het artikel - Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV

PROJECT NIEUWBOUW
De bovenste drie bouwlagen van
het multifunctionele complex
Kaleidoscoop zijn bekleed
met riet.
44 // BOUWWERELD

TEKSTPRODUCTIE HENK WIND // FOTOGRAFIE LEVS ARCHITECTEN EN HENK WIND //
TEKENWERK HENK HEUSINKVELD
Rieten gevel met
brandcertificaat
Woonzorg/Kulturhus Kaleidoscoop
// Locatie: Vaartsche Hoek/Achterweg
// Opdrachtgever: Woningst. Nieuwkoop
// Bouwperiode: sept. 2010 – mei 2012
Kaleidoskoop in Nieuwkoop heeft op de bovenste drie bouwlagen een
rieten gevel. De bouwhoogte en de achterliggende zorgappartementen
vereisten een hoge brandveiligheid. Dat is bereikt met brandwerende
beplating, geïmpregneerd riet en een compartimentering van de gevel.
Kaleidoskoop is een combinatie van wonen, cultuur en zorg. In
het midden van het complex bevindt zich het Kulturhus, met
daarin een multifunctionele theaterzaal, bibliotheek, muzieklokalen
en café-restaurant. Het vormt daarmee het hart van het
dorp Nieuwkoop. Maar het grootschalige gebouw moest wel
zorgvuldig worden ingepast in de kleinschalige dorpsomgeving,
vond architecte Marianne Loof van LEVS architecten. Ze week
daarom af van het hoekige carré uit het stedenbouwkundige
plan en koos voor een opbouw in verschillende hoogtes, met
een gelaagdheid in de gevel. Aan de pleinzijde telt het gebouw
vijf bouwlagen, opgedeeld in drie horizontale gevelstroken. Voor
de bovenste drie bouwlagen koos Marianne Loof voor riet, want
welk materiaal past er nu beter bij Nieuwkoop?
Ondanks het enthousiasme van diverse kanten voor de rieten
gevel, realiseerde Marianne Loof zich direct dat dit gemakkelijker
gezegd dan gedaan was. “We waren toen bezig met de
boerderij de Doggershoek in Den Helder, waarin jongerengroepen
vanuit de penitentiaire inrichting worden gehuisvest.
Die boerderij heeft een rieten dak waaraan vanwege de gebruiksfunctie
hoge eisen van brandveiligheid werden gesteld.
Daarvoor is het dak aan de buitenzijde voorzien van een sprinklerinstallatie.
Nu wilden we een rieten gevel maken. De eisen
voor een gevel zijn zwaarder dan voor een dak. Daarbij is de
BOUWWERELD // 45

PROJECT NIEUWBOUW
De rieten gevel kent vele doorbrekingen in de vorm van ramen en loggia’s.
gebouwhoogte meer dan 13 meter en worden de appartemen -
ten gebruikt voor zorg, waaronder zware zorg voor bedlegerige
bewoners. Qua bouwvergunning is het een woonfunctie, maar
voor de gebruiksvergunning stelde de brandweer zwaardere
eisen vanwege ontruimingstijd en dergelijke.”
Andere projecten
LEVS wilde de problemen rondom rietgebruik zo snel mogelijk
tackelen en vanwege bouwsnelheid niet wachten tot de uitvoe -
ring. Daartoe werd een beroep gedaan op Cauberg-Huygen
Raad gevende Ingenieurs.
Eerst is samen met de Vakfederatie Rietdekkers onderzocht of
er in Nederland al vergelijkbare projecten waren uitgevoerd
waarbij de brandveiligheid was onderbouwd. Dat bleek niet het
geval. Alle uitgevoerde projecten waren lager dan 13 meter en
betroffen slechts één subbrandcompartiment. Met de regels
voor rieten daken werd de brandveiligheid in deze projecten
voldoende geacht: een geïm preg neerd rieten schroefdak (geen
spouw direct achter het riet) en een minimale afstand van 15
meter tot de perceelsgrens.
Certificering
Voor de rieten gevel van Kaleidoscoop was dit niet voldoende
en moest gelijkwaardigheid aan brandvoortplantingsklasse 2
worden aangetoond. Toepassing van een sprinkler bleek niet
haalbaar. In een verticaal vlak is een sprinkler veel minder effectief
dan op een dakvlak. De opdrachtgever gaf daarom groen
licht aan LEVS en Cauberg-Huygen om een traject van certifice -
ring in te gaan. Hiervoor zijn brandtesten uitgevoerd door Efectis.
Daaruit bleek dat een geïmpregneerde rieten gevel aangebracht
volgens de methode schroefdak (zonder luchtspouw dus)
onvoldoende was. De vereiste veiligheid en brandklasse konden
wel worden behaald door 12 mm Fermacell toe te voegen tussen
het riet en de achterliggende hsb-gevel. De Fermacellplaat
wordt tegen vocht beschermd door een spinvliesfolie. In de hsbconstructie
is minerale wol aangebracht, die onbrandbaar is. Op
“Er bleken geen vergelijkbare projecten te zijn waarbij de
brandveiligheid al was aangetoond”
46 // BOUWWERELD

1 // Een alternatieve detaillering met grote
dagkanten werd afgekeurd door LEVS architecten.
2-3 // De kozijnen zijn zorgvuldig afgeplakt;
de neggen bestaan volledig uit riet. Aan
de onderzijde is een aluminium schegplaat
aangebracht. 4 // Bij de detaillering is ingezet
op maximale rietbeleving, zowel van buitenaf
als van binnenuit gezien. 5 // Het gebouw
heeft verschillende hoogtes. Alleen voor het
hoogste gebouwdeel is riet gebruikt.
1 2 3
4
5
BOUWWERELD // 47

PROJECT NIEUWBOUW
1 // Aan de pleinzijde is het gebouw het hoogst. De bovenste drie bouw -
lagen zijn bekleed met riet. 2 // De gevel aan het binnenplein heeft me -
talen plantenbakken aan diagonale spijlenhekwerken. 3 // Bijzondere
elementen zijn de grote kaders van wit beton op de begane grond. Dit
zijn prefab betonelementen van een Belgische fabrikant die het oppervlak
met zuren behandelt, waardoor het het uiterlijk van zandsteen krijgt.
48 // BOUWWERELD
1
2
3
dit systeem werd certificering afgegeven. Daarbij is wel een herhaling
van het impregneren voorgeschreven, wat in de gebruiks -
vergunning is opgenomen.
In het bestek werd uitgegaan van riet dat vooraf fabrieksmatig
werd geïmpregneerd. De aannemer heeft uiteindelijk gekozen
voor het impregneren in het werk met de spuitmethode. De
gelijkwaardigheid hiervan heeft hij laten aantonen door adviesbureau
Nieman. In het werk impregneren zou de levensduur van
het riet ten goede komen. Die levensduur is overigens minimaal
gelijk aan die van een rieten dak (30 jaar). Door toepassing in
het verticale vlak blijft het riet minder lang nat dan in een dak,
wat gunstig is voor de levensduur.
Compartimentering
Vanwege de zware zorgfunctie van het gebouw wilde de brand -
weer van Nieuwkoop nog een stapje verdergaan dan de maat -
regelen uit het gecertificeerde systeem. Dit mede vanuit
ervarin gen met het blussen van riet. Riet kan ‘onderhuids’ door -
smeulen om ergens anders weer vlammend naar buiten te slaan.
Om dat te voorkomen haalt de brandweer normaliter stroken riet
weg rondom een brandend gedeelte. Bij Kaleidoscoop is geko -
zen voor een compartimentering in de gevel, via verticale staalprofielen
(L 200 x 100 x 12, brandwerend geschilderd). Deze
profielen zijn niet zichtbaar in de gevel, doordat ze net onder het
oppervlak van het 288 mm dikke rietpakket blijven. De compartimentering
beperkt branduitbreiding door onderhuids smeulen.
Tevens is gemakkelijk een compartiment riet te verwijderen.
Omwille van de gebruiksfunctie zijn overigens ook extra brandslanghaspels,
een brandweerlift en droge blusleidingen aangebracht.
Detaillering
LEVS besteedde veel aandacht aan de detaillering van het riet.
Ze wilde een maximale rietbeleving voor de bewoners bewerkstelligen.
Om die reden is het kozijn achter het riet geplaatst. De
neggen bestaan volledig uit riet. Aan de onderkant van het aluminium
kozijn is een aluminium schegplaat aangebracht voor
afvoer van het water. Deze schegplaat is breder dan het raam en
loopt dus door achter het riet. Deze details waren vooraf ont -
wikkeld in overleg met de Vakfederatie Rietdekkers, maar leidden
niettemin nog wel tot discussie met de aannemer en de
rietdekker. Die stelden een alternatief voor met afgetimmerde
dagkanten. Dit werd door LEVS afgekeurd. Uiteindelijk bleken
de oorspronkelijke details toch realiseerbaar.
Kleur
Een esthetische discussie werd nog gevoerd over de kleur van
de houten gevelstrook, die tussen de gemetselde plint en het
riet is gelegd. “Riet vergrijst in de loop van de tijd. We hebben
daarom voor het hout een kleur gekozen die nu mooi aansluit bij
het riet, maar straks ook een mooie frisse scheiding blijft vormen
tussen het metselwerk en het vergrijsde riet”, zegt Marian ne
Loof.
LEVS heeft overigens ook volop aandacht besteed aan de andere
gevels. Een bijzonderheid daarin zijn de grote kaders van
wit beton op de begane grond. Dit zijn prefab betonelementen
van een Belgische fabrikant die het oppervlak met zuren behandelt,
waardoor dit het uiterlijk van zandsteen krijgt. Maar ook de
gevel aan het binnenplein is zorgvuldig ontworpen, met metalen
plantenbakken aan diagonale spijlenhekwerken.

Projectgegevens // Locatie: Vaartsche Hoek/Achterweg, Nieuwkoop // Opdrachtgever: Woning -
stichting Nieuwkoop, wst-nieuwkoop.nl, Latei Projectontwikkeling, Amersfoort, latei.nl //
Ontwerp: LEVS architecten, Amsterdam, levs.nl // Bouwfysisch adviseur en gevelonderzoek: Cau -
berg-Huygen Raadgevende Ingenieurs, Amsterdam, chri.nl // Constructieadviseur: F.Wiggers
Ingenieurs bureau, Varsseveld, fwiggers.nl // Uitvoering: J.P. van Eesteren TBI Bouw, Bunnik,
jpvaneesteren.nl (voorheen Heijmerink) // Rietdekker: H. van Ginkel, Lunteren, rietdekkervanginkel.nl
// Bouwperiode: september 2010 – mei 2012
17320+
Gezette alu dakkap, op klangen
Minerale wol
Geïmpregneerd riet
Noodoverstort
Fermacel 12mm
Waterkerende folie
Knellat
Gezette alu dagkant
Verankering aan betonvloer
Geïmpregneerd riet
Alu dagkant
Isolerende beglazing
Alu kozijn
Alu waterslag
Geïmpregneerd riet
8140+
7450+
288
242
152
288 242
Multiplex 15mm
Isolatie 190mm
Dampremmende laag
Gipsplaat 2x12,5mm
Kit op rugvulling
Pur
Holonite vensterbank
Waterkerende folie
Fermacel 12mm
Multiplex 15mm
Isolatie 190mm
Dampremmende laag
Gipsplaat 2x12,5mm
Cementdekvloer 70mm
Drukvaste isolatie 20mm
Breedplaatvloer 250mm
Isolatie 140mm
Houten bekleding,
brandvertragend en
v.v. ventilatiesleuven
Kunststof
kozijn
288 242
288 242
Geïmpregneerd
riet
Gipsplaat 2x12,5mm
Dampremmende laag
Isolatie 190mm
Multiplex 15mm
Fermacel 12mm
Waterkerende folie
Knellat Alu waterslag
Alu kozijn Alu dagkant
(gezet)
Gipsplaat 2x12,5mm
Dampremmende laag
Isolatie 190mm
Multiplex 15mm
Fermacel 12mm
Waterkerende folie
Geïmpregneerd riet
L-profiel 200x99x12, brandwerend geschilderd
1:20
BOUWWERELD //
49