Een Beunis is een Beunis is een Cursto: over ... - De Boekenwereld

de boekenwereld 21 [2004 - 2005]
8
Sybren Polet, Konkrete poëzie, Literaire pocket 81, De Bezige Bij,
Amsterdam 1962. Omslag Karel Beunis en J. Cursto. Een vrolijk ontwerp:
heldere kleuren. Het donkere deel doet denken aan een sjaal,
maar het kunnen ook de poten van een dier zijn. Het woord ‘poezie’, op
het omslag geschreven zonder trema is een teken van de tijd
Dus: in een aantal spraakmakende boeken van De Bezige Bij wordt J. Cursto vermeld naast
Karel Beunis. In de literatuur zien we dat een aantal kenners zijn naam niet noemt of
slechts weinig informatie over Cursto heeft. Er is een artikel in De Telegraaf geweest waarin
Beunis over ‘wij’ spreekt maar verder wordt niet op de zaak ingegaan en bovendien heeft
dit artikel tot nu toe eigenaardig genoeg geen essentiële rol gespeeld in de zoektocht naar
Cursto. We weten ook dat Beunis met velen heeft samengewerkt, dat hij essentieel typograaf
en vormgever van boeken was en dat anderen voor het beeld, de tekening verantwoordelijk
waren. De vraag blijft: bestaat Cursto of bestaat hij niet? En als hij bestaan
heeft, wat was dan zijn rol?
van boekbeeld via boegbeeld tot tijdsbeeld
Waaruit bestaat die reputatie van Karel Beunis nu? Zijn boeken zijn herkenbaar en ze werden
het boegbeeld van De Bezige Bij. Uiteraard vallen ze op doordat ze in een reeks zijn
opgenomen, maar ook door de omslagen en in mindere mate door de typografie (en we
bedoelen hiermee ‘vormgeving van het gedrukte woord’). Het mooie aan Beunis is dat hij
niet uit zijn tijd geïsoleerd kan worden: deze boeken zijn een onderdeel van hun tijd en
hebben het tijdsbeeld ook zelf vormgegeven. Het uiterlijke van deze boeken kan niet los
gezien worden van de opdracht die De Bezige Bij zichzelf heeft opgelegd: moderne, relevante
literatuur te brengen die het gesloten karakter van de naoorlogse maatschappij
moest openbreken. De literatuur moest en zou taboes doorbreken, het vrijheidsstreven van
de jeugd begeleiden. Op een haast magische manier kwamen uiterlijk en inhoud in elkaars
verlengde te liggen.
Eén van de stelregels voor vormgevers is dat ze een dienstbare functie hebben. Ze moeten
de inhoud van een bepaald boek van een bepaalde schrijver in een materiële vorm kunnen
vatten. Ze moeten de essentie van het boek (de boodschap) op een duidelijke manier in
de vormgeving kunnen communiceren. De vorm is de ‘veruitwendiging’ van de inhoud.
Op die manier kunnen echter conflicten ontstaan: de schrijver kan vinden dat de vormge-
rob jansen en johan velter