Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede
Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede
Hoofdstuk 2 gen kring. De ondernemers die leiding geven aan Surinaamse videotheken, Afro-kapsalons, Suri-goud juweliers, Indische modezaken, evenals vele horecagelegenheden richten zich voor een belangrijk deel op landgenoten. Andere migrantenondernemingen, zoals Turkse (banket)bakkers, islamitische slagerijen, belwinkels en verschillende eetgelegenheden bedienen een veel gemêleerder publiek. Binnen één vierkante kilometer treft men een breed aanbod aan van verschillende keukens waaronder Turkse kebab en pide salons, Amerikaanse Kentucky Fried Chicken, Surinaams-Indisch, Chinees, Portugees, Marokkaans, Italiaanse pizzeria’s die overigens veelal in Turkse handen zijn en Nederlandse snacks. Voor de beste Hollandse haring kan men terecht bij een Marokkaanse vishandelaar. Binnen dit ondernemerschap nemen Turkse migranten een dominante positie in waarbij hun bedrijvigheid ook werkgelegenheid voor illegaal verblijvende landgenoten met zich meebrengt (Staring 2001). Sommige ondernemers doen het goed, hebben naam gemaakt en zijn tot de gevestigde middenstand van Delfshaven gaan behoren. Andere zaken lijken er patent op te hebben om binnen het jaar van eigenaar en product te wisselen, waarbij bijvoorbeeld een witgoedzaak wordt omgetoverd in een islamitische slagerij om vervolgens weer dienst te doen als vishandel. Van de Turkse zelfstandige ondernemers gaat bijna eenderde na het eerste jaar over de kop. Turkse ondernemingen doen het daarmee het slechtst onder de allochtone ondernemers en blijken op de korte termijn het minst levensvatbaar (Tillaart en Poutsma 1998: 61-62). Indien een autochtone winkelier met pensioen gaat, wordt de leeggekomen zaak meestal door een migrantenondernemer ingenomen. In de winkel waar decennia lang het volkorenbrood over de toonbank van eigenaar verwisselde, kan men nu een ‘telefoonminuut’ naar de Nederlandse Antillen of Kameroen kopen. Het grote aanbod van deze zogenoemde belwinkels is kenmerkend voor multi-etnische wijken als Delfshaven. Hun aanwezigheid is ingegeven door slimme entrepreneurs die inspelen op de behoeftes van bewoners en tegen gereduceerde tarieven telefoonverbindingen naar het buitenland aanbieden. Een snelle blik op de veelal handgeschreven prijslijsten biedt inzicht in de diversiteit aan herkomstlanden van de bewoners van de buurt. De aanwezigheid van dergelijke belwinkels maakt ook duidelijk dat mensen niet alleen lokaal geworteld zijn, maar dat er tevens sterke banden met andere delen van de wereld op na worden gehouden. Belwinkels symboliseren daarmee niet alleen de moderne, geavanceerde technologische ontwikkelingen die aan de basis van processen van mondialisering liggen, tevens zijn het de concrete locaties waar transnationale relaties worden bevestigd en versterkt. 26
Delfshaven: een blijvende migrantenwijk Voorzieningen in de wijk Niet alleen het ondernemerschap heeft zich aangepast aan en gevormd onder invloed van de vele migranten in deze buurten, ook het welzijnswerk en de vele (zelf)organisaties vormen een spiegel van de demografische samenstelling van de buurten. Zo zijn er in de deelgemeentegids van Delfshaven (1998) ruim zeventig migrantenorganisaties opgenomen waaronder een groot aantal Turkse organisaties, vaak met een religieus karakter (vgl. Heelsum, Tillie en Fennema 1999). Religieus-ideologische tegenstellingen, zo stelt Sunnier, speelden tot de eerste helft van de jaren zeventig in de vorige eeuw nauwelijks een rol onder de Turken in Rotterdam (1996: 85). Mede onder invloed van het sterk toenemende aantal Turkse migranten dat zich via de gezinshereniging in Europa vestigt, gaan verschillende organisaties zich meer en meer profileren. Naast allerlei kleinere religieuze verbanden, zijn de drie belangrijkste religieuze koepelorganisaties - die ook in Rotterdam zijn gevestigd - de Suleymanli-beweging, de Diyanet-organisatie en de Milli Görüş. 8 Het creëren van gebedsruimtes, waar door de aanwezigheid van veel moslims behoefte aan was, werd tevens aangegrepen om de verschillende organisaties op te bouwen. In 1995 kende Rotterdam 38 islamitische gebedsruimtes, waaronder achttien moskeeën bestemd voor Turkse migranten (Groen 1995: 3). Naar verwachting zal de grootste moskee van Nederland - de Mevlana moskee - in 2001 door de Turkse migranten in gebruik worden genomen. Een groot deel van de kosten van deze in Delfshaven gesitueerde moskee is door lokale Turkse migranten bij elkaar gebracht. ‘Delfshaven werkt aan haar toekomst’, valt in de gelijknamige nota (2000) van de deelgemeente te lezen. De talrijke initiatieven en projecten die hiermee samengaan, richten zich voor een belangrijk deel op het wegwerken van economische, maatschappelijke en ruimtelijke achterstanden. Zo zijn er verschillende projecten die zich concentreren op het opwaarderen van bijzondere locaties in de wijk zoals het Heemraadsplein, historisch Delfshaven en het rivierfront. Een deel van dit stedelijk beleid richt zich ook op het stimuleren van lokale werkgelegenheid. Dit komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in projecten die zich richten op het begeleiden van ondernemers in creatieve en ambachtelijke sectoren, de oprichting van een ondernemersplatform en de herinrichting van de Van Nelle-fabriek tot een ruimte waar zich meer dan honderd bedrijven moeten gaan vestigen. Voor de toekomst overweegt de deelgemeente onder andere meer woon-werk woningen in de buurten te realiseren, buitenruimtes te verbeteren, ondergrondse parkeergelegenheden te cre- 8 27 Voor een uitgebreide beschrijving van de ontstaansgeschiedenis, achtergronden en verschillen tussen de koepelorganisaties, zie Sunnier (1996).
- Page 1 and 2: Armoede, migranten en informaliteit
- Page 3 and 4: Inhoudsopgave Inhoudsopgave iii Voo
- Page 5 and 6: Voorwoord Armoede, migranten en inf
- Page 7: Voorwoord de), Carlos Goncalves (Pl
- Page 10 and 11: Hoofdstuk 1 lijk onderzoek. Het pro
- Page 12 and 13: Hoofdstuk 1 Het Oude Westen eveneen
- Page 14 and 15: Hoofdstuk 1 bracht. Ook mensen met
- Page 16 and 17: Hoofdstuk 1 ze om deze te verbetere
- Page 18 and 19: Hoofdstuk 1 schulden maken. Door mi
- Page 20 and 21: Hoofdstuk 1 nomie bij aan een verde
- Page 22 and 23: Hoofdstuk 1 (WRR 1985: 112, 113). O
- Page 24 and 25: Hoofdstuk 2 Mathenesse, Middelland,
- Page 26 and 27: Hoofdstuk 2 toe, zoals een voormali
- Page 28 and 29: Hoofdstuk 2 den, de mobiliteit, het
- Page 30 and 31: Hoofdstuk 2 treren de Turkse en Kaa
- Page 32 and 33: Hoofdstuk 2 deelgemeentes als Prins
- Page 36 and 37: Hoofdstuk 2 eren en migrantenondern
- Page 38 and 39: Hoofdstuk 2 de eilandengroep langdu
- Page 40 and 41: Hoofdstuk 2 Aan het begin van de tw
- Page 42 and 43: Hoofdstuk 2 schikking over een tuin
- Page 44 and 45: Hoofdstuk 2 36 samenstelling van de
- Page 46 and 47: Hoofdstuk 2 groeten op straat. De c
- Page 48 and 49: Hoofdstuk 2 Kaapverdianen zoeken ve
- Page 50 and 51: Hoofdstuk 3 gemeente Noord en vier
- Page 52 and 53: Hoofdstuk 3 3.3 Inkomenssituatie In
- Page 54 and 55: Hoofdstuk 3 komt haar inkomen net b
- Page 56 and 57: Hoofdstuk 3 schulden worden gemaakt
- Page 58 and 59: Hoofdstuk 3 benadering dus gedefini
- Page 60 and 61: Hoofdstuk 3 in formele organisaties
- Page 62 and 63: Hoofdstuk 3 Turkse, kring van koffi
- Page 64 and 65: Hoofdstuk 3 op de arbeidsmarkt, die
- Page 66 and 67: Hoofdstuk 3 en onveranderlijk gegev
- Page 68 and 69: Hoofdstuk 3 origine, die wel een ba
- Page 70 and 71: Hoofdstuk 3 De drie typische verhou
- Page 72 and 73: Hoofdstuk 3 eenvoudig valt om maand
- Page 74 and 75: Hoofdstuk 4 ben voor huishoudens me
- Page 76 and 77: Hoofdstuk 4 In de derde plaats kan
- Page 78 and 79: Hoofdstuk 4 gastvrouw op haar beurt
- Page 80 and 81: Hoofdstuk 4 met de sociale dienst w
- Page 82 and 83: Hoofdstuk 4 74 vraagd of zij dat ze
Delfshav<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>de <strong>migrant<strong>en</strong></strong>wijk<br />
Voorzi<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> de wijk<br />
Niet alle<strong>en</strong> het ondernemerschap heeft zich aangepast aan <strong>en</strong> gevormd onder<br />
<strong>in</strong>vloed van de vele <strong>migrant<strong>en</strong></strong> <strong>in</strong> deze buurt<strong>en</strong>, ook het welzijnswerk <strong>en</strong> de<br />
vele (zelf)organisaties vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> spiegel van de demografische sam<strong>en</strong>stell<strong>in</strong>g<br />
van de buurt<strong>en</strong>. Zo zijn er <strong>in</strong> de deelgeme<strong>en</strong>tegids van Delfshav<strong>en</strong><br />
(1998) ruim zev<strong>en</strong>tig <strong>migrant<strong>en</strong></strong>organisaties opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> waaronder e<strong>en</strong> groot<br />
aantal Turkse organisaties, vaak met e<strong>en</strong> religieus karakter (vgl. Heelsum,<br />
Tillie <strong>en</strong> F<strong>en</strong>nema 1999). Religieus-ideologische teg<strong>en</strong>stell<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, zo stelt Sunnier,<br />
speeld<strong>en</strong> tot de eerste helft van de jar<strong>en</strong> zev<strong>en</strong>tig <strong>in</strong> de vorige eeuw<br />
nauwelijks e<strong>en</strong> rol onder de Turk<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Rotterdam</strong> (1996: 85). Mede onder <strong>in</strong>vloed<br />
van het sterk to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de aantal Turkse <strong>migrant<strong>en</strong></strong> dat zich via de gez<strong>in</strong>sher<strong>en</strong>ig<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> Europa vestigt, gaan verschill<strong>en</strong>de organisaties zich meer<br />
<strong>en</strong> meer profiler<strong>en</strong>. Naast allerlei kle<strong>in</strong>ere religieuze verband<strong>en</strong>, zijn de drie<br />
belangrijkste religieuze koepelorganisaties - die ook <strong>in</strong> <strong>Rotterdam</strong> zijn gevestigd<br />
- de Suleymanli-beweg<strong>in</strong>g, de Diyanet-organisatie <strong>en</strong> de Milli Görüş. 8 Het<br />
creër<strong>en</strong> van gebedsruimtes, waar door de aanwezigheid van veel moslims<br />
behoefte aan was, werd tev<strong>en</strong>s aangegrep<strong>en</strong> om de verschill<strong>en</strong>de organisaties<br />
op te bouw<strong>en</strong>. In 1995 k<strong>en</strong>de <strong>Rotterdam</strong> 38 islamitische gebedsruimtes,<br />
waaronder achtti<strong>en</strong> moskeeën bestemd voor Turkse <strong>migrant<strong>en</strong></strong> (Gro<strong>en</strong> 1995:<br />
3). Naar verwacht<strong>in</strong>g zal de grootste moskee van Nederland - de Mevlana<br />
moskee - <strong>in</strong> 2001 door de Turkse <strong>migrant<strong>en</strong></strong> <strong>in</strong> gebruik word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />
groot deel van de kost<strong>en</strong> van deze <strong>in</strong> Delfshav<strong>en</strong> gesitueerde moskee is door<br />
lokale Turkse <strong>migrant<strong>en</strong></strong> bij elkaar gebracht.<br />
‘Delfshav<strong>en</strong> werkt aan haar toekomst’, valt <strong>in</strong> de gelijknamige nota (2000)<br />
van de deelgeme<strong>en</strong>te te lez<strong>en</strong>. De talrijke <strong>in</strong>itiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> project<strong>en</strong> die hiermee<br />
sam<strong>en</strong>gaan, richt<strong>en</strong> zich voor e<strong>en</strong> belangrijk deel op het wegwerk<strong>en</strong> van<br />
economische, maatschappelijke <strong>en</strong> ruimtelijke achterstand<strong>en</strong>. Zo zijn er verschill<strong>en</strong>de<br />
project<strong>en</strong> die zich conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong> op het opwaarder<strong>en</strong> van bijzondere<br />
locaties <strong>in</strong> de wijk zoals het Heemraadsple<strong>in</strong>, historisch Delfshav<strong>en</strong> <strong>en</strong> het rivierfront.<br />
E<strong>en</strong> deel van dit stedelijk beleid richt zich ook op het stimuler<strong>en</strong><br />
van lokale werkgeleg<strong>en</strong>heid. Dit komt bijvoorbeeld tot uitdrukk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> project<strong>en</strong><br />
die zich richt<strong>en</strong> op het begeleid<strong>en</strong> van ondernemers <strong>in</strong> creatieve <strong>en</strong> ambachtelijke<br />
sector<strong>en</strong>, de opricht<strong>in</strong>g van e<strong>en</strong> ondernemersplatform <strong>en</strong> de her<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g<br />
van de Van Nelle-fabriek tot e<strong>en</strong> ruimte waar zich meer dan honderd<br />
bedrijv<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> gaan vestig<strong>en</strong>. Voor de toekomst overweegt de deelgeme<strong>en</strong>te<br />
onder andere meer woon-werk won<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>in</strong> de buurt<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong>,<br />
buit<strong>en</strong>ruimtes te verbeter<strong>en</strong>, ondergrondse parkeergeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> te cre-<br />
8<br />
27<br />
Voor e<strong>en</strong> uitgebreide beschrijv<strong>in</strong>g van de ontstaansgeschied<strong>en</strong>is, achtergrond<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de koepelorganisaties, zie Sunnier (1996).
Change language