Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede

Delfshaven: een blijvende migrantenwijk
Ingeslagen autoruiten, groen glas op straat en plakkaten op auto’s met de
tekst ‘this car is empty’ duiden op activiteiten van autodieven.
Net zo min als verschillende vormen van criminaliteit in Delfshaven prominent
zichtbaar zijn, laten zich hier de informele activiteiten – die zich deels of volledig
aan overheidsregels onttrekken – gemakkelijk vangen. De informele
economie laat zich wellicht aflezen aan de briefjes in de ramen van kapsalons
waar stoelen te huur worden aangeboden of aan leegstaande winkelruimtes
die in vreemde talen te huur worden aangeboden. Duidelijk zijn ook de coffeeshops
en de particuliere autohandelaars, die de wijk gebruiken om hun
‘wegens omstandigheden’ te koop aangeboden auto’s te etaleren. Maar het
merendeel van de informaliteit is onzichtbaar en heeft plaats in de beslotenheid
van woningen, winkels en cafés.
Volgens Kloosterman en mede auteurs concentreert een deel van de informaliteit
in wijken als Delfshaven zich rondom het migrantenondernemerschap,
dat voor een belangrijk deel het karakter en de sfeer van de buurten bepaalt.
Startende ondernemers zijn - zo stellen deze auteurs - in hun voortbestaan
en vitaliteit deels afhankelijk van verschillende vormen van informaliteit.
Zwart werk, al dan niet verricht door illegale werknemers, en de informele
steun van familieleden en vrienden bepalen voor een deel de levensvatbaarheid
van dergelijke kleine bedrijven (Kloosterman, Van der Leun en Rath
1999). Dergelijke verschijningsvormen van informaliteit komen ook naar voren
in het onderzoek naar de Delfshavense markt Pier 80 aan het Marconiplein
(Kehla, Engbersen en Snel 1997: 57-64). De auteurs beschrijven voor
deze markt, die overigens voor drievierde door autochtone ondernemers
wordt gedomineerd, verschillende vormen van informele activiteiten waaronder
zwart werk, de informele inzet van familieleden en kinderen, het verhandelen
van gestolen en gesmokkelde goederen en de informele plaatstoewijzingen
op de markt. Naast het grote aantal familieleden dat flexibel door de
werkgevers wordt ingezet, blijkt eenderde van de werknemers een uitkering
te ontvangen.
Ondernemende migranten
Het etnisch ondernemerschap heeft het afgelopen decennium in Delfshaven
een enorme vlucht genomen. De wijk heeft naar verhouding meer migrantenondernemers
dan andere deelgemeentes. Ongeveer driekwart van het
winkelaanbod moet geplaatst worden in de detailhandel en horeca, die tevens
ook de sectoren zijn waarin de Turkse migranten zeer actief zijn (Tillaart en
Poutsma 1998, Kloosterman en Van der Leun 1998). Veel migrantenondernemers
bieden producten aan die specifiek gericht zijn op een clientèle uit ei-
25