Een Beunis is een Beunis is een Cursto: over ... - De Boekenwereld

More documents

Recommendations

Info

Hans Faverey, Chrysanten, roeiers, bb-poëzie, De Bezige Bij, Amsterdam 1977. Omslag Karel Beunis. Karel Beunis als typograaf en zonder samenwerking met anderen – een aantal delen uit deze reeks is met schrijversportretten geïllustreerd door Elise de Vries. De belettering valt op door een vreemde combinatie van cursief en romein waardoor de tekst intrigeert. Dit werd niet doorgetrokken naar de titelpagina waar auteursnaam romein staat en de titel cursief Laten we eerst de feiten over Beunis op een rijtje zetten. Karel Beunis (1933-1983) is na zijn studie aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in Amsterdam op jonge leeftijd bij De Bezige Bij komen werken – hij was toen 21 jaar – en heeft direct een stempel op de uitgeverij kunnen drukken. Hij heeft dit onder andere gedaan met de detectivereeks ‘Schrik in plastic’ waarvoor Pim van Boxsel de omslagen ontwierp. Deze omslagen zijn geïnspireerd door de Amerikaanse film en door advertenties. De koppen en figuren zijn schuin afgebeeld, ze zijn veelkleurig en hoewel zedig hebben de prenten een wulpse stijl. Deze omslagen zijn gedateerd, de figuratie is braaf en suggestief-illustrerend. Dit werd spoedig gevolgd door het werk voor de reeks ‘De Literaire Raat’. Deze serie viel echter op door de uniforme vormgeving maar ook door het – bijna altijd – abstracte beeld in het midden van het omslag. Deze serie is een breuk met de eerdere (detective)reeks: het modernisme van de beeldende kunsten wordt nu gebruikt als een bepalend beeld. Er wordt aangegeven dat beeld en inhoud samenvallen, dat beide hedendaags zijn. De boeken krijgen daardoor ook een internationaal cachet. Ze worden in de tijdgeest opgenomen en de naam van Karel Beunis wordt met deze vernieuwing geassocieerd. In de boeken uit ‘De Literaire Raat’-reeks werden de vormgevers niet vermeld, maar de aanbiedingsfolder kondigde aan: ‘De boeken, die in de Literaire Raat verschijnen, zijn typografisch alle bijzonder verzorgd door Karel Beunis en J. Cursto.’ Voor de eerste maal komen beide namen hier samen voor. Vanaf ‘De literaire pocket’-serie zal de naam J. Cursto nog sporadisch in de boeken voorkomen. 21 Beunis heeft in zijn carrière ook nog met anderen samengewerkt. Hugo Claus maakte het ontwerp voor onder andere De dans van de reiger (lp 102, 1962). Lotte Ruting tekende het omslag voor Drietand van Jan G. Elburg (1960). Het omslag van Journal Brut van Ivo Michiels werd overgenomen van uitgeverij Ontwikkeling uit Antwerpen, maar Beunis verbeterde de belettering en de typografie werd door hem helemaal opnieuw gezet (lp 81, vierde druk, 1962). We noemen hier ook nog de illustratoren Elise de Vries, Alan Schmer, Jaap Drupsteen en Roland de Groot. En als ontwerper van boeken heeft hij ook met andere typografen samengewerkt: Peter Renard, Tessa Fagel en Leendert Stofbergen. een beunis is een beunis is een cursto de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 7
de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 8 Sybren Polet, Konkrete poëzie, Literaire pocket 81, De Bezige Bij, Amsterdam 1962. Omslag Karel Beunis en J. Cursto. Een vrolijk ontwerp: heldere kleuren. Het donkere deel doet denken aan een sjaal, maar het kunnen ook de poten van een dier zijn. Het woord ‘poezie’, op het omslag geschreven zonder trema is een teken van de tijd Dus: in een aantal spraakmakende boeken van De Bezige Bij wordt J. Cursto vermeld naast Karel Beunis. In de literatuur zien we dat een aantal kenners zijn naam niet noemt of slechts weinig informatie over Cursto heeft. Er is een artikel in De Telegraaf geweest waarin Beunis over ‘wij’ spreekt maar verder wordt niet op de zaak ingegaan en bovendien heeft dit artikel tot nu toe eigenaardig genoeg geen essentiële rol gespeeld in de zoektocht naar Cursto. We weten ook dat Beunis met velen heeft samengewerkt, dat hij essentieel typograaf en vormgever van boeken was en dat anderen voor het beeld, de tekening verantwoordelijk waren. De vraag blijft: bestaat Cursto of bestaat hij niet? En als hij bestaan heeft, wat was dan zijn rol? van boekbeeld via boegbeeld tot tijdsbeeld Waaruit bestaat die reputatie van Karel Beunis nu? Zijn boeken zijn herkenbaar en ze werden het boegbeeld van De Bezige Bij. Uiteraard vallen ze op doordat ze in een reeks zijn opgenomen, maar ook door de omslagen en in mindere mate door de typografie (en we bedoelen hiermee ‘vormgeving van het gedrukte woord’). Het mooie aan Beunis is dat hij niet uit zijn tijd geïsoleerd kan worden: deze boeken zijn een onderdeel van hun tijd en hebben het tijdsbeeld ook zelf vormgegeven. Het uiterlijke van deze boeken kan niet los gezien worden van de opdracht die De Bezige Bij zichzelf heeft opgelegd: moderne, relevante literatuur te brengen die het gesloten karakter van de naoorlogse maatschappij moest openbreken. De literatuur moest en zou taboes doorbreken, het vrijheidsstreven van de jeugd begeleiden. Op een haast magische manier kwamen uiterlijk en inhoud in elkaars verlengde te liggen. Eén van de stelregels voor vormgevers is dat ze een dienstbare functie hebben. Ze moeten de inhoud van een bepaald boek van een bepaalde schrijver in een materiële vorm kunnen vatten. Ze moeten de essentie van het boek (de boodschap) op een duidelijke manier in de vormgeving kunnen communiceren. De vorm is de ‘veruitwendiging’ van de inhoud. Op die manier kunnen echter conflicten ontstaan: de schrijver kan vinden dat de vormge- rob jansen en johan velter
Page 1 and 2: de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 2
Page 5: de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 6

Een Beunis is een Beunis is een Cursto: over ... - De Boekenwereld

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?