De onderzoeker - GGZ Oost Brabant

De onderzoeker
spugen, slaan, schoppen. beDreiging met een mes, De honD
Die op je worDt afgestuurD. meDewerkers van De crisisDienst
maken het soms mee, als ze mensen thuis bezoeken.
psychiater berry penterman onDerzocht of zulke situaties
te voorspellen zijn.
36 | LINK+ editie 05

Tekst: Laura van der Burgt
Foto’s: Ton Rutten
Ben je zelf weleens agressief
benaderd?
“Jazeker, ik ben zelfs ooit gegijzeld op mijn
kamer. Dat is tot de Hoge Raad toe uitgevochten,
ik was er zó kwaad over. Ik weiger te
accepteren dat agressie onderdeel zou zijn van
ons werk, niemand heeft het recht een ander
zoiets aan te doen. In 2000 besloot ik daarom
te onderzoeken of agressie te voorspellen is,
zodat we het kunnen voorkomen.”
Hoe heb je dat aangepakt?
“We zijn gewoon gaan tellen: wat doen we
nou eigenlijk? Hoe vaak komt agressie voor?
Op welk tijdstip? Bij welke cliënten, bij welke
stoornis? Bij welke medewerkers? Daarna
hebben we contact gelegd met de forensische
psychiatrie, waar al langer risicotaxaties
werden gemaakt. We wilden een objectieve
inschatting kunnen maken van de kans op
agressie, want met de klinische blik alleen
kwamen we er kennelijk niet.”
Hoezo is een goede intuïtie niet
toereikend?
“Begrijp me niet verkeerd, de inschatting van
een hulpverlener is een van de drie zwaarwegende
factoren bij het voorspellen van
agressie. Maar de klinische blik is niet zaligmakend!
Zo ontdekte ik dat juist de meest
ervaren verpleegkundigen vaker te maken
kregen met agressie. Wat bleek? Zij hadden
een band met cliënten opgebouwd en
vertrouwden erop dat ze hen vanuit die relatie
wel weer rustig kregen. Maar voor iemand
in een psychose telt die relatie helemaal niet,
die is alleen bezig met het hier en nu. Jonge
verpleegkundigen keken puur naar de situatie
en maakten dus een betere inschatting.”
Welke andere factoren helpen bij het
voorspellen van agressie?
“We hebben er wel vijftig gevonden, maar er
zijn er drie die het zwaarst wegen. Naast de
inschatting van de hulpverlener is de aanwezigheid
van een agressief persoon in de
omgeving een goede voorspeller. Als er net
gevochten is, kun je er donder op zeggen
dat de situatie weer uit de hand loopt. Derde
factor van belang is of een cliënt in de weken
ervoor al eerder opgenomen was. Aan de
hand van die drie factoren kun je een vrij
nauwkeurige voorspelling doen.”
De hamvraag is natuurlijk: hoe
kunnen we agressie voorkómen?
“Op basis van alle invloeden die ik vaststelde,
heb ik een Checklist Risico Crisisdienst
gemaakt. Die vullen we voortaan in als de
huisarts belt voor een crisisconsult. Als daaruit
blijkt dat de kans op agressie groot is, gaan
onze verpleegkundigen niet alléén op huisbezoek.
Dan schakelen we de hulp van de
politie in. Die kan mee naar binnen gaan,
maar ook om de hoek wachten. Dat bepaal je
samen.”
Berry Penterman:
Verpleegkundigen mogen dus niet
voor reddende engel gaan spelen?
“Absoluut niet! Ik vind het een kwestie van
professionaliteit dat je risico’s vermijdt. Mensen
in psychiatrische nood kunnen heel onberekenbaar
zijn, het kan gevaarlijk zijn om in je
eentje in een bedreigende situatie te stappen.”
Ga je promoveren op dit onderwerp?
“Wat mij drijft, is het verbeteren van de zorg.
Niet het schrijven van een proefschrift of een
titel voor mijn naam. Maar ik hoop wel dat ik
mijn onderzoek met een promotie kan afsluiten.
Ik heb zes wetenschappelijke artikelen
klaar, die het onderwerp elk vanuit een ander
perspectief belichten. Zo heb ik ook competenties
van medewerkers onderzocht, en de
beleving van cliënten tijdens een crisis in kaart
gebracht. Een aantal artikelen is in Nederland
en Amerika gepubliceerd. Dus ik ben een heel
eind op weg.”
‘Vertrouwen op je intuïtie
kan gevaarlijk zijn’
________________________________________________________________________________
Woont: Met zijn vrouw en twee kinderen in Venray
Typerend: Eigenzinnig en volhardend
Ambitie: De kwaliteit van leven van mensen blijven verbeteren. Onderzoek is leuk,
maar slechts ondersteunend aan de praktijk
Kijk ook op www.ggzoostbrabant.nl/onderzoek
december 2012 LINK+ | 37