Een Beunis is een Beunis is een Cursto: over ... - De Boekenwereld

noten
1 De bekendste series zijn: de ‘Literaire pockets’ (LP) (vanaf 1957),
de ‘Literaire reuzenpockets’ (LRP) (vanaf 1959) en de reeks
Literair paspoort die De Bezige Bij met Meulenhoff heeft opgezet
(vanaf 1967 tot ongeveer 1970). Voor de kenners bestaan er
ook nog de ‘Kwadraatpockets’, een non-fictieserie die de maatschappelijke
veranderingen in Nederland begeleidde, de
‘Geïllustreerde reuzenpockets’ die min of meer een afgeleide
vormden van de LRP en de ‘Literaire documenten’-serie.
2 K. Sierman, Kroon op, kroon af: een schets van 75 jaar Best verzorgde
boeken, Den Haag/Amsterdam 2001.
3 Richter Roegholt, De geschiedenis van De Bezige Bij 1942-1972,
Amsterdam 1972, p. 217.
4 Tessa Fagel zal van hem echter heel wat letteromslagen mogen
ontwerpen.
5 Roegholt, op. cit. (noot 3), p. 184.
6 Roegholt, op. cit. (noot 3), p. 226.
7 In een telefoongesprek met Rob Jansen, voorjaar 2004.
8 Richter Roegholt, De stad is een gesprek: terugblik op mijn leven,
Amsterdam 2003, pp. 223-224.
9 Wim Wennekes, Geert Lubberhuizen, uitgever. Het mysterie van de
Van Miereveldstraat. Amsterdam 1994, pp. 152-153.
10 Wennekes, op. cit. (noot 9), p. 162.
11 Wim Schouten Een vak vol boeken, Amsterdam 1988, p. 188.
12 Jan Cremer’s logboek, Amsterdam 1978, p. 88. De sneer van
Cremer naar Beunis als orgeldraaier is venijnig. Beunis was een
orgelman. Hij heeft o.a. voor De Bezige Bij een orgel gekocht
(The Busy Drone) en gerestaureerd en hij heeft inderdaad orgelmuziek
gedraaid. Maar dat betekende niet dat hij tot de bedelstaf
veroordeeld was, zoals Cremer suggereert. Naast deze passie
was hij ook nog lesgever aan de Koninklijke Academie voor
Kunst en Vormgeving te ’s-Hertogenbosch en De Bezige Bij is
zijn typografische kennis en kunde blijven gebruiken.
13 Schouten, op. cit. (noot 11), p. 93.
14 Schouten, op. cit. (noot 11), p. 175.
15 Reinold Kuipers, Gerezen wit: notities bij boekvormelijks en zo,
Amsterdam 1990, p. 34.
16 Kuipers, op. cit. (noot 15), p. 34.
17 Deze tekst was eerder als artikel verschenen in Het oog in ’t zeil
(1984, jrg. 1, nr. 5, p. 22-23). De laatste zin: ‘Ik hoop dat de tentoonstelling
van Beunis’ werk, waarvoor bij De Bezige Bij een
plan bestaat, kan doorgaan.’ werd niet in het boek opgenomen.
En de tentoonstelling is er tot DRUKsel 2004 in Gent ook niet
gekomen.
18 Lisa Kuitert, Het uiterlijk behang: reeksen in de Nederlandse literatuur,
Amsterdam 1977, pp. 143-144.
19 Antiquariaat Verzameld Werk, Nijmegen, Catalogus 7, 1988,
p. [1].
20 Antiquariaat Verzameld Werk, op. cit. (noot 19), p. [2].
21 Er is een aantal varianten:
- ‘Omslag en typografie Karel Beunis’ (bijv. Soldatenbrieven van
Hugues C. Pernath en Paul Snoek, Literaire pocket nr. 69 (op de
achterzijde van het omslag en op de rug staat 68), 1961);
- ‘Omslag Karel Beunis en J. Cursto’ (bijv. Andorra van Max
Frisch, Literaire pocket, nr. 92, 1962);
- ‘Omslag en typografie Karel Beunis GKf (bijv. Ekskuseer mijn linkerhand
van J.B. Charles, Literaire pocket 36, 1959) (Gkf staat
voor Gebonden kunstenaarsfederatie);
- ‘Omslag Karel Beunis Gkf’ (bijv. De Oostakkerse gedichten van
Hugo Claus, Literaire pockets 31, 4 e dr. 1960);
- ‘Typografie Karel Beunis’ (bijv. Na de zondeval van Arthur
Miller, Literaire pockets 128, 1964);
- ‘Omslag Karel Beunis’ (bijv. De kaukasische krijtkring van Bertold
Brecht, Literaire pockets 66, 2 e dr. 1962);
- ‘Omslag Karel Beunis. Typografie en druk Bosch Utrecht’ (bijv.
De rode deken van Salvador Hertog, Literaire pockets 131, 1965);
- ‘Omslagontwerp Karel Beunis’ (bijv. Lijmen en Het been, toneelstuk
van Manuel van Loggem naar Willem Elsschot, Literaire
pocket nr. 56, 1961);
- ‘Ontwerp Karel Beunis’ (bijv. Topeka van J.B. Charles, Literaire
pocket 140, 1966);
- ‘Omslag Karel Beunis, typografie Peter Renard’ (bijv. Tant pis
pour le clown van Riekus Waskowsky, Literaire pocket 133, 1966);
- ‘Omslagontwerp Karel Beunis en J. Cursto’ (bijv. De kleine danseres
van Jac. van Hattum, Literaire pocket 97, 1962);
- ‘Omslagontwerp Karel Beunis, typografie en druk Bosch
Utrecht’ (bijv. Hondejaren van Günter Grass, Literair paspoort
[4], 1967, tweede druk) of het colofon vermeldt helemaal geen
namen, maar een geoefend oog heeft het colofon niet nodig om
een Beunis te onderscheiden.
22 Beunis heeft echter ook een aantal zeer tijdbepaalde typografische
omslagen gemaakt. We komen daar nog op terug.
23 Het blauwe omslag van De Oostakkerse gedichten (2 e dr.) is echter
géén beeld van Claus zelf maar wel van Beunis en zoals we
straks zullen zien: van J. Cursto.
24 Het is niet zonder een zekere schroom dat we moeten vaststellen
dat de typograaf Beunis niet altijd met geslaagde ontwerpen
kwam. Zo is het boek van Johnnie Verstraete Het uitzinnige
gezelschap doet de revolutie falen misschien wel contemporain
maar toch een miskleun. Hier tracht Beunis zijn eigen kunnen
te overstijgen. Hij was echter een man van de jaren vijftig: het
existentialisme, het cultureel verzet. Niet een man van de jaren
zestig waar een oppervlakkige speelsheid de toon bepaalde.
Ook Omhelzingen van Jacques Pyerre lijdt onder een teveel aan
hedendaagsheid. Het omslag van Kind tussen vier vrouwen van
Simon Vestdijk daarentegen intrigeert door zijn eigenaardig
gebruik van romein en cursief (dit werd ook gebruikt voor de
reeks De Bezige Bij poëzie), een vreemde combinatie van klassiekheid
en afwijking.
25 Ook met anderen is dit gebeurd. In de reeks BB-poëzie, bijvoorbeeld,
werd soms Elise de Vries als illustrator vermeld, soms
ook niet. En toch is het duidelijk dat zij de auteursportretten
gemaakt heeft.
een beunis is een beunis is een cursto
de boekenwereld 21 [2004 - 2005]
19