29.09.2013 Views

Oorlog en - t Groentje

Oorlog en - t Groentje

Oorlog en - t Groentje

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

2 mei 2012<br />

Piet de Springer, verzetsheld in Langbroek<br />

LANGBROEK - Aanstaande<br />

vrijdag is het weer 4 mei. Dan<br />

zal, zoals ieder jaar, om 20.00<br />

uur heel Nederland ev<strong>en</strong> stilstaan<br />

bij de oorlogsslachtoffers<br />

<strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die hun lev<strong>en</strong><br />

hebb<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> voor de vrijheid<br />

van ons land. Zo ook in<br />

Langbroek, bij het monum<strong>en</strong>t<br />

op de N.H. begraafplaats aan<br />

de Brink. Dit monum<strong>en</strong>t herinnert<br />

de inwoners aan de op 30<br />

december 1944 omgekom<strong>en</strong><br />

verzetsstrijder Jan de Bloois,<br />

alias Piet de Springer. Maar<br />

ook bij de jonger<strong>en</strong> blijft de<br />

herinnering aan Piet de Springer<br />

lev<strong>en</strong>d. De op<strong>en</strong>bare basisschool<br />

kreeg zijn naam, de Piet<br />

de Springerschool. Zijn familie<br />

is nog steeds betrokk<strong>en</strong> bij de<br />

school. Ze br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> regelmatig<br />

e<strong>en</strong> bezoek aan de school <strong>en</strong> ze<br />

zijn er bij als op 4 mei de gevall<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

van de Tweede Wereldoorlog<br />

word<strong>en</strong> herdacht.<br />

Jonge boer uit het Westland<br />

Jan de Bloois wordt gebor<strong>en</strong> in<br />

Maasland op 23 oktober 1916. Hij<br />

is de zoon van e<strong>en</strong> verkoopman<br />

<strong>en</strong> na de lagere school volgde hij<br />

e<strong>en</strong> land- <strong>en</strong> tuinbouwcursus. Het<br />

was e<strong>en</strong> rustige jong<strong>en</strong>, die in 1939<br />

voor zichzelf werkt <strong>en</strong> <strong>en</strong>kele koei<strong>en</strong>,<br />

vark<strong>en</strong>s <strong>en</strong> pluimvee houdt. Hij<br />

was zeer plichtsgetrouw <strong>en</strong> eerlijk.<br />

Om te help<strong>en</strong> ons land te bevrijd<strong>en</strong><br />

wilde hij naar Engeland <strong>en</strong> deed dit<br />

door op 29 september 1943 in e<strong>en</strong><br />

klein bootje de oversteek over de<br />

Noordzee te mak<strong>en</strong>. Deze poging<br />

mislukte <strong>en</strong> op 8 oktober volgde<br />

e<strong>en</strong> nieuwe poging. In Engeland<br />

aangekom<strong>en</strong> werd hij, met zijn<br />

medereizigers, ondervraagd door<br />

de Engelse geheime di<strong>en</strong>st. Zijn<br />

eerlijkheid maakte indruk. Zo vertelde<br />

hij: "Ik moet met e<strong>en</strong> meisje<br />

niets van do<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> tot die oorlog<br />

voorbij is, want ik kan wel e<strong>en</strong><br />

arm of be<strong>en</strong> verliez<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat is niet<br />

eerlijk. Eerst wil ik die moff<strong>en</strong> het<br />

land uitjag<strong>en</strong>." Na de oorlog vertelde<br />

Koningin Wilhelmina zijn ouders<br />

dat het zo verfriss<strong>en</strong>d was om<br />

met hem te prat<strong>en</strong>. Hij was eerlijk<br />

<strong>en</strong> zei wat hij vond.<br />

Geheim ag<strong>en</strong>t<br />

Jan de Bloois gaf zich op voor<br />

training als geheim ag<strong>en</strong>t. Ongeveer<br />

de helft van de cursist<strong>en</strong> viel af<br />

omdat zij niet de seinsnelheid van<br />

vijfti<strong>en</strong> tot twintig lettergrep<strong>en</strong> per<br />

minuut haald<strong>en</strong>. In de nacht van 7<br />

Dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king Fort Rhijnauw<strong>en</strong><br />

BUNNIK - De Stichting Herd<strong>en</strong>kingsmonum<strong>en</strong>t<br />

Fort Rhijnauw<strong>en</strong> organiseert op vrijdag 4 mei de<br />

jaarlijkse dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king.<br />

Het is 67 jaar geled<strong>en</strong> dat Nederland werd bevrijd<br />

na e<strong>en</strong> bezetting van vijf jaar. Vel<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> die bevrijding<br />

niet meer mog<strong>en</strong> belev<strong>en</strong>, omdat zij op <strong>en</strong>igerlei<br />

wijze slachteroffer war<strong>en</strong> geword<strong>en</strong> van oorlogsgeweld<br />

of van de bittere omstandighed<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de de<br />

Tweede Wereldoorlog.<br />

Het is e<strong>en</strong> goede traditie all<strong>en</strong>, die hun lev<strong>en</strong> gav<strong>en</strong><br />

voor vrede <strong>en</strong> veiligheid, te herd<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan de vooravond<br />

van Bevrijdingsdag. In de geme<strong>en</strong>te Bunnik<br />

vindt de herd<strong>en</strong>king plaats op het Fort bij Rhijnauw<strong>en</strong>,<br />

waar tijd<strong>en</strong>s de Tweede Wereldoorlog door de bezetter<br />

meer dan 50 Belgische <strong>en</strong> Nederlandse verzetsm<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />

werd<strong>en</strong> gefusilleerd.<br />

Tijd<strong>en</strong>s de herd<strong>en</strong>king op 4 mei zal de herd<strong>en</strong>kingsrede<br />

word<strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong> door burgemeester Ost<strong>en</strong>dorp.<br />

De muziek wordt verzorgd door Vocaal Ensemble<br />

Cantecleer <strong>en</strong> Muziekver<strong>en</strong>iging Constantia. De<br />

Herd<strong>en</strong>king<br />

SCHALKWIJK - De Dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king<br />

in Schalkwijk start<br />

op 4 mei om 19.30 uur bij het<br />

Monum<strong>en</strong>t in Schalkwijk. Het<br />

thema van dit jaar is: 'Vrijheid<br />

geef je door'.<br />

Alias Camara is gevlucht uit Guinee<br />

Conakry <strong>en</strong> hij zal, sam<strong>en</strong> met<br />

Jacqueline van Rooij<strong>en</strong>, toelicht<strong>en</strong><br />

wat het betek<strong>en</strong>t om te moet<strong>en</strong><br />

vlucht<strong>en</strong> uit je geboortedorp. Nam<strong>en</strong>s<br />

de geme<strong>en</strong>te zal Loco-burgemeester<br />

H. Geerdes sprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook<br />

de leerling<strong>en</strong> van de basisschool<br />

Sint Michiel zull<strong>en</strong> stil staan bij het<br />

thema. Muzikale ondersteuning zal<br />

word<strong>en</strong> verzorgd door Fanfare Sint<br />

Caecilia. De bije<strong>en</strong>komst wordt om<br />

circa 20.15 uur afgeslot<strong>en</strong> met de<br />

kranslegging <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bloem<strong>en</strong>hulde.<br />

Aansluit<strong>en</strong>d wordt e<strong>en</strong> ieder<br />

uitg<strong>en</strong>odigd nog e<strong>en</strong> kop koffie te<br />

kom<strong>en</strong> drink<strong>en</strong> in het Lucashuis in<br />

Schalkwijk.<br />

op 8 mei 1944 wordt Jan de Bloois,<br />

oftewel Piet de Springer gedropt<br />

bij Rijsberg<strong>en</strong> met als opdracht te<br />

werk<strong>en</strong> als codist <strong>en</strong> verbindingsman<br />

bij de RVV. In september 1944<br />

komt Piet terecht in Langbroek <strong>en</strong><br />

komt bij de boerderij van Swaluw<strong>en</strong>burg<br />

aan de Langbroekerdijk<br />

totdat daar inkwartiering komt <strong>en</strong><br />

Piet vertrekt naar Van Coot<strong>en</strong> aan<br />

de overzijde. Ook was hij veel bij<br />

Van Kleef.<br />

Piet de Springerschool<br />

Celeste, Maaike, Luan, Alyssa,<br />

Iris <strong>en</strong> Sodaba zitt<strong>en</strong> in groep 8 van<br />

de Piet de Springerschool. Ieder<br />

jaar is deze school of de School met<br />

de Bijbel aanwezig bij de dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king<br />

op de begraafplaats.<br />

Er wordt dan e<strong>en</strong> gedicht voorgelez<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> er word<strong>en</strong> bloem<strong>en</strong> gelegd<br />

bij het monum<strong>en</strong>t. De leerling<strong>en</strong><br />

van de schol<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> dan<br />

ook goed wie Piet de Springer was.<br />

De meid<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> e<strong>en</strong> foto zi<strong>en</strong> van<br />

de verzetsheld die in de hal van<br />

de school hangt. Enkele van deze<br />

bijna schoolverlaters zijn bij de dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king<br />

aanwezig geweest.<br />

Ze vond<strong>en</strong> het indrukwekk<strong>en</strong>d. Ze<br />

wet<strong>en</strong> te vertell<strong>en</strong> dat deze verzetsheld<br />

vanuit Engeland per vliegtuig<br />

naar Nederland is gekom<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

spion was. Dat was natuurlijk niet<br />

aan hem te zi<strong>en</strong>. Ook wet<strong>en</strong> ze te<br />

vertell<strong>en</strong> hoe Piet de Springer is omgekom<strong>en</strong>.<br />

Het was e<strong>en</strong> ongelukkig<br />

toeval. De bedoeling was om hem<br />

in zijn be<strong>en</strong> te schiet<strong>en</strong> to<strong>en</strong> hij op<br />

de vlucht sloeg, maar door de gladheid<br />

viel hij <strong>en</strong> zo werd hij dodelijk<br />

geraakt. Op school is het uitgebreid<br />

besprok<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s geschied<strong>en</strong>is<br />

<strong>en</strong> ook hebb<strong>en</strong> ze er e<strong>en</strong> werkstuk<br />

over gemaakt. Dat na zoveel<br />

jar<strong>en</strong> de oorlog nog steeds wordt<br />

herdacht, dat vind<strong>en</strong> ze eig<strong>en</strong>lijk<br />

wel goed. Ook nu zie je regelmatig<br />

op televisie beeld<strong>en</strong> van oorlogsgebied<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> ze zijn het erover<br />

e<strong>en</strong>s dat dit hier nooit meer mag<br />

gebeur<strong>en</strong>. De beeld<strong>en</strong> van Syrië <strong>en</strong><br />

Afghanistan zijn afschrikwekk<strong>en</strong>d.<br />

Gelukkig zijn er goede afsprak<strong>en</strong><br />

Nationale volkslieder<strong>en</strong> word<strong>en</strong> vocaal begeleid door<br />

de heer Heins Willems<strong>en</strong>.<br />

Het programma op 4 mei:<br />

19.00 uur Opstell<strong>en</strong> voor het poortgebouw bij de<br />

Stayokay, Rhijnauw<strong>en</strong>selaan 14, Bunnik.<br />

19.25 uur Aanvang stille tocht naar het Terreplein<br />

op het Fort bij Rhijnauw<strong>en</strong>.<br />

19.50 uur Woord van welkom, gevolgd door de herd<strong>en</strong>kingsrede.<br />

19.57 uur Voorlez<strong>en</strong> van de nam<strong>en</strong> van de gefusilleerd<strong>en</strong>.<br />

20.00 uur Signaal Geeft Acht, gevolgd door twee<br />

minut<strong>en</strong> stilte.<br />

20.02 uur Signaal Last Post, gevolgd door het hijs<strong>en</strong><br />

van de Belgische <strong>en</strong> Nederlandse vlagg<strong>en</strong> <strong>en</strong> het zing<strong>en</strong><br />

van de volkslieder<strong>en</strong>.<br />

20.08 uur Legg<strong>en</strong> van de krans<strong>en</strong> <strong>en</strong> bloem<strong>en</strong>.<br />

20.15 uur Defilé langs de ged<strong>en</strong>kst<strong>en</strong><strong>en</strong> van het monum<strong>en</strong>t.<br />

Iedere<strong>en</strong> is van harte welkom.<br />

Dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king 4 mei<br />

Schalkwijk WIJK BIJ DUURSTEDE - Het Comité Herd<strong>en</strong>king 4 mei Wijk bij Duur-<br />

stede organiseert ook dit jaar de jaarlijkse dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king op 4 mei.<br />

Iedere<strong>en</strong> is van harte welkom!<br />

En wij blijv<strong>en</strong> ged<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> herd<strong>en</strong>k<strong>en</strong>,<br />

want in het verled<strong>en</strong> ligt de toekomst<br />

Het programma ziet er als volgt uit:<br />

17.30 uur Ontvangst met koffie <strong>en</strong> thee in het geme<strong>en</strong>tehuis.<br />

Verzamel<strong>en</strong> voor de Stille Tocht op het plein voor het geme<strong>en</strong>tehuis.<br />

17.45 uuur 'Brecht aan de Keuk<strong>en</strong>tafel' door Stichting De Inrichting in<br />

de raadzaal van het geme<strong>en</strong>tehuis.<br />

18.15 uur Start Stille Tocht. Via de Ste<strong>en</strong>straat <strong>en</strong> de Singel naar<br />

de Grote Kerk op de Markt.<br />

19.00 uur Aanvang Herd<strong>en</strong>kingsbije<strong>en</strong>komst:<br />

Welkomstwoord door Jaco Rus, voorzitter Comité Herd<strong>en</strong>king 4 mei<br />

'Gedacht<strong>en</strong> over herd<strong>en</strong>king <strong>en</strong> vrede' door Guus Swill<strong>en</strong>s<br />

Gedicht<strong>en</strong> door leerling<strong>en</strong> basisonderwijs<br />

Slotwoord door Jaco Rus.<br />

Muziek tuss<strong>en</strong>door wordt verzorgd door 'Cantique'<br />

20.00 uur Twee minut<strong>en</strong> stilte<br />

Zing<strong>en</strong> van het Wilhelmus<br />

Krans- <strong>en</strong> bloemlegging.<br />

20.15 uur Einde van de plechtighed<strong>en</strong>.<br />

Voor meer informatie kunt u contact opnem<strong>en</strong> met Jaco Rus, voorzitter<br />

Comité Herd<strong>en</strong>king 4 mei, tel. 0343-561867, e-mail: jaco@ruscoth<strong>en</strong>.nl.<br />

Celeste, Maaike, Luan, Alyssa, Iris <strong>en</strong> Sodaba bij de foto van Piet de Springer.<br />

Foto: Ali van Vemde<br />

gemaakt met andere Europese land<strong>en</strong>,<br />

zodat dit hier niet meer kan.<br />

Van verhal<strong>en</strong> van opa's <strong>en</strong> oma's<br />

wet<strong>en</strong> ze dat het ge<strong>en</strong> leuke tijd<br />

is geweest. De ouders van Sodaba<br />

kom<strong>en</strong> uit Afghanistan <strong>en</strong> er zijn<br />

kinder<strong>en</strong> uit oorlogsgebied<strong>en</strong> in<br />

de klas, het onderwerp leeft nog<br />

steeds. Wat Piet de Springer heeft<br />

gedaan voor zijn vaderland, daar<br />

hebb<strong>en</strong> ze respect voor. Zonder<br />

m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> als hij zoud<strong>en</strong> wij nu niet<br />

in vrijheid kunn<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>.<br />

Inval bij de kapper<br />

E<strong>en</strong> van de tak<strong>en</strong> van Piet de<br />

Springer was de hulp aan pilot<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> h<strong>en</strong> te help<strong>en</strong> van bezet naar<br />

bevrijd gebied te kom<strong>en</strong>. Zo bracht<br />

hij Engels<strong>en</strong> naar Langbroek <strong>en</strong><br />

vandaar naar de Rijn waar ze per<br />

boot werd<strong>en</strong> overgezet naar Maurik<br />

<strong>en</strong> de taak werd overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />

Op 30 december 1944 onderzoek<strong>en</strong><br />

twee Duitse militair<strong>en</strong> het huis van<br />

kapper De Jong, nadat ze hadd<strong>en</strong><br />

geprobeerd er sigarett<strong>en</strong> te kop<strong>en</strong>.<br />

Die middag, nadat Piet de Springer<br />

ODIJK - '1944 - Onze evacuatie'<br />

is de titel van het boekje<br />

dat Odijk<strong>en</strong>aar H<strong>en</strong>ny van Ommer<strong>en</strong><br />

onlangs heeft sam<strong>en</strong>gesteld.<br />

Het boekje verhaalt van<br />

de trektocht in 1944 van het gezin<br />

Van Ommer<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> compact<br />

verhaal over het verlat<strong>en</strong> van<br />

je woning vanwege gevaar <strong>en</strong><br />

hongersnood <strong>en</strong> de zwerftocht<br />

als vluchteling in eig<strong>en</strong> land.<br />

Van Ommer<strong>en</strong> vertelt: "Het<br />

boekje gaat over het gedwong<strong>en</strong><br />

vertrek uit onze woning vanwege<br />

oorlogsgevaar <strong>en</strong> gebrek aan lev<strong>en</strong>smiddel<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> brandstof. We<br />

voeld<strong>en</strong> ons echt vluchteling<strong>en</strong> in<br />

eig<strong>en</strong> land. Onze tocht vol ontbering<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> hongersnood begon in<br />

Arnhem <strong>en</strong> voerde ons via Velp <strong>en</strong><br />

Zeist (twee adress<strong>en</strong>) naar Heeg<br />

(Friesland). Daarna kwam natuur-<br />

18<br />

<strong>Oorlog</strong> <strong>en</strong><br />

nog twee Engels<strong>en</strong> naar Maurik<br />

had gebracht, komt hij nietsvermoed<strong>en</strong>d<br />

de kapperszaak binn<strong>en</strong>.<br />

Zijn Ausweis vind<strong>en</strong> ze verdacht <strong>en</strong><br />

hij moet blijv<strong>en</strong>. In de buis onder<br />

het zadel van zijn fiets zat<strong>en</strong> belangrijke<br />

telegramm<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij wilde<br />

niet dat de Duitsers hem te pakk<strong>en</strong><br />

zoud<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> omdat hij niemand<br />

wilde verrad<strong>en</strong>. Als hij zijn<br />

kans ziet, r<strong>en</strong>t hij door de voordeur<br />

<strong>en</strong> springt op zijn fiets. Door de<br />

sneeuw was het spiegelglad <strong>en</strong> hij<br />

glijdt uit. E<strong>en</strong> Duitser schiet op zijn<br />

b<strong>en</strong><strong>en</strong> maar door de val kwam de<br />

kogel in zijn rug <strong>en</strong> dwars door zijn<br />

borst he<strong>en</strong>. Hij was op slag dood.<br />

De verstopte telegramm<strong>en</strong> in de<br />

fiets word<strong>en</strong> niet gevond<strong>en</strong>. De ouders<br />

van Piet de Springer begrep<strong>en</strong><br />

niet dat hun zoon na de bevrijding<br />

niet thuis kwam. In Langbroek wist<br />

niemand zijn echte naam, dus kon<br />

m<strong>en</strong> zijn familie ge<strong>en</strong> bericht stur<strong>en</strong>.<br />

Aan de hand van foto's werd<br />

hij herk<strong>en</strong>d <strong>en</strong> pas eind mei hoord<strong>en</strong><br />

zijn ouders dat hij was omgekom<strong>en</strong>.<br />

(AvV)<br />

Odijk<strong>en</strong>aar schrijft alsnog<br />

over eig<strong>en</strong><br />

oorlogsherinnering<strong>en</strong><br />

lijk nog de terugkeer naar onze<br />

woonplaats met de ervaring<strong>en</strong> van<br />

direct na deze moeilijke periode.<br />

Het boekje beslaat maar e<strong>en</strong> klein,<br />

maar voor ons zeer ingrijp<strong>en</strong>d, deel<br />

van de Tweede Wereldoorlog. Hopelijk<br />

geeft het de grote waarde<br />

weer van vrijheid <strong>en</strong> welvaart."<br />

Van Ommer<strong>en</strong>, die inmiddels al<br />

weer 37 jaar in de geme<strong>en</strong>te Bunnik<br />

woont, wil met het boekje<br />

vooral zijn kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> familie kort<br />

vertell<strong>en</strong> wat er gebeurd is.<br />

Het boekje: '1944 - Onze evacuatie'<br />

is geheel in eig<strong>en</strong> beheer<br />

uitgegev<strong>en</strong>. Voor ev<strong>en</strong>tuele belangstell<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />

is het voor 10 euro<br />

verkrijgbaar bij H<strong>en</strong>ny J. van Ommer<strong>en</strong>.<br />

Zeisterweg 36 C 3984NL<br />

Odijk. (MD)


Vrijheid...<br />

BUNNIK - De verhal<strong>en</strong> over<br />

onderduikers in de Tweede Wereldoorlog<br />

sprek<strong>en</strong> vaak erg<br />

tot de verbeelding <strong>en</strong> zijn veel<br />

gebruikt als basis voor films<br />

<strong>en</strong> boek<strong>en</strong>. Willemijn Blitterswijk<br />

(85) uit Bunnik zat er als<br />

ti<strong>en</strong>ermeisje midd<strong>en</strong>in. Veel<br />

boerderij<strong>en</strong> in Bunnik war<strong>en</strong><br />

onderduikadres. De familie<br />

Blitterswijk woonde in die tijd<br />

op boerderij de Niënhof aan de<br />

Grotelaan net buit<strong>en</strong> Bunnik.<br />

Vader was fanatiek anti-Duits<br />

<strong>en</strong> heeft heel wat onderduikers,<br />

evacués <strong>en</strong> ontsnapte gevang<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

e<strong>en</strong> veilig he<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> gebod<strong>en</strong>.<br />

De eerste onderduikers war<strong>en</strong><br />

uiteraard de eig<strong>en</strong> zoons. Willemijn<br />

Blitterswijk had zes broers.<br />

"Mijn broers werd<strong>en</strong> opgeroep<strong>en</strong><br />

om te gaan werk<strong>en</strong> in Duitsland.<br />

Dat hadd<strong>en</strong> de moff<strong>en</strong> beslot<strong>en</strong>.<br />

Dat liet mijn vader niet toe." In<br />

1943 werd broer Marius 18 <strong>en</strong> hij<br />

werd dus opgeroep<strong>en</strong> voor de 'arbeidsdi<strong>en</strong>st'.<br />

"Hij heeft e<strong>en</strong> jaar in<br />

Culemborg gezet<strong>en</strong> bij bek<strong>en</strong>d<strong>en</strong>.<br />

In dezelfde periode zat e<strong>en</strong> zoon<br />

van e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis van mijn vader bij<br />

ons. In hun eig<strong>en</strong> omgeving zoud<strong>en</strong><br />

ze herk<strong>en</strong>d word<strong>en</strong> <strong>en</strong> wellicht<br />

verrad<strong>en</strong>. Nu zat<strong>en</strong> ze beid<strong>en</strong><br />

in e<strong>en</strong> vreemde omgeving. Dat was<br />

veiliger."<br />

Uit de trein gesprong<strong>en</strong><br />

Zo hielp<strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> elkaar.<br />

Maar ook vreemd<strong>en</strong> kreg<strong>en</strong> onderdak<br />

<strong>en</strong> et<strong>en</strong> op de Niënhof. "Ik<br />

kan me nog herinner<strong>en</strong> dat er soms<br />

groepjes jonger<strong>en</strong> aan kwam<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>.<br />

Sommig<strong>en</strong> war<strong>en</strong> van de trein<br />

gesprong<strong>en</strong> in Bunnik, ander<strong>en</strong><br />

war<strong>en</strong> te voet gevlucht uit Duitsland.<br />

Ook zij kreg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> plekje bij<br />

ons." Het lukte niet altijd om de<br />

ontsnapte gevang<strong>en</strong><strong>en</strong> uit hand<strong>en</strong><br />

van de Duitsers te houd<strong>en</strong>. "Zes<br />

stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit Rotterdam kwam<strong>en</strong><br />

aanlop<strong>en</strong> vanuit Zeist. Ik fietste<br />

vlak daarvoor vanuit Zeist naar huis<br />

- als 17-jarig meisje kon ik dat veilig<br />

do<strong>en</strong> - <strong>en</strong> ik zag Duitsers in het bos<br />

ligg<strong>en</strong>."<br />

E<strong>en</strong>maal thuis waarschuwde<br />

Willemijn mete<strong>en</strong> de stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />

"Ze verstopt<strong>en</strong> zich op de hooizolder<br />

van het koetshuis. Helaas<br />

zag<strong>en</strong> die moff<strong>en</strong> de fiets van e<strong>en</strong><br />

van die jong<strong>en</strong>s staan <strong>en</strong> ze rok<strong>en</strong><br />

onraad. Mijn vader zei nog dat het<br />

zijn fiets was <strong>en</strong> om dat te bewijz<strong>en</strong><br />

moest hij er e<strong>en</strong> rondje op fiets<strong>en</strong><br />

van die Duitsers. Dat deed hij."<br />

Toch war<strong>en</strong> de Duitsers niet overtuigd.<br />

"Ik zie het nog voor me, één<br />

voor één werd<strong>en</strong> die Rotterdamse<br />

stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> letterlijk van de zolder<br />

gegooid. Gelukkig was mijn zus<br />

zo slim geweest om hun adres op<br />

te schrijv<strong>en</strong>, zodat we hun ouders<br />

kond<strong>en</strong> inlicht<strong>en</strong>."<br />

2 mei 2012<br />

Niënhof als onderduikadres<br />

"Eén voor één wer-<br />

d<strong>en</strong> die Rotterdamse<br />

stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de zolder<br />

gegooid."<br />

Tor<strong>en</strong>wachters…<br />

BUNNIK - Bunnikers hield<strong>en</strong><br />

tijd<strong>en</strong>s de Tweede Wereldoorlog<br />

's nachts 'tor<strong>en</strong>wacht' op de tor<strong>en</strong><br />

van de RK Barbarakerk, om<br />

hun dorp op tijd te kunn<strong>en</strong> alarmer<strong>en</strong><br />

bij mogelijk neerstort<strong>en</strong>de<br />

vliegtuig<strong>en</strong> <strong>en</strong> bomm<strong>en</strong> die<br />

werd<strong>en</strong> afgeworp<strong>en</strong>. Dit blijkt<br />

uit docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit het streekarchief<br />

in Wijk bij Duurstede <strong>en</strong><br />

uit verhal<strong>en</strong> van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die tijd<strong>en</strong>s<br />

de oorlogsperiode in Bunnik<br />

woond<strong>en</strong>.<br />

Idee achter de Tor<strong>en</strong>wacht was<br />

de geme<strong>en</strong>te goed te kunn<strong>en</strong> overzi<strong>en</strong>,<br />

zodat onraad direct gemeld<br />

kon word<strong>en</strong> <strong>en</strong> er hulp gebod<strong>en</strong><br />

kon word<strong>en</strong>. Zo was het 'bij hoorbaar<br />

motorgeronk van vliegtuig<strong>en</strong><br />

noodig, terstond naar buit<strong>en</strong><br />

te gaan'. Ook moest één van de<br />

wachthebb<strong>en</strong>de person<strong>en</strong> om de<br />

vijf minut<strong>en</strong> naar buit<strong>en</strong> gaan om<br />

de geme<strong>en</strong>te te overzi<strong>en</strong>. Het zicht<br />

was over het algeme<strong>en</strong> zo'n vijf<br />

kilometer. Daarbij werd gebruik<br />

gemaakt van e<strong>en</strong> 'zoekinstrum<strong>en</strong>t<br />

met vizier'.<br />

'De wacht heeft uitsluit<strong>en</strong>d t<strong>en</strong><br />

doel, om ingeval er vliegtuig<strong>en</strong><br />

neerstort<strong>en</strong> of bomm<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />

afgeworp<strong>en</strong>, dit aan het Hoofd van<br />

d<strong>en</strong> Luchtbeschermingsdi<strong>en</strong>st te<br />

meld<strong>en</strong>. De di<strong>en</strong>st kan dan direct<br />

de noodige maatregel<strong>en</strong> nem<strong>en</strong><br />

om hulp te verle<strong>en</strong><strong>en</strong>', zo schreef<br />

burgemeester A. Nijland.<br />

In de winter was de di<strong>en</strong>st van<br />

20.00 tot 7.00 uur; in de zomer van<br />

22.00 tot 7.00 uur. Tijd<strong>en</strong>s die ur<strong>en</strong><br />

war<strong>en</strong> er altijd twee person<strong>en</strong> op<br />

de tor<strong>en</strong>. Zo liep Adri (Adriaan)<br />

Mol<strong>en</strong>aar, in die oorlogsjar<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />

zeer goede bek<strong>en</strong>de van Sinterklaas,<br />

PvdA-raadslid <strong>en</strong> woonachtig<br />

op de Gro<strong>en</strong>eweg, steevast sam<strong>en</strong><br />

met Piet de Winter, van de elektriciteitszaak<br />

op de Dorpsstraat, wacht.<br />

Anja Antheunis-Mol<strong>en</strong>aar, de teg<strong>en</strong>woordig<br />

in Nijmeg<strong>en</strong> won<strong>en</strong>de<br />

dochter van de in 1974 overled<strong>en</strong><br />

Adri Mol<strong>en</strong>aar, kan zich nog herinner<strong>en</strong><br />

dat haar vader in de oorlogsjar<strong>en</strong><br />

tor<strong>en</strong>wacht liep: "Er werd<br />

nauwelijks over gesprok<strong>en</strong>, maar ik<br />

weet nog wel dat het in de winter<br />

bov<strong>en</strong>op de tor<strong>en</strong> heel koud kon<br />

zijn. Ook weet ik nog dat hij vertelde<br />

dat ze hun behoeft<strong>en</strong> maar over<br />

de rand van de tor<strong>en</strong> ded<strong>en</strong>."<br />

Plicht<br />

Waarschijnlijk stond<strong>en</strong> niet alle<br />

Bunnikers te trappel<strong>en</strong> om Tor<strong>en</strong>wacht<br />

te zijn. Of nam<strong>en</strong> het misschi<strong>en</strong><br />

niet altijd ev<strong>en</strong> nauw. Burgemeester<br />

Nijland probeerde in e<strong>en</strong><br />

brief van 16 juli 1942 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te<br />

wijz<strong>en</strong> op het nut: "Mij is geblek<strong>en</strong>,<br />

dat bij de ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> nog niet<br />

voldo<strong>en</strong>de wordt ingezi<strong>en</strong>, het nut<br />

van de wacht op d<strong>en</strong> tor<strong>en</strong>. Lat<strong>en</strong><br />

de person<strong>en</strong>, die de wacht betrekk<strong>en</strong>,<br />

er toch van doordrong<strong>en</strong> zijn,<br />

dat zij daar staan voor de bescherming<br />

van het lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> het goed van<br />

hun medeburgers.'<br />

Er werd str<strong>en</strong>g gecontroleerd<br />

<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die hun taak probeerd<strong>en</strong><br />

te ontlop<strong>en</strong>, werd<strong>en</strong> gestraft.<br />

Zo schreef Nijland e<strong>en</strong>s: "Bij controle<br />

van de wacht op de tor<strong>en</strong> is<br />

geblek<strong>en</strong>, dat twee wachtloopers<br />

te vroeg naar huis zijn gegaan. Het<br />

zal all<strong>en</strong> duidelijk zijn, dat hieruit<br />

spreekt e<strong>en</strong> groot gemis aan<br />

verantwoordelijkheidsbesef. De<br />

betreff<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> dan ook hun<br />

straf niet ontgaan. Ik wil nogmaals<br />

e<strong>en</strong> waarschuwing do<strong>en</strong> hoor<strong>en</strong>:<br />

hij die zich op e<strong>en</strong>igerlei wijze onttrekt<br />

aan zijn plicht in deze, zal onverbiddelijk<br />

word<strong>en</strong> gestraft."<br />

Boetes<br />

Toch lijk<strong>en</strong> deze str<strong>en</strong>ge woord<strong>en</strong><br />

niet het gew<strong>en</strong>ste resultaat<br />

op te lever<strong>en</strong>. Er werd<strong>en</strong> boetes<br />

ingevoerd. Op e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>dmaking<br />

schreef Nijland: 'Ik wil langs dez<strong>en</strong><br />

weg bek<strong>en</strong>dheid gev<strong>en</strong> aan het feit,<br />

dat ingevolge het veronachtzam<strong>en</strong><br />

van de plicht<strong>en</strong> met betrekking tot<br />

de tor<strong>en</strong>wacht, thans boet<strong>en</strong> van f<br />

50,-- <strong>en</strong> f 25,-- zijn opgelegd.'<br />

Of er werd gestraft met extra<br />

wacht. Zo schreeft Nijland op e<strong>en</strong><br />

andere bek<strong>en</strong>dmaking: "Door de<br />

controle, uitgeoef<strong>en</strong>d op de Tor<strong>en</strong>wacht,<br />

valt vast te stell<strong>en</strong>, dat nog<br />

niet de vereischte zorg daaraan<br />

wordt besteed. Zoo moest<strong>en</strong> in de<br />

laatste dag<strong>en</strong> weer bij vier wachters<br />

e<strong>en</strong> proces-verbaal word<strong>en</strong> opgemaakt.<br />

Deze zelfde dorpsg<strong>en</strong>oot<strong>en</strong><br />

moest<strong>en</strong> voor straf extra wacht<br />

do<strong>en</strong>. Vooral in tijd<strong>en</strong> als deze,<br />

moet de waarde van de Tor<strong>en</strong>wacht<br />

niet word<strong>en</strong> onderschat."<br />

Inwoners die echt niet in staat<br />

war<strong>en</strong> om als Tor<strong>en</strong>wacht te funger<strong>en</strong>,<br />

moest<strong>en</strong> e<strong>en</strong> schriftelijke verklaring<br />

van hun (huis)arts kunn<strong>en</strong><br />

overlegg<strong>en</strong>.<br />

Boerderij de Niënhof in Bunnik was in de oorlog voor vel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> toevluchtsoord.<br />

Foto: Archief Willemijn Blitterswijk, 1985.<br />

Schuilkelder<br />

Die hooizolder was voor vele ander<strong>en</strong><br />

wel e<strong>en</strong> veilige hav<strong>en</strong>. "Ons<br />

eig<strong>en</strong> gezin bestond al uit elf person<strong>en</strong>,<br />

dus in huis was niet veel plaats<br />

meer. Op e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t<br />

hadd<strong>en</strong> we ook nog e<strong>en</strong> aantal<br />

evacués. Twee predikantsdochtertjes<br />

uit Zeeland, twee mann<strong>en</strong> uit<br />

Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, Cor van 13 uit Bunnik<br />

<strong>en</strong> e<strong>en</strong> neef uit Amsterdam."<br />

E<strong>en</strong> van de broers Blitterswijk<br />

was handig <strong>en</strong> bedacht e<strong>en</strong> manier<br />

om nog meer veiligheid te garander<strong>en</strong>.<br />

"Aleid bouwde e<strong>en</strong> schuilkelder<br />

in het bos achter de boer-<br />

Koud<br />

Bov<strong>en</strong>op de tor<strong>en</strong> kon het flink<br />

koud zijn. Op 17 oktober 1941 verzocht<br />

waarnem<strong>en</strong>d burgemeester<br />

van Bunnik H.J. van de Vecht de<br />

Provinciale Utrechtsche Electriciteitsmaatschappij<br />

NV in Utrecht<br />

dan ook 'e<strong>en</strong> toewijzing te will<strong>en</strong><br />

verstrekk<strong>en</strong> voor het verbruik van<br />

electrische stroom voor verwarming<br />

op d<strong>en</strong> tor<strong>en</strong> van de R.K. Kerk, te<br />

Bunnik, waar de Uitkijkdi<strong>en</strong>st van<br />

de luchtbescherming regelmatig<br />

van 20.00 tot 6.00 uur wacht moet<br />

houd<strong>en</strong>. Het is niet mogelijk, de<br />

wachtruimte op andere wijze dan<br />

electrisch te verwarm<strong>en</strong>.'<br />

Granaat<br />

Het is niet bek<strong>en</strong>d of <strong>en</strong> hoeveel<br />

nut de Tor<strong>en</strong>wacht daadwerkelijk<br />

heeft gehad. In het streekarchief<br />

bevindt zich één rapport van de geme<strong>en</strong>tepolitie,<br />

waaruit het functioner<strong>en</strong><br />

van de tor<strong>en</strong>wacht blijkt. E<strong>en</strong><br />

geme<strong>en</strong>teveldwachter meldt daarin<br />

op 3 oktober 1942 dat hem 'op d<strong>en</strong><br />

derij. Onder de conifer<strong>en</strong> groef hij<br />

e<strong>en</strong> groot gat met e<strong>en</strong> achteruitgang<br />

voor geval van nood. Zodra<br />

er onraad gerok<strong>en</strong> werd, krop<strong>en</strong><br />

de jong<strong>en</strong>s daarin. Ik b<strong>en</strong> er vaak<br />

geweest om et<strong>en</strong> te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ze lag<strong>en</strong><br />

op stro <strong>en</strong> je kon er niet staan.<br />

Na de oorlog wilde de boswachter<br />

de kelder helaas weg hebb<strong>en</strong>."<br />

Razzia à la Putt<strong>en</strong><br />

Eind '44 werd<strong>en</strong> drie broers opgeroep<strong>en</strong><br />

om de spoorlijn te herstell<strong>en</strong>.<br />

Blitterswijk: "Mijn vader<br />

weigerde natuurlijk. Het mooie<br />

was dat mijn broers mede verant-<br />

tweed<strong>en</strong> October 1942 omstreeks<br />

23 uur per telefoon door d<strong>en</strong> luchtbeschermingsdi<strong>en</strong>st<br />

(tor<strong>en</strong>wacht),<br />

alhier, werd medegedeeld, dat e<strong>en</strong><br />

granaat, vermoedelijk van het Duitsche<br />

afweergeschut, in de woning<br />

van Willem de Wit, veehouder, won<strong>en</strong>de<br />

alhier, Achterdijk no: 29, was<br />

terecht gekom<strong>en</strong>.' Hij vervolgde:<br />

'Nadat ik U onmiddellijk met dit<br />

bericht in k<strong>en</strong>nis had gesteld, heb<br />

ik mij derwaarts begev<strong>en</strong> <strong>en</strong> zag<br />

dat e<strong>en</strong> vermoedelijk-niet-ontplofte<br />

granaat (z.g. blindganger) door<br />

het dak van de woning van de Wit,<br />

voornoemd, was geslag<strong>en</strong>, teg<strong>en</strong><br />

de binn<strong>en</strong>zijde van d<strong>en</strong> voorgevel<br />

<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s door de zolder in het<br />

woonvertrek <strong>en</strong> door d<strong>en</strong> vloer in<br />

d<strong>en</strong> grond was verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>.' Persoonlijke<br />

ongelukk<strong>en</strong> ded<strong>en</strong> zich<br />

niet voor, omdat de bewoners zich<br />

in e<strong>en</strong> andere kamer bevond<strong>en</strong>. De<br />

bewoners zijn door de veldwachter<br />

ondergebracht bij buurman H.<br />

Peek. (MD)<br />

Ode aan de Tor<strong>en</strong>wacht<br />

De Tor<strong>en</strong>wacht<br />

Houdt iedr<strong>en</strong> nacht<br />

Getrouw de wacht.<br />

Bunnik slaapt<br />

De wachter waakt<br />

En vecht met Klaas Vaak.<br />

Na iedere minuut of vijf<br />

Zijn z'n be<strong>en</strong><strong>en</strong> aardig stijd,<br />

Dan staat hij op<br />

En bedekt z'n kop,<br />

(Want in het middernachtlijk uur<br />

Is het zoo hoog nog erg guur).<br />

Hij speurt dan buit<strong>en</strong> in het rond<br />

Of nerg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> vuurtje blonk<br />

Gemaakt door e<strong>en</strong> misdadige hand<br />

Of e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>t uit e<strong>en</strong> ander land.<br />

Zoo wacht hij over wel <strong>en</strong> wee<br />

En Bunniks burgers zijn tevrêe<br />

Eén ding nog voor ik hier besluit<br />

De sigar<strong>en</strong> zijn de mode uit,<br />

Maar kan nu niet, voor wat vertier<br />

De wacht gelaafd word<strong>en</strong> met bier??<br />

't Is toch voor de geme<strong>en</strong>schap, niet?<br />

Wees dan ook zoo karig niet.<br />

De wachter legt zijn schrijfwerk neer<br />

Van 't tur<strong>en</strong> do<strong>en</strong> z'n oog<strong>en</strong> zeer.<br />

De wachters<br />

Tor<strong>en</strong>kraai <strong>en</strong> Co<br />

Bron: Streekarchief<br />

19<br />

woordelijk war<strong>en</strong> voor het slop<strong>en</strong><br />

van de spoorweg. Ze zat<strong>en</strong> bij de<br />

ondergrondse <strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> bomm<strong>en</strong><br />

op de spoorlijn gelegd." De Duitsers<br />

blev<strong>en</strong> langskom<strong>en</strong> voor de broers,<br />

maar elke keer wist<strong>en</strong> de jong<strong>en</strong>s<br />

zich op tijd te verschuil<strong>en</strong>. "Op e<strong>en</strong><br />

gegev<strong>en</strong> mom<strong>en</strong>t zei die Duitser:<br />

'Als ze er morg<strong>en</strong> niet zijn, stek<strong>en</strong><br />

we de hele boel in de fik!' Achteraf<br />

heb ik gehoord dat mijn broer Kees<br />

van plan was om de Duitsers overhoop<br />

te schiet<strong>en</strong> als ze de boerderij<br />

echt in de fik zoud<strong>en</strong> stek<strong>en</strong>. Gelukkig<br />

is dat nooit gebeurd, want<br />

dan hadd<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> razzia zoals in<br />

Putt<strong>en</strong> gehad hier."<br />

Dat haar broers bij de ondergrondse<br />

zat<strong>en</strong>, maakte de oorlog<br />

voor het gezin nog spann<strong>en</strong>der.<br />

Twee broers, Kees <strong>en</strong> Aleid, zijn<br />

werkelijk opgepakt weg<strong>en</strong>s het<br />

verspreid<strong>en</strong> van illegale blaadjes<br />

<strong>en</strong> naar Utrecht gebracht. "Gelukkig<br />

was Aleid welbespraakt <strong>en</strong> wist<br />

hij de Duitsers ervan te overtuig<strong>en</strong><br />

dat hun bronn<strong>en</strong> vals war<strong>en</strong>. E<strong>en</strong><br />

week later war<strong>en</strong> ze weer thuis.<br />

Dat was de spann<strong>en</strong>dste week."<br />

Voor Willemijn war<strong>en</strong> de oorlogsjar<strong>en</strong><br />

spann<strong>en</strong>d, maar niet<br />

altijd in negatieve zin. "Het was<br />

heel interessant wat er allemaal<br />

gebeurde. Pas achteraf hoorde <strong>en</strong><br />

las ik van de vreselijke ding<strong>en</strong> die<br />

zich in de kamp<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> afgespeeld.<br />

Ik b<strong>en</strong> heel dankbaar dat al<br />

mijn broers het hebb<strong>en</strong> overleefd."<br />

(AC)<br />

Dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king bij<br />

monum<strong>en</strong>t vlieg<strong>en</strong>ier<br />

Beverweerd<br />

WERKHOVEN - Het wordt e<strong>en</strong><br />

mooie traditie, de 4 mei herd<strong>en</strong>king<br />

bij het monum<strong>en</strong>t van de in<br />

de Tweede Wereldoorlog getroff<strong>en</strong><br />

vlieg<strong>en</strong>ier Régis Charles Deleuze<br />

aan de Laan op landgoed<br />

Beverveerd. Op vrijdagavond 4 mei<br />

om 19:45 uur is het verzamel<strong>en</strong> bij<br />

de ingang van Kasteel Beverweerd.<br />

Rond de klok van 19:50 uur vertrekt<br />

vanaf het hek de Stille Tocht richting<br />

de ged<strong>en</strong>kste<strong>en</strong>. Ook dit jaar<br />

zal e<strong>en</strong> erewacht van de vrijwillige<br />

brandweer aanwezig zijn. Vlieg<strong>en</strong>d<br />

Museum Seppe zal na de 2 minut<strong>en</strong><br />

stilte e<strong>en</strong> eresaluut br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> door<br />

over het monum<strong>en</strong>t <strong>en</strong> de Laan te<br />

scher<strong>en</strong>. Na de 2 minut<strong>en</strong> stilte <strong>en</strong><br />

de volkslieder<strong>en</strong> is het mogelijk om<br />

bloem<strong>en</strong> bij de ged<strong>en</strong>kste<strong>en</strong> te legg<strong>en</strong>.<br />

(KJ)<br />

Dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king<br />

Langbroek<br />

LANGBROEK - Op de begraafplaats<br />

achter de Nederlands<br />

Hervormde Kerk aan de Brink<br />

zal op vrijdag 4 mei de jaarlijkse<br />

dod<strong>en</strong>herd<strong>en</strong>king plaatsvind<strong>en</strong>.<br />

Het programma is als<br />

volgt:<br />

19.40 uur Opstelling erehaag<br />

brandweer<br />

19.45 uur Ontvangst College <strong>en</strong><br />

g<strong>en</strong>odigd<strong>en</strong><br />

19.45 - 19.54 uur Luid<strong>en</strong><br />

kerkklokk<strong>en</strong><br />

19.54 - 19.57 uur Krans legg<strong>en</strong><br />

door Geme<strong>en</strong>te bestuur<br />

Bloemstuk legg<strong>en</strong> door<br />

4 mei comité<br />

Bloem<strong>en</strong> legg<strong>en</strong> door familie<br />

De Bloois<br />

Bloem<strong>en</strong> legg<strong>en</strong> door kinder<strong>en</strong><br />

van de schol<strong>en</strong><br />

19.57 - 19.58 uur Voordrag<strong>en</strong><br />

gedicht<br />

19.58 - 20.00 uur 'Last Post'<br />

20.00 - 20.02 uur Stilte<br />

20.02 - 20.07 uur<br />

Herd<strong>en</strong>kingswoord<br />

20.08 - 20.10 uur Zing<strong>en</strong> van<br />

het Wilhelmus<br />

20.10 uur Bloemstukk<strong>en</strong> legg<strong>en</strong><br />

door aanwezig<strong>en</strong>

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!