Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede

Hoofdstuk 3
schulden worden gemaakt om gevoelens van nervositeit, ongenoegen, onrecht,
uitsluiting en deprivatie te compenseren. Overlevingsschulden ontstaan
omdat het inkomen onvoldoende is voor het dagelijks levensonderhoud. Bij
ruim eenderde van de respondenten is hun schuld geheel of gedeeltelijk te
typeren als overlevingsschuld. Deze respondenten hebben betalingsachterstanden
van huur, energie, telefoon, ziekenfonds, kijk- en luistergeld en de
maandelijkse betalingen van postorderbedrijven. Uit de interviews blijkt verder
dat een niet onaanzienlijke groep respondenten schulden heeft die het
gevolg zijn van frauduleus handelen. Dit betreft dan vooral de respondenten
met een hoge schuldenlast. Ze combineren bijvoorbeeld een betaalde baan
met een uitkering zonder de uitkeringverstrekkende instantie hiervan op de
hoogte te stellen. Dergelijke fraudeschulden omvatten de terugbetaling van
het geld dat ten onrechte is ontvangen en kunnen worden verhoogd door
middel van een boete. Verder blijkt uit de interviews dat schulden lang niet
altijd worden gemaakt bij officiële instanties. Een kwart van de respondenten
met schulden heeft deze, soms geheel en soms ten dele, gemaakt bij vrienden,
familie en kennissen. Dit type schulden noemen we informele schulden.
Binnen de Turkse gemeenschap is het maken van dergelijke informele schulden
een gewoon verschijnsel en er kan worden gesproken van informele
leencircuits (Staring 2001).
Tot slot valt de oververtegenwoordiging op van migranten onder de schuldenaars.
Iets meer dan de helft van Turkse huishoudens heeft schulden, 85
procent van de Kaapverdische respondenten heeft schulden, terwijl onder de
autochtone Nederlanders qua percentage en hoogte de minste schulden worden
aangetroffen. Eenderde van de autochtone huishoudens had schulden die
in geen enkel geval boven de fl.10.000,- uitkwamen. Deze tendens is enkel te
begrijpen in het licht van de bijzondere kosten die migranten hebben (vgl.
Snel 1998, Gowrichan 2000). Te denken valt aan kosten die men maakt bij
het telefonisch onderhouden van contacten met familieleden en vrienden in
herkomst- en andere vestigingslanden, maar ook het afleggen van wederzijdse
bezoeken en het financieel ondersteunen van familieleden over nationale
grenzen heen. Een Turkse respondent had een schuld van fl.45.000,- die mede
was ontstaan omdat hij zijn dienstplicht had afgekocht in Turkije (respondent
273). Ook de gebruiken rond de huwelijksvoltrekking kunnen aanleiding
zijn tot het maken van schulden. Een Turkse respondent heeft een lening van
fl.10.000,- afgesloten bij een bank om als vader van de bruidegom aan zijn
financiële verplichtingen ten aanzien van de uitzet van het bruidspaar te kunnen
voldoen.
48