Een Beunis is een Beunis is een Cursto: over ... - De Boekenwereld

More documents

Recommendations

Info

Hugo Raes, Links van de helikopterlijn en andere verhalen, De litteraire raat, 3 e serie, De Bezige Bij, Amsterdam 1957. Met deze reeks toonden Karel Beunis en J. Cursto de wereld dat ze modern wilden en gingen zijn. Het abstracte beeld fascineert door zijn gebaldheid; de kleurvlakken volgen het procédé van Fernand Léger er moet hier niet romantisch over gedaan te worden: De Bezige Bij was een commerciële onderneming en de herkenbaarheid van de boeken was een bewust onderdeel van de verkoopstrategie. 3 Roegholt vermeldt de merkwaardige werkwijze van Beunis – het in serie ontwerpen van boekomslagen zonder rekening te houden met het boek zelf – maar hij maakt geen analyse van dat werk en stelt zich geen vragen over de naam J. Cursto. Tussen de regels lezen we over een ‘clash der titanen’: de vormgever stond tegenover de schrijvers, die de inhoud en de vorm van het boek meer met elkaar in overeenstemming wilden brengen. Uiteraard was er Jan Cremer die zijn omslag nog schreeuweriger wilde maken dan de geschreven woorden zelf en dat met de goedkeuring van Geert Lubberhuizen ook mocht doen. Er was Harry Mulisch die bijvoorbeeld de foto voor het omslag van zijn boek Het stenen bruidsbed (nota bene het eerste deel van de Literaire Reuzenpocketserie) zelf uitkoos. En het dubbeltalent Hugo Claus, dat alles onder controle wilde houden en dus ook de vormgeving wilde meebepalen. Of toch het meest opvallende deel daarvan, het omslag, want de typografie liet hij aan Karel Beunis of andere typografen over. 4 Het is te mooi om beide kanten niet te citeren. Ook al vermeldt Hugo Claus Beunis niet, toch is het duidelijk dat het over hem gaat: ‘Soms’, zo besluit Claus zijn verhaal, ‘meestal als De Bezige Bij weer eens een briljant en indringend en volmaakt omslagontwerp van mijn hand slordig uitvoert, vraag ik mij af...’ 5 En Beunis dan: ‘Hugo Claus, [...], ontwerpt zijn leuke omslagen zelf en alles wat ik eraan deed, was ze technisch uitvoerbaar maken.’ 6 In het licht van onze zoektocht naar Cursto is dit alles merkwaardig omdat Richter Roegholt zowel het archief van De Bezige Bij bestudeerd heeft als persoonlijke contacten met Karel Beunis gehad heeft. Is de naam Cursto dan nooit gevallen? 7 een beunis is een beunis is een cursto de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 3
de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 4 Meer dan dertig jaar later laat Roegholt een ander facet van Beunis zien – en zoveel jaren later voel je hoe de woede nog niet gekoeld is. In zijn ‘autobiografie’ 8 vertelt hij over de moeizame samenwerking met Beunis voor zijn boek De geschiedenis van De Bezige Bij en hoe Beunis een haast onaantastbare positie in dat bedrijf innam. Wim Wennekes vermeldt Karel Beunis in Geert Lubberhuizen, uitgever viermaal. Wat voor ons verhaal belangrijk is, is dat Dolf Hamming, de toenmalige productieleider, meldt dat het Lubberhuizen zelf was die de eindverantwoordelijkheid nam voor de boekontwerpen van Karel Beunis. 9 Opvallend is dat ook hier de omslagen als het belangrijkste worden erkend, het binnenwerk is blijkbaar geen punt van discussie. En zo was het ook voor Jan Cremer. De anekdote over het boekomslag van Ik Jan Cremer citeren we in extenso omdat het kenmerkend is voor de tweespalt; hoe een nieuwe generatie schrijvers de vormgeving van Beunis niet meer zag zitten en hoe zowel Beunis als Cremer hun ultimatum wilden stellen. Cremer: ‘Dat ik mijn eigen omslag wilde ontwerpen was een extra reden voor vertraging. Karel Beunis maakte in die tijd de meeste omslagen, met van die rare kots- en braakvlekken zoals ik het noemde. Ik wilde absoluut niet dat mijn boek ook zo’n knoeiomslag zou krijgen, dus heb ik zelf zowel de cover als de achterflap ontworpen, wat op enorme tegenstand stuitte en waarbij het zelfs zover ging dat ik moest roepen: “Als jullie vasthouden aan Beunis gaat het hele boek niet door.” Op zijn beurt riep Beunis: “Als schrijvers zich gaan bemoeien met omslagen, dan stap ik op.” Die kreet had hij ook uitvergroot op zijn deur gehangen.’ 10 Ook Wim Schouten vermeldt dit feit. In zijn woorden: ‘Jan wilde niets weten van de omslagen die Karel Beunis voor De Bezige Bij maakte. Hij vond het “verschrikkelijk vieze aquarelletjes”. Eerst wilde Geert [d.i. Lubberhuizen, de toenmalige directeur van De Bezige Bij, RJ/JV] Karel niet laten vallen, die de zaak met de nodige emoties benaderde. De zich schrijver voor het volk noemende auteur won.’ 11 En nogmaals Jan Cremer: ‘Het duurde maandenlang en heel veel ruzies met omslagontwerper en argumenten met de uitgever voor men erin toestemde dat mijn boek met mijn omslag zou verschijnen. Hoewel het geheel buiten “hun reeks” viel. Een van de argumenten toen was “dat kan toch helemaal niet: een boek IK noemen, wat al brutaal genoeg is en bovendien nog een foto van de schrijver op de voorkant, dat mag niet zijn!” Toen de aquarellenontwerper dreigde op te stappen als hij zijn zin niet kreeg, dreigde ik mijn boek terug te trekken. “Liever geen boek dan zo’n natte aquarel in de boekenkast.” Ik kreeg uiteindelijk mijn zin en de ontwerper is nu orgeldraaier.’ 12 We kunnen hier in ieder geval uit afleiden dat de post factum-reputatie van Karel Beunis gerelativeerd moet worden. Immers, als Mulisch, Claus en Cremer – toch de paradepaardjes van De Bezige Bij – hun omslagen niet door Beunis wilden laten maken, dan was zijn positie niet onaantastbaar en zijn werk op zijn minst controversieel. Wim Schouten vermeldt hoe Beunis in die jaren het gezicht van De Bezige Bij bepaald heeft en daardoor van onschatbare waarde was. Maar hij haalt ook zijn moeilijk karakter aan waardoor er onver- rob jansen en johan velter
Page 1: de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 2
Page 5 and 6: de boekenwereld 21 [2004 - 2005] 6

Een Beunis is een Beunis is een Cursto: over ... - De Boekenwereld

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?