Op de Bok - januari 2012 - Vnv

14
Jongensboek
Tekst: Francis van Haaff
Het verhaal van de ex F-16 vlieger die vorige maand
veroordeeld werd tot vijf jaar onvoorwaardelijke
gevangenisstraf voor spionage, is een soort jongensboek. Een
slecht jongensboek welteverstaan. Want het heldhaftige heeft
niet de boventoon en het heeft vooralsnog ook nog geen goed
einde.
Chris ‘Omelet’ V. is weliswaar al uit de Luchtmacht,
maar hij is een vlieger, een echte vlieger,
zoals hij zelf zegt. Vandaar dat de redactie zijn
zaak heeft gevolgd.
Alle informatie komt overigens uit de rechtbankuitspraak,
die publiekelijk is.
Dat er iets in Op de Bok over geschreven kan
worden, heeft te maken met de vraag in hoeverre
de schulden, de financiële last, van Chris V. van
belang waren bij zijn motieven.
Elke zaak is anders, en niemand handelt op
dezelfde manier, maar een flinke financiële druk
kent elke beginnende vlieger. De financiële positie
van deze vlieger is een molensteen gebleken.
Carrière
Chris V. begint zijn loopbaan bij de NLS en is
daarmee klaar in 1997. Van 1997 tot 2001 vliegt
hij bij de Luchtmacht. Eerst Fokker 50 en Fokker
60 op Eindhoven als Vaandrig, 2e en 1e Luitenant.
Daarna wordt hij omgeschoold naar de F-16
en zit van 2002 tot en met 2004 in de VS. Terug
in Nederland vliegt hij als kapitein bij het 313
squadron op Twenthe. Als de basis Twenthe sluit
gaat hij met het 313 squadron over naar Volkel.
In de winter van 2006/2007 wordt hij uitgezonden
naar Kandahar, Afghanistan. Daarna is hij op
de vliegbasis Volkel hoofdzakelijk als coach van
het Nederlandse demo-team van F-16 vliegers
werkzaam.
Met ingang van 1 april 2010 wordt hem op eigen
verzoek eervol ontslag verleend. Gedurende zijn
KLu-carrière heeft hij 4.000 vlieguren gemaakt.
Schulden
Ingezoomd op de financiële nood van Chris V.
blijkt de studielening van de NLS in de loop der
jaren niet snel afgelost. Na veertien jaar blijkt er
nog een studieschuld van € 100.000 te zijn. Na de
KLu-tijd is hij betrokken bij het opstarten van een
bedrijf. Een partner uit dit bedrijf vordert na het
mislukken van het project € 50.000. Daarnaast
zijn er nog andere, minder grote schulden en een
hypotheek.
Het OM heeft opgetekend hoe groot de financiële
druk is. Volgens een getuige in de zaak is er bij
Chris V. op dit gebied merkbaar lijden te zien
geweest.
Natuurlijk werkt de gemiddelde vlieger serieus
aan het wegwerken van zijn/haar studiekosten.
Dit geval lijkt een voorbeeld te zijn van uit de
hand gelopen financiën. De schuld van de NLS is
niet de enige factor, maar het is wel een serieuze
factor in de gehele optelsom, zeker als er geen
regulier, substantieel salaris meer tegenover
staat. Chris V. verklaarde op termijn bij de Verenigde
Arabische Emiraten F-16 te willen gaan
vliegen.
Het mag ontkend noch gebagatelliseerd worden
dat veel vliegers tegen een enorme schuld
aanhikken.
Charles Dickens schreef dat als je inkomsten
maar een kwartje meer zijn dan de uitgaven, dit
geluk geeft. Zijn de uitgaven maar een dubbeltje
meer dan de inkomsten: narigheid.
Kafka
Om nog een paar redenen is het proces van Chris
V. het meer dan waard om te volgen:
Iemand moet al eerder verdachte bewegingen
of gedachten hebben gezien bij Chris V. Hij moet
door iemand bij de MIVD of AIVD verlinkt zijn
geweest. Dat maakte mogelijk dat hij gearresteerd
werd met de Russische attaché in Den
Haag.
De vertrouwenspositie is voor wat betreft het
handelen van een vlieger niet altijd duidelijk.
Zoals advocaat Knoops het zegt: “Als je een
simpele PowerPoint-presentatie mee naar huis
neemt riskeer je achter tralies te belanden.”
Dit is het zogenaamde lex certa-principe: voor
het toekennen van een straf dient de (mis)daad
duidelijk omschreven te zijn. Dit geldt in dit geval
veel minder voor civiele piloten dan voor militaire
piloten. Een parallel met bedrijfsgevoelige of
beursgevoelige informatie is echter wel te trekken.
Omdat het bewijs staatsgeheim is, heeft niemand
het bewijs in kunnen/mogen zien, behalve
de verdachte zelf. Ook het Openbaar Ministerie
niet, de advocaat niet en zelfs de rechter niet.
De informatie die aan de Russische diplomaat
Franz Kafka, vooral bekend van zijn boek ‘Het Proces’.
overgegeven zou worden is alleen in grote lijnen
beschreven. Het is aan specialisten met ‘inside’
kennis voorgelegd en toen als geheim bevestigd.
Al met al heeft dit proces niet veel precedenten.
Het is als een scene uit Het Proces van Kafka
waarbij niemand weet waarover het gaat.
Geheimen
Zeker in de Luchtmacht is het delen van belangrijke
informatie vooral kwalijk als door die
informatie collega’s in levensgevaar komen. Als
het waar is dat het informatie is bijvoorbeeld
over raketten (meer specifiek: o.a. informatie
over Surface to Air Missile Threats, Tactical Air
Designator-frequenties en F-16 Capabilities) dan
dient er een zware straf te staan op het in gevaar
brengen van je vrienden. De advocaat zegt overigens
dat het geen bijzondere informatie betreft
(SOP’s van de F-16) en dat dit gewoon op de sites
van betreffende fabrikanten staat. Dit lijkt echter
niet aannemelijk, omdat er anders geen interesse
geweest zou zijn van Russische zijde. De
advocaat vecht deze stelling ook aan.
De aanklagers zeggen dat ze heus niet over een
nacht ijs zijn gegaan voor wat betreft de getuigen,
en het vaststellen om wat voor informatie
het gaat. Het bewijs is ook wel overtuigend:
sms-jes waarin een Russische diplomaat vlot
gemaand wordt contact op te nemen [‘need to
see you’], de afspraak zelf waarin Chris V. en de
diplomaat zijn opgepakt, twee Apple computers
waar belastende informatie op staat en een
CD-ROM waar volgens de aanklager geheime
informatie op staat.
De verklaring van Chris V. is dat hij een afspraak
met de Russische attaché had om gegevens over
een vliegtuigongeval uit te wisselen. Een ongeval
met een niet-Russisch vliegtuig op een vliegshow
in Radom (Polen), augustus 2009. Dit vliegtuig
kwam uit de Republiek Belarus (Wit-Rusland).
De rechtbank acht deze verklaring volstrekt
onaannemelijk en ongeloofwaardig en kennelijk
bedoeld als dekmantel voor zijn handelen.
De straf is hoog: vijf jaar cel. De rechtbank rekent
hem vooral aan dat hij zijn financieel gewin, zijn
particuliere belang, zo voor heeft laten gaan op
mogelijke schade aan zijn eigen collega’s op de
F-16, die nota bene op dat moment aan het vechten
waren in Libië.
Al met al is deze complexe zaak, met veel interessante
gegevens voor militaire vliegers, maar
ook civiele vliegers, nog lang niet gelopen. In de
week dat deze woorden geschreven worden is de
verdediging in hoger beroep gegaan voor Chris V.
Chris V. sprak in de rechtbank: “Niemand neemt
een vlieger zijn trots af!”
15