Een Beunis is een Beunis is een Cursto: over ... - De Boekenwereld

de boekenwereld 21 [2004 - 2005]
12
gen (maar wel de typografie) van diens boeken verzorgd heeft; Claus ontwierp in de meeste
gevallen – net als Jan Cremer – zijn eigen omslagen. 23 Deze verwarring komt omdat het
beeld dat Beunis gecreëerd heeft het particuliere overstegen is: zijn beelden zijn tijdsbeelden
geworden en bepalen nu het gezicht van die generatie schrijvers.
Beunis werkte op een scharnierpunt in de geschiedenis van de Nederlandse uitgeverij.
Niet alleen kwam er na de Tweede Wereldoorlog een nieuwe generatie schrijvers op de
voorgrond, ook technisch ontstonden er nieuwe mogelijkheden waardoor ook het materiële
uiterlijk van de boeken een hedendaags karakter kon krijgen. Voor de boekhistoricus of
liefhebber is het interessant te zien hoe er geëxperimenteerd werd met de grootte van het
boek, met het al dan niet plastificeren van de omslagen, hoe er geëxperimenteerd werd met
lijm en papiersoorten en hoe de kleur een determinerende rol toebedeeld kreeg. De vorm
werd belangrijk. In 1959 lanceerde De Bezige Bij de ‘Literaire reuzenpockets’. Deze boeken
stonden model voor de nieuwe tijd. Het traditionele boek met harde kaft en stofomslag
werd geassocieerd met degelijkheid en braafheid, het verstikkende klimaat van de vaders.
De paperback stond voor het jonge, het rebelse, het vlotte, voor datgene wat door de ouderen
niet begrepen werd. De omslagen van De Bezige Bij speelden hun rol: ze zetten zich af
tegen de oude wereld en kondigden een vrijheid en een levenslust aan.
niet beunis, maar cursto
En wat blijkt nu? De naam Beunis moet grotendeels vervangen worden door Cursto.
Cursto is helemaal geen verzinsel. Maar wel een pseudoniem. De ontknoping van de zoektocht
naar Cursto volgde toen druksel, de jaarlijkse beurs van boekenmakers, bibliofiele
drukkers en kleine uitgevers in Gent (België) werd georganiseerd. Elk jaar wordt namelijk
ook een kleine tentoonstelling gewijd aan een figuur uit de boekenwereld die al dan niet
vergeten is, of niet genoeg aandacht krijgt. Voor de editie van 2004 werd voor Karel Beunis
gekozen: met zijn boekomslagen kon een mooie tentoonstelling ingericht worden. Ze werd
gehouden op twee locaties, een deel in de stadsbibliotheek, een deel op druksel. Het initiatief
moest ook een aanzet zijn tot ruimere aandacht voor Beunis en het moest de kleine
vonk zijn waardoor die monografische publicatie er eindelijk zou komen.
Maar uiteraard dook ook bij het voorbereiden van deze tentoonstelling de vraag op wie
J. Cursto was. Er werd navraag gedaan, maar niemand kon antwoorden. Telefoonboeken
werden geraadpleegd, maar geen Cursto werd gevonden en op internet kwam men steevast
uit op bibliografische beschrijvingen van De Bezige Bij-boeken. Een vicieuze cirkel. Zou het
raadsel dan toch een raadsel blijven? De organisator zette een aankondigingtekst op de
website van druksel (www.druksel.be) en hierop kwam reactie. Gert-Jan Bouma reageerde
en meldde dat hij een scriptie over Beunis aan het schrijven was. Elise de Vries, een vriendin
van Beunis, was verheugd dat er eindelijk aandacht aan hem besteed werd. Beiden wisten
echter niets af van het bestaan van J. Cursto. Dat Gert-Jan Bouma dit niet wist, was logisch:
hij was net aan zijn studie begonnen. Maar dat Elise de Vries – die Beunis toch goed gekend
had – dit niet wist, was eigenaardig en verdacht. Op de vraag of zij schetsen of prenten van
Beunis’ hand in haar bezit had en die voor de tentoonstelling wilde afstaan, moest zij ontkennend
antwoorden. Langzaam werd duidelijk dat Beunis helemaal geen tekenaar was,
maar ‘slechts’ typograaf en ontwerper. Dat er tussen de ‘late Beunis’ (de lesgever aan de
Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving te ’s-Hertogenbosch) en de ‘vroege
Beunis’ (de ontwerper voor De Bezige Bij) een kloof moest zijn, dat er iets verzwegen werd.
Misschien was Cursto dan toch wel cruciaal. Uiteindelijk kwam het verlossende woord van
rob jansen en johan velter