletje en nooit was ie te moe,
van de dijk af rollen en m'n opa was de dijk,
detectiefje spelen en m'n opa was het lijk.
M'n opa, m'n opa,m'n opa,
in heel Europa
was er niemand zoals hij,
m'n opa, m'n opa, m'n opa,
en niemand was zo aardig voor mij.
In heel Europa
m'n ouwe opa,
nergens zo iemand als hij,
niemand zo aardig voor mij,
in heel Europa
m'n eigen opa.
Samen naar de apies kijken, samen naar het strand
en als je geluk had ging je samen naar de brand,
samen op het ijs en met een sleetje in de sneeuw,
leeuwentemmer spelen en m'n opa was de leeuw.
Altijd als we samen waren hadden we plezier,
stierenvechter spelen en m'n opa was de stier.
M'n opa, m'n opa,m'n opa,
in heel Europa
was er niemand zoals hij,
m'n opa, m'n opa, m'n opa,
en niemand was zo aardig voor mij.
In heel Europa
m'n ouwe opa,
nergens zo iemand als hij,
niemand zo aardig voor mij,
in heel Europa
m'n eigen opa.

Lessuggesties
(door Bie Valgaeren)
Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten,
riChtGraad 1.2.
25 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>
>
>
>>>
Luisteren:
de cursisten kunnen informatie halen uit een luistertekst.
Spreken:
de cursisten kunnen hun eigen ervaringen verwoorden.
Spreken:
de cursisten kunnen hun mening verwoorden (over een liedje).
Schrijven:
de cursisten kunnen hun eigen ervaringen neerschrijven.
Woordenschat(uitbreiding):
de cursisten kunnen associaties maken bij een woord.
fotomateriaal bij het thema ‘opa’ (foto's van een oude man met
kinderen, een opa, enz.)
prenten ter ondersteuning van moeilijke woorden (de
bok(ke)wagen, de dijk, de detective, het lijk, de leeuwentemmer,
het strand, de brand, de slee)
het liedje (bv. op de cd Dag Giraf van VOF De Kunst)
de gatentekst bij het liedje (zie bijlage)
Ongeveer één lesuur.
1. fotoronde
Laat de foto’s bij het thema ‘opa’ zien.
Wat zie je? (een oude man met kinderen)
Kennen deze mensen elkaar? Is het familie? Hoe zie je dat dan?
Wie is de oude man?
Schrijf het woord ‘opa’ op het bord. Teken er een grote cirkel rond.
2. woordspin
Maak nu een woordspin. Aan welke woorden denken de cursisten?
Wat doet opa allemaal met zijn kleinkinderen? (spelen, cadeautjes
of snoep geven, uitstapjes maken)
Wanneer zien de kleinkinderen hun opa? (op zondag, in het
weekend)
Wat brengen oma en opa soms mee? (snoep, cadeautjes)
Wat doet opa in de zomer? (naar het strand) In de winter?
(met de slee rijden, sneeuwmannen maken)
Laat de cursisten vrij associëren.
Stuur hen ook in de richting van adjectieven (lief, vriendelijk, enz.)

26 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>
>>>
3. het liedje
Laat de eerste strofe en het refrein horen.
Wat heb je gehoord?
Hoorde je woorden die ook op het bord staan?
Noteer de woorden die de cursisten extra opnoemen (ongeveer op
de plaats waar ze in de tekst zullen komen).
De cursisten beluisteren het fragment nog een keer. Ze sturen bij of
vullen aan wat op het bord staat.
Schrijf het refrein op het bord.
Laat het dan nog eens horen.
Begrijpen de cursisten het?
Laat de volgende strofe horen.
Gebruik dezelfde werkwijze.
4. Gatentekst met rijmwoorden
Is de tekst moeilijk voor je cursisten,
dan zet je de in te vullen woorden op kaartjes.
Elke cursist krijgt één kaartje. Wie z’n woord hoort, steekt het
kaartje omhoog.
Schenk bijzondere aandacht aan uitgesproken Hollandse woorden
als ‘toffies’ (snoepjes), ‘ie’ (hij), ‘aardig’ (lief), ‘apies’ (aapjes).
5. na het liedje
Wie zingt het liedje? (een (klein)kind)
Vind je het mooi? Waarom (niet)?
Is het waar wat het kind allemaal zingt?
Heb jij zelf nog een opa? Kan je iets over hem vertellen? Is hij oud?
(Hoe oud?) Wat doet hij allemaal?
Ben je zelf al opa? Of is je man opa?
6. uitbreiding: de verleden tijd (voor hogere groepen)
Vraag de cursisten of het liedje over vroeger of nu gaat.
Luister opnieuw met de tekst erbij.
Kijk naar de werkwoorden.
Zoek samen infinitieven (bracht < brengen, enz.).
7. schrijven
Geef de cursisten als huiswerk een schrijfoefening over
‘mijn opa of oma’ of ‘ik ben opa of oma’.
De cursisten schrijven vijf goede zinnen.
De volgende les haal je het huiswerk op en typ je het uit.
Laat je groep raden: wie schreef wat?

Bijlage ‘M’n opa’: gatentekst
27 / lesmap NT2 annie100
Vul in:
Europa, kijken, kok, middag, moe, niemand,
plezier, sneeuw, spelen.
M’n opa
Elke zondag ............................. bracht ie toffies voor me mee.
Ik weet nog de spelletjes die opa met me dee,
restaurantje spelen en m'n opa was de ............................. ,
bokkewagen spelen en m'n opa was de bok.
Refrein:
M'n opa, m'n opa,m'n opa,
in heel Europa
was er ............................. zoals hij,
m'n opa, m'n opa, m'n opa,
en niemand was zo aardig voor mij.
In heel .............................
m'n ouwe opa,
nergens zo iemand als hij,
niemand zo aardig voor mij,
in heel Europa
m'n eigen opa.
Als ik me verveelde ging ik altijd naar em toe.
Hij verzon een spelletje en nooit was ie te .............................,
van de dijk af rollen en m'n opa was de dijk,
detectiefje ............................. en m'n opa was het lijk.
Refrein
Samen naar de apies ............................. , samen naar het strand
en als je geluk had ging je samen naar de brand,
samen op het ijs en met een sleetje in de .............................,
leeuwentemmer spelen en m'n opa was de leeuw.
Altijd als we samen waren hadden we .............................
stierenvechter spelen en m'n opa was de stier.
Refrein

Versje:
Dag, meneer
de kruidenier
Uit: Dag, meneer de kruidenier
28 / lesmap NT2 annie100
Dag, meneer de kruidenier.
Dag, m’n jongen. Dag, m’n jongen.
Dag, meneer de kruidenier,
hebt u suiker, ‘n ons of vier?
Wat nog meer?
Wel meneer,
hebt u stroop?
Een hele hoop.
Hebt u gist?
Een hele kist.
Hebt u meel?
Ontzettend veel.
Hebt u krenten?
Heb jij centen?
Ja, zei het jongetje, ‘k heb genoeg,
en ik ben jarig, morgenvroeg.
Zeg, meneer de kruidenier.
Nou, m’n jongen? Nou, m’n jongen?
Zeg, meneer de kruidenier,
hebt u kleine kaarsjes hier?
Wacht ‘s even...
‘k Heb er zeven,
hele mooie,
witte en rooie.
Is’t genoeg,
voor morgenvroeg?
Nee, zei het jongetje heel erg zacht,
niet genoeg, want ik word ácht.
Ah, zei de kruidenier bedaard,
is ’t voor jouw verjaardagstaart?
Wel, die zeven aan de rand,
allemaal aan de buitenkant,
en één grote middenin,
is dat zo wel naar je zin?
Omdat je morgen jarig bent,
krijg je die grote kaars present
én een groene ulevel!
Dank u wel,
dank u wel.
Dag, meneer de kruidenier.
Dag, m’n jongen. Dag, m’n jongen.
Dag, meneer de kruidenier.
Dag, m’n jongen en veel plezier!

Lessuggesties
(door Kim Wagemans)
Gealfabetiseerde en
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten, riChtGraad 1.1.
29 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>
>>>
Context:
consumptie.
Enkele relevante doelen:
Luisteren:
de cursisten kunnen het globale onderwerp bepalen in een gesprek.
Lezen:
de cursisten kunnen omgaan met hoeveelheden.
Spreken:
de cursisten kunnen antwoorden op herkenbare vragen.
Spreken:
de cursisten kunnen vragen stellen en beantwoorden.
foto’s van suiker, stroop, gist, meel, krenten, een kaars
strip ‘bij de kruidenier’ (zie bijlage)
het versje
stroken papier met de woorden uit de derde leesronde (optioneel)
Minimum vijftig minuten.
1. strip: bij de kruidenier
Toon de strip aan de cursisten.
Hoeveel personen zie je?
Waar zijn ze?
Hoeveel personen praten? (Vestig de aandacht op ‘de verteller’, die
komt later ook nog aan bod)
Wat vraagt de jongen? Wat zou de jongen nog kunnen vragen?
Wat antwoordt de kruidenier?
Wat kan hij nog allemaal antwoorden?
Oefen aansluitend de vraag ‘Hebt u ... a.u.b.?’
Doe dit met een kwartetspel of met een spel kaarten.
Verdeel de kaarten over vier cursisten.
Om de beurt mag iemand een kaart vragen aan een andere speler
(bv. Heb jij een rode zeven?).
De cursisten leggen de paren opzij (bv. twee rode zevens, twee
zwarte azen).
Wie de meeste paren heeft verzameld, is de winnaar.

30 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>>>
2. het versje
Toon het versje. Lees het versje voor.
De cursisten lezen of luisteren in vier rondes.
Eerste ronde
Hoeveel personen hoor je?
Hoeveel kleuren zie je? (twee personen en een verteller,
drie kleuren)
Tweede ronde
Wat heeft de jongen nodig?
(suiker, stroop, gist, meel, krenten, acht kaarsjes)
Controleer of de cursisten alle woorden kennen.
Zorg voor foto’s (bv. Color cards voeding) of voorwerpen.
Derde ronde:
Wat krijgt de jongen gratis?
(een grote kaars en een ulevel (= een snoepje van vroeger))
Sta stil bij de woordenschat.
Welke woorden worden vandaag nog gebruikt, welke niet?
Waarom worden sommige woorden niet (meer) gebruikt? (het zijn
oude woorden of ze zijn Hollands).
Deel stroken met woorden uit. De cursisten sorteren de woorden
aan het bord.
Mogelijke woorden: kruidenier, een ons, stroop, meel, genoeg,
morgen, present, allemaal, centen.
Zoek samen een alternatief voor de woorden die niet meer
gebruikt worden.
Vierde ronde:
Focus op de taart.
Laat de cursisten via Total Physical Response (TPR)
een taart tekenen.
Voorbeeld: Teken een cirkel. Teken in het midden van de cirkel een
grote kaars. Teken aan de buitenkant zeven kleine kaarsjes: vier
rode en drie witte. Wat heb je nu getekend?
3. uit het hoofd
De cursisten leren zoals vroeger het versje uit het hoofd.
Toon de foto’s van de suiker, de stroop, de gist, het meel,
de krenten en de kaars.
Laat de cursisten de foto’s in de juiste volgorde leggen.
Ze moeten de volgorde onthouden.
Oefen ‘Hebt u ... a.u.b.?’ verder in met de foto’s.
Hebt u suiker, een ons of vier?
Wel meneer, hebt u stroop? Hebt u gist? Hebt u meel?
Hebt u krenten? Hebt u kleine kaarsjes hier?

31 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
Daarna oefen je de antwoorden van de kruidenier in.
Toon de foto en vraag: ‘Hebt u meel?’
De cursisten antwoorden: ‘Ontzettend veel’.
Hebt u suiker? Wat nog meer?
Stroop? Een hele hoop.
enz.
Maak de cursisten duidelijk dat je iets beter onthoudt,
wanneer je het visualiseert.
Help hen hierbij. Vraag bijvoorbeeld hoe groot de hoop stroop is,
welke kleur de stroop heeft, hoe groot de kist is, uit welk materiaal
de kist gemaakt is, enz.
De rest is huiswerk.
Eventueel kan je het versje ook als een dialoogje leren voordragen,
met een verteller.
4. uitbreiding
Kijk naar het verschil tussen ‘u’ en ‘jij’.
Voor lagere groepen: zet enkele woorden in hoofdletters. De
cursisten zoeken de woorden in hoofdletters. Ze volgen de tekst
met de vinger mee en sporen op deze manier de woorden met
hoofdletters op.
Werk verder met de lessuggesties rond verjaardag en taart.

Bijlage ‘Dag, meneer de kruidenier’: het stripverhaal
32 / lesmap NT2 annie100

Gedichtenreeks:
De maanden
Uit: Dag, meneer de kruidenier
33 / lesmap NT2 annie100
Januari
Januari.
Bom bam bari,
Is de koudste maand van’t jaar.
Sleetje glijden,
baantje rijden,
sneeuwman maken
met elkaar.
Witte vlokken,
polkabrokken,
grote pegels aan het hek.
Januari,
bom bam bari,
erwtesoep met
worst en spek.
Februari
Fijn, zegt Arie,
februari.
‘t Gaat weer sneeuwen, zal je zien.
‘t Gaat weer sneeuwen.
Kijk, de meeuwen!
Hebben ze gebrek, misschien?
Laten we wat kruimels strooien.
Gaat het vriezen? Gaat het dooien?
Neen, ’t gaat sneeuwen, let maar op!
Ach, het regent, wat een strop...
Maart
O maart, o maart,
Je bent niets waard.
Als ik mijn jas aandoe is ’t heet,
als ik’m uitdoe is het koud,
als ik mijn regenkap vergeet,
dan giet het weer. ‘t Is altijd fout.
Noem jij jezelf de lentemaand?
Wat klinkt dat vreselijk verwaand!
Nee maart, ik weet wel wat ik wil:
ik wil april.
April
Op één april
geef ik een gil:
een muis! Een MUIS! Een hele dikke!
Mijn vader en mijn moeder schrikken.
Waar? zeggen ze en kijken rond.
Ze turen angstig op de grond.
Mijn moeder springt op het dressoir
en pap staat met de bezem klaar.
Wacht maar, zegt hij, ik pak ’m...stil...
Dan roep ik: Hééééééééé, ‘t is ÉÉN APRIL.
Mei
Mei, mei, het is weer mei.
Voor je ’t weet is het voorbij.
Pinksterbloemen in het gras,
lekker lopen zonder jas,
slootjes springen, natte broeken
(maar ik mag geen eitjes zoeken).
‘k Wou dat ik een tentje had,
sliep ik buiten op het plat.
Maar mijn vader heeft geen centjes,
wel voor brood maar niet voor tentjes.
Jammer, maar ik ben toch blij,
Mei, mei, het is weer mei.

34 / lesmap NT2 annie100
Juni
In juni schijnt de zon
tot ’s avonds over negenen.
Tenminste als het niet
de hele dag blijft regenen.
In juni heb je het gevoel
dat het vakantie is.
Maar ’t is nog geen vakantie,
dus dat gevoel is mis.
En daarom: juni is fijn
maar ’t zou vakantie moeten zijn.
September
September is een nieuw begin,
ik ga m’n best weer doen.
Ik heb drie nieuwe schriften,
een paars, een geel, een groen.
Ik houd ze netjes, alle drie,
en ik heb ook een nieuw etui.
En ieder potlood heeft een punt,
zo scherp dat je je prikken kunt.
Ik zit nu in een nieuwe klas.
Daar kom ik binnen met mijn tas
en het lokaal ruikt lekker fris
omdat het weer september is.
Oktober
Oktober, oktober,
wat heb je in je zak?
Ik heb een grote zware storm
en regenbuiten, o enorm,
die krijg jij op je dak.
Oktober, oktober,
wat heb je voor idee?
Ik heb een mooi ballet, m’n schat,
de blaren dansen door de stad
en dwarrelen naar benee.
Oktober, oktober,
geef nog wat lekker weer!
Je krijgt wat zon, je krijgt wat kleur,
drie rode rozen voor je deur,
wat wil je nou nog meer?
November
November is de tijd van griep,
van hoesten en van snuiten.
Ik heb weer kriebel in mijn keel,
er is weer mist daarbuiten.
November is de tijd van drop,
van natte donkre straten.
De lichten gaan om vijf uur op,
waar zullen w’over praten?
De ijscoman heeft geen klandizie
maar morgen is er televisie.
November is een maand
van altijd altijd binnen spelen.
December
In december, in december
rijdt de Sint weer op de daken.
In december, in december
gaan we weer surprises maken,
en ik ga heel laat naar bed,
en ik krijg een maanraket.
In december, in december,
gaan we weer een kerstboom kopen.
In december, in december,
zijn de winkels heel lang open.
Wat een fijne maand, zo’n volle!
En het eind is oliebollen.
Knik nog maar eens naar elkaar
jongens, tot het volgend jaar.

Lessuggesties
(door Kim Wagemans)
Gealfabetiseerde en
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten, riChtGraad 1.1.
35 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>>>
Context:
ruimtelijke oriëntering.
Enkele relevante doelen:
Luisteren:
de cursisten kunnen zich oriënteren in de tijd.
Lezen:
de cursisten kunnen visueel lezen.
Spreken:
de cursisten kunnen elementaire zaken over het weer verwoorden.
Luisteren:
de cursisten kunnen de belangrijkste berichten in openbare
plaatsen begrijpen.
Voor de algemene suggesties:
de twaalf versjes
tekenpapier, tijdschriften, potloden, scharen en lijm
gatentekst augustus (zie bijlage)
dik papier waarmee je een memory-spel kan maken
Annie M.G. Schmidt schreef voor elke maand
van het jaar een versje.
De volgende suggesties zijn opgevat als een reeks losse
tussendoortjes.
Zo kan je Annie elke maand even aanhalen in de klas en kan je
zoveel tijd aan de les besteden als je zelf wil.
1. alle twaalf
De cursisten leggen de twaalf versjes in goede volgorde.
Vervolgens moeten ze de versjes globaal kunnen lezen: de cursisten
kunnen woordbeelden terugvinden en kennen de volgorde van de
maanden.
2. maand per maand
a. Tekenen
De cursisten maken of zoeken een tekening bij het versje.
Ze kijken op internet, zoeken in tijdschriften of je geeft ze een
tekenlesje.
Op het einde van het jaar bundel je de tekeningen en de versjes in
een mooi boekje.

36 / lesmap NT2 annie100
b. Gatentekst
Maak een gatentekst van de versjes.
Zo oefen je taalgevoel en rijm bij de cursisten.
Voorbeeld: zie bijlage.
c. Rijmwoorden kleuren
De cursisten kleuren eerst de rijmwoorden in dezelfde kleur.
Daarna ga je in op de betekenis van de woorden.
d. Memory
De cursisten maken zelf een memory-spel met de rijmwoorden.
e. Thema
Per maand kan je dieper ingaan op een thema uit het gedicht.
Aanvullende ideeën vind je in de lessen rond feest bij het project
Vreemde Eend (zieh ttp://www.vreemdeeend.be/indeklas.html)
Januari:
Neem een blik erwtensoep mee naar de klas.
De cursisten zoeken naar de vervaldatum, ingrediënten,
bereidingswijze, enz.
Februari:
Bekijk logo’s en signaalborden uit het park: niet
voederen, niet op het gras lopen, pas gezaaid, enz.
Maart:
Bekijk het weerbericht.
Focus op de twee betekenissen van ‘weer’.
Toon bijvoorbeeld een fragment uit een weerbericht
waarin Frank Deboosere afsluit met zijn klassieker ‘Ik
ben er morgen weer, met meer weer’ (zie http://www.
youtube.com/watch?v=PNrNrIBkc1o
April:
Haal grapjes uit in de school.
Hang bijvoorbeeld kaartjes op: niet voederen, pas
geverfd, machine kapot, de leerkracht is ziek, enz.
Stuur iemand naar het secretariaat om een vreemd
voorwerp te vragen (bv. Mag ik een riek, a.u.b.?).
Bekijk een aflevering van een programma met
verborgen camera (bv. Bananasplit).
Kunnen je cursisten hiermee lachen?
Mei:
Bekijk logo’s en signaalborden op de camping.
Leer de namen van enkele lentebloemen
(pinksterbloem, narcis, krokus).
Maak deze oefening relevant door de cursisten
op pad te sturen met enkele foto’s van bloemen.
Aan voorbijgangers moeten ze dan de namen vragen.
De groep die als eerste alle namen gevonden heeft, wint.

37 / lesmap NT2 annie100
Juni:
Bekijk de zonsopgang en zonsondergang op de kalender.
Meer ideeën vind je in de lessuggesties bij het lied Ik heb
de zon zien zakken in de zee http://www.vreemdeeend.
be/indeklas/liedjes/ikhebdezonzienzakken_mt.pdf).
Juli en augustus:
geen les.
September:
Maak een woordspin met alle woorden uit het gedicht
die met school en september te maken hebben.
Bekijk een ‘weer naar school’-reclameblaadje.
Focus ook hier op de twee betekenissen van ‘weer’.
Oktober:
Verzamel bladeren en zoek de woordenschat van
de verschillende bomen die er bij horen
(zie ook de maand mei).
Verzamel knutselideeën rond de herfst die de cursisten
samen met hun kinderen kunnen doen. Vaak zijn zulke
knutseltips nieuw voor de cursisten. Denk bv. aan
kastanjediertjes maken, knutselen met halve noten,
een pompoen uitsnijden, enz.
November:
Bekijk een televisieblaadje.
Bekijk de zonsopgang en zonsondergang op de kalender.
Bekijk ziektebriefjes (zie ‘griep’).
December:
Doe iets rond de sint, de kerstboom, Nieuwjaar,
cadeautjes, enz.

Bijlage De maanden: gatentekst augustus
38 / lesmap NT2 annie100
Vul in: balkon, terug, bang, zand
Augustus
Augustus is zo lekker lang.
En toch gaan alle dagen vlug.
Augustus is voor niemand ......... .
De winter komt niet meer ............ .
De zon, de duinen en het strand.
We spelen in het gele ......... .
De kust, de golven en de zon,
We eten ijsjes op ’t ..............
En mamma zegt: doe niet zo dol
En schei ’s uit met dat getol.
Kom rust ’s
DAT is augustus.

Lied:
Laat u maar,
meneer
Uit: Niet met de deuren slaan
39 / lesmap NT2 annie100
Meneer De Bree
uit Wijk Aan Zee
brengt elke dag een grote zak tomaten voor me mee.
't Is goed bedoeld
in ’t algemeen,
maar als ik em zie komen, dan roep ik al meteen:
Laat u maar, meneer;
het hoeft niet meer;
kom als het even kan een andere keer;
'k eet vanavond liever eens een appel of een peer;
ladumaar,
ladumaar,
ladumaar, meneer.
Meneer Van Steen
uit Overveen
komt elke ochtend even informeren naar m’n been.
't Is goed bedoeld
in ’t algemeen,
maar als ik em zie komen, dan roep ik al meteen:
Laat u maar, meneer;
het hoeft niet meer;
heus m'n been doet nou al in geen maanden meer zeer,
enkel nog een beetje bij verandering van weer;
ladumaar,
ladumaar,
ladumaar, meneer.
Meneer Van Zant
uit Ameland
komt elke avond vragen of ik meega naar het strand.
Hij meent het goed
in ’t algemeen,
maar als ik em zie komen, dan roep ik al meteen:
Laat u maar, meneer;
het hoeft niet meer;
liever als het even kan een andere keer;
mag ik u dan vriendelijk bedanken voor de eer;
ladumaar,
ladumaar,
ladumaar, meneer.

Lessuggesties
(door Kim Wagemans)
Gealfabetiseerde en
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten, riChtGraad 1.2.
40 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
opmerking
materiaal
lesduur
lesverloop
>>>
Context:
afspraken en regelingen.
Enkele relevante lesdoelen:
Luisteren:
de cursisten kunnen het globale onderwerp
bepalen in een mededeling.
Luisteren:
de cursisten kunnen het globale onderwerp
bepalen in een beleving.
Spreken:
de cursisten kunnen reageren op een voorstel.
Spreken:
de cursisten kunnen zichzelf en anderen kort voorstellen.
Daarnaast komen ook volgende sleutelcompetenties aan bod:
vergelijken, omgaan met een tabel, samenwerken en eigen leren en
presteren verbeteren.
Van theorie naar praktijk is niet altijd zo’n vanzelfsprekende
stap. Volgend lesmodel is geïnspireerd door het ‘Stappenplan
Buitenschoolse Activiteiten’ van Simon Verhallen (in: Bij de les:
praktijkboek voor NT2-onderwijs/ Wil van den Bercken et al.,
Utrecht: Nederlands Centrum Buitenlanders, 1997). Aan de hand
van deze les rond Annie M.G. Schmidt maak je de stap naar
Nederlands buiten de klas gemakkelijker en leuker.
kamishibai bij het verhaal (zie bijlage) het liedje
http://www.youtube.com/watch?v=NmL3oYoXspk
Van veertig minuten tot twee uur
(buitenschoolse activiteiten niet inbegrepen).
1. Kamishibai
Toon de kamishibai in de klas (zie bijlage).
Een kamishibai is een Japans verteltheater: je toont een prent en je
vertelt er iets bij (je kan de tekst ook gewoon aflezen), vervolgens
toon je de volgende prent, enz.

41 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>>>
Als je klaar bent, stel je een aantal vragen bij het verhaal:
Hoeveel mannen zijn er in het verhaal? Hoeveel vrouwen?
Zijn de mannen vriendelijk? Is de vrouw vriendelijk?
Wat komen de mannen vragen?
Wat vindt de vrouw daarvan?
Hoeveel keer vragen de mannen dat?
2. Kernwoordenschat
Oefen volgende woorden, uitdrukkingen en standaardzinnen in:
Ik breng ... mee.
Hoe gaat het (met uw been)?
Ga je mee (naar het strand)?
Nee, dank u. Nee, sorry
Ik heb geen tijd, geen interesse.
Een andere keer.
Liever niet.
Elke dag. Elke ochtend. Elke avond.
Ik heb zeer. Ik heb pijn.
3. Vergelijking en analyse
Ga terug naar de kamishibai. Laat de cursisten zich
voorstellen dat dit verhaal zich afspeelt in hun thuisland.
Hoe zou de vrouw reageren? Wat zou ze zeggen of doen?
En hoe zouden de mannen vragen wat ze vragen, doen wat
ze doen? Ga dieper in op hoe het in België gaat.
In gealfabetiseerde groepen kan je deze informatie in
twee kolommen noteren.
Beluister het liedje een eerste keer.
Bespreek wat de vrouw doet en zegt in het liedje (laat u maar, een
andere keer, vriendelijk bedankt, het hoeft niet meer).
4. Voorbereiden, voorbespreken, vooraf lezen
In deze stap gaan we kijken of we deze taaluitingen, deze kennis
kunnen gebruiken in buitenschoolse situaties.
Bespreek verschillende situaties:
een verkoper aan een stalletje in de supermarkt
een televerkoper
een geadresseerde reclamebrief
een klasgenoot die je een sigaret aanbiedt in de pauze
iemand die je vraagt een pintje mee te drinken op café
de juf van je kinderen die vraagt of je wil deelnemen
aan een activiteit van het oudercomité
5. eigen doel
Ga met de cursisten na welke situaties herkenbaar zijn.
Deze situaties speel je in de klas na.
Eventueel luister je nog eens naar het liedje en speel je ook de
situaties uit het liedje na.

42 / lesmap NT2 annie100
6. op stap
Luister nog eens haar het liedje.
Op youtube vind je een bijhorend dansje. Dit kan je in de pauze
tonen (http://www.youtube.com/watch?v=-G4FW16bE3O).
Laat de cursisten kort de school voorstellen in de klas.
Ze maken ook foto’s of knutselen een folder.
Daarna ga je rond in de buurt om je school voor te stellen.
Vraag de cursisten goed op de reactie van de buren te letten.
Tonen ze interesse? Wat zeggen ze precies?
Eventueel kan één cursist foto’s trekken (zie volgende stap).
7. nabespreking
Maak samen met je groep een nieuwe kamishibai.
Bouw een verhaal op aan de hand van foto’s.
Kies één van de besproken situaties, of maak een kamishibai
van je tocht door de buurt.
Als de kamishibai klaar is, draag je deze voor in een andere klas.

Lied:
Ik zou je het liefste in
een doosje willen doen
Uit: Pension Hommeles
43 / lesmap NT2 annie100
Ik zou je 't liefste in een doosje willen doen
En je bewaren, heel goed bewaren
Dan liet ik jou verzekeren voor anderhalf miljoen
En telkens zou ik eventjes het deksel opendoen
En dan strijk ik je zo zachtjes langs je haren
Dan lig je in de watten en niemand kan erbij
Geen dief die je kan stelen, je bent helemaal van mij
Ik zou je 't liefste in een doosje willen doen
En dan telkens even kijken
Heel voorzichtig even kijken
Telkens even kijken
Je mag er wel eventjes uit, elke dag
Een uurtje, dat mag, ja, een uurtje, dat mag
Je mag dan ook wel naar 't Vondelpark, even
Alleen om de eendjes wat eten te geven
Maar als je dan vlucht raak ik jou toch nooit kwijt
Want ik vind je altijd, ja, ik vind je altijd
Ik zou je 't liefste in een doosje willen doen
En je bewaren, heel goed bewaren
Dan liet ik jou verzekeren voor anderhalf miljoen
En telkens zou ik eventjes het deksel opendoen
En dan strijk ik je zo zachtjes langs je haren
Dan lig je in de watten en niemand kan erbij
Geen dief die je kan stelen, je bent helemaal van mij
Ik zou je 't allerliefste in een doosje willen doen
En dan telkens even kijken
Heel voorzichtig even kijken
Telkens even kijken
En een zoen

Lessuggesties
(door Kim Wagemans)
Gealfabetiseerde en
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten, riChtGraad 1.2.
44 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
opmerking
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>>>
Context:
contacten met officiële instanties.
Enkele relevante doelen:
Luisteren:
de cursisten kunnen relevante gegevens begrijpen in een instructie.
Lezen:
de cursisten kunnen de structuur van documenten
en formulieren herkennen.
Lezen/spreken:
de cursisten kunnen algemene informatie opzoeken of vragen over
officiële instanties en hun werking.
Daarnaast komen ook volgende sleutelcompetenties aan bod:
vergelijken, omgaan met een tabel, samenwerken en
eigen leren en presteren verbeteren.
Van theorie naar praktijk is niet altijd zo’n vanzelfsprekende
stap. Volgend lesmodel is geïnspireerd door het ‘Stappenplan
Buitenschoolse Activiteiten’ van Simon Verhallen (in: Bij de les:
praktijkboek voor NT2-onderwijs/ Wil van den Bercken et al.,
Utrecht: Nederlands Centrum Buitenlanders, 1997). Aan de hand
van deze les rond Annie M.G. Schmidt maak je de stap naar
Nederlands buiten de klas gemakkelijker en leuker.
een doosje met deksel, een barbiepop en watten
(voor de TPR-oefening)
het liedje (http://www.123video.nl/playvideos.
asp?MovieID=563929)
allerlei soorten post
papieren, brieven, reclame van verzekeringen
Van veertig minuten tot twee uur
(buitenschoolse activiteiten niet inbegrepen).
1. filmpje
Toon het filmpje uit de televisieserie Pension Hommeles
waarin Donald Jones het liedje zingt.
Vraag de cursisten wat de relatie is tussen de man en de vrouw.
Zijn ze getrouwd?
Hoe lang dan?

45 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>>>
2. Kernwoordenschat
Laat het liedje nog eens horen.
Schrijf een aantal woorden op bord
(bv. bewaren, verzekeren, verjaren, haren, verdelen, miljoen).
De cursisten steken hun hand op wanneer ze één van deze
woorden horen.
Je kan de woorden ook onder de cursisten verdelen. Dan steekt
elke cursist alleen bij zijn/haar woord de hand op.
Of doe een TPR(Total Physical Response)-oefening met het doosje
met deksel, de barbiepop en de watten.
Mogelijke opdrachten:
Leg de pop in het doosje.
Haal de pop uit het doosje.
Kan je het deksel opendoen, alsjeblieft?
Kan je het deksel dichtdoen, alsjeblieft?
Leg de pop voorzichtig in het doosje.
Haal de pop voorzichtig uit het doosje.
Kan je het deksel voorzichtig opendoen, alsjeblieft?
Leg de pop zachtjes in het doosje.
Haal de pop zachtjes uit het doosje.
Kan je het deksel zachtjes opendoen, alsjeblieft?
Geef de pop een zoen.
Doe dit voorzichtig en zachtjes.
Leg de watten in het doosje.
Leg de pop in de watten.
Steel de pop.
Strijk de pop langs de haren.
enz.
Je kan de cursisten ook een woord laten aanvullen.
Bv. bewaren ... (in een doosje), verzekeren ...
(voor anderhalf miljoen), het deksel ... (opendoen), eendjes ...
(eten geven), in de watten ... (leggen), langs je haren ... (strijken).
In gealfabetiseerde groepen kan je hier ook een matching
van maken.
In niet-gealfabetiseerde groepen kan je met prenten werken
(bv. www/betavzw.be)
3. Vergelijking en analyse
In een groepsgesprek ga je de verschillende thema’s uit het liedje
vergelijken en analyseren doorheen de tijd en in verschillende
culturen.
Maak op het bord twee kolommen: één voor ‘België’ en één voor
‘thuisland’.
Voorbeeld:
Wat bewaar je in België? Wat bewaar je in je thuisland?
Wat verzeker je?
Hoe charmeer je je lief?

46 / lesmap NT2 annie100
>
>
>>>
Opgelet: Het is zeker niet de bedoeling dat jij zelf de schema’s
invult. Laat de antwoorden uit de groep komen. Hebben je
cursisten weinig contact met Belgen, dan vul je de linkerkolom
samen met hen in. Of je nodigt een gastspreker uit.
4. Voorbereiden, voorbespreken, vooraf lezen
Charmeren:
Kies een persoon uit de klas die je tijdens de pauze gaat charmeren.
Bespreek met je klas hoe je dat kan doen (de deur opendoen, een
drankje aanbieden, vragen wat hij/zij wil drinken, een sigaretje
aanbieden, enz.).
Bewaren:
Neem allerlei soorten post mee.
Sorteer met de cursisten wat je moet bewaren en wat je niet moet
bewaren.
Bespreek ook hoe je iets kan bewaren.
Hoe bewaar je papierwerk, foto’s, geld, enz.?
In een doos of in een kaft?
Hoe sorteer je papierwerk? Op datum, op afzender, of op een
andere manier?
Neem eventueel je papierwerk mee naar school en toon hoe jij
rekeningen en belangrijke brieven bewaart.
Verzekeren:
Bekijk post van verzekeringen.
Zoek de datum, het kenmerk, de afzender, het soort verzekering,
het contractnummer, enz.
Praat over het afsluiten van een verzekering. Hoe begin je hier aan?
Laat de cursisten zoveel mogelijk verzekeringsmaatschappijen en
makelaars zoeken. Hoe vind je deze in de Gouden Gids?
5. eigen doel
Laat de cursisten zelf beslissen op welk thema ze dieper willen
ingaan.
Kies dan uit onderstaande buitenschoolse activiteiten.
6. buitenschoolse activiteiten
Administratie:
De cursisten helpen elkaar bij het ordenen van hun administratie.
Verzekering:
Bezoek een bank of makelaar en informeer naar de verschillende
verzekeringen (onderweg vergeet je natuurlijk niet galant te zijn en
ga je voorbijgangers charmeren).
Verzamelen:
Ga een verzameling bekijken. Houden je cursisten niet van musea,
dan kan je altijd de dichtstbijzijnde kleuterschool bezoeken en
kijken wat de juf allemaal laat bewaren om te knutselen in de klas
(wc- rolletjes, kurken, doppen, enz.).

47 / lesmap NT2 annie100
7. nabespreking
Maak een collage van alle logo’s van verzekeringsmaatschappijen.
Maak samen een verzameling. Ga samen iets bewaren.
Verzamel knutselgerei en breng het naar de kleuterschool.
Kijk samen naar een romantische film.
Laat de cursisten oud brood en etensrestjes meenemen en ga op
een mooie dag de eendjes in het dichtstbijzijnde park voeren.
Kijk ondertussen naar de koppeltjes en vraag je af hoe ze lief
zijn voor elkaar (in een mondige groep kan je ze natuurlijk ook
interviewen).
Bekijk de andere versies van het liedje.

Verhaal:
Moeder is ziek
Uit: Floddertje
48 / lesmap NT2 annie100
‘We mogen niet in de slaapkamer,’ zei Floddertje.
‘Moeder is ziek. En de dokter is er. En de zuster ook.
Maar ik weet wat! We gaan iets lekkers klaarmaken voor moeder.
Kom mee, Smeerkees! Tomatensoep! Daar houdt moeder zo van.’
Floddertje pakte een blik uit de keukenkast.
En nu de blikopener.
Tjonge ... wat een moeilijk werkje.
Maar het lukte toch.
Floddertje deed de soep in de pan.
‘’t Is een beetje klonterig,’ zei ze. ‘Ik neem even de mixer.’
Ze wist best hoe het moest.
De mixer in de pan. En dan op het knopje drukken.
O! Pas op! De soep vliegt de pan uit!
Vader kwam binnen en toen kwam de dokter en toen de zuster.
Ze kregen allemaal soep in hun gezicht.
Stop! Laat het knopje los, Floddertje!
Die domme Floddertje bleef maar doorgaan.
Gelukkig was Smeerkees een heel slim hondje.
Hij trok de stekker eruit.
Hè hè ...
Er was niet veel soep meer in de pan.
Maar er was een heleboel soep in de keuken.
Alles zat onder de tomatensoep.
Arme Floddertje. Hoe moest ze dat weer schoon krijgen?
Vader bromde erg.
Maar hij zei: ‘Vooruit! Allemaal dweilen! Allemaal boenen!’
Smeerkees hielp ook mee.
‘Geef mij ook maar een emmertje sop,’ zei de dokter.
‘Gaan jullie maar opzij!’ riep de zuster. ‘Ik doe het wel even!’
De keuken was klaar.
En iedereen was schoon.
Behalve Floddertje en Smeerkees.
Vader kwam met de tuinslang.
En daarna mocht Floddertje een bordje tomatensoep brengen bij
moeder.
‘Lekker,’ zei moeder.

Lessuggesties
(door Marit Trioen)
Gealfabetiseerde nt2-Cursisten,
riChtGraad 1.1. en 1.2.
Afhankelijk van het niveau van je groep, kan je de
moeilijkheidsgraad van de suggesties aanpassen.
49 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>>>
Spreken:
de cursisten kunnen informatie geven door te reageren op
herkenbare vragen.
Spreken:
de cursisten kunnen een beleving en hun mening formuleren.
Luisteren:
de cursisten kunnen relevante informatie selecteren uit een
mondelinge tekst.
Lezen:
de cursisten kunnen een eenvoudige instructie begrijpen.
Schrijven:
de cursisten kunnen aantekeningen maken ter voorbereiding van
een gesprek.
twee prenten van Floddertje
(één waarop ze schoon is en één waarop ze erg vuil is)
het boek
kaartjes voor het vraag-en-antwoordspel (zie bijlage)
per vier cursisten één A3-papier en een dikke stift
Ongeveer anderhalf uur.
Heb je meer tijd, dan kan je alle uitbreidingsoefeningen
(zie verder) maken.
1. floddertje
Toon de cursisten twee prenten van Floddertje: één waarop ze
schoon is en één waarop ze erg vuil is.
Aan de hand van deze prenten schets je het personage: Floddertje
is een meisje dat – tot grote spijt van haar moeder – altijd vuil is.
Ze heeft ook een hondje, Smeerkees (herkennen de cursisten het
woord ‘smerig’ in deze naam?). In elk verhaal beleeft Floddertje
een avontuur waardoor ze weer eens vuil wordt. Vraag aan de
cursisten of ze deze situatie herkennen:
Heb jij ook een (klein)kind, nichtje of neefje dat altijd vuil is?
Waardoor worden kinderen zoal vuil?
Vind jij dat erg? Of mogen kinderen best vuil zijn?
Leuk detail:
Annie M.G. Schmidt schreef de verhalen over Floddertje
oorspronkelijk als reclame voor een wasmiddel.

50 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>>>
2. Ziek (herhaling woordenschat)
In dit verhaal wordt Floddertje vuil doordat ze haar zieke
moeder wil helpen. Voor je het verhaal gaat lezen, herhaal je
de woordenschat rond het thema ‘ziek zijn’ via een vraag-enantwoordspel
(zie bijlage).
Verdeel de kaartjes onder de cursisten.
Elke cursist krijgt één kaartje.
Wie het kaartje met ‘start’ heeft, mag beginnen
en stelt de vraag op het kaartje.
De cursist die het antwoord op deze vraag heeft,
leest het antwoord luidop. Vervolgens stelt hij/zij de vraag die
onderaan op het kaartje staat. De cursist die het antwoord heeft,
leest voor, enz. Het spel stopt bij het kaartje waarop het laatste
antwoord en ‘einde’ staat.
Leid het verhaal kort in: niet Floddertje, maar Floddertjes moeder
is ziek.
Floddertje wil haar zieke moeder helpen.
Hoe zou ze in dit verhaal vuil kunnen worden?
Stimuleer de fantasie van de cursisten.
3. het verhaal
Lees het verhaal voor.
Bij beginnersgroepen toon je de illustraties uit het boek als
ondersteuning.
Na het voorlezen peil je met enkele vragen naar het tekstbegrip:
Waarom maakt Floddertje soep?
Welke soep maakt ze?
Wat loopt er fout? Hoe wordt Floddertje vuil?
Wie helpt Floddertje opruimen?
(vader, de dokter, de zuster, Smeerkees)
Hoe maakt vader Floddertje weer schoon?
4. Placemat: eerste hulp bij zieke gevallen
Hou met de klas een gesprek over welkome hulp bij ziek zijn.
Gebruik hiervoor de placematmethode
(zie http://www.steunpuntgok.be/downloads/
gokfiche_werkvorm_13.pdf)
Verdeel je klas in groepen van vier.
Elke groep krijgt een A3-papier.
In het midden tekenen de cursisten een cirkel.
Dan verbinden ze elke hoek van het papier met de cirkel.
Nu heeft elke cursist één vak.
In dit vak schrijft elke cursist in een eerste ronde zijn eigen mening
over of ideeën rond de vragen:
Wat mogen je gezinsleden wel doen voor jou als je ziek bent,
wat absoluut niet?
Hoe kunnen ze je helpen, hoe zijn ze je tot last?
Voordeel van deze methode is dat je goed kan differentiëren:
sterkere cursisten schrijven correcte zinnen, zwakkere cursisten
schrijven een woord of tekenen het zelfs.

51 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
In een tweede ronde (na tien minuten)
gaan de cursisten per groep discussiëren.
Ze vertellen elkaar wat ze geschreven hebben.
Uiteindelijk moeten ze in de centrale cirkel op basis van consensus
minstens vijf dingen schrijven die hun gezinsleden wél en vijf
dingen die ze absoluut niet mogen doen.
In een derde ronde vertelt elk groepje wat ze in de cirkel noteerden.
Als je dit wil, kan je hier ook nog een huiswerk aan koppelen.
Elke cursist schrijft dan een tekstje over (bijvoorbeeld) ‘mijn ideale
dagje zieken’.
5. uitbreiding
Als je meer tijd hebt, kan je verder aan de slag
met andere elementen uit het boek.
Enkele ideeën:
Tomatensoep
Het recept voor tomatensoep opschrijven, een boodschappenlijstje
opstellen, de ingrediënten halen en de soep maken (en eventueel
bij zieke of oude mensen in de buurt uitdelen).
Kaartje
De cursisten schrijven een beterschapskaartje.
Eerst bespreek je wat er allemaal op zo’n kaartje moet:
Hoe begroet je iemand?
Wat wens je een zieke?
Hoe sluit je af?
Deze oefening wordt extra relevant wanneer je het kaartje
ook kan opsturen naar een zieke cursist of collega.
Roeren in een pan
Met een muzikale klas bekijk en beluister je het liedje
‘Roeren in een pan’ uit de musical (zie http://www.youtube.com/
watch?v=Oz-X6gt6OMw&feature=related).
Daag je cursisten uit: kunnen ze een originelere choreografie
bedenken?

Bijlage Moeder is ziek (Floddertje):
Vraag-en-antwoord-spel
START
Floddertje is ziek.
Wat doet mama eerst?
Met de thermometer.
Floddertje heeft koorts.
Naar wie moet ze nu gaan?
In de wachtzaal.
Wat doet de dokter?
De dokter geeft een voorschrift.
Wat staat er op het voorschrift?
Naar de apotheek.
Wat geeft de apotheker
aan Floddertje?
Bij het ziekenfonds.
Floddertje wordt maar niet beter.
Waar moet ze dan naartoe?
Veel beterschap!
EINDE
Mama meet de temperatuur
van Floddertje.
Waarmee meet
mama de temperatuur?
Floddertje moet naar de dokter.
Waar moet Floddertje
wachten op de dokter?
Hij kijkt in Floddertjes oren en keel.
Hij luistert naar haar adem.
Wat geeft de dokter
mee als Floddertje ziek is?
Welke medicijnen Floddertje
moet nemen.
Naar waar gaat Floddertje
met het voorschrift?
Hij geeft pillen en siroop.
Waar moet Floddertje het doktersbriefje
afgeven, als ze geld van de dokter terug
wil krijgen?
Naar het ziekenhuis.
Floddertje krijgt een kaart van oma.
Wat staat er op de kaart?

Lied:
Hendrik Haan
Uit: Niet met de deuren slaan
53 / lesmap NT2 annie100
Dag, mevrouw van Voort,
hebt u ’t al gehoord?
Hendrik Haan
uit Koog aan de Zaan
heeft de kraan open laten staan.
Uren, uren stond ie open.
Heel de keuken ondergelopen.
Denkt u toch es even!
En ’t zeil was net gewreven.
Tss, tss, tss.
Dag, mevrouw Van Doren,
moet u toch eens horen.
Hendrik Haan
uit Koog aan de Zaan
heeft de kraan open laten staan.
Zeven dagen stond ie open.
Heel het huis is ondergelopen.
Denkt u toch es even!
Alle meubels dreven.
Dag, mevrouw van Wal,
weet u ’t nieuwtje al?
Hendrik Haan
uit Koog aan de Zaan
heeft de kraan open laten staan.
Zeven weken stond ie open.
Heel de straat is ondergelopen.
Denkt u toch es even!
Alle auto’s dreven.
Dag, mevrouw Verkamp,
weet u ’t van de ramp?
Hendrik Haan
uit Koog aan de Zaan
heeft de kraan open laten staan.
Zeven maanden stond ie open.
Heel de stad is ondergelopen.
Denkt u toch es even!
Niemand meer in leven!
Kijk, wie komt daar aan?
Hendrik Haan, uit Koog aan de Zaan.
Hendrik, hoe is het gegaan?
Had je de kraan
open laten staan?
O, zei Hendrik, ’t was maar even
en ’t verhaal is overdreven.
De keukenmat
een tikkie nat,
onverwijld
opgedweild,
zó gebeurd, zó gedaan,
zei Hendrik Haan.
Alle dames gingen vlug
teleurgesteld naar huis terug.

Lessuggesties
(door Marit Trioen)
Gealfabetiseerde nt2-Cursisten,
riChtGraad 1.2.
54 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>
>
>
>>>
Spreken:
de cursisten kunnen een eigen mening verwoorden.
Spreken:
de cursisten kunnen gepast reageren op eenvoudige instructies en
vragen.
Luisteren/lezen:
de cursisten kunnen eenvoudige instructies en vragen begrijpen.
Schrijven/lezen:
de cursisten kunnen werken met tabellen.
prenten of foto’s van roddelende mensen (leuke vind je bv.
op http://www.mylot.com/w/image/2191781.aspx en http://
sukainaabbas.files.wordpress.com/2011/02/gossip-2.jpg)
een kaart van Nederland
de liedjestekst, in strofes verknipt het liedje
( bv. op de cd Ik ben lekker stout van VOF De Kunst)
Van vijftig minuten tot anderhalf uur.
1. roddelen
Toon enkele foto’s of prenten van roddelende mensen.
Stel eerst een aantal algemene vragen bij deze prenten:
Wat doen deze mensen? Waarom denk je dat?
(Schrijf het woord ‘roddelen’ op het bord)
Hoe zie je dat deze mensen niet zomaar praten?
(wijs op het belang van lichaamstaal)
Wat zie je aan hun gezichten? Welke woorden passen hierbij?
Vervolgens peil je aan de hand van enkele vragen naar de mening
van de cursisten:
Vind jij roddelen goed? Waarom (niet)?
Roddel jij soms? Wanneer? Met wie?
Waarom roddelen mensen, denk je?
Roddelen mensen in jouw thuisland vaak?
Je kan deze oefening ook als stellingenspel organiseren.
Dan zeg jij een stelling (bv. ‘Roddelen is goed’) en lopen de
cursisten naar de juiste hoek (‘ja’ of ‘neen’).
2. schep maar lekker op
Het versje gaat zowel over roddelen als over overdrijven.
Het thema overdrijven kan je op volgende manier introduceren.
Stel een aantal gerichte vragen op maat van je cursisten.
De cursisten antwoorden, waarop jij hun antwoord systematisch
overdrijft.

55 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
Ondersteun het overdrijven met je lichaamstaal en intonatie.
Mogelijke vragen:
Wie heeft veel broers en zussen? Hoeveel dan? (Ahmed heeft wel
twintig broers!)
Wie spreekt veel talen? Hoeveel? (Seda spreekt wel tien talen!)
Wie kan goed koken? Hoe goed? (Ali kookt nog beter dan in een
restaurant!)
Wie lacht vaak? Hoe vaak? (Morgane lacht zelfs wanneer ze slaapt!)
Wie heeft lang haar? Hoe lang is jouw haar? (Nina’s haar is wel een
meter lang!)
Hebben de cursisten het thema door, dan kan je een aantal sterkere
cursisten zelf vragen laten stellen.
3. het liedje
Vertel de cursisten dat ze een liedje zullen horen waarin sterk
overdreven wordt.
Het lied gaat over Hendrik Haan uit Koog aan de Zaan.
Toon Koog aan de Zaan op de kaart. Het Noord-Hollandse dorpje
ligt ten noorden van Amsterdam, aan de rivier de Zaan.
Verdeel je klas in zes groepen.
Geef elke groep een strofe (ook hier kan je differentiëren: zwakkere
lezers krijgen de laatste strofe).
Elk groepje leest om beurten hun strofe luidop voor.
Als de zes strofes voorgelezen zijn, proberen alle cursisten samen
de juiste volgorde van het lied te reconstrueren.
Opmerking: heb je een grotere klas en is de klassikale reconstructie
niet haalbaar, dan kan je deze oefening ook als groepswerk
organiseren. In groepjes van zes krijgt elke cursist een strofe.
Vervolgens geef je elke cursist een kopie van de liedjestekst.
Om na te gaan of de cursisten de inhoud begrijpen, schrijf je
het volgende schema aan het bord (je kan dit ook als werkblad
uitdelen).
Ondertussen laat je het lied horen.
De cursisten vullen de tabel in.
de kraan hoe lang open het huis wat ondergelopen?
lang (uren, uren) erg (de keuken)
langer (zeven dagen) erger (heel het huis)
nog langer (zeven weken) nog erger (heel de straat)
langst (zeven maanden) ergst (heel de stad)
>>>
Per strofe overloop je ook het gevolg van de ramp (’t zeil was net
gewreven, alle meubels dreven, enz.).
Stel nog een aantal bijkomende vragen:
Wat is er echt gebeurd?
Waar zijn deze dames? Waarom denk je dat?
Laat enkele cursisten de tekst tot slot nog eens zo expressief
mogelijk lezen. Heb je een klas die van toneel houdt,
dan kan je het lied ook uitbeelden.

56 / lesmap NT2 annie100
4. fluisterzinnen
Laat de cursisten (ongeveer) in rijen zitten, zodat ze zinnen
kunnen doorfluisteren.
Leg de oefening uit en oefen één ronde klassikaal.
Je fluistert een situatie in het oor van de cursisten die aan het begin
van een rij zitten (bv. Gisteren is mijn bril gestolen).
Deze cursisten fluisteren de zin telkens door aan hun rechterbuur,
maar doen er een schepje bovenop (bv. Gisteren is mijn tas
gestolen).
De tweede cursist overdrijft weer wat meer en fluistert door aan
een derde, enz.
De oefening stopt wanneer de zin de cursisten bereikt die aan het
andere uiteinde van de rij zitten.
Vergelijk: wat is er van de oorspronkelijke situaties geworden?
Afhankelijk van het niveau van je groep kan je hier naar hartenlust
variëren.
Zo kan je de eerste cursist een prent tonen met daarop een situatie
in plaats van de situatie in te fluisteren.
Of je laat de cursisten raden wat de beginzin was.

Versje:
Dikkertje Dap
Uit: Het fluitketeltje
57 / lesmap NT2 annie100
Dikkertje Dap klom op de trap
's morgens vroeg om kwart over zeven
om de giraf een klontje te geven.
Dag Giraf, zei Dikkertje Dap,
weet je, wat ik heb gekregen?
Rode laarsjes voor de regen!
't Is toch niet waar, zei de giraf,
Dikkertje, Dikkertje, ik sta paf.
O Giraf, zei Dikkertje Dap,
‘k moet je nog veel meer vertellen:
Ik kan al drie letters spellen:
a b c, is dat niet knap?
Ik kan ook al bijna rekenen!
Ik kan mooie poppetjes tekenen!
Lieve deugd, zei de giraf,
kerel, kerel, ik sta paf.
Zeg Giraf, zei Dikkertje Dap,
mag ik niet eens even bij je
stiekem van je nek af glijen?
Zo maar eventjes voor de grap,
denk je dat de grond van Artis
als ik neerkom, heel erg hard is?
Stap maar op, zei de giraf,
stap maar op en glij maar af.
Dikkertje Dap klom van de trap
met een griezelige grote stap.
Op de nek van de giraf
zette Dikkertje Dap zich af,
roetsjj, daar gleed hij met een vaart
tot aan ‘t kwastje van de staart.
Boem!
Au!!
Dag Giraf, zei Dikkertje Dap.
Morgen kom ik weer hier met de trap.

Lessuggesties
(door Helga Gehre)
niet-Gealfabetiseerde en
Gealfabetiseerde nt2-Cursisten,
riChtGraad 1.1. (hoGere niVeaus)
58 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>>>
Spreken:
de cursisten kunnen het globale onderwerp verwoorden bij een
tekening.
Spreken:
de cursisten kunnen woorden splitsen in lettergrepen.
Lezen/luisteren:
de cursisten kunnen rijmwoorden herkennen.
een prent van Dikkertje Dap of een foto van het
Dikkertje-standbeeld in Annies geboortedorp Kapelle
(makkelijk te vinden via Google afbeeldingen)
allerhande prenten bij de verschillende oefeningen (www.betavzw.be)
het liedje (bv. op de cd Dikkertje Dap van VOF De Kunst)
woordkaartjes (trap – giraf – laarsjes – poppetjes – nek – staart)
korte deegwaren (zoals strikjes of spirelli)
Ongeveer vijftig minuten.
1. dikkertje dap
Toon de tekening of foto van Dikkertje Dap.
Laat de cursisten vertellen wat ze zien:
Waar is het jongetje?
Welk dier zie je?
Waar kan je deze dieren zien?
Wat gaat het jongetje doen?
2. het liedje
Laat het liedje horen.
Stel opnieuw dezelfde vragen.
Vinden de cursisten de antwoorden niet meteen, dan laat je de
eerste strofe nog eens apart horen.
3. auditief geheugen
Leg de woordkaartjes (of prenten voor niet-gealfabetiseerde
groepen) open op tafel.
Geef de cursisten een opdracht: Neem de trap. Neem de poppetjes.
Vervolgens zeg je drie woorden.
De cursisten moeten deze drie woorden in de juiste volgorde op de
tafel leggen.

59 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>>>
Bouw de moeilijkheidsgraad op.
Probeer, als je cursisten dit aankunnen, tot zes woorden te gaan.
4. strofe per strofe
Eerste strofe
Maak een werkblad, of stel volgende vragen mondeling met een
ren-je-rot (de cursisten gaan dan bij het goede antwoord staan):
Waar klimt Dikkertje Dap op? (de stoel – de trap – de muur)
Wat geeft Dikkertje Dap aan de giraf?
(een klontje – een aardappel – een peer)
Wat heeft Dikkertje Dap gekregen?
(laarsjes – een paraplu – een regenhoed)
Welke kleur hebben de laarsjes? (groen – rood – geel)
Tweede strofe
Geef de cursisten zes kaartjes.
Op deze kaartjes staan resp. letters, cijfers, tekenen, boetseren,
turnen, vertellen.
De cursisten beluisteren de strofe.
Vier van de zes kaartjes komen voor in deze strofe.
Bij de eerste luisterronde nemen ze de kaartjes die in de strofe
voorkomen.
Bij de tweede luisterronde leggen ze deze kaartjes in de juiste
volgorde.
In deze strofe komt aan bod wat kinderen op school leren.
Als uitbreiding ga je met je groep hier dieper op in.
Derde en vierde strofe
Wat wil Dikkertje Dap doen?
Is de grond hard?
Gaat Dikkertje Dap dat nog eens doen?
5. auditieve discriminatie
Geef de cursisten voldoende strikjes of spirelli (of suikerklontjes).
Vraag hen hoeveel stukjes ze horen in de woorden die jij uitspreekt.
Voor elk stukje dat ze horen, leggen ze een spirelli.
Doe dit met ‘gekregen’, ‘vertellen’, ‘tekenen’, ‘giraf ’, ‘nek’, ‘grote’.
6. rijmen maar
Laat de cursisten telkens rijtjes van drie woorden horen.
Bv. Dikkertje Dap, zeven, trap.
Wat rijmt niet?
Je kan dit ook met prenten doen.
Dan maak je een memory van rijmwoorden
(Bv. Dikkertje Dap – trap, kwart over zeven – geven,
rekenen – tekenen, enz.).
Maak je een memory met woorden, werk dan in
verschillende stappen.
Eerst zoeken de cursisten bv. auditief de rijmwoorden.

60 / lesmap NT2 annie100
Vervolgens kleuren ze de rijmwoorden telkens in eenzelfde kleur
in de tekst.
7. Van vroeger en nu
Zet de zinnen om naar de tegenwoordige tijd.
Dikkertje dap klom op de trap (klimt).
Ik heb rode laarsjes gekregen (krijg).
Hij gleed met een vaart (glijdt).
8. ik kan goed ...
Wat kan Dikkertje Dap goed?
Laat eventueel de tweede strofe nog eens horen.
Vraag aan de cursisten wat zij goed kunnen.
Gebruik ook hier ondersteunende prenten.

Lied:
Rineke Tineke
Peuleschil
Uit: De lapjeskat
61 / lesmap NT2 annie100
Rineke Tineke Peuleschil,
bij ons in Amsterdam,
die vroeg de hele tijd maar door
hoe alles eigenlijk kwam.
Rineke Tineke Peuleschil,
die vroeg bij voorbeeld: Hee,
wáárom wáárom wáárom valt
de maan niet naar benee?
Ze vroeg het aan de bakker met
zijn dikke bolle wangen.
Die zei: Ze hebben 'm misschien
met touwtjes opgehangen.
Ze vroeg het aan de slager die
de karbonaadjes bracht.
Hij zei: Daar heb ik eigenlijk
nog nooit zo aan gedacht.
Ze vroeg het aan de melkboer en
de melkboer zei: O, jee!
Vandaag of morgen vált die maan
misschien wel naar benee.
Ze vroeg het aan de man die het
elektra repareert.
Hij zei: Verdraaid, ik weet het niet,
dat heb ik nooit geleerd.
Ze vroeg het aan meneer Verheul,
de deftige notaris.
Hij zei: Ik denk punaises, maar
ik weet niet of het waar is.
Maar laten we 't gaan vragen aan
een hele knappe man:
de directeur van ’t postkantoor.
Die weet er alles van.
Ze kwamen allemaal aan de deur
van 't grote postkantoor.
Ze vroegen 't aan de directeur,
ze vroegen het in koor:
Waarom valt de maan niet naar benee?
De directeur van 't postkantoor
zei: Wel, dat is bekend.
Daar zijn bepaalde wetten voor,
dat staat in 't reglement!
En iedereen zei: Dank u wel,
wat fijn om dat te weten!
Toen gingen ze naar huis toe om
een boterham te eten.
Maar Rineke Tineke Peuleschil
is niet zo erg tevree.
Ze vraagt nog altijd: Wáárom
valt de maan niet naar benee?
Als jullie het te weten komt,
stuur dan een telegram
aan Rineke Tineke Peuleschil,
bij ons in Amsterdam.

Lessuggesties
(door Tania Polak)
Gealfabetiseerde en niet-
Gealfabetiseerde nt2-Cursisten,
riChtGraad 1.1.
62 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>
>>>
Spreken:
de cursisten kunnen hun mening geven.
Spreken:
de cursisten kunnen informatie vragen en geven in een gesprek.
Luisteren:
de cursisten kunnen gegevens selecteren uit een beleving.
Luisteren/lezen:
de cursisten kunnen alle gegevens begrijpen in een enkelvoudige
instructie.
Schrijven:
de cursisten kunnen uit mondelinge en schriftelijke informatie
eenvoudige, concrete gegevens selecteren.
het liedje (bv. op de cd De lapjeskat van VOF De Kunst)
de werkbladen (zie bijlage)
kaartjes met woorden die twee aan twee rijmen (de woordkeuze
hangt af van het niveau van je cursisten, zie verder)
prenten of foto’s van moeilijke woorden (karbonaadjes, bolle
wangen, enz.)
eventueel: oefeningen uit het boek Curriculum schoolrijpheid,
deel2a: Auditieve training (Tini In den Kleef, ’s-Hertogenbosch:
Malmberg,1983).
Afhankelijk van het aantal oefeningen dat je op basis van het
niveau van je cursisten kiest.
1. het lied
Laat het liedje een aantal keer horen.
Vraag de cursisten telkens:
Wat heb je gehoord?
Welke woorden herkende je? (Schrijf die woorden op het bord)
Wie hoort er nog andere woorden? Wat betekenen ze?
Waarover gaat het liedje?
Uit welk land komt dit liedje? Waarom denk je dat?
Deel de woordkaartjes uit (bijlage één: kaartjes met woorden).
De cursisten lezen hun woord en lichten het toe.
Dan laat je het liedje horen.
De cursisten steken hun kaartje in de lucht wanneer
ze hun woord horen.

63 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>>>
2. Prent zoekt strofe
Deel de strookjes met afbeeldingen uit (bijlage twee).
De cursisten bespreken hun afbeelding.
Print de afbeeldingen eventueel uit op groter formaat
zodat je ze nadien klassikaal nog eens kan overlopen.
Vervolgens krijgt elke cursist een strookje met een
strofe erop (bijlage drie).
De cursisten lezen hun strofe en lichten deze toe.
Laat het liedje nog eens horen.
De cursisten houden hun strofe omhoog wanneer
deze gezongen wordt.
Tot slot kan je de cursisten met de prenten en strofen nog een
matchoefening laten maken (per twee).
Bij elke prent zoeken de cursisten de passende strofe.
Laat eventueel het liedje nog eens horen ter illustratie
en daarna ter controle.
Stop na elke strofe en laat de cursisten zelf nakijken of ze de juiste
tekst bij de juiste tekening hebben gezet.
Rond af met enkele vragen:
Hoeveel beroepen heb je gehoord?
Is het een vrolijk liedje?
Is Rineke Tineke blij? Boos?
Waarom valt de maan eigenlijk niet naar beneden?
Kan iemand daar een antwoord op geven?
Stimuleer de fantasie van de cursisten.
Schrijf hun suggesties op het bord en hou er een leuk klasgesprek
rond.
Wat zeg je tegen je kinderen als ze je deze vraag stellen?
Heb jij je dit ooit afgevraagd?
Zijn er in jouw land verhalen over de maan?
Met sterkere groepen kan je misschien zelfs een boekje maken met
maanverhalen van cursisten.
3. het mannetje in de maan
Lees dit gedicht voor (zie elders in de lesmap),
of deel het uit als leesoefening.
Voor wie is dit gedicht geschreven?
4. even herhalen
Heb je mondeling al veel woorden kunnen toelichten, dan deel je
deze woordenschatoefening uit (bijlage vier).
Als je niet zoveel tijd hebt, sla je deze oefening gewoon over.
5. Gatentekst
De cursisten vullen de ontbrekende woorden in (zie bijlage vijf)
Is iedereen klaar, dan laat je het liedje een laatste keer ter controle
horen.
Wie wil, zingt mee.
Zorg er in elk geval voor dat de cursisten de tekst mee volgen.

64 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>>>
6. woordspin
Laat de cursisten een woordspin maken (bijlage zes).
Welke woorden kennen ze nog uit de les?
Deze woorden schrijven ze op.
Maak de cursisten duidelijk dat fouten schrijven geen probleem is
voor deze oefening.
Spontaan opschrijven en proberen is het belangrijkst.
Natuurlijk moet je het woord wel nog kunnen herkennen.
Heeft iedereen een woordspin, dan lezen de cursisten om beurten
een woord voor.
Schrijf deze woorden op het bord.
Hebben verschillende cursisten eenzelfde woord, dan zet je achter
dit woord streepjes.
Welke woorden zijn het minst geschreven, welke het meest?
Wie vond een speciaal woord dat niemand anders heeft?
Wat zijn de moeilijkste woorden? Waarom?
7. uitbreiding: rijmen maar!
Woordkaartjes:
Heb je nog wat tijd over, dan maak je woordkaartjes
met rijmwoorden.
Gebruik woorden die de cursisten al kennen
(bv.man/pan, doos/boos, lief/dief, bang/lang, tien/zien, peer/beer,
maan/laan, muur/duur, zak/tak, sok/mot, Rineke/Tineke, klein/fijn
(voor sterkere cursisten), enz.).
Hang de helft van de kaartjes op het bord en laat de cursisten
één voor één (of klassikaal) het woordkaartje zoeken dat
bij elk woord hoort.
Bespreek waarom de woorden bij elkaar horen.
Vestig ook de aandacht op de eindklanken (omcirkel
ze of zet ze in een andere kleur):
Welke letter hoor je achteraan?
Is dit een lange of een korte klank, een ui of een eu,
een i of een e, enz.?
Waarom rijmt ij op ei? (auditieve discriminatie)
Meer oefeningen vind je in het handboek van Tini In den Kleef
(zie materiaal).
Met deze kaartjes kan je ook nog een andere oefening doen.
Elke cursist krijgt een kaartje dat met het woord naar beneden
op de tafel ligt.
Na het startschot zoeken de cursisten zo snel mogelijk hun
partner. Wie is eerst?
Tip: bij een oneven aantal cursisten zoek je een extra
rijmwoord (bv. man/pan/kan).
Stuur de koppelvorming: maak evenwaardige koppels of zet
net een zwakkere cursist bij een sterkere.
Uitbreiding één: Wanneer twee cursisten elkaar vinden,
moeten ze nog een opdracht uitvoeren, bv. de woorden samen
als eerste op een blad papier overschrijven met stift.
Leg op voorhand een aantal bladen en stiften klaar.

65 / lesmap NT2 annie100
>>>
Opgelet: nu mogen geen fouten in de woorden staan. Het
eerste koppel dat de twee juiste rijmwoorden correct heeft
overgeschreven, is gewonnen.
Uitbreiding twee: Wanneer twee cursisten elkaar vinden, halen
ze bij de docent een instructieblad waarop één of twee duidelijk
geformuleerde opdrachten staan (bv. neem een stift, schrijf de
woorden op het papier, hang het papier aan het bord, enz.).
De cursisten voeren de opdrachten correct uit.
Werkblad:
Je kan ook een werkblad uitdelen waarop de cursisten
rijmwoorden moeten zoeken en verbinden (bijlage zeven).
In een kring:
Of je schrijft een aantal woorden op het bord.
De cursisten moeten nu zelf rijmwoorden zoeken.
Neem een bal en ga in een kring zitten.
De cursist die de bal heeft, kiest een woord op het bord.
Dan gooit hij/zij de bal naar een medecursist,
die een rijmwoord zoekt.
Rijmt het woord, dan mag deze cursist een nieuw
woord kiezen en de bal naar een volgende cursist gooien.
Klasgedicht:
Schrijf een eenvoudige zin op het bord.
De cursisten maken een zin die hierop rijmt.
Schrijf dan een nieuwe zin, waarop de cursisten weer rijmen.
Zo krijg je een klassikaal versje.
Maak bv. over elke cursist een versje van twee strofen.
Begin met: ‘Ali heeft een mooie bril’.
Eerst zoeken de cursisten een woord dat rijmt op bril.
Schrijf de verschillende suggesties op het bord (help,
wijs of beeld uit).
Je kan dit ook voorbereiden door voor elke cursist
een beginzin te bedenken en (met behulp van een
rijmwoordenboek) rijmwoorden te verzamelen.
Zo kunnen de cursisten uit deze lijst het beste woord kiezen,
wanneer ze zelf geen ideeën hebben.
Met dit woord schrijven ze een nieuwe zin, die bij de vorige past.
Doe dit klassikaal: zo kan je bespreken of het een goede zin
is of niet.
Schrijf de definitieve zin op het bord
(bv. Ali heeft een mooie bril/ hij is altijd braaf en stil).
Doe dit voor elke cursist.
Typ het klasgedicht tegen een volgende les uit.
Laat het voorlezen en geef het een mooie plaats in de klas.

Bijlage één ‘Rineke Tineke Peuleschil’: Woordkaartjes
Maan Deftig
Wangen Touwtjes
Karbonaadjes Melkboer
Notaris Postkantoor
Reglement Boterham
Amsterdam Telegram
Directeur Punaises
66 / lesmap NT2 annie100

Bijlage twee ‘Rineke Tineke Peuleschil’: Stroken met prenten
67 / lesmap NT2 annie100

68 / lesmap NT2 annie100

Bijlage drie ‘Rineke Tineke Peuleschil’: Stroken met strofes
69 / lesmap NT2 annie100
Rineke Tineke Peuleschil,
bij ons in Amsterdam,
die vroeg de hele tijd maar door
hoe alles eigenlijk kwam.
Rineke Tineke Peuleschil,
die vroeg bij voorbeeld: Hee,
wáárom wáárom wáárom valt
de maan niet naar benee?
Ze vroeg het aan de bakker met
zijn dikke bolle wangen.
Die zei: Ze hebben 'm misschien
met touwtjes opgehangen.
Ze vroeg het aan de slager die
de karbonaadjes bracht.
Hij zei: Daar heb ik eigenlijk
nog nooit zo aan gedacht.
Ze vroeg het aan de melkboer en
de melkboer zei: O, jee!
Vandaag of morgen vált die maan
misschien wel naar benee.
Ze vroeg het aan de man die het
elektra repareert.
Hij zei: Verdraaid, ik weet het niet,
dat heb ik nooit geleerd.

70 / lesmap NT2 annie100
Ze vroeg het aan meneer Verheul,
de deftige notaris.
Hij zei: Ik denk punaises, maar
ik weet niet of het waar is.
Maar laten we 't gaan vragen aan
een hele knappe man:
de directeur van ’t postkantoor.
Die weet er alles van.
Ze kwamen allemaal aan de deur
van 't grote postkantoor.
Ze vroegen 't aan de directeur,
ze vroegen het in koor:
Waarom valt de maan niet naar benee?
De directeur van 't postkantoor
zei: Wel, dat is bekend.
Daar zijn bepaalde wetten voor,
dat staat in 't reglement!
En iedereen zei: Dank u wel,
wat fijn om dat te weten!
Toen gingen ze naar huis toe om
een boterham te eten.
Maar Rineke Tineke Peuleschil
is niet zo erg tevree.
Ze vraagt nog altijd: Wáárom
valt de maan niet naar benee?
Als jullie het te weten komt,
stuur dan een telegram
aan Rineke Tineke Peuleschil,
bij ons in Amsterdam.

Bijlage vier ‘Rineke Tineke Peuleschil’: Woordverklaring
Wat is hetzelfde?
Trek een lijn.
Benee Duimspijkers
Punaises Allemaal samen
Wangen Beneden
Tevree E-mail, fax,…
Karbonaadjes Tevreden, blij
Bolle Kaken
Elektra Vlees
In ’t koor Elektriciteit
Telegram Dik, rond
71 / lesmap NT2 annie100

Bijlage vijf ‘Rineke Tineke Peuleschil’: Gatentekst
Vul de woorden in.
Kies uit: waarom, Amsterdam, bakker, slager, kwam, boterham, maan, notaris, nooit, postkantoor, telegram, man
Rineke Tineke Peuleschil,
bij ons in ……………………………..,
die vroeg de hele tijd maar door
hoe alles eigenlijk …………………………….. .
Rineke Tineke Peuleschil,
die vroeg bij voorbeeld: Hee,
wáárom wáárom wáárom valt
de …………………………….. niet naar benee?
Ze vroeg het aan de …………………………… met
zijn dikke bolle wangen.
Die zei: Ze hebben 'm misschien
met touwtjes opgehangen.
Ze vroeg het aan de ……………………………. die
de karbonaadjes bracht.
Hij zei: Daar heb ik eigenlijk
nog nooit zo aan gedacht.
Ze vroeg het aan de melkboer en
de melkboer zei: O, jee!
Vandaag of morgen vált die ………………………
misschien wel naar benee.
Ze vroeg het aan de man die het
elektra repareert.
Hij zei: Verdraaid, ik weet het niet,
dat heb ik …………………………….. geleerd.
Ze vroeg het aan meneer Verheul,
de deftige ……………………………...
Hij zei: Ik denk punaises, maar
ik weet niet of het waar is.
72 / lesmap NT2 annie100
Maar laten we 't gaan vragen aan
een hele knappe ……………………………..:
de directeur van ’t postkantoor.
Die weet er alles van.
Ze kwamen allemaal aan de deur
van 't grote postkantoor.
Ze vroegen 't aan de directeur,
ze vroegen het in koor:
Waarom valt de maan niet naar benee?
De directeur van 't ……………………………..
zei: Wel, dat is bekend.
Daar zijn bepaalde wetten voor,
dat staat in 't reglement!
En iedereen zei: Dank u wel,
wat fijn om dat te weten!
Toen gingen ze naar huis toe om
een …………………………….. te eten.
Maar Rineke Tineke Peuleschil
is niet zo erg tevree.
Ze vraagt nog altijd: Wáárom
valt de maan niet naar benee?
Als jullie het te weten komt,
stuur dan een ……………………………..
aan Rineke Tineke Peuleschil,
bij ons in Amsterdam.

Bijlage zes ‘Rineke Tineke Peuleschil’: Woordspin
73 / lesmap NT2 annie100
Welke woorden heb je gehoord
in ‘Rineke Tineke Peuleschil’

Bijlage zeven ‘Rineke Tineke Peuleschil’: Rijmen maar!
Wat rijmt op elkaar?
Trek een lijn.
Amsterdam hee
gedacht telegram
benee bracht
wangen van
eten directeur
man opgehangen
deur weten
74 / lesmap NT2 annie100

Lied:
De brug
bij Breukelen
Uit: Op visite bij de reus
75 / lesmap NT2 annie100
De brug bij Breukelen is kapot.
Hij brak ineens in tweeën
en niemand weet hoe 't verder mot.
't Is net een week gelejen.
Er waren ook véél te veel mensen op:
de boer met z'n karretje hop hop hop,
een stuk of wat fietsen, een stuk of wat brommers,
een man met tomaten, een man met komkommers,
de visboer met haring en schelvis en schar
en de ijscoman. Met z'n ijscokar.
En 't stokoude mannetje van de negosie
met veters en lintjes en zeep in een doossie,
en een kalf en een stier en het lammetje mek
en een kat en een os met een touw om z’n nek
en een geit en een schaap en een kip en een rund
en dat had dan allemaal nog wel gekund …
want lieveling, dit was een íjzeren brug,
maar sakkerdejen! Daar kwam ook nog een mug!
Die brug was tot nu toe nog helemaal heel,
maar nou met die mug was het net iets te veel.
En zo kwam het dan dat van krikkerdekrak
de ijzeren brug in twee helften brak.
En is iedereen in het water gevallen?
Jazeker, jazeker! Van plons met z'n allen!
En zijn al die mensen dan toch nog gered?
Jazeker, jazeker. Nog net, nog net!
En ook al de dieren. Behalve de mug.
Die zagen ze helemaal nooit meer terug.
De brug bij Breukelen is kapot.
Hij brak ineens in tweeën
en niemand weet hoe 't verder mot.
Wie heeft er nog ideeën?

Lessuggesties
(door Tania Polak)
Gealfabetiseerde en
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten, riChtGraad 1.1.
76 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>>>
Spreken:
de cursisten kunnen hun mening geven.
Spreken:
de cursisten kunnen informatie vragen en geven in een gesprek.
Luisteren:
de cursisten kunnen gegevens selecteren uit een beleving.
Luisteren/lezen:
de cursisten kunnen alle gegevens begrijpen in een enkelvoudige
instructie.
Schrijven:
de cursisten kunnen uit mondelinge en schriftelijke informatie
eenvoudige, concrete gegevens selecteren.
het liedje (bv. op de cd De lapjeskat van VOF De Kunst)
de werkbladen (zie bijlage)
kaartjes met woorden die twee aan twee rijmen (de woordkeuze
hangt af van het niveau van je cursisten, zie verder)
prenten of foto’s ter ondersteuning van moeilijke woorden
(bv. de verschillende dieren)
Color Cards: outdoor sounds (dierengeluiden)
een prent van Breukelen
een kruiswoordraadsel met de aangeleerde woorden (makkelijk
te maken op http://puzzlemaker.discoveryeducation.com/
CrissCrossSetupForm.asp)
eventueel: oefeningen uit het boek Curriculum schoolrijpheid,
deel2a: Auditieve training (Tini In den Kleef, ’s-Hertogenbosch:
Malmberg,1983).
Afhankelijk van het aantal oefeningen dat je op basis van het
niveau van je cursisten kiest.
1. het lied
Laat het liedje een aantal keer horen.
Vraag de cursisten telkens:
Wat heb je gehoord?
Welke woorden herkende je? (Schrijf die woorden op het bord)
Wie hoort er nog andere woorden? Wat betekenen ze?
Hoeveel dieren komen er in dit liedje voor?
(Laat de cursisten gokken en schrijf het aantal op bord achter
hun namen. Speel dan het lied strofe per strofe af en tel de dieren:
wie zit er het dichtste bij?)

77 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>>>
Waarover gaat het liedje?
Uit welk land komt dit liedje? Waarom denk je dat?
Waar ligt Breukelen, denk je? (toon de afbeelding)
Deel de woordkaartjes uit (bijlage één: kaartjes met woorden).
De cursisten lezen hun woord en lichten het toe.
Dan laat je het liedje horen.
De cursisten steken hun kaartje in de lucht wanneer ze hun woord
horen.
2. Prent zoekt strofe
Deel de strookjes met afbeeldingen uit (bijlage twee).
De cursisten bespreken hun afbeelding.
Print de afbeeldingen eventueel uit op groter formaat
zodat je ze nadien klassikaal nog eens kan overlopen.
Vervolgens krijgt elke cursist een strookje met een strofe
erop (bijlage drie).
De cursisten lezen hun strofe en lichten deze toe.
Laat het liedje nog eens horen.
De cursisten houden hun strofe omhoog wanneer
deze gezongen wordt.
Tot slot stimuleer je in een praatronde de fantasie van de cursisten:
wie heeft een idee (zie laatste zin)?
3. woordspin
Laat de cursisten een woordspin maken (bijlage vier).
Welke dieren kennen ze nog uit de les?
Deze dieren schrijven ze op.
Maak de cursisten duidelijk dat fouten schrijven geen probleem is
voor deze oefening.
Spontaan opschrijven en proberen is het belangrijkst.
Natuurlijk moet je het dier wel nog kunnen herkennen.
Heeft iedereen een woordspin, dan lezen de cursisten om beurten
een dier voor.
Schrijf deze dieren op het bord.
Hebben verschillende cursisten eenzelfde dier, dan zet je achter dit
woord streepjes.
Welke dieren zijn door de meeste cursisten gevonden?
Wie vond een bijzonder dier dat niemand anders heeft?
Wat zijn de moeilijkste woorden? Waarom?
4. Gatentekst
De cursisten vullen de ontbrekende woorden in (zie bijlage vijf)
Is iedereen klaar, dan laat je het liedje een laatste keer ter controle
horen.
Wie wil, zingt mee.
Zorg er in elk geval voor dat de cursisten de tekst mee volgen.
Aanvullend kan je het kruiswoordraadsel uitdelen (zie materiaal).

78 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>>>
5. uitbreiding: rijmen maar!
Woordkaartjes:
Heb je nog wat tijd over, dan maak je woordkaartjes met
rijmwoorden.
Gebruik woorden die de cursisten al kennen (bv. man/pan, doos/
boos, lief/dief, bang/lang, tien/zien, peer/beer, maan/laan, muur/
duur, zak/tak, sok/mot, brug/mug/terug, brommer/komkommer,
klein/fijn (voor sterkere cursisten), enz.).
Hang de helft van de kaartjes op het bord en laat cursisten één
voor één (of klassikaal) het woordkaartje zoeken dat bij elk woord
hoort.
Bespreek waarom de woorden bij elkaar horen.
Vestig ook de aandacht op de eindklanken (omcirkel ze of zet ze in
een andere kleur):
Welke letter hoor je achteraan?
Is dit een lange of een korte klank, een ui of een eu,
een i of een e, enz.?
Waarom rijmt ij op ei? (auditieve discriminatie)
Meer oefeningen vind je in het handboek van Tini In den Kleef
(zie materiaal).
Met deze kaartjes kan je ook nog een andere oefening doen.
Elke cursist krijgt een kaartje dat met het woord naar beneden op
de tafel ligt.
Na het startschot zoeken de cursisten zo snel mogelijk hun partner.
Wie is eerst?
Tip: bij een oneven aantal cursisten zoek je een extra rijmwoord
(bv. man/pan/kan). Stuur de koppelvorming: maak evenwaardige
koppels of zet net een zwakkere cursist bij een sterkere.
Uitbreiding één: Wanneer twee cursisten elkaar vinden, moeten ze
nog een opdracht uitvoeren, bv.
de woorden samen als eerste op een blad papier overschrijven met
stift.
Leg op voorhand een aantal bladen en stiften klaar.
Opgelet: nu mogen geen fouten in de woorden staan. Het
eerste koppel dat de twee juiste rijmwoorden correct heeft
overgeschreven, is gewonnen.
Uitbreiding twee: Wanneer twee cursisten elkaar vinden, halen
ze bij de docent een instructieblad waarop één of twee duidelijk
geformuleerde opdrachten staan (bv. neem een stift, schrijf de
woorden op het papier, hang het papier aan het bord, enz.).
De cursisten voeren de opdrachten correct uit.
Werkblad:
Deel het werkblad uit waarop de cursisten rijmwoorden moeten
zoeken en verbinden (bijlage zes).

79 / lesmap NT2 annie100
>>>
In een kring:
Of je schrijft een aantal woorden op het bord.
De cursisten moeten nu zelf rijmwoorden zoeken.
Neem een bal en ga in een kring zitten.
De cursist die de bal heeft, kiest een woord op het bord.
Dan gooit hij/zij de bal naar een medecursist,
die een rijmwoord zoekt.
Rijmt het woord, dan mag deze cursist een nieuw woord
kiezen en de bal naar een volgende cursist gooien.
Klasgedicht:
Schrijf een eenvoudige zin op het bord.
De cursisten maken een zin die hierop rijmt.
Schrijf dan een nieuwe zin, waarop de cursisten weer rijmen.
Zo krijg je een klassikaal versje.
Maak bv. over elke cursist een versje van twee strofen.
Begin met: ‘Ali heeft een mooie bril’.
Eerst zoeken de cursisten een woord dat rijmt op bril.
Schrijf de verschillende suggesties op het bord (help,
wijs of beeld uit).
Je kan dit ook voorbereiden door voor elke cursist een beginzin te
bedenken en (met behulp van een rijmwoordenboek)
rijmwoorden te verzamelen.
Zo kunnen de cursisten uit deze lijst het beste woord kiezen,
wanneer ze zelf geen ideeën hebben.
Met dit woord schrijven ze een nieuwe zin, die bij
de vorige past.Doe dit klassikaal: zo kan je bespreken
of het een goede zin is of niet.
Schrijf de definitieve zin op het bord
(bv. Ali heeft een mooie bril/ hij is altijd braaf en stil).
Doe dit voor elke cursist.
Typ het klasgedicht tegen een volgende les uit.
Laat het voorlezen en hang het op.
Poëzie maken (sterkere groepen):
Eerst verkennen de cursisten hun fantasie aan de hand van
beeldmateriaal (bijvoorbeeld foto’s uit tijdschriften),
geluiden, geuren en voorwerpen.
Alle associaties zijn goed.
Begin met gewone woorden en stel telkens bijvragen.
Zo worden de cursisten verplicht om steeds nieuwe
woorden of omschrijvingen te zoeken.
Nadien worden deze al dan niet met hulp van de docent in
eenvoudige zinnen gegoten.
Bekijk samen met de cursisten welke associaties of
welke zinnen het mooist zijn.
Giet deze dan in een bijzondere, poëtische volgorde.
Uiteraard krijgen de cursisten het laatste woord.
Door samen poëzie te maken ondervinden de cursisten hoe
Nederlands niet enkel de taal is van het land waarin ze wonen,
maar ook de taal kan zijn van het hart.
Typ de gedichten uit en maak er een mooi boekje van.

80 / lesmap NT2 annie100
Technisch luisteren:
Aan de hand van het werkblad (zie bijlage zeven)
oefen je op de letter b.
De cursisten moeten het verschil horen tussen b en v.
Dit kan je eventueel inleiden met oefeningen uit het handboek van
Tini In den Kleef (zie materiaal).

Bijlage één ‘De brug bij Breukelen’: Woordkaartjes
brug
brommers
haring
ijscoman
veter
geit
81 / lesmap NT2 annie100
karretje
komkommers
helften
touw
gered
mug
fietsers dieren

Bijlage twee ‘De brug bij Breukelen’:Stroken met prenten en zinnen
82 / lesmap NT2 annie100

83 / lesmap NT2 annie100

84 / lesmap NT2 annie100

85 / lesmap NT2 annie100
O jee, o jee, o jee.
De brug bij Breukelen is kapot,
hij brak ineens in tweeën.
De boer met z'n karretje, hop, hop, hop.
Een stuk of wat fietsers, een stuk of wat brommers
een man met tomaten, een man met komkommers.
De visboer met haring, schelvis en schar.
En 't stokoude mannetje van de negosie, met veters en lintjes en zeep in een doossie.
En de ijscoman, met z'n ijscokar.
Een kalf en een stier, een lammetje mek.
Een kat en een os met een touw om z'n nek.

86 / lesmap NT2 annie100
Een geit en een schaap en een kip en een rund.
Die brug was tot nu toe nog helemaal heel,
maar nou met die mug was het net iets te veel.
En is iedereen in het water gevallen?
Jazeker, jazeker, van plons met z'n allen!
En ook alle dieren, behalve de mug,
die zagen ze helemaal nooit meer terug.
Wie heeft er nog ideeën?

Bijlage drie ‘De brug bij Breukelen’: stroken met strofen
87 / lesmap NT2 annie100
O jee, o jee, o jee.
De brug bij Breukelen is kapot,
hij brak ineens in tweeën.
En niemand weet hoe 't verder moet.
't Is net een week geleden.
Er waren ook veel te veel mensen op:
De boer met z'n karretje, hop, hop, hop.
De boer met z'n karretje, hop, hop, hop.
Een stuk of wat fietsers, een stuk of wat brommers
een man met tomaten, een man met komkommers
De visboer met haring, schelvis en schar.
En de ijscoman, met z'n ijscokar.
O jee, o jee.
En 't stokoude mannetje van de negosie,
met veters en lintjes en zeep in een doossie.
Een kalf en een stier, een lammetje mek.
Een kat en een os met een touw om z'n nek
Een geit en een schaap en een kip en een rund,
en dat had dan allemaal nog wel gekund.
Want lieveling, dit was een ijzeren brug.
Maar sakkerdejen, daar kwam ook nog een mug.
O jee, o jee, o jee, o jee.

88 / lesmap NT2 annie100
Die brug was tot nu toe nog helemaal heel,
maar nou met die mug was het net iets te veel.
En zo kwam het dan dat van krikkerdekrak
de ijzeren brug in twee helften brak.
En is iedereen in het water gevallen?
Jazeker, jazeker, van plons met z'n allen!
O jee, o jee.
En zijn al die mensen dan toch nog gered?
Jazeker, jazeker. Nog net, nog net.
En ook alle dieren, behalve de mug,
die zagen ze helemaal nooit meer terug.
Nee nee, o jee.
De brug bij Breukelen is kapot. O jee.
Hij brak ineens in tweeën. Sjonge jonge.
En niemand weet hoe 't verder mot.
Wie heeft er nog ideeën?

Bijlage vier ‘De brug bij Breukelen’: Woordspin
89 / lesmap NT2 annie100
Welke dieren ken je?

Bijlage vijf ‘De brug bij Breukelen’: Gatentekst
Vul de woorden in.
Kies uit: brug, touw, boer, dieren, komkommers, kalf, week, ijzeren, water, kip, mug, kapot, water.
90 / lesmap NT2 annie100
O jee, o jee, o jee.
De ………………. bij Breukelen is kapot,
hij brak ineens in tweeën.
En niemand weet hoe 't verder moet.
't Is net een …………………. geleden.
Er waren ook veel te veel mensen op:
De boer met z'n karretje, hop, hop, hop.
De ……………………… met z'n karretje, hop, hop, hop.
Een stuk of wat fietsers, een stuk of wat brommers
een man met tomaten, een man met ……………………………...
De visboer met haring, schelvis en schar.
En de ijscoman, met z'n ijscokar.
O jee, o jee.
En 't stokoude mannetje van de negosie,
met veters en lintjes en zeep in een doossie.
Een ……………….. en een stier, een lammetje mek.
Een kat en een os met een ………………….. om z'n nek.
Een geit en een schaap en een …………………. en een rund,
en dat had dan allemaal nog wel gekund.
Want lieveling, dit was een …………………….. brug.
Maar sakkerdejen, daar kwam ook nog een mug.
O jee, o jee, o jee, o jee.
Die brug was tot nu toe nog helemaal heel,
maar nou met die ………………………… was het net iets te veel.
En zo kwam het dan dat van krikkerdekrak
de ijzeren brug in twee helften brak.
En is iedereen in het …………………. gevallen?
Jazeker, jazeker, van plons met z'n allen!
O jee, o jee.
En zijn al die mensen dan toch nog gered?
Jazeker, jazeker. Nog net, nog net.
En ook alle …………………., behalve de mug,
die zagen ze helemaal nooit meer terug.
Nee nee, o jee.
De brug bij Breukelen is …………………….. O jee.
Hij brak ineens in tweeën. Sjonge jonge.
En niemand weet hoe 't verder mot.
Wie heeft er nog ideeën?

Bijlage zes ‘De brug bij Breukelen’: rijmen maar!
Wat rijmt op elkaar?
Trek een lijn.
kapot
mug
gekund
brommer
gevallen
brak
mek
91 / lesmap NT2 annie100
komkommer
mot
allen
krak
brug
nek
rund

Bijlage zeven ‘De brug bij Breukelen’: B of V?
Knip de prenten uit.
Plak ze onder de juiste letter.
92 / lesmap NT2 annie100

93 / lesmap NT2 annie100

Boek:
Pluk van de Petteflet
94 / lesmap NT2 annie100
over het boek:
Pluk, die op het zolderkamertje van de Petteflet woont,
is de held en de redder wanneer de andere flatbewoners en zijn
vrienden, de dieren, in nood verkeren.

Lessuggesties
(door Ria Van Adrichem)
Gealfabetiseerde en
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten, riChtGraad 1.1.
d
95 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>
>
>
>
>
>
>
>
>>>
Spreken:
de cursisten kunnen informatie geven door te reageren
op herkenbare vragen.
Spreken:
de cursisten kunnen een beleving formuleren.
Luisteren/lezen:
de cursisten kunnen het globale onderwerp bepalen en
de gedachtegang volgen in een verhalende tekst.
het boek of de film
kopieën van de voorkant van het boek
werkbladen dierennamen (zie verder)
papier om op te schrijven
kleurpotloden of viltstiften
Deze les is opgebouwd als een lees- en schrijfles
en duurt ongeveer een uur. Daarna volgen nog enkele suggesties
die men afhankelijk van de beschikbare tijd, het niveau van de
cursisten en/of eigen voorkeur ook nog kan doen.
1. Klasgesprek
Vertel kort wat je deze les gaat doen: op basis van het kinderboek
Pluk van de Petteflet luisteren, schrijven en lezen.
Hou dan een gesprekje over lezen:
Wanneer lees je?
Wat lees je?
Waarom lees je?
Is je leesgedrag veranderd in de loop der jaren?
Mag je lezen?
Waar lees je graag?
Wat zou je graag willen kunnen lezen?
enz.

96 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>>>
2. de voorkant
Laat het boek zien.
Deel de kopieën uit zodat iedereen de voorkant goed kan bekijken.
Vraag aan de groep:
Wat voor soort boek is dit? (voor kinderen of volwassenen, om uit
te leren of voor je plezier?) Waarom denk je dat?
Wat zie je op de voorkant? (namen, een tekening, letters in
verschillende kleuren)
Wat is de titel van het boek?
Bespreek de titel. Pluk van de Petteflet, wat zou dat betekenen?
3. hoofdstuk één
Lees het eerste hoofdstuk voor.
Bespreek het:
Waar ging dit stuk over?
Wat gebeurde er?
Laat de cursisten het hoofdstuk op basis van de vijf w-vragen
met elkaar mondeling samenvatten tot een aantal korte zinnen.
Als de zin goed is, herhaal je hem samen tot iedereen hem luidop
kan uitspreken.
Vervolgens analyseer je per zin de tekst, doordat de docent
de zin uitspreekt en voor ieder woord een streep op het bord zet.
Veeg de strepen weg.
Spreek de zin nogmaals uit.
Nu zetten de cursisten strepen voor het aantal woorden
dat ze horen.
Afhankelijk van de lengte van de woorden kunnen
ze korte of lange(re) strepen zetten.
Daarna schrijft de docent de zin op het bord.
Enkele cursisten lezen de zin hardop tot ze deze
uit het hoofd kennen.
Veeg de zin weg.
De cursisten schrijven de zin op.
Herhaal dit voor de volgende zinnen, tot het hele verhaal er staat.
Laat de cursisten de tekst lezen, terwijl je de uitspraak van de
woorden eventueel corrigeert.
4. de krullevaar
De krullevaar is een fantasiedier.
Lees een stukje voor over dit bijzondere dier, bv. pagina 141 (vanaf
‘Toen Pluk aanbelde’ tot ‘O, dat is een krullevaar’).
Geef een aantal goed-fout-stellingen naar aanleiding van deze
beschrijving:
Hij is klein.
Hij zit in een kooi.
Hij kan vliegen.
Hij heeft veren.
Hij is kaal.
Hij komt uit een ei.

97 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
Lees het fragment nog eens voor.
Vraag of iedereen aan de hand van de beschrijving
een tekeningetje wil maken.
Laat de tekeningen aan elkaar zien.
Daarna toon je pagina 146 en lees je eventueel nog een stukje voor.
5. nabespreking
Evalueer het boek met de cursisten:
Spreekt dit boek je aan?
Lijkt het een leuk boek voor de kinderen?
Zou je de film die van dit boek gemaakt is met je kinderen willen
bekijken?
Vertel dat de cursisten de film bij de bibliotheek kunnen lenen.
6. uitbreiding
Dierennamen:
Maak werkbladen rond de dierennamen.
Zet een aantal prenten van dieren die in het boek
voorkomen op een A4-blad met schrijflijnen ernaast
(bv. eekhoorn – kakkerlak – duif – paard – meeuw – kat – muis
– konijn – egel – bijen – wolf – krullevaar – reiger).
Maak een tweede blad met de dierennamen erop.
Afhankelijk van het niveau van de groep kan je eerst
mondeling de dieren overlopen.
Daarna schrijven de cursisten de dierennamen van
het tekstblad over naast de passende prent.
Of je zet de prenten en woorden op losse kaartjes.
De cursisten zoeken dan de passende prenten en woorden
bij elkaar.
Dit kan je ook als memoryspel spelen.
Wonen (woordenschat):
Brainstorm eerst met je cursisten. Pluk woont in een flat:
Wat is dat? (toon de achterkant van het boek)
Welke soort huizen ken je nog?
Welke kamers zijn er in de meeste huizen?
Welke voorwerpen kom je tegen in de keuken?
Laat de cursisten samenstellingen maken van losse woorden.
Bijvoorbeeld rond het woord pan (koekenpan, steelpan,
snelkookpan, melkpan, braadpan), kamer (slaapkamer,
woonkamer, voorkamer, achterkamer, werkkamer, waskamer), enz.
Als het niveau van de groep dat toelaat, bedenken de cursisten
eerst zelf woorden en schrijven ze deze op.
Hierna bespreken ze hun vondsten met elkaar.

Gedicht:
De geit van dokter Sanders
Uit: De lapjeskat
98 / lesmap NT2 annie100
De geit van dokter Sanders
is anders, is anders,
is anders van model
dan de geit van dokter Snel,
dan de geit van dokter Snel,
dan de geit van dokter Snellebellebel.
En dokter Sanders zit voor ’t raam
en vindt het zeer onaangenaam
en zucht, en kijkt de hele tijd
naar dokter Snellebel z’n geit,
metr veel verdriet en droefenis,
omdat zijn geit zo anders is,
en alle mensen staan voor ’t hek
en roepen: Kijk nou toch wat gek:
de geit van dokter Sanders
is anders, is anders,
heel anders van model
dan de geit van dokter Snel,
dan de geit van dokter Snel,
dan de geit van dokter Snellebellebel.
En dokter Snel aan d’overkant
heeft ook het land, heel erg het land.
Hij knarsetandt en wrokt en huilt:
De geiten moeten maar geruild.
Meteen! zegt dokter Snellebel.
En dokter Sanders zegt: Jawel.
Toen hebben zij het vlug bedisseld
en beide geiten omgewisseld.
Maar veel geholpen heeft het niet,
het is nu nog hetzelfde lied
en alle mensen staan voor ’t hek
en roepen: Kijk nou toch hoe gek:
de geit van dokter Sanders
is anders, is anders,
heel anders van model
dan de geit van dokter Snel,
dan de geit van dokter Snel,
dan de geit van dokter Snellebellebel.

Lessuggesties
(door Ria Van Adrichem)
niet-Gealfabetiseerde
nt2-Cursisten, riChtGraad 1.1.
99 / lesmap NT2 annie100
doelstellingen
materiaal
lesduur
lesverloop
>>>
Spreken:
de cursisten kunnen een beleving formuleren.
Spreken:
de cursisten kunnen een gevoel verwoorden.
Spreken/schrijven:
de cursisten kunnen zelf rijmwoorden verzinnen.
Spreken/schrijven:
de cursisten kunnen de vergotende trap gebruiken.
Luisteren/lezen:
de cursisten kunnen het globale onderwerp bepalen en de
gedachtegang volgen in een filmpje en gedicht.
Luisteren/lezen:
de cursisten kunnen tegenstellingen herkennen.
het boek Ziezo
de dvd bij het boek en een dvd-speler
kopieën van het gedicht
een puzzel met tegenstellingen (zie bijlage)
losse zinnen op een blad papier (zie bijlage)
Deze les duurt ongeveer een uur en is opgebouwd
rond één filmpje en het bijbehorende gedicht
‘De geit van dokter Sanders’ (filmpje 3, p.157).
Als er voldoende tijd is, kan na dit gedicht nog een ander gedicht
op dezelfde manier besproken worden (bv. ‘De oude dame’
(filmpje 9, p.185) over allerlei dingen waar men last van kan
hebben, ‘Prinses Rosalinde’ (filmpje 12, p.110) over vooroordelen
en standsverschillen, of een gedicht naar keuze).
1. Gesprekje over gedichten en liedjes
Vertel kort wat je deze les gaat doen: op basis van een gedicht
uit Ziezo en het bijbehorende filmpje kijken, luisteren, schrijven
en (voor)lezen.
Haal dan met je cursisten herinneringen op aan situaties waarin
gezongen werd of gedichten werden voorgelezen (bv. Sinterklaas,
verjaardagen en andere feesten).
Analyseer de verschillen naargelang de verschillende
nationaliteiten in de groep.
Schrijf de situaties op het bord.

100 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>
>>>
Ga dan dieper in op het gevoel dat cursisten bij liedjes en
gedichten hebben:
Wat gebeurt er met je als je zingt? Kun je dan boos blijven?
Kun je zingen als je boos bent?
Wat gebeurt er met je als je verdrietig bent en je zingt een gevoelig
liedje? Ga je dan huilen?
Kun je tranen in je ogen krijgen van ontroering?
Durft iemand een liedje (uit zijn/haar jeugd) te zingen?
2. het gedicht: filmpje
Kijk samen naar het filmpje.
Waarover gaat het?
Weet iemand een spreekwoord dat bij het gedicht past?
(van ruilen komt huilen, het gras bij de buren is altijd groener)
Wat betekent dit? (wees tevreden met wat je hebt)
Laat de cursisten hierna nog eens gericht kijken en luisteren naar
het filmpje.
Ze letten specifiek op herkenbare woorden.
Eventueel schrijven ze deze woorden ook op.
Inventariseer de gehoorde woorden na het filmpje.
Welke woorden hebben de cursisten gehoord?
Schrijf de woorden aan het bord.
Controleer eventueel of elke cursist ook de woorden van anderen
herkent.
3. anders?
Waarin zijn de geiten anders?
Som de verschillen op.
Bespreek op basis hiervan de vergrotende trap en de
woordvorming daarrond.
Oefen ook met eigenschappen van je cursisten. Ook dingen die in
de klas of op tafel liggen of te zien zijn kun je erbij betrekken.
Eventueel kan je ook ingaan op de spelling: verenkeling
(groot – groter), verdubbeling (dik – dikker),
s wordt z (vies- viezer), f wordt v (lief – liever).
4. tegenstellingen
De verschillen kun je ook bespreken aan de hand van
tegenstellingen.
De ene geit is dun, de andere is dik, enz.
Noem woorden en bedenk samen de tegenstelling: nieuw – oud
(maar ook jong – oud, bespreek het verschil), groot – klein, breed
– smal enz.
Deel het werkblad met de puzzel uit (bijlage één).
5. het gedicht: tekst
Deel het gedicht uit en lees het zelf voor.
Bespreek de rijmvorm: hoe rijmen de woorden op elkaar?
Horen de cursisten ook geit op tijd rijmt, ook al schrijf je het
woord anders?

101 / lesmap NT2 annie100
Vervolgens noem je woorden.
De cursisten bedenken rijmwoorden.
Hier kan je ook woorden met ei vs. ij nemen en kijken met welke
ei/ij je het rijmwoord schrijft.
Oefen dit verder in met de puzzels (bijlage twee en drie).
Geef elke cursist een zin (zie bijlage vier)
De cursisten bedenken nu zelf een tweede zin. Dit kan je ook
samen doen.
Daarna lezen de cursisten voor wat ze bedacht hebben.
Tot slot schrijven de cursisten zelf een gedichtje.
Afhankelijk van de groep doen ze dit individueel of in groep.
Verzin een onderwerp waarover je wil schrijven en bedenk samen
de regels.
Als dit te moeilijk is, kun je ook een kort gedichtje nemen en de
rijmwoorden weglaten.
De cursisten vullen dan een passend woord in (voorbeeld: zie
bijlage vijf).
6. nabespreking
Wat vond je van het gedicht en het filmpje?
Hoe vond je het om zelf een gedicht te schrijven?
Zou je het leuk vinden om met je kinderen ook de andere filmpjes
te bekijken?
Vertel dat de cursisten het boek en de filmpjes bij de bibliotheek
kunnen lenen.

Bijlage één ‘De geit van dokter Sanders’:
Puzzel tegenstellingen (Uit: Puzzel mee!5, De Stiep Educatief)
102 / lesmap NT2 annie100

Bijlage twee ‘De geit van dokter Sanders’:
Puzzel rijmwoorden (Uit: Puzzel mee!5, De Stiep Educatief)
103 / lesmap NT2 annie100

Bijlage drie ‘De geit van dokter Sanders’:
Puzzel ei of ij? (Uit: Puzzel mee!5, De Stiep Educatief)
104 / lesmap NT2 annie100

Bijlage vier ‘De geit van dokter Sanders’:
Beginzinnen om op te rijmen (uit: Ziezo)
105 / lesmap NT2 annie100
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
Daar komt kleine Pieter aan (p.25) ...
Er was er eens een brievenbus die op een pleintje stond (p.30) ...
Een houtwurm zat op een keukenstoel (p.60) …
Vanmorgen over de Maliebaan (p.65) …
De tandarts L.J. Langejaap (p.66) …
Dat mannetje dat je hier zo ziet (p.91) …
Als juffrouw Koekepan verjaart (p.144) …
Er woonde in de Peel een vrouw (p.176) …
Mijn nicht in Maastricht (p.212) …
Kom nou eens kijken, riep de haan, (p.239) …
Als de boer en de boerin de stad in gaan (p.247) …
Er is een varkentje in Vught (p.264) …

Bijlage vijf ‘De geit van dokter Sanders’:
Gatentekst ‘Het mannetje Redderop’
106 / lesmap NT2 annie100
Het mannetje Redderop
Uit: Ziezo (p.45)
Boven op de bergen …
Woont het mannetje …
Wat doet het mannetje Redderop …
Hij wast zijn handen en kamt zijn …
Hij harkt zijn tuintje van ras-ris -…
Hij melkt zijn koetje en maait zijn …
En als dat allemaal is …
Begint hij weer van voren af …
O, o wat is dat …
Nooit is mannetje Redderop …

Colofon
Annie100 is een project van DE DAGEN.
Deze koffers zijn een voortzetting van het project Koffers vol woorden,
Koffers vol muziek en het project rond muzisch alfabetiseren Vreemde Eend.
Behalve Annie-koffers zijn er ook koffers rond liefde en slapen/dood en lessen voor NT2 op www.vreemdeeend.be
Deze koffer werd gevuld met boeken, muziek en films.
Met dank aan uitgeverij Querido.
In de lesmap vind je bijdragen van Helga Gehre, Kim Wagemans,
Bie Valgaeren, Tania Polak, Jef Rombouts, Anneleen Hacke, Ria Carette,
Frans Hoes, Ria Van Adrichem, Marit Trioen, Helena Schoeters,
Silvie Moors, Adinda Taelman, Ems Depreeuw en Eva De Vos.
Eindredactie: Marit Trioen
Vormgeving koffers: Sanne Michielsen i.s.m. Sarah Rombouts en het Letterkundig Museum Den Haag
Vormgeving drukwerk: oeyenenwinters
Coördinatie: Marit Trioen en Ems Depreeuw
Contact: ems@dedagen.be
108 / lesmap NT2 annie100