Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede
Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede Armoede, migranten en informaliteit in Rotterdam-Delfshaven. Tweede
Hoofdstuk 1 bracht. Ook mensen met een prominente positie in de verschillende etnische gemeenschappen, bleken van groot belang te zijn. Hun inkomen viel dan weliswaar boven de door ons gehanteerde norm, maar via hun uitgebreide sociale netwerken, wisten ze ons wel met de doelgroep in contact brengen. Zij namen ons bijvoorbeeld mee naar informele samenkomsten in het buurthuis en gaven informatie over wie we waren en wat we kwamen doen. Hun medewerking droeg bij tot een vermindering van gevoelens van wantrouwen. Een veel minder succesvolle wervingsmethode was de zogenoemde sneeuwbalmethode, het werven van respondenten via reeds geïnterviewde respondenten. Op deze manier hebben we slechts vijf respondenten weten te vinden. We ervoeren dat respondenten het vaak vervelend vonden om anderen voor ons te benaderen. Schaamte speelde hierbij wederom een rol. Ook is het een enkele keer voorgekomen dat een respondent wel pogingen ondernam, maar dat de mensen die werden benaderd hun medewerking weigerden. De overige respondenten hebben we geworven door ze direct aan te spreken. Dit was mede mogelijk wegens het uitgebreide sociale netwerk van de hoofdonderzoeker in Delfshaven. De belangrijkste onderzoeksmethode betrof het afnemen van interviews. Omdat het project Landschappen van armoede in totaal door dertien onderzoekers en assistenten, verdeeld over vier locaties, is uitgevoerd, hebben we gewerkt met een gestructureerde vragenlijst. Deze bestaat uit gesloten en open vragen. De gespreksthema’s betreffen de buurt, arbeid, inkomen, vaste lasten, rondkomen, contacten met publieke instanties, sociale netwerken en maatschappelijke participatie. De gesloten vragen worden meestal gevolgd door de open vraag om een toelichting. Van de interviews zijn geluidsopnamen gemaakt die vervolgens zo letterlijk mogelijk zijn uitgetypt. Bij de verwerking van de gegevens is gebruik gemaakt van de computerprogramma’s Kwalitan en SPSS. De meeste gesprekken werden na een persoonlijke of telefonische afspraak bij de mensen thuis gehouden. De gemiddelde duur van de interviews bedroeg vierenhalf uur. Hieruit blijkt dat, wanneer we mensen eenmaal bereid hadden gevonden ons te woord te staan, zij uitgebreid de tijd voor ons namen. De meeste gesprekken verliepen dan ook openhartig en zonder terughoudendheid. Wel waren er enkele onderwerpen die, begrijpelijkerwijs, in de taboesfeer lagen, zoals criminaliteit, informele bijverdiensten en het bezit van onroerende goederen in de landen van herkomst. Sommige respondenten waren dan ook niet bereid over deze onderwerpen veel informatie te verstrekken. In een enkel geval kon het interview in één bezoek worden afge- 6
Inleiding: Landschappen van armoede rond, maar vaker waren er verschillende gespreken voor nodig tot een maximum van vijf bezoeken. De meeste respondenten hebben we tenminste tweemaal bezocht. Eenmaal geworven respondenten konden om verschillende redenen ook weer afvallen. Soms bleek tijdens het interview dat het formele inkomen van de respondent toch hoger was dan men in eerste instantie aangaf. Bijvoorbeeld omdat een ander lid van het huishouden over een formeel inkomen bleek te beschikken of omdat de respondent eenvoudigweg meer inkomen genoot dan hij of zij in eerste instantie had aangegeven. In deze situaties werd het interview weliswaar afgerond, maar werd de respondent niet langer meer in de onderzoeksgroep opgenomen. Het is ook regelmatig gebeurd dat een respondent weliswaar had toegezegd, maar dat hij of zij op het afgesproken tijdstip niet thuis bleek te zijn. In een enkel geval heeft de onderzoeker wel tien keer voor een gesloten deur gestaan alvorens het op te geven. De met moeite geworven respondent moest dan weer uit onze bestanden worden verwijderd. Evenals in Amsterdam-Zuidoost, zijn we in Rotterdam-Delfshaven geconfronteerd met respondenten die na één bezoek hun verdere medewerking staakten. Niet alle interviews zijn daarom volledig afgerond. Ons inziens kon dit gebeuren omdat gaandeweg het interview de respondenten onze vragen steeds indringer en persoonlijker vonden, maar ook wegens de toch wat formele manier waarop we de interviews afnamen. We maakten immers eerst een afspraak voor een bepaalde datum en tijd en kwamen vervolgens gewapend met een dikke vragenlijst en een cassetterecorder op bezoek. Deze formele wijze van interviewen paste niet steeds in het ritme van het dagelijks leven van de respondenten. Een meer antropologische manier van onderzoek met aandacht voor groepsontmoetingen, het delen van dezelfde ruimte, participerende observatie en informele, kortdurende gesprekken sluit beter aan bij de leefwereld van de betrokkenen. Dat heeft het eerdere onderzoek van Staring over illegale Turken inmiddels bewezen (Staring 2001). De beschikbare tijd en middelen, in combinatie met het ambitieuze streven van tachtig respondenten per locatie, boden hiervoor echter niet de ruimte. 1.3 Bestaansstrategie als theoretisch concept en probleemstelling Zoals gesteld, richten de onderzoeksvragen van Landschappen van armoede zich op de wijze waarop mensen met een minimuminkomen met hun financiele middelen omgaan. Hoe maken ze hun situatie hanteerbaar en wat doen 7
- Page 1 and 2: Armoede, migranten en informaliteit
- Page 3 and 4: Inhoudsopgave Inhoudsopgave iii Voo
- Page 5 and 6: Voorwoord Armoede, migranten en inf
- Page 7: Voorwoord de), Carlos Goncalves (Pl
- Page 10 and 11: Hoofdstuk 1 lijk onderzoek. Het pro
- Page 12 and 13: Hoofdstuk 1 Het Oude Westen eveneen
- Page 16 and 17: Hoofdstuk 1 ze om deze te verbetere
- Page 18 and 19: Hoofdstuk 1 schulden maken. Door mi
- Page 20 and 21: Hoofdstuk 1 nomie bij aan een verde
- Page 22 and 23: Hoofdstuk 1 (WRR 1985: 112, 113). O
- Page 24 and 25: Hoofdstuk 2 Mathenesse, Middelland,
- Page 26 and 27: Hoofdstuk 2 toe, zoals een voormali
- Page 28 and 29: Hoofdstuk 2 den, de mobiliteit, het
- Page 30 and 31: Hoofdstuk 2 treren de Turkse en Kaa
- Page 32 and 33: Hoofdstuk 2 deelgemeentes als Prins
- Page 34 and 35: Hoofdstuk 2 gen kring. De onderneme
- Page 36 and 37: Hoofdstuk 2 eren en migrantenondern
- Page 38 and 39: Hoofdstuk 2 de eilandengroep langdu
- Page 40 and 41: Hoofdstuk 2 Aan het begin van de tw
- Page 42 and 43: Hoofdstuk 2 schikking over een tuin
- Page 44 and 45: Hoofdstuk 2 36 samenstelling van de
- Page 46 and 47: Hoofdstuk 2 groeten op straat. De c
- Page 48 and 49: Hoofdstuk 2 Kaapverdianen zoeken ve
- Page 50 and 51: Hoofdstuk 3 gemeente Noord en vier
- Page 52 and 53: Hoofdstuk 3 3.3 Inkomenssituatie In
- Page 54 and 55: Hoofdstuk 3 komt haar inkomen net b
- Page 56 and 57: Hoofdstuk 3 schulden worden gemaakt
- Page 58 and 59: Hoofdstuk 3 benadering dus gedefini
- Page 60 and 61: Hoofdstuk 3 in formele organisaties
- Page 62 and 63: Hoofdstuk 3 Turkse, kring van koffi
Inleid<strong>in</strong>g: Landschapp<strong>en</strong> van armoede<br />
rond, maar vaker war<strong>en</strong> er verschill<strong>en</strong>de gesprek<strong>en</strong> voor nodig tot e<strong>en</strong> maximum<br />
van vijf bezoek<strong>en</strong>. De meeste respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we t<strong>en</strong>m<strong>in</strong>ste<br />
tweemaal bezocht.<br />
E<strong>en</strong>maal geworv<strong>en</strong> respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kond<strong>en</strong> om verschill<strong>en</strong>de red<strong>en</strong><strong>en</strong> ook weer<br />
afvall<strong>en</strong>. Soms bleek tijd<strong>en</strong>s het <strong>in</strong>terview dat het formele <strong>in</strong>kom<strong>en</strong> van de<br />
respond<strong>en</strong>t toch hoger was dan m<strong>en</strong> <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie aangaf. Bijvoorbeeld<br />
omdat e<strong>en</strong> ander lid van het huishoud<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> formeel <strong>in</strong>kom<strong>en</strong> bleek te<br />
beschikk<strong>en</strong> of omdat de respond<strong>en</strong>t e<strong>en</strong>voudigweg meer <strong>in</strong>kom<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oot dan<br />
hij of zij <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie had aangegev<strong>en</strong>. In deze situaties werd het <strong>in</strong>terview<br />
weliswaar afgerond, maar werd de respond<strong>en</strong>t niet langer meer <strong>in</strong> de<br />
onderzoeksgroep opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Het is ook regelmatig gebeurd dat e<strong>en</strong> respond<strong>en</strong>t<br />
weliswaar had toegezegd, maar dat hij of zij op het afgesprok<strong>en</strong> tijdstip<br />
niet thuis bleek te zijn. In e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel geval heeft de onderzoeker wel ti<strong>en</strong> keer<br />
voor e<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> deur gestaan alvor<strong>en</strong>s het op te gev<strong>en</strong>. De met moeite<br />
geworv<strong>en</strong> respond<strong>en</strong>t moest dan weer uit onze bestand<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verwijderd.<br />
Ev<strong>en</strong>als <strong>in</strong> Amsterdam-Zuidoost, zijn we <strong>in</strong> <strong>Rotterdam</strong>-Delfshav<strong>en</strong> geconfronteerd<br />
met respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die na één bezoek hun verdere medewerk<strong>in</strong>g<br />
staakt<strong>en</strong>. Niet alle <strong>in</strong>terviews zijn daarom volledig afgerond. Ons <strong>in</strong>zi<strong>en</strong>s kon<br />
dit gebeur<strong>en</strong> omdat gaandeweg het <strong>in</strong>terview de respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> onze vrag<strong>en</strong><br />
steeds <strong>in</strong>dr<strong>in</strong>ger <strong>en</strong> persoonlijker vond<strong>en</strong>, maar ook weg<strong>en</strong>s de toch wat formele<br />
manier waarop we de <strong>in</strong>terviews afnam<strong>en</strong>. We maakt<strong>en</strong> immers eerst<br />
e<strong>en</strong> afspraak voor e<strong>en</strong> bepaalde datum <strong>en</strong> tijd <strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s gewap<strong>en</strong>d<br />
met e<strong>en</strong> dikke vrag<strong>en</strong>lijst <strong>en</strong> e<strong>en</strong> cassetterecorder op bezoek. Deze<br />
formele wijze van <strong>in</strong>terview<strong>en</strong> paste niet steeds <strong>in</strong> het ritme van het dagelijks<br />
lev<strong>en</strong> van de respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> meer antropologische manier van onderzoek<br />
met aandacht voor groepsontmoet<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, het del<strong>en</strong> van dezelfde ruimte, participer<strong>en</strong>de<br />
observatie <strong>en</strong> <strong>in</strong>formele, kortdur<strong>en</strong>de gesprekk<strong>en</strong> sluit beter aan<br />
bij de leefwereld van de betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong>. Dat heeft het eerdere onderzoek van<br />
Star<strong>in</strong>g over illegale Turk<strong>en</strong> <strong>in</strong>middels bewez<strong>en</strong> (Star<strong>in</strong>g 2001). De beschikbare<br />
tijd <strong>en</strong> middel<strong>en</strong>, <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie met het ambitieuze strev<strong>en</strong> van tachtig<br />
respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> per locatie, bod<strong>en</strong> hiervoor echter niet de ruimte.<br />
1.3 Bestaansstrategie als theoretisch concept <strong>en</strong> probleemstell<strong>in</strong>g<br />
Zoals gesteld, richt<strong>en</strong> de onderzoeksvrag<strong>en</strong> van Landschapp<strong>en</strong> van armoede<br />
zich op de wijze waarop m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> m<strong>in</strong>imum<strong>in</strong>kom<strong>en</strong> met hun f<strong>in</strong>anciele<br />
middel<strong>en</strong> omgaan. Hoe mak<strong>en</strong> ze hun situatie hanteerbaar <strong>en</strong> wat do<strong>en</strong><br />
7
Change language