Brochure - Stichting WCL Winterswijk

Pilot
Gemeenschappelijk
Landbouw
Beleid
Dit project is (mede)gefinancierd door de
Europese Gemeenschap

2
Wat, hoe, waarom...
Voorzitter Gert Jan te Gronde van de Stichting WCL Winterswijk:
“Dit is een geweldige opsteker voor Winterswijk. De inzet van vele mensen
wordt door toekenning van deze pilot beloond. Het kleinschalige
landschap van Winterswijk is bij uitstel geschikt om deze pilot uit te voeren.
Nationaal Landschap, Natura 2000 en de Ecologische Hoofdstructuur
(EHS) maken het de boeren in Winterswijk niet altijd even gemakkelijk.
Nu kunnen we door middel van deze pilot boeren belonen voor het
werken in en het instandhouden van ons geliefde landschap”.
De pilot GLB (Gemeenschappelijk Landbouw Beleid)
De Stichting Waardevol Cultuurlandschap Winterswijk (St. WCL) is samen met Water, Land en Dijken,
Noordelijke Friese Wouden en Agrarische Natuurvereniging Oost Groningen door het Ministerie van
EL & I (voorheen LNV) gevraagd om een voorstel te maken voor de invulling van de pilot in het kader
van het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB).
Het gehanteerde puntensysteem vanuit het project Boeren met landschap en natuur in Winterswijk was
de aanleiding van het ministerie om de St. WCL te vragen om mee te doen.
Wat gaat er bij de Landbouw-inkomenssteun veranderen?
Naar verwachting wordt het totale landbouwbudget verlaagd terwijl steeds meer EU landen steun
krijgen. Daarnaast is de EU voornemens om landbouwsteun meer te koppelen aan maatschappelijke
prestaties en niet meer zo aan de geleverde productie. Gevolg zal zijn dat de directe inkomenssteun
(eerste pijler) zal worden verlaagd. De verwachting is dat er onder de tweede pijler (meer) geld beschikbaar
komt voor het belonen van maatschappelijke prestaties.
Hoe ziet de GLB toekomst er mogelijk uit in Nederland?
Standpunt kabinet: Het toekomstige GLB moet zich richten op de beloning van bestaande en nieuwe
maatschappelijke wensen op het gebied van landschap, natuur (biodiversiteit en gebruiksnatuur) en milieu
(bodem, water, lucht klimaat en waterbeheer). Hiervoor is al in 2009 de Houtskoolschets gemaakt.

Kleinschalige percelen:
Wat wil de St. WCL van deze pilot die loopt in 2011 en 2012 leren?
De St. WCL wil organisatorisch klaar zijn om tijdens de volgende GLB periode 2014 –2020 als ge-
biedspartij op te kunnen treden.
Waarom kleinschaligheid als insteek van deze pilot?
Een reden van de St. WCL om met deze pilot mee te doen is het vergoeden van kleinschaligheid in het
gebied. Zoals bekend is de kleinschaligheid van het gebied een kostprijsverhogende factor voor de
gangbare landbouw. Maar het is tevens een kans voor het gebied.
Welke rol speelt biodiversiteit in deze pilot?
Onder de noemer biodiversiteit is het toegestaan om tijdens deze pilot-GLB vergoedingen aan boeren
en landgoedeigenaren te betalen. Voor St. WCL staat behoud kleinschaligheid gelijk aan behoud biodiversiteit
en diensten gelijk aan het versterken van de biodiversiteit. Waterkwaliteit is echter ook een
belangrijk item in deze pilot voor EL & I, maar ook voor Winterswijk.
Welk gebied komt in aanmerking?
In principe wordt de pilot voor heel Winterswijk opengesteld.
Waarom deze pilot?
Onderzoeken hoe in een nieuw GLB-periode (periode 2014 -2020) gewerkt kan worden via overeenkomsten
met boerencollectieven. Daarvoor zijn inspirerende voorbeelden nodig van de manier waarop
ondernemerschap op gebiedsniveau effectief aangewend wordt voor de gewenste vermaatschappelijking
van het GLB. Effectiever betekent in deze zin een beter doelbereik door samenhang van maatregelen,
betere en duurzamer deelname en vermindering van controlelasten. Ook is inzicht nodig in de
juridische (on)mogelijkheden van collectieven als begunstigde bij de uitvoering van het GLB. Hiervoor
wordt een overeenkomst gesloten tussen de St. WCL (het collectief) en het Ministerie van Economie,
Landbouw en Innovatie ( EL & I) (voorheen LNV).
3

4
Vergoedingen:
Welke te vergoeden diensten worden aangeboden?
Thema biodiversiteit:
B1 Instandhouding kleinschaligheid
B1-1 Instandhouding bouwlandkundig gebruik kleine percelen perceel tot 1 ha
B1-2 Graslandverzorging naast houtwallen / singels en bos
B2 Ortolanenpakket
B2-1 Traditionele graanteelt op de essen
B2-2 Akkerfaunaranden
ingezaaid met een zaadmengsel
niet geoogst graandeel
B2-3 Graanstoppelvelde
B3 Soortenrijk grasland
B3-1 Kruidenrijk grasland
B3-2 Instandhouding oud grasland (> 10 jaar)
B3-3 Bonte weiderand
B3-4 Grasklaverweiden
B4 Landschapspakketten
B4-1 Bosjes < ½ ha
B4-2 Solitaire bomen of boomgroep
B4-3 Steilrand
B4–4 Hoogstamboomgaard
Thema waterkwaliteit
W1 Vanggewassen
Thema openstelling
O1 Educatie
O2 Wandelpad over boerenland
Opmerking
perceel 1 – 2 ha
perceel 2 – 3 ha
1. Diensten B1-1 en B1-2 zijn aan elkaar gekoppeld. Een vergoeding voor graslandverzorging langs
houtopstanden kan alleen wanneer het perceel aan de kleinschaligheidscriteria van omzoming en
≤ 3 ha voldoet.
2. Bij te grote belangstelling voor de diensten kan een verplichte koppelingen ingesteld worden.

Meedoen?
Welke kleinschalige percelen kunnen meedoen?
Gras- en landbouwgronden die maximaal 3 ha groot zijn en geheel omsloten zijn door een omzo-
ming. Omzomingen kunnen zijn: bos, houtwal, sloot, steilrand en/of een berm van een wegrand. Ook
komen percelen in aanmerking die aan 3 zijden zijn omzoomd en waarvan de 4de (niet omzoomde)
zijde grenst aan een perceel die eigendom is van een andere eigenaar cq. in gebruik is door een
andere gebruiker.
Het streven is dat minimaal 60% van de deelnemende kleinschalige percelen in meerdere groepjes
bijéén liggen (clusters).
Uitzondering: deze maximale oppervlakte geldt niet voor de dienst Ortolanenpakket (B2)
Wat is een cluster van kleinschalige percelen?
Clusters kunnen bestaan uit meerdere kleine percelen die tezamen minimaal 10 ha groot zijn. Kleine
percelen en/of hun omzoming die grenzen aan gebieden (percelen) die al een goede basisbiodiversi-
teit hebben gelden ook als cluster.
Gebieden met een goede basis biodiversiteit zijn: percelen binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS),
percelen binnen Natura 2000 gebieden, percelen van Gelders Landschap, van Staatsbosbeheer en
van Natuurmonumenten, percelen binnen NSW-landgoederen, percelen die grenzen aan ecologisch
onderhouden bermen en tot slot percelen die grenzen aan kleinschalige gebieden in Duitsland.
Bij de dienst Ortolanenpakket (B2) heeft het de voorkeur om met clusters te werken, dit is echter - in
2011 - geen harde voorwaarde.
Wat is de relatie tussen de dienst Instandhouding kleinschaligheid (B1-1) en de ove-
rige diensten?
Het in beheer hebben van een omzoomd kleinschalig perceel, die aan de gestelde voorwaarden vol-
doet, is een basis vereiste voor het afnemen van de overige diensten.
Wie kunnen er meedoen?
Eigenaren en gebruikers van landbouwpercelen, u dient wel een BRS (Basis Registratie Systeem)
nummer te hebben.
5

6
Meedoen?
Hoelang duurt de pilot?
De St. WCL dient al medio 2011 de eerste ervaringen aan het ministerie van EL & I te melden.
Het vergoedingssysteem zal gaan lopen in 2011 en 2012.
Wat is het totale budget voor de pilot?
Maximaal € 900.000, verwachting is dat er € 300.000 - € 350.000 per jaar voor alle diensten
beschikbaar is.
Worden er voorwaarden of een ondergrens gehanteerd?
Ja, u kunt meedoen indien u, naast de dienst Instandhouding kleinschaligheid (B1), ook één of meerdere
andere diensten afneemt. Hierbij wordt een ondergrens van minimaal € 500 / jaar aan vergoeding
gehanteerd.
Wat gebeurt er indien de totale vraag naar diensten groter is dan het aanbod?
Bij overschrijding van het beschikbare budget is het Dagelijks Bestuur van de WCL bevoegd om
aanvullende regels te hanteren zoals:
• clustervorming gaat boven losse percelen
• verplichte koppeling van bepaalde diensten met een kleinschalig perceel
• een bovengrens instellen aan het maximaal aantal in te brengen oppervlakten, stuks of lengtes per
dienst en per bedrijf
• een maximum bedrag aan het totaal van vergoedingen per bedrijf
• systeem: wie zich het eerst aanmeldt gaat voor
• goede verdeling van de diverse diensten
Welke partijen werken mee (deels) achter de schermen aan deze pilot?
• Coöperatieve vereniging PAN aanmelden/begeleiding deelnemers
• Plant Research International Wageningen UR (PRI) monitoring
• Dienst Landelijk Gebied (DLG) begeleiding pilotproces
• Aequator groen & ruimte bv regelen formaliteiten

Meldingen:
Waaraan verplicht u zich bij deelname?
1. zich houden zich aan goede landbouwpraktijk
2. het onderteken van een machtiging zodat de St. WCL voor u de vergoeding in ontvangst mag nemen
3. het ondertekenen van een verklaring dat u voor het betreffende perceel geen andere
Rijks – en/of provinciale subsidie ontvangt.
4. meewerken aan monitoring (administratie)
5. aanwezig zijn bij een jaarlijkse schouw
Hoe kunt u zich opgeven en tot wanneer?
Tijdens de inloopbijeenkomst en tot eind maart 2011
Mogelijk komt er bij een tegenvallende deelname een extra inschrijfperiode.
Waar zijn de aanvraagformulieren te verkrijgen?
Verkrijgbaar op het gemeentekantoor: Stationsstraat 25
Te downloaden op de WCL website: www.wclwinterswijk.nl
Wanneer krijgt u bericht?
We streven er naar om u binnen 2 weken, nadat wij uw aanmelding hebben ontvangen, bericht te
doen.
GLB kalender:
medio 2011 Europese Commissie presenteert de nieuwe wetgevingsvoorstellen
m.b.t. GLB voor de periode 2014 -2020
najaar 2012 Europese Commissie stelt beleid vast
2013 Nederland stelt nationale invulling vast en regelt de uitvoering.
2014 Begin nieuwe EU periode (2014 – 2020)
7

8
Meldingen:
Is er tot slot nog iets te melden?
ja, (4 punten)
1. Er worden in Nederland in 4 gebieden verschillende GLB-pilots gehouden. Het kan daarom zijn dat
het toegepaste systeem vanaf in de periode 2014 -2020 anders is als deze proef. Dit hangt af van
wat in Brussel en Den Haag wordt beslist.
2. Het jaar 2013 wordt een overbruggingsjaar naar een ander systeem. Op dit moment beschikken wij
niet over financiële middelen voor 2013.
3. Dit proefproject heeft geen invloed op de huidige GLB-toeslagrechten.
4. Deelname aan dit proefproject heeft ook geen invloed op uw huidige en uw toekomstige
GLB-toeslag.

Overzicht en toelichting diensten
GLB pilot Winterswijk
Biodiversiteit
B1 Instandhouding kleinschaligheid
B1-1 Instandhouding landbouwkundig gebruik kleine percelen
B1-2 Graslandverzorging naast houtwallen/singels en bos
B2 Ortolanenpakket
B2-1 Traditionele graanteelt op de essen
B2-2 Akkerfaunarand
B2-2a Ingezaaid met een zaadmengsel
B2-2b Niet geoogst graandeel
B2-3 Graanstoppelveld
B3 Soortenrijk grasland
B3-1 kruidenrijk grasland
B3-2 Instandhouding oud grasland
B3-3 Bonte weiderand
B3-4 Grasklaverweiden
B4 Landschapspakketten
B4-1 Bosjes < 1/2 ha
B4-2 Solitaire bomen of boomgroep
B4-3 Steilrand
B4-4 Hoogstamboomgaard
B4-5 Poel
Waterkwaliteit
W1 Vanggewassen
Openstelling
O1 Educatie
O2 Wandelpad over boerenland
Vergoedingen zijn deels mogelijk voor aanleg (inzaai van bonte weideranden) en/of beheer (snoeien
en rasteren solitaire bomen) of ingezette uren (educatie)
9

10
Thema biodiversiteit:
B1 Instandhouding kleinschaligheid
Doel van de vergoeding voor kleinschaligheid
Ecologische gezien is het kleinschalige cultuurlandschap van Winterswijk een waardevol gebied met
een grote diversiteit aan planten en dieren, door de afwisseling van verschillende biotopen op korte
afstand (akkers, graslanden, bossen, beken en houtwallen en heggen), maar ook diversiteit in de
ondergrond (kalk, keileem, veen en zand) en variatie in de hydrologie. Behoud van het landschap met
zijn kleinschaligheid is tevens het behoud van de biodiversiteit..
In vergelijking met landbouwgebieden waar schaalvergroting wel heeft plaats gevonden en lijnvormige
landschapselementen zijn verdwenen, moeten bedrijven in Winterswijk meer kosten maken (o.a. arbeid
en grond) om tot dezelfde opbrengsten te komen. Enerzijds doordat kleine percelen moeilijker te
bewerken zijn, zijn de bewerkingskosten hoger en anderzijds zorgen beplantingen langs de percelen
voor beschaduwing, bladval en onttrekking van vocht. Landbouw-gewassen groeien langs deze
landschapselementen minder goed en het vergt extra arbeid in de graslandverzorging (opruimen van
blad en takken). Percelen die kleiner of gelijk aan 3 ha zijn en aan 4 zijden omzoomd komen in
aanmerking voor een vergoeding voor de extra arbeid die het bewerken van kleinschalige percelen
met zich meebrengt. Ook komen percelen in aanmerking die aan 3 zijden zijn omzoomd en waarvan
de 4de (niet omzoomde) zijde grenst aan een perceel die eigendom is van een andere eigenaar cq. in
gebruik is door een andere gebruiker.
B2 Ortolanenpakket
Veel typische akkervogels, zoals de Ortolaan zijn als broedvogel uit het Winterswijkse landschap
verdwenen of zijn sterk in aantal afgenomen. Dit akkerfaunapakket heeft als doel het biotoop voor
akkervogels te verbeteren en de graanteelt en de teelt van alternatieve gewassen (anders dan maïs en
gras) te stimuleren. Essen zijn in Winterswijk belangrijke waardevolle cultuurhistorische elementen en
zeer kenmerkend voor het landschap. Van oudsher werden op deze bouwlanden granen verbouwd,
afgewisseld met hakvruchten.
Bij dit akkerfaunapakket is het essentieel dat meerdere boeren in een gebied meedoen. Daarbij is
het niet noodzakelijk dat de percelen voldoen aan de ‘kleinschaligheidscriteria” van 3 ha en aan
4 zijden omzoomd. Alleen in samenwerking (collectief) het is mogelijk om daadwerkelijk het
leefgebied voor akkervogels te verbeteren. Wanneer in een bepaald aaneengesloten gebied zoveel
mogelijk ondernemers mee doen ontstaat er een mozaïek van bouwlanden met granen, aardappelen
en andere gewassen, gecombineerd met maatregelen als (ingezaaide) akkerfaunaranden die samen
met stoppelvelden dienen voor (winter)voedsel en dekking.
Omdat het niet reëel is, gezien de tijd van het jaar, het bouwplan nog aan te passen vervalt in 2011
de collectiviteiteis bij graanteelt (B 2-1) .

Thema biodiversiteit:
Doelstelling
• Broed- en voedselgebieden te creëren voor akkervogels als Ortolaan, Patrijs en Geelgors (en
alle andere akkervogels die meeliften)
• De akkerfaunaranden en graanstoppelvelden bieden niet alleen voedsel voor vogels, maar ook
vlinders, andere insecten en zoogdieren.
• Het op regionale schaal stimuleren van een grotere verscheidenheid aan gewassen op de oude
bouwlanden (de essen), vooral de teelt van granen en hakvruchten. Daarmee worden de
cultuurhistorisch waardevolle oude essencomlexen weer geaccentueerd. Het areaal, voor
landschap en natuur minder aantrekkelijke gewassen als snijmaïs en gras, wordt verkleind.
• Het verminderen van de milieubelasting. gangbaar geteelde granen zijn minder milieubelastend
dan gangbaar geteelde maïs.
• Afwisseling in het bouwplan op regionale schaal is landschappelijk aantrekkelijker, dat
verhoogd de belevingswaarde voor fietsers en wandelaars.
11

12
Thema biodiversiteit:
B2-1 Traditionele graanteelt op de essen
Beheersvoorschriften
• De bouwlanden voor de teelt van granen zijn bij voorkeur typische essen (enkeerdgronden met
een dikke (>50cm) minerale eerdlaag), echter worden ander akkercomplexen niet uitgesloten van
deelname.
• Een groot bouwlandperceel mag ook opgedeeld worden, waarbij op een deel van het perceel
maar graan wordt geteeld.
• Het gebruik van mechanische en chemische onkruidbestrijding is na 1 juni niet meer toegestaan,
uitgezonderd de pleksgewijze bestrijding van akkerdistel, ridderzuring, akkerwinde of kleefkruid.
B2-2 Akkerfaunarand
Een akkerfaunarand type A is een rand die jaarlijks wordt ingezaaid met een zaadmengsel van
granen en kruiden. Het biedt dekking en voedsel voor tal van akkervogels zoals patrijs, geelgors en
veldleeuwerik (en allerlei andere akkervogels die meeliften). Muizen en andere kleine zoogdieren
profiteren eveneens van het voedselaanbod en trekken vervolgens uilen en andere predatoren aan.
De bloeiende kruiden trekken vlinders en andere insecten aan die in sommige gevallen een rol
kunnen spelen bij de natuurlijke bestrijding van plagen (functionele agrobiodiversiteit: bijv. natuurlijke
luizenbestrijding door lieveheersbeestjes in granen). Deze bonte faunaranden verhogen ook nog eens
de belevingswaarde van het landschap voor fietsers en wandelaars. Doordat de faunaranden niet
worden geoogst bieden ze voedsel in de winter voor doortrekkende en overwinterende akkervogels.
Een akkerfaunarand type B bestaat uit een niet geoogst deel van een graanperceel. Het niet
geoogste graan dient als wintervoedsel voor doortrekkende en overwinterende akkervogels.
Beheersvoorschriften
• De randen zijn alleen mogelijk op bouwlanden.
• De faunaranden dient minimaal 6 m breed en 100 m lang te zijn.
• De faunaranden zijn bij voorkeur gesitueerd langs sloten of houtopstanden en daarbij, indien
mogelijk op het zuiden gericht.
• Faunarand A bestaat uit een jaarlijks ingezaaide rand met een door de PAN voorgeschreven
zaadmengsel van granen en kruiden dat niet geoogst wordt en de winter over blijft staan.
• Faunarand A blijft onbemest.
• Het gebruik van mechanische en chemische onkruidbestrijding is in faunarand A niet toegestaan,
uitgezonderd de pleksgewijze bestrijding van akkerdistel, ridderzuring, akkerwinde of kleefkruid.
• Faunarand B bestaat uit een niet geoogst deel van het graan dat de winter over blijft staan als
wintervoedsel.
• De gewasresten van beide typen faunaranden dienen na de winter te worden gefreesd of te
worden onder geploegd.

Thema biodiversiteit:
B2-3 Graanstoppelveld
De onbespoten graanstoppel blijft in de winter staan als voedsel (achtergebleven graankorrels en
zaden van de gras- en onkruidvegetatie) voor vogels. Dit betekent dat op bedrijven die doorgaans
geen stoppel laten staan er niet in de winter, maar pas in het voorjaar kan worden gezaaid. Op
bedrijven die de stoppel al wel laten staan dat de stoppel niet mag worden bespoten. Hierdoor is er
in het voorjaar, c.q. in het volggewas, een grotere onkruiddruk en moet een extra onkruidbestrijding
plaatsvinden. Ook zal er zodanige hoeveelheid biomassa aan onkruidbegroeiing en opgeslagen
graan op het perceel staan, dat freezen in het voorjaar noodzakelijk zal zijn.
Beheersvoorschriften
• De graanstoppel blijft gedurende de winter staan als voedsel voor vogels.
• Het gebruik van mechanische en chemische onkruidbestrijding is tussen 1 juni en 15 februari niet
toegestaan, uitgezonderd de pleksgewijze bestrijding van akkerdistel, ridderzuring, akkerwinde
of kleefkruid.
13

14
Thema soortenrijk grasland:
B3-1 Kruidenrijk grasland
Het betreft hier graslanden op zandgronden met een grote diversiteit aan plantensoorten. Door deze
verscheidenheid aan grassen en kruiden is er in deze graslanden tevens een grote verscheidenheid aan
insecten te vinden. Ook bieden deze graslanden rust- en schuilgelegenheid voor haas, konijn en ree.
De variatie in kleur door de bloeiende grassen en kruiden draagt bij een aantrekkelijk landschap voor
recreanten. Enige organische bemesting vormt een essentieel onderdeel van het instandhoudingsbeheer
van dit type graslanden. De graslanden blijven vervolgens in landbouwkundig gebruik. Het ruwvoer
van de licht bemeste graslanden is goed inpasbaar in de melkveehouderij.
Doelstelling
Het vergroten van het areaal kruidenrijk grasland.
Beheersvoorschriften
• Het aangeboden perceel zal vooraf beoordeeld worden door de PAN of het in aanmerking komt
voor deze dienst.
• Het landbouwperceel is minimaal 0,5 ha groot.
• Vooraf aan het inzaaien mogen geen egalisatiemaatregelen (kilveren) worden uitgevoerd die het
eventueel aanwezige microreliëf in het perceel doet verdwijnen.
• De percelen mogen alleen ingezaaid worden met een door de PAN voorgeschreven
natuurzaadmengsel.
• Bij massale opkomst van eenjarige akkerkruiden mag er na opkomst een keer geklepeld/gebloot
worden.
• Het maaisel van de eerste snede dient te worden afgevoerd.

Thema soortenrijk grasland:
B3-2 Instandhouding oud grasland
Graslanden ouder dan 10 jaar herbergen een grote verscheidenheid aan grassoorten en
graslandplanten en zijn vaak structuurrijk, wat belangrijk is voor insecten. In tegenstelling tot recent
ingezaaid productiegrasland, komen in oude graslanden soorten voor die indicatief zijn de heersende
milieuomstandigheden, verschillen in vochtvoorziening, zuurgraad of voedselrijkdom uiten zich in de
soortensamenstelling. Vaak herbergen oude graslanden gras- en klavervariëteiten die in de huidige
weidemengsels niet meer voorkomen. Het behoud van deze genenpool is niet alleen belangrijk
uit oogpunt van natuurbehoud maar kan ook van belang zijn voor veredeling van grassen. Ook
de bodembiodiversiteit is in deze weinig verstoorde bodems vaak heel groot in vergelijking met
graslandpercelen die regelmatig worden gescheurd en geploegd. Vaak gaat het om wat kleinere
percelen die niet al te intensief bemest worden en alleen gemaaid of beweid worden met jongvee of
paarden.
Doelstelling
Het zodanig ecologische beheren van grasland, dat de botanische diversiteit wordt gehandhaafd.
Beheersvoorschriften
• Graslandvernieuwing (in- of doorzaai) heeft de laatste 10 jaar niet plaats gevonden.
• Het graslandperceel is minimaal 0,5 ha groot.
• De percelen mogen niet worden gescheurd, er vindt geen herinzaai, doorzaai plaats.
• Percelen mogen worden beweid en/of gemaaid.
• Onkruidbestrijding vindt niet plaats met uitzondering van pleksgewijze bestrijding van lastige
of giftige graslandplanten (akkerdistel, ridderzuring, brandnetelhaarden en Jacobskruiskruid)
hetzij mechanische (uitsteken) hetzij met een herbicide.
B3-3 Bonte weiderand
Een onbemeste bonte weiderand heeft een meerledig doel. Naast een ecologisch doel, biotoop voor
planten en dieren (insecten vooral) kan het ook een milieutechnisch doel dienen. Onbemeste bonte
weideranden kunnen langs watergangen als bufferstrook fungeren om af- en uitspoeling van meststoffen
naar de beek te voorkomen. Daarnaast vergroten de bonte weideranden de landschappelijke
aantrekkelijkheid. Wanneer de randen niet vanuit een milieukundig aspect worden aangelegd, worden
deze randen bij voorkeur in het zicht, langs wandel- en fietspaden aangelegd.
Beheersvoorschriften
• De bonte weiderand dient minimaal 3 m breed en 50 m lang te zijn.
• De bonte weiderand dient bij voorkeur aangelegd te worden langs watergangen, aan de zonzijde
van houtwallen of bosjes.
• De perceelsranden mogen alleen ingezaaid worden met een door de PAN voorgeschreven
natuurzaadmengsel.
• De bonte weiderand wordt niet bemest.
15

16
Thema soortenrijk grasland:
• Bij massale opkomst van eenjarige akkerkruiden mag er na opkomst een keer geklepeld/gebloot
worden.
• Het maaisel van de eerste snede dient te worden afgevoerd.
• Lastige of giftige graslandplanten (akkerdistel, ridderzuring, brandnetel-haarden en Jacobskruiskruid
mogen alleen pleksgewijs worden bestreden) hetzij mechanische (uitsteken) hetzij met een herbicide.
B3-4 Grasklaverweiden
De natuurlijke stikstofbinding van vlinderbloemigen maakt aanvullende kunstmestgiften in deze
graslanden vrijwel overbodig. Daarmee draagt klaver bij aan het verminderen van de broeikasemissie
(N 2 O en CO 2 ) bij de productie en distributie van kunstmest. Deze bedraagt 10,7 kg CO 2 eq. per kg
kunstmest-N in de vorm van ammoniumnitraat. Klaver draagt tevens bij aan een grotere biodiversiteit
in deze graslanden. Bijen, hommels en vlinders bezoeken graag deze graslanden wanneer de klaver
bloeit, om er hun nectar te verzamelen.
De voorwaarden zijn:
• Het betreft geen percelen met oud grasland (ouder dan 10 jaar).
• Per bedrijf komt maximaal 3 ha voor graslandvernieuwing in aanmerking.
Thema Landschapspakketten:
Kleine bosjes, solitaire bomen en steilranden (essen) zijn typische Winterswijkse elementen en
hebben grote ecologische en landschappelijke waarde. Zo fungeren solitaire bomen als broed- en
uitkijkplaats voor vogels en kunnen beschutting(schaduw) geven aan het vee (dierwelzijn). Steilranden
accentueren de essen, van oudsher zijn ze in geplant met bomen en struiken. Ze vormen gradiënten
met verschillende groeiomstandigheden, dit biedt een biotoop voor verschillende plantensoorten. Veel
van deze kleine bosjes, solitaire bomen en steilranden dreigen in verval te raken en te verdwijnen,
omdat ze niet adequaat worden onderhouden of onvoldoende zijn afgerasterd tegen weidend vee of
landbouwkundige activiteiten.

Thema Landschapspakketten:
B4-1 Bosjes < ½ ha
Bosjes kleiner dan een ½ ha zijn vrij liggende elementen en karakteristiek voor het Winterswijkse
landschap.
Beheersvoorschriften
• Bosjes zijn kleiner dan een ½ ha.
• Het zijn vrijliggende boselementen.
• De uitgesnoeide takken mogen worden versnipperd en het uitgezaagde hout dient te worden afgevoerd.
• Het boselement dient afgerasterd te zijn wanneer het gelegen is in de nabijheid van weidend vee.
• Aan de zuidzijde dienen wat inhammen te worden vrijgemaakt om de bosrand aantrekkelijker te
maken voor vlinders.
B4-2 Solitaire bomen of boomgroep
Solitaire bomen en boomgroepen zijn vaak zeer beeldbepalend in het landschap. Zo ook in Winterswijk
waar solitaire bomen en boomgroepen vaak een relict vormen van houtwallen of singels uit het verleden.
Maar in veel gevallen zijn ze bewust aangeplant als grensmarkering van percelen.
Beheersvoorschriften
• Alleen bomen met een
stamdiameter van minimaal
50 cm komen in aanmerking.
• Een boomgroep mag
maximaal uit 3 bomen
bestaan.
• De uitgesnoeide takken
dienen te worden afgevoerd.
• De solitaire boom dient
afgerasterd te worden met
gekloofde eikenhouten
palen en met houten liggers
om beschadiging door
weidend vee of
landbouwkundige
activiteiten (ploegen) te
voorkomen.
17

18
Thema Landschapspakketten:
B4-4 Steilrand
Essen zijn in Winterswijk belangrijke waardevolle cultuurhistorische elementen en zeer kenmerkend
voor het landschap. De vaak scherpe overgang van akker naar de omliggende percelen, de esranden
accentueren het hoogteverschil in het landschap. Deze steilranden kennen veelal een opgaande
begroeiing, maar in veel gevallen zijn deze verdwenen en zijn de steilranden slechts begroeid met
gras, maar is het hoogteverschil nog intact gebleven.
Doelstelling
Behoud van de ecologisch, de aardkundige (morfologie), de landschappelijke en cultuurhistorische
waarden. Steilranden zijn lijnvormige hoogteverschillen, van oorsprong altijd in combinatie met
opgaande beplantingen.
Beheersvoorschriften
• Een steilrand is minimaal 25 meter lengte en heeft een minimaal hoogteverschil van 1 meter.
• Een steilrand heeft een gemiddelde breedte van 4 meter.
• de steilrand dient ter bescherming van het element voor weidend vee (vertrapping) van de
aangrenzende percelen te zijn afgerasterd.
• de steilrand wordt niet beweid, wel mag het vee van onder de heining de steilrand afgrazen.
• de steilrand wordt niet bemest.
• pleksgewijs mogen probleemonkruiden als akkerdistel, ridderzuring en Jacobskruiskruid bestreden
worden.
• De delen met gras worden minimaal één per jaar maaien en het maaisel wordt afgevoerd.
• De aanwezige struiken en bomen worden afgezet of teruggesnoeid en het snoeihout wordt afgevoerd

12
Thema Openstelling:
O1 Educatie
De voornaamste reden voor educatie op landbouwbedrijven is om het contact met burgers, consumenten
en de maatschappij aan te gaan. Educatie is de ideale manier om kinderen én volwassenen kennis bij
te brengen over de herkomst van voedsel en het draagt bij aan de beleving van de natuur. Ook het
imago en het maatschappelijk draagvlak van het landbouwbedrijf wordt daarmee vergroot.
Educatie op het landbouwbedrijf kan ook een rol vervullen in vermaatschappelijking van het toekomstige
GLB beleid.
O2 Wandelpad over boerenland
Deze paden verhogen de belevingswaarde met name in en rondom de kleinschalige percelen. Door
het bekijken en beleven van het landschap en de aanwezige natuur neemt ook de waardering toe.
Beheersvoorschriften
• Het wandelpad heeft een gemiddelde breedte van 3 meter.
• Gemiddeld wordt twee keer per jaar het pad gemaaid, waarbij het maaisel wordt afgevoerd.
• De wandelvoorzieningen (hekken, borden en overstappen e.d.) dienen op orde te zijn.
Vragen of opmerking?
Waar kunt u met vragen / opmerking terecht?
Gebiedsloket Coöperatieve Vereniging PAN
(voor algemene vragen (voor aanmelden deelname)
email: gebiedsloket@winterswijk.nl email: info@agrarischenatuurverenigingpan.nl
telefoon: 0543 543543 telefoon: 0543 569808
Aan deze brochure kunt u geen rechten ontleden.
Bij verschil van mening beslist het Dagelijks Bestuur van de Stichting WCL.
Het Dagelijks Bestuur van de Stichting WCL is gemachtigd om,
indien nodig, aanvullende criteria te stellen en/of criteria aan te passen.

Erratum:
Aanvullingen Pilot Gemeenschappelijk Landbouw Beleid
pagina 4 Welke te vergoeden diensten worden aangeboden? (aanvulling)
Bij B1 wordt een extra categorie toegevoegd: percelen 0,5 ha of kleiner
pagina 6 Wat is het totale budget voor de pilot? (mogelijke verandering)
We moeten mogelijk rekening houden met een verlaging van ons totale budget.
pagina 7 Waaraan verplicht u zich bij deelname? (aanvulling)
Deelnemers dienen zelf hun urenadministratie, die betrekking hebben op de diensten,
goed bij te houden. Wanneer zaken zijn uitbesteed als loonwerk, dienen facturen te
kunnen worden overlegd.
Deelnemers blijven zelf verantwoordelijk voor de juistheid van hun (bedrijfs)gegevens
en dienen op het contract te ondertekenen dat zij op de hoogte zijn van de algemene
voorwaarden.
Hoe kunt u zich op geven en tot wanneer? (verandering)
De aanmeldingsprocedure voor de St. WCL is vanuit het ministerie EL&I enigszins
veranderd; we mogen werken met algemene opgavenformulieren (naam deelnemer +
adres + telefoon + email + BRS-nummer + handtekening).
Er mogen vanaf het moment dat de St. WCL zich zelf bij het ministerie voor de pilot
opgeeft (datum nog onbekend) geen nieuwe deelnemers meer meedoen. Nadien
afmelden kan wel. Omdat de St. WCL het beschikbare budget moet verdelen, is het
noodzaak dat het totaaloverzicht van alle door de deelnemers aangeboden diensten
uiterlijk medio week 10 bekend is. Dan kunnen diegene die zich hebben aangemeld
op korte termijn een antwoord van de St. WCL krijgen of hun aangemelde diensten
gehonoreerd worden.
pagina 9 Overzicht diensten (aanvulling en verandering)
Voor faunaranden geldt een maximale breedte voor vergoeding van 12 meter en voor
inzaai van een bonte weiderand maximaal 6 meter
Dienst B-5 Poel wordt niet opengesteld.
Voor alle diensten uit pakket B4 geldt dat deze diensten slechts één jaar mee kunnen;
het betreft hierbij (achterstallige)onderhoudswerkzaamheden die in de herfst en winter
van 2011 / 2012 uitgevoerd kunnen worden.
pagina 14 Kruidenrijk grasland (aanvulling)
Dit kan niet indien het een oud grasland (> 10 j.) betreft. Maximaal komt 2 ha per
bedrijf voor deze dienst in aanmerking.
pagina 19 Hoogstamboomgaard (aanvulling)
Tot een maximum van 25 bomen wordt vergoed.
pagina 20 Educatie (aanvulling)
Tot een maximum van 2 dagdelen (8 uren) per jaar wordt vergoed.
Stichting WCL 22 februari 2011

Erratum:
Voorgestelde vergoedingen Diensten GLB pilot WCL Winterswijk
Biodiversiteit
B1 Instandhouding kleinschaligheid
B1-1 Instandhouding landbouwkundig gebruik kleine percelen
Perceel > 3 ha geen vergoeding
Perceel ≤ 3 ha en > 2 ha € 50,00 per ha
Perceel ≤ 2 ha en > 1 ha € 125,00 per ha
Perceel ≤ 1 ha en > ½ ha € 250,00 per ha
Perceel ≤ ½ ha € 400,00 per ha
B1-2 Graslandverzorging naast houtwallen/singels en bos
€ 50,00 per 100 m 1 houtopstand
B2 Ortolanenpakket
B2-1 Graanakkers als broed- en voedselbiotoop voor akkervogels
€ 500,00 per ha (voorlopig gesteld op max. 2 ha per bedrijf)
B2-2 Akkerfaunarand
B2-2a Ingezaaid met een zaadmengsel
€ 20,00 per are
B2-2b Niet geoogst graandeel
€ 14,00 per are
B2-3 Graanstoppelveld
€ 250,00 per ha (voorlopig gesteld op max. 2 ha per bedrijf)
B3 Soortenrijk grasland
B3-1 Kruidenrijk grasland (inzaai)
€ 1.400,00 per ha (maximaal 2 ha per bedrijf)
B3-2 Instandhouding oud grasland
€ 50,00 per ha
B3-3 Bonte weiderand (inzaai)
€ 15,00 per are
B3-4 Grasklaverweiden (inzaai)
€ 250,0 per ha (maximaal 3 ha per bedrijf)
B4 Landschapspakketten
B4-1 Bosjes < 1/2 ha
€ 50,00 per are
B4-2 Solitaire bomen of boomgroep
€ 50,00 per boom
€ 100,00 voor het afrasteren per boom
B4-3 Steilrand
€ 50,00 per are
B4-4 Hoogstamboomgaard
€ 20,00 per boom (maximaal 25 bomen per bedrijf)
Waterkwaliteit
W1 Vanggewassen
€ 250,00 per ha (voorlopig gesteld op max. 3 ha per bedrijf)
Openstelling
O1 Educatie
€ 50,00 per uur (maximaal 2 dagdelen per bedrijf per jaar)
O2 Wandelpad over boerenland
€ 50,00 per 100 m 1 wandelpad
Stichting WCL 22 februari 2011