Beleidsnota Cultuur Bonaire 2010 - Ban Boneiru Bèk

Rancho’s
Vóór de komst van de Nederlanders in 1634 leefden er op Bonaire Spaans-indiaanse families
voornamelijk in huizen die gebouwd waren met materialen uit de directe omgeving, rancho’s.
Cactus was het basismateriaal. Zowel de muren van de rancho als de omheining voor het vee
bestonden uit een levende cactushaag. Dakbedekking was ook van cactushout bestaande uit
dunne latten om de wind door te laten, maar toch veel schaduw te geven.
Kas di Bara (afro-kunuku-architectuur)
De kas di bara (oorspronkelijk dorpshuis), slavenhuis of knoekhuis, heeft zijn oorsprong van de
slaven die door Nederlanders zijn ingevoerd. Deze huizen werden gemaakt van een vlechtwerk
van soepele takken, bara, afgesmeerd met een mengsel van leem, gras en water. De buitenmuren
liepen aan de buitenkant schuin af, de onderkant was dikker en naar boven toe werd de muur
dunner. Door de redelijk dikke muren was het binnen de woning koel. Het huis werd afgedekt
met maïsstengels en had een cactusvoorgalerij (Indiaanse invloeden). De vloer bestond uit platte
gladde stenen.
Op het land zag men vroeger nog vaak de Kas di Bara. Nu is dit oorspronkelijk bouwtype vrijwel
geheel verdwenen. Op Bonaire zijn nog een paar originele exemplaren te vinden.
Kas di Piedra
Het houten vlechtwerk maakt plaats voor koraal- en/of breuksteen, ook weer afgesmeerd met
leem. De schuine buitenmuren werden na verloop van tijd rechte muren (Nederlands-Europese
invloeden).
De benamingen koraalsteen en breuksteen worden vaak door elkaar gebruikt. Er bestaat echter
wel degelijk verschil tussen beide natuurstenen. De koraalsteen die op het strand langs de kust te
vinden is, is in feite koraalpuin; overblijfselen van afgestorven en (af-) gebroken koraalriffen.
Het als bouwmateriaal gebruikte koraalsteen komt in vele vormen en afmetingen voor.
Breuksteen wordt gewonnen door het uithakken of het met behulp van springstof opblazen van
kalksteenformaties. Koraalsteen is harder dan breuksteen. De gebruikte koraal- en breukstenen
waren vaak zeer onregelmatig van vorm. Hierdoor zijn muren opgetrokken met deze
steensoorten over het algemeen aanzienlijk dikker dan muren gemetseld met de regelmatig van
vorm zijnde betonblokken.
De raamopeningen (van cactushout) hadden de breedte van de schouders van de eigenaar en de
raamhoogte kwam overeen met de lichaamslengte van de heer des huizes.
Aangezien de dakbedekking van maïsstengels maar een gemiddelde levensduur had van
ongeveer 5 jaar, ging men tegen het eind van de 19 e eeuw over tot het gebruik van duurzamer
materiaal zoals houten planken en later met blik beslagen planken (overtollig
verpakkingsmateriaal als gevolg van toenemende import van goederen). De indeling van de
woning veranderde nauwelijks, alleen de afmetingen werden ruimer.
Kas di Blòki met dak di panchi
18