Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede

Hoofdstuk 2
de eilandengroep langdurige perioden van droogte die zo ernstig kunnen zijn
dat ze een hongersnood veroorzaken. In 1997 bedroeg het gemiddeld inkomen
per hoofd van de bevolking 1.090 dollar. Daarvan bestaat 173 dollar uit
geld dat Kaapverdische migranten die wonen en werken in Europa en de Verenigde
Staten, overmaken naar hun familieleden. Zonder die financiële steun
zou het Kaapverdische inkomen net onder de 925 dollar uitkomen. Om deze
reden behoort Kaap Verdië tot de groep van minst ontwikkelde landen (Internationale
Samenwerking 1999). De beperkte bestaansmogelijkheden en de
armoede die daarvan voor veel gezinnen het gevolg is, heeft grote invloed op
de Kaapverdiaanse samenleving. Veel mannen hebben als arbeidsmigrant het
land in de loop der jaren verlaten om elders een inkomen te vergaren. Er leven
in Kaap Verdië dan ook veel alleenstaande vrouwen en de bevolkingsopbouw
kenmerkt zich door een vrouwenoverschot, op iedere acht vrouwen is
er één man (Strooij 1996).
De aanwezigheid van migranten afkomstig van de Kaapverdische Eilanden
dateert van de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het ging om Kaapverdianen
die als ‘spontane’ migranten naar Nederland trokken en werk probeerden te
vinden in de scheepvaart. De Kaapverdianen werden in dienst genomen door
Nederlandse, Noorse, Duitse, Deense en Engelse schepen die de Rotterdamse
haven regelmatig aandeden. De ervaringen op de schepen van de eerste migranten
waren goed waarop steeds meer Kaapverdiaanse zeelieden hun
voorbeeld volgden en eveneens werk zochten bij de rederijen die Rotterdam
aandeden. Ging het in 1960 nog om enkele tientallen, in 1967 was het aantal
geregistreerde Kaapverdianen in Rotterdam gestegen tot ongeveer 700. Wie
niet op zee was, woonde in één van de geopende Kaapverdiaanse pensions.
De Kaapverdianen waren gewilde werknemers bij de Europese rederijen. Ze
hadden de naam hard te werken en minder hoge looneisen te stellen dan
zeelieden van andere nationaliteiten. Bemiddelaars benaderden de pensions
actief met de vraag of er werkwilligen waren. Later werd de toenemende
stroom Kaapverdianen meer gereguleerd door een wervingscontract tussen
Portugal en Nederland om Kaapverdiaanse matrozen (Kaap Verdië was toen
nog een Portugese kolonie) op Nederlandse schepen te laten werken (Butte
1991, Strooij 1996).
In de jaren zeventig kwam er een verandering in het aannamebeleid ten aanzien
van buitenlandse zeelieden. In Nederland ging het minder goed in de
scheepvaart, onder andere door een algehele recessie die begon met de oliecrisis
in 1972. De toenemende werkloosheid deed de regering besluiten alleen
nog subsidie te verstrekken aan rederijen die Nederlandse matrozen in
dienst namen. Begin jaren tachtig werden op steeds grotere schaal buiten-
30