Woonproblematiek van begeleid zelfstandig wonende jongeren

Woonproblematiek van begeleid
zelfstandig wonende jongeren
Voorzieningen die Begeleid Zelfstandig Wonen aanbieden, klagen al geruime tijd de
woonproblematiek waarmee zij geconfronteerd worden, aan. In onderstaand artikel belichten
we drie initiatieven die samen met de jongeren die begeleid zelfstandig wonen
de handen uit de mouwen steken om zelf iets aan deze huisvestingsproblemen te doen.
‘Woonzinnig in zicht’ is een recent opgestart onderzoek in Oost-Vlaanderen die samen
met deze jongeren hun huisvestingssituatie in beeld brengt. ‘Ik huur te duur’ is een project
van vzw Cirkant, in het kader van het jongerenforum Kempen, waarbij jongeren zelf
hun wooneisen formuleren in het kader van lokale verkiezingen. Studio-xl is een project
van vzw Stappen dat binnen de voorziening een antwoord zoekt op de woonproblemen
waarmee men te maken krijgt, streeft naar duurzaam en kwaliteitsvol wonen en structurele
wijzigingen en correcties van de reguliere woningmarkt niet uit het oog verliest.
Woonzinnig in zicht
Valérie Carrette, Preventiecel Gent-Eeklo
Niek Vermandere, Preventieteam Bijzondere Jeugdbijstand Oost-Vlaanderen
Inleiding
In dit artikel stelt de preventie
Bijzondere Jeugdbijstand van de
regio Oost-Vlaanderen graag het
project ‘Woonzinnig’ voor; een
project dat de huisvestingssituatie
van jongeren die begeleid
zelfstandig wonen onder de aandacht
brengt. Dit project ontstond
naar aanleiding van de
regionale omgevingsanalyse
waarin duidelijke signalen in verband
met huisvesting tot uiting
kwamen. In het bijzonder de huisvesting
van jongeren die begeleid
zelfstandig wonen vroeg om specifieke
aandacht. Die vaststelling
leidde tot het project ‘Woonzinnig’.
Het project legde een lange weg
af en is nog volop in ontwikkeling.
In dit artikel lichten we alvast de
verschillende facetten van het
project toe. We hebben niet de
bedoeling om in deze voorstelling
al met concrete resultaten en
bevindingen uit te pakken. Daarvoor
wordt nog te druk gewerkt
aan het verzamelen en verwerken
van de verschillende informatiebronnen.
In een later stadium
zullen we dit wel doen. Maar nu
terug naar het begin met de omgevingsanalyse.
De omgevinganalyse:
aandacht voor
huisvesting
“Verscheidene gemeenten in
Oost-Vlaanderen hebben veel
oude en weinig comfortabele
woningen”, “huisvesting van een
slechte kwaliteit treft vooral mensen
met beperkte financiële
draagkracht”, “de diensten die
begeleid zelfstandig wonen organiseren,
vragen aandacht voor de
moeilijke, want te dure huisvesting
voor alleenwonende jongeren”.
Dit zijn enkele risicofactoren die,
eind 2004, met betrekking tot het
thema ‘huisvesting en woonom-
54 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

geving’ in de omgevingsanalyse
van het preventieteam BJB Oost-
Vlaanderen te lezen zijn. De huisvestingsproblematiek,
in het bijzonder
voor jongeren die begeleid
zelfstandig wonen, die uit de
omgevingsanalyse bleek, was
voldoende belangrijk voor de
preventiecel Gent-Eeklo om
‘huisvesting’ als een prioritair
werkthema voorop te stellen. Te
meer omdat een degelijke huisvesting
zowel een sociaal grondrecht
als een recht van kinderen
(IVRK, artikel 27) is. De preventiecel
stelde zich tot doel het
publiek te sensibiliseren over de
problematische huisvestingssituatie
van jongeren die begeleid
zelfstandig wonen, deze problemen
te signaleren aan intermediairen
en beleidsverantwoordelijken,
en gerichte acties op te
zetten in samenwerking met andere
partners.
Aanvankelijk werden de voorzieningen
binnen de Bijzondere
Jeugdbijstand in de provincie
Oost-Vlaanderen die begeleid
zelfstandig wonen aanbieden,
aangeschreven om de knelpunten
die zich met betrekking tot
huisvesting van deze doelgroep
stellen, gedetailleerder in kaart te
brengen. Uit deze bevraging
bleek dat jongeren die begeleid
zelfstandig wonen met specifieke
problemen geconfronteerd worden
die hun kwetsbaarheid op de
huisvestingsmarkt vergroot. Bovendien
bleek dat de huisvestingsproblematiek
van deze jongeren
zich niet enkel stelt in een
grootstedelijke context; gelijkaardige
problemen werden ook
vastgesteld in een aantal kleinere
steden en gemeenten in de provincie
Oost-Vlaanderen. Dit leidde
tot een nota die de kansen en
bedreigingen ten aanzien van de
huisvestingssituatie van jongeren
die begeleid zelfstandig wonen,
inventariseert.
Echter, geïnspireerd door het
participatieparadigma, luidde
steeds uitdrukkelijker de vraag
om het – voor velen onbekende -
perspectief van jongeren die
begeleid zelfstandig wonen een
gelijkwaardige plaats te geven in
het debat over huisvesting.
Meteen borrelden vele vragen op:
“Hoe ervaren jongeren die begeleid
gaan wonen de zoektocht
naar een woonst?”, “Welke zijn de
knelpunten die zich tijdens deze
zoektocht voordoen, en welke
zijn de positieve ervaringen van
jongeren?”, “Hoe betaalbaar is dit
‘jong wonen’ voor jongeren?”,
“Hoe ervaren jongeren de prijskwaliteitverhouding
van hun
woonst?”, “Hoe beleven deze
jongeren het alleen wonen?”,
“Van wie krijgen ze ondersteuning?”,
“Wat is de betekenis van
begeleiding in dit ‘begeleid wonen’?”,
…
Het project ‘woonzinnig’
was geboren…
O v e r w i e g a a t h e t ?
Het preventieteam BJB Oost-
Vlaanderen en de preventiecel
Gent-Eeklo (later uitgebreid tot
alle Oost-Vlaamse preventiecellen)
gingen de uitdaging aan om
de woonsituatie en –omgeving te
belichten vanuit het perspectief
van 17- tot 21-jarigen die begeleid
wonen. Hierbij beperkten we
ons tot die jongeren die begeleid
wonen in de provincie Oost-
Vlaanderen.
Zowel via voorzieningen uit de
Bijzondere Jeugdbijstand als uit
het Algemeen Welzijnswerk wer-
den de jongeren die begeleid
wonen, uitgenodigd om aan het
project ‘Woonzinnig’ deel te nemen.
Het intersectorale karakter van
het project is een uitdrukkelijke
keuze om een sectoroverschrijdend
zicht te krijgen op de huisvestingssituatie
en –problematiek
van jongeren die begeleid wonen,
en wordt ervaren als een reële
meerwaarde.
Zicht op ‘jong wonen’: meerdere
facetten, meerdere methodes
Een brainstorm over het thema
“jongeren die begeleid wonen en
hun huisvesting” maakte snel
duidelijk dat de huisvestingsproblematiek
en de woonsituatie van
deze jongeren veel verschillende
facetten kent. Om hier inzicht in
te verwerven zou het noodzakelijk
zijn om gebruik te maken van
diverse, elkaar aanvullende methodes
van dataverzameling.
Enerzijds wilden we via een onderzoek
met een vragenlijst en
een interview zicht krijgen op het
verloop en de beleving van de
zoektocht naar een woonst, op
de begeleiding en de ondersteuning
bij deze zoektocht, op de
woonsituatie en -omgeving van
jongeren die begeleid wonen en
op hoe jongeren het alleen wonen
ervaren. Anderzijds vonden
we het noodzakelijk jongeren die
begeleid wonen, de ruimte te
bieden om zonder een gestandaardiseerd
kader van een vragenlijst
of een interview hun beleving
van hun woonsituatie en –
omgeving en/of hun ervaringen
met het begeleid wonen uit te
drukken. Om deze openheid te
creëren en jongeren de tijd en de
ruimte te geven om hun eigen
ideeën, visies, meningen, ervaringen
volwaardig tot expressie te
brengen, werd gekozen voor het
JG. 22 - 2006 - nr. 3 55
agora

gebruik van foto en video als
bronnen van dataverzameling.
Deze keuze leidde tot twee projectdelen:
‘Jong wonen in woorden’,
en ‘Jong wonen in beeld’.
Beide projectdelen sluiten nauw
op elkaar aan en zijn erg aanvullend.
Ze dragen bij tot en sluiten
aan op de verschillende competenties
van jongeren om hun
visie, meningen, beleving over
hun woonsituatie en –omgeving
te uiten.
De combinatie van diverse methodes
stelt jongeren in staat om
op een verscheidenheid aan manieren
aan het project ‘Woonzinnig’
deel te nemen. Door gebruik
te maken van verschillende informatie-
en kennisdragers (vormen
van ‘woord’ en ‘beeld’),
wordt het bovendien mogelijk
een beter inzicht te krijgen in de
verscheidene facetten van huisvesting
zoals jongeren die begeleid
wonen die ervaren.
Kortom, kennis en informatie
verzamelen op verschillende
manieren, leidt tot een meerdimensionaal
beeld van de woonsituatie
en -omgeving van jongeren
die begeleid wonen en draagt
uitdrukkelijk bij tot de participatie(kansen)
van de doelgroep.
Focus op ‘Jong
wonen in woorden’
In een samenwerkingsverband
tussen het preventieteam Bijzondere
Jeugdbijstand Oost-
Vlaanderen en het Centrum voor
Bevolkings- en Gezinsstudie
(CBGS) werd een onderzoek
opgezet naar de kenmerken van
de leefsituatie, de woonsituatie
en de woonomgeving van jongeren
die begeleid wonen. Dit gebeurde
via een vragenlijst die
peilde naar de kenmerken van de
leef- en woonsituatie en de
woonomgeving en/ of via een
interview waarin de focus lag op
de verschillende aspecten van de
zoektocht naar een woonst en
het alleen wonen werden bevraagd.
Voor de afname van de vragenlijst
en het interview werd beroep
gedaan op studenten van het
departement sociaalagogisch
werk van de Hogeschool Gent.
Ter voorbereiding van de studenten
werd voorzien in een opleidingsvoormiddag.
Tijdens deze
voormiddag lichtte een begeleider
van een voorziening begeleid
zelfstandig wonen het begeleid
wonen toe, werd het project
‘Woonzinnig’ gekaderd en werden
de onderzoeksinstrumenten
nauwkeurig besproken. Een uitgebreide
‘handleiding voor de
interviewers’ met tips, aandachtspunten
en richtlijnen voor
het afnemen van de vragenlijst en
het interview diende ter ondersteuning.
De participatie van
studenten aan het onderzoeksluik
kan beschouwd worden als een
beperkte vorm van peerresearch
(zie Carrette, 2003), d.i. een onderzoeksmethode
waarbij jongeren
als ervaringsdeskundigen zelf
de onderzoeksgegevens verschaffen
door leeftijds- en/of
lotgenoten te bevragen over een
bepaald onderwerp. De student -
interviewers zijn immers jongeren
uit dezelfde leeftijdscategorie als
de onderzoeksdoelgroep waarvan
een gedeelte zich zeer waar-
schijnlijk op dezelfde huisvestingsmarkt
situeert.
De toeleiding van de jongeren
gebeurde door de voorzieningen
die begeleid wonen aanbieden.
Daartoe werd vooraf een informatievoormiddag
georganiseerd
en werd een flyer voor de jongeren
ontwikkeld die het project en
het onderzoek in eenvoudige taal
toelichtte. Zo wisten ook jongeren
wat hun engagement tot
deelname aan het onderzoeksluik
van het project zou inhouden.
Participatie aan het onderzoek
was vrijwillig, en bijzondere aandacht
ging uit naar de privacy van
de jongeren die zich voor deelname
aan het onderzoek aanmeldden.
De jongeren beslisten
zelf of hun contactgegevens aan
de student werden doorgegeven,
dan wel dat een afspraak met de
student via de begeleider werd
geregeld. Ook de plaats waar de
vragenlijst en het interview zouden
worden afgenomen werd
bepaald door de jongere. Iedere
jongere die aan het onderzoek
deelnam door het invullen van
een vragenlijst en het doen van
een interview kreeg 15 euro; de
jongeren die enkel een vragenlijst
invulden kregen 7 euro.
In totaal vulden 69 jongeren die
begeleid wonen een vragenlijst in;
van 34 van deze jongeren werd
ook een interview afgenomen. De
analyses van het onderzoeksmateriaal
leveren nieuwe, waardevolle
inzichten in de huisvestingsproblematiek
van jongeren
die begeleid zelfstandig wonen
op, en brengen verschillende
aspecten van de kwetsbaarheid
56 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

van deze jongeren op de huisvestingsmarkt
in zicht.
Focus op ‘Jong
wonen in beeld’
“Een beeld zegt soms meer dan
duizend woorden”… Dit bracht
ons bij twee actuele mediavormen,
namelijk fotografie en film
om de woonsituatie en de beleving
van het ‘jong wonen’ in beeld
te brengen. Immers, jongeren de
kans geven zich via een gestandaardiseerde
vragenlijst en/of via
een interview uit te drukken over
hun woonsituatie en –omgeving
is een zeer gebruikelijke en
waardevolle manier van onderzoek,
maar kent ook beperkingen.
Eén van de belangrijkste beperkingen
is dat de vraagstelling en
de doelstellingen van de onderzoeker
het onderzoeksinstrument
domineert (Verschelden, 2002).
Daarnaast legt de verzamelde
informatie ook een lange weg af:
van de opstellers van de vragenlijst
en een topiclijst, langs de
interviewer, en de verwerker van
de onderzoeksgegevens waardoor
het ‘volwassenenperspectief’
dominant blijft. Daarom werd
besloten om op zoek te gaan
naar een manier van dataverzameling
die nog dichter bij de
jongere aansloot, en een aanvullend
beeld brengt op de woonsituatie
en het alleen wonen van
jongeren die begeleid zelfstandig
wonen. Fotografie en film zijn
media bij uitstek die aansluiten bij
de leefwereld van jongeren. Beide
zijn instrumenten waarmee
jongeren op een creatieve manier
kunnen tonen hoe zij hun woonsituatie
en het begeleid zelfstandig
wonen op jonge leeftijd ervaren.
Het projectdeel ‘jong wonen in
beeld’ werd ingeleid via een in-
formatiemoment voor de voorzieningen
van de Bijzondere
Jeugdbijstand en het Algemeen
Welzijnswerk die begeleid zelfstandig
wonen aanbieden. Hierbij
ging veel aandacht uit naar het
recht op privacy van de jongeren.
Opnieuw werden de jongeren
door de begeleiders van de voorzieningen
die begeleid zelfstandig
wonen organiseren, aangesproken.
Een toegankelijke flyer over
het ‘jong wonen in beeld’ diende
ter ondersteuning. Deelname aan
het projectdeel ‘jong wonen in
beeld’ was vrijwillig, maar de aan
dit projectdeel deelnemende
jongeren ondertekenden wel een
verklaring dat ze ermee akkoord
gingen dat de foto’s en/of de
video aan een ruimer publiek
zouden getoond worden.
Fotografe Lieve Blancquaert werd
aangesproken om foto’s te nemen
van de woonsituatie van de
jongeren die begeleid wonen. Ze
kreeg de opdracht om samen
met twaalf geïnteresseerde jongeren
een fotoreportage te maken
die hun leef- en woonsituatie
in beeld brengt.
Hiervoor trok de fotografe per
jongere een halve dag de tijd uit
om met de jongere te bespreken
hoe hij/zij zijn/haar woonsituatie
en/of het begeleid zelfstandig
wonen beleeft, wat hij/zij in beeld
wenst te brengen, en wat niet.
Uit de reportage werd dan, in
samenspraak met de jongere één
foto gekozen die qua inhoud en
compositie het best de woonsituatie
in beeld bracht.
Daarnaast werd geopteerd om
tien jongeren met een videocamera
hun woonsituatie en –
omgeving in beeld te laten brengen.
Dit ‘videoluik’ werd begeleid
door de vzw Ladda, een jeugd-
werkorganisatie met expertise op
het vlak van jongerenculturen en
uitgebreide ervaring met videoprojecten.
De jongeren kregen
gedurende één week een videocamera
ter beschikking waarmee
ze video-opnames van hun leef-
en woonsituatie maakten. Dit
werd begeleid door twee begeleiders
van Ladda die het project
kaderden, en de jongeren bekend
maakten met enkele basale camera-
en filmtechnieken. Halverwege
de week bezocht de Laddacrew
de jongere om de reeds
geschoten beelden te bekijken,
en eventueel bij te sturen. Op het
einde van de week werden de
video-opnames samen met de
jongere bekeken en gemonteerd
tot een kort filmfragment van
ongeveer drie minuten. Dit leverde
alvast een zeer verscheiden
en boeiende blik op de woonsituatie
en de beleving van het alleen
wonen van jongeren die begeleid
wonen!
Met de projectdoelstellingen
in zicht:
van diversiteit naar
synthese
Het project ‘Woonzinnig’ leverde
via de verscheidenheid aan aangewende
databronnen – vragenlijst,
interviews, foto’s en videoopnames
- een veelheid aan kennis
over de woonsituatie en –
omgeving van jongeren die begeleid
zelfstandig wonen. Naast een
onderzoeksrapport dat de resultaten
van het projectdeel ‘Jong
wonen in woorden’ bundelt, wordt
ook een toegankelijke publicatie
met foto’s en onderzoeksresultaten
en een signaalnota gemaakt.
Een synthese van het projectdeel
‘Jong wonen in beeld’ gebeurt via
een mobiele tentoonstelling. De
totstandkoming van de signaalno-
JG. 22 - 2006 - nr. 3 57
agora

ta en de mobiele tentoonstelling
lichten we nog even toe.
E e n w e r k g r o e p
‘ s i g n a a l n o t a ’
Met de oorspronkelijke doelstellingen
in zicht, nl. het signaleren
van knelpunten inzake de huisvesting
van jongeren die begeleid
zelfstandig wonen en het formuleren
van concrete actiepunten,
werd een werkgroep opgericht
met als taak het opstellen van
een signaalnota. De informatie en
kennis die de verschillende methodes
van gegevensverzameling
opleverden, zullen worden aangewend
om een brede visie te
krijgen op de huisvestingsproblematiek
voor jongeren die begeleid
zelfstandig wonen, en op
de kansen en beperkingen die
terzake aanwezig zijn. De werkzaamheden
van de werkgroep
moeten leiden tot een signaalnota
met realistische aanknopingspunten
tot gerichte acties. Er
werd bewust geopteerd voor een
werkgroep, samengesteld uit
mensen die tewerkgesteld zijn in
voorzieningen die, al dan niet
autonoom, begeleid zelfstandig
wonen organiseren. Om de groep
te vervolledigen werd een medewerker
aangesproken vanuit de
Afdeling Ruimtelijke Ordening,
Huisvesting, Monumenten en
Landschappen (Afd. ROHM) van
de Vlaamse Gemeenschap met
expertise over de regelgeving en
beleid met betrekking tot huisvesting.
Op die manier wordt de
kans groter dat het eindproduct
van het project ‘Woonzinnig’ voldoende
draagvlak kent.
E e n m o b i e l e
t e n t o o n s t e l l i n g
De beelden, zowel foto als film,
worden samengebracht in een
mobiele tentoonstelling. Op deze
manier kan het verzamelde materiaal
over de huisvestingssituatie
van jongeren die begeleid wonen
op meerdere plaatsen gepresenteerd
worden. Er werd gekozen
voor een oud volkswagenbusje
dat volledig wordt ingericht als
een woning, met bed, zetel,… Dit
opzet heeft naast de voordelen
van het mobiel zijn, ook een symbolische
betekenis. De onzekerheid
die de jongeren dagelijks
ervaren in hun zoektocht naar
een vaste stek, het verlangen
naar stabiliteit, wordt geconcretiseerd
door een busje, ingericht
als woning. Op een tv-scherm in
het busje worden de filmfragmenten
getoond die door en samen
met de jongeren gemaakt en
gemonteerd werden. De twaalf
foto’s worden op grote doeken
gedrukt en rond het busje aan
droogmolens opgehangen, als
was het de propere was.
Deze ‘tentoonstellingsbus’ is een
uitvalsbasis om de huisvestingssituatie
van jongeren die begeleid
zelfstandig wonen onder de aandacht
te brengen bij een ruim
publiek. Tevens is het een instrument
om de diversiteit aan
kennis over de huisvestingssituatie
en –problematiek van jongeren
die begeleid wonen op een
gevatte en herkenbare wijze te
verspreiden over de provincie.
Het is namelijk de bedoeling om
van elk bestuurlijk arrondissement
in de provincie Oost-
Vlaanderen één stad of gemeente
aan te doen en daar ons project
plaatselijk te verankeren
door samen te werken met lokale
partners, betrokken bij jongeren
en begeleid wonen. Want hoewel
begeleid wonen overal in de provincie
als een aandachtspunt
erkend wordt, willen we ruimte
laten voor het leggen van lokale
accenten in samenwerking met
lokale partners.
Tot Slot
Het project ‘Woonzinnig’ is een
project geworden waarin veel tijd,
energie en liefde is gestopt. De
samenwerking met zoveel mensen
met verschillende expertise
leidde tot een brede, doorleefde
kijk op de woonsituatie en –
omgeving van jongeren die begeleid
zelfstandig wonen. De komende
maanden werken alle
partners druk verder om in het
najaar het project ‘Woonzinnig’
voor te stellen.
De mobiele tentoonstelling in de
vorm van ons busje, zal dan al
zijn debuut gemaakt hebben.
Tijdens de Gentse Feesten wordt
de tentoonstelling tien dagen
lang opgesteld in het Baudeloopark.
Enkele toegewijde vrijwilligers
zullen daar de geïnteresseerde
bezoeker te woord staan.
De eerstvolgende keer dat onze
tentoonstellingsbus te zien zal
zijn, is op de officiële voorstelling.
Voor de precieze datum raden
we u aan om onze website
www.woonzinnig.be in de gaten
te houden.
58 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

Bibliografie
Carrette, V. (2003), Opvoedingsondersteuning
& Bijzondere
jeugdzorg. Deel II: Peer Research.
CBGS-werkdocument. Brussel:
CBGS
Verschelden, G., (2002), Opvattingen
over ‘welzijn’ en ‘begeleiding’.
Een sociaal-(ped)agogische analyse
van leerlingenbegeleiding als
exemplarisch thema in het Jeugdbeleid.
Gent: Academia Press
‘Ik huur te duur’
Valérie Carrette studeerde sociale
agogiek aan de Universiteit Gent, en
volgde een aanvullende opleiding in
de communicatiewetenschappen
aan de Universiteit Antwerpen. De
auteur werkte als wetenschappelijk
medewerkster bij het Centrum voor
Bevolkings- en Gezinsstudie (CBGS),
een Vlaamse Wetenschappelijke
Instelling, en sinds 1 april 2006 is
ze werkzaam bij het Kenniscentrum
van het departement Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin. De auteur
is ook lid van de preventiecel
Gent-Eeklo.
Magda Hooyberghs, Coördinator Ambulant Begeleidingspunt Cirkant, Turnhout
Inleiding
Deze nota kwam tot stand met inzet van het ganse
BZW-team en de BZW-jongeren die actief mee hun
steentje bijdroegen om hun wooneisen te formuleren
op het Jongerenforum Kempen naar aanleiding van de
komende gemeenteraadsverkiezingen.
Hiermee is het werk niet af: de komende periode zal
de nota verder verspreid worden in de verschillende
gemeenten, aan de politieke partijen, aan de OCMW’s,
… om het thema huisvesting voor jongeren mee op de
agenda te krijgen van o.a. het Lokaal Sociaal Beleid in
de gemeenten.
Wonen: een basisbehoefte
Wonen raakt iedereen! Het recht op wonen is een
erkend basisrecht. In de grondwet is hierover een
artikel opgenomen:
“Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.
Dit recht omvat het recht op een behoorlijke
huisvesting”. 1
In 1997 ontstond het decreet op de Vlaamse Wooncode.
De doelstelling van deze Wooncode is erop
gericht om bij te dragen tot de realisatie van het
grondrecht op menswaardig wonen.
1 Artikel 23 van de Belgische Grondwet
Niek Vermandere studeerde sociale
agogiek aan de Universiteit Gent
en is werkzaam als preventieconsulent
binnen het preventieteam Bijzondere
Jeugdbijstand, regio Oost-
Vlaanderen.
Preventie BJB Oost-Vlaanderen
Ferdinant Lousbergkaai 106 b.22
9000 Gent
Tel: 09/235 32 00
“Iedereen heeft recht op menswaardig wonen. Daartoe
moet de beschikking over een aangepaste woning, van
goede kwaliteit, in een behoorlijke woonomgeving, tegen
een betaalbare prijs en met woonzekerheid worden
bevorderd.” 2
Aanleiding om rond de huisvesting
van jongeren een project op te
zetten
Het thema wonen en huren was in het najaar van 2005
meer dan levendig op het BZW-team van Cirkant. Binnen
de capaciteit van 16 begeleidingen werden verschillende
jongeren geconfronteerd met reële of dreigende
dakloosheid. BZW-jongeren zijn niet het makkelijkste
publiek op een woonmarkt, zij worstelen met
problemen op verschillende levensdomeinen, daarom
vragen en krijgen ze net begeleiding! Het zich kunnen
handhaven in een woonsituatie is een basisvereiste
om aan andere problemen te kunnen werken. De samenleving
heeft een verantwoordelijkheid in het
scheppen van kansen voor deze jongeren. Noodgedwongen
staan ze er immers op (te) jonge leeftijd
alleen voor. Een aanbod”Begeleid Zelfstandig Wonen”in
de Bijzondere Jeugdzorg maakt deel uit van het
kansen scheppen, op die manier kunnen deze jongeren
intensief ondersteund worden. Maar om te wonen
2 Artikel 3 van het decreet op de Vlaamse Wooncode.
JG. 22 - 2006 - nr. 3 59
agora

is er geschikte huisvesting nodig: een betaalbaar aanbod
en verhuurders die zonder discriminatie en met
een zekere welwillendheid willen verhuren aan deze
jongeren.
Hier schort het vaak! … en niet in het minst dus in het
najaar 2005.
In diezelfde periode kwam op het Ambulant Begeleidingspunt
van Cirkant een oproep binnen om met
jongeren een werkgroep te vormen voor het Sociaal
Jongerenforum Kempen, rond een thema dat jongeren
aanbelangt, en waarrond een aantal eisen te formuleren
zijn in het licht van de gemeenteraadsverkiezingen
van 2006. De organisatie van dit Jongerenforum is een
initiatief van KAJ en ACV jongeren, en kadert ruimer in
de campagne”Kom uit uw kot”van de Verenigde Verenigingen.
De bedoeling was om tot april 2006 met
allerlei jongerengroepen te werken rond een zelf gekozen
thema, hier rond een”werkstuk”te leveren, om
dan op 22 april 2006 te eindigen in een heuse actiedag
waarop alle eisen van jongeren overgemaakt worden
aan politici.
---“Hoe jongeren zichzelf presenteren
bij een verhuurder
is een belangrijk sleutelmoment
om een kans te
maken op de aangeboden
huisvesting”---
Met het thema”Huisvesting van jongeren”naar het
Jongerenforum trekken, het BZW-team wilde er voor
gaan, maar niet zonder de jongeren zelf actief te betrekken.
Dit is niet evident, jongeren in BZW vormen
niet echt een groep, ze wonen elk op zich ergens in
het arrondissement. Binnen Cirkant zijn er wel geregeld
gezamenlijke vormingsactiviteiten rond thema’s
die de jongeren aanbelangen. Bovendien is huisvesting
een politiek thema dat past in een gemeentelijk
programma! Deelnemen aan het Jongerenforum is
een kans om naar buiten te komen en gezien te wor-
den! Vorming met de jongeren kan bindend werken,
hen bewuster maken, hun eigen verantwoordelijkheid
ook aanscherpen, … Zo creëren we ook kansen voor
hen om hun stem te laten horen rond hun concrete
woonsituatie.
Het project ”Huisvestingssituatie van BZWjongeren”werd
uitgeschreven en het team werd voor 2
maanden aangevuld met een halftijdse projectbegeleidster
die het programma met de jongeren intensief
kon begeleiden. Het projectopzet bevatte 2 grote luiken.
Enerzijds was er een actief participerend gedeelte
met de BZW-jongeren. Deze activiteiten worden hier
verder beschreven onder de titel”Ik huur te duur”, de
naam die de jongeren kozen voor hun project, voor
hen is dit de kern van de zaak! Anderzijds was het de
bedoeling de activiteiten, alsook de ervaringen, de
verzamelde gegevens, de knelpunten, en de geformuleerde
eisen door de jongenen, te bundelen in een
signaleringsnota die op het Jongerenforum naar het
beleid toe gelanceerd zou worden.
Jongerenwerking: “Ik huur te
duur”
I n t e r v i e w s m e t B Z W - j o n g e r e n
De projectbegeleidster stelde samen met de teambegeleider
BZW een vragenlijst op om de BZW’ers te
bevragen over hun woonsituatie. De vragen peilden
naar meningen, belevingen, naar de manier waarop er
gezocht is naar huisvesting, naar knelpunten, naar
toekomstdromen.
Een achttal jongeren hebben enthousiast meegewerkt
aan deze interviews, ze werden op video opgenomen
en verwerkt tot een compilatie om te tonen op het
Jongerenforum. Er werden eveneens foto’s gemaakt
van hun woonsituatie die verwerkt zijn in een getuigenissenboekje.
R o l l e n s p e l
Hoe jongeren zichzelf presenteren bij een verhuurder
is een belangrijk sleutelmoment om een kans te maken
op de aangeboden huisvesting. Een woning zoeken
is ook een beetje”solliciteren”. Via een rollenspel
is met jongeren gewerkt op de relatie huurder – ver-
60 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

huurder. Zowel de presentatie bij het zoeken naar een
kamer, als de contacten met de verhuurder eens de
woning gehuurd is, werden onder de loupe genomen.
De jongeren moeten zelf leren als een goede huisvader
om te gaan met de gehuurde woning. In een oefensituatie
konden jongeren zich inleven in beide rollen.
V i d e o W e l z i j n s z o r g r o n d w o n e n
De jongeren werden uitgenodigd op een vormingsmoment
waarin de video rond woonproblemen van
Welzijnszorg samen werd bekeken. De verwerking
gebeurde door collages te maken rond hun huidige
woonsituatie: formuleren van knelpunten, deze visueel
voorstellen. Er mocht ook gedroomd worden … voortbordurend
op wat in de interviews aan bod kwam,
werden droomhuizen ontworpen. En dan weer terug
naar de realiteit: naast hun droomhuis formuleerden
de jongeren wat ze in de toekomst denken te ondernemen
om hun droom in vervulling te zien gaan.
N o m i n a t i e v o o r “ D e p l u i m ”
Begin december 2005 ging de jaarlijkse actie”De
pluim”door, een samenwerking van de Koning Boudewijnstichting
en de regionale televisiezenders. Het
Jongerenforum behoorde tot de genomineerden en
dus werd onze BZW werkgroep ook aangezocht om
mee te werken aan TV opnames om die nominatie te
stofferen. We organiseerden een vormingsbijeenkomst
waarop RTV opnames heeft gemaakt. Via een gezelschapsspel
van de woonwinkel werden met de jongeren
rond allerlei thema’s i.v.m. wonen vragen gesteld
en opgelost. Hieruit werden een aantal”wooneisen”gehaald,
die meteen ook de basis
vormden van het eisenpakket waarmee we naar het
Jongerenforum getrokken zijn.
De aandacht die via De Pluim aan de BZWprojectgroep
is gegeven, heeft de jongeren gemotiveerd
en uitgedaagd er verder voor te gaan. We houden
er ook een mooi filmpje aan over!
V o o r b e r e i d i n g J o n g e r e n f o r u m
m a r k t
We kwamen nog een aantal keren samen met enkele
jongeren om de voorstelling van het project”Ik huur te
duur”uit te werken in een stand voor het Jongerenforum
zelf. Er is een gemeubelde kamer gebouwd, hiervoor
diende materiaal gezocht te worden, er werd
getimmerd en geschilderd. Verder is de video met een
compilatie van de interviews gemaakt om te tonen op
het Jongerenforum. De foto’s van de gemeubelde
kamers zijn verwerkt in een boekje met getuigenissen.
De wooneisen vormen het sluitstuk van deze signaleringsnota.
Waar en hoe wonen BZWjongeren:
cijfers 2002 – 2005
Om een beeld te geven van de woonsituatie van BZWjongeren
geven we hier cijfergegevens die betrekking
hebben op woonst, inkomen en huurprijs bij de start
en het einde van de BZW begeleiding. Eveneens relevant
is het startbedrag waarover jongeren kunnen
beschikken om zich minimaal te installeren bij de start
van hun BZW begeleiding.
W o o n s t b i j s t a r t e n b i j e i n d e v a n
d e b e g e l e i d i n g
START
% 2002-
2005 (n=64)
EINDE
% 2002-
2005 (n=63)
Woont nog niet zelfstandig
20% 0%
Woont niet meer alleen 0% 22%
Depannage (caravan, …) 8% 0%
Kamer 36% 26%
Studio 19% 21%
Appartement 16% 24%
Huis 0% 6%
Sociale woning 1% 0%
Onbekend 0% 1%
B e d r a g i n k o m e n p e r m a a n d b i j
s t a r t e n b i j e i n d e v a n d e
b e g e l e i d i n g
START
% 2002-
2005 (n=64)
EINDE
% 2002-
2005 (n=63)
Geen inkomsten 3% 6%
Minder dan leefloon 9% 14%
Bedrag leefloon 60% 33%
Leefloon - € 700 16% 14%
€ 700 - € 825 9% 14%
+ € 825 3% 16%
Geen gegevens 0% 3%
JG. 22 - 2006 - nr. 3 61
agora

H u u r p r i j s z o n d e r e l e k t r i c i t e i t , g a s
e n w a t e r b i j s t a r t e n b i j e i n d e v a n
d e b e g e l e i d i n g
START
% 2002-2005
(n=64)
EINDE
% 2002-2005
Geen (nog niet alleen
of kosteloze depannage)
28%
(n=63)
0%
Woont niet meer alleen n.v.t. 22%
Tot € 150 13% 6%
€ 150 – 200 22% 21%
€ 200 – 250 11% 5%
€ 250 – 300 9% 13%
+ € 300 17% 33%
E i g e n s t a r t k a p i t a a l b i j s t a r t v a n d e
b e g e l e i d i n g
% 2002-2005
(n=64)
Geen 60%
€ 250 – 500 14%
€ 500 – 1000 9%
€ 1000 – 2500 9%
+ € 2500 6%
Onbekend 2%
Knelpunten rond huisvesting van
alleen wonende jongeren
H e t a a n b o d
Over het aanbod waaruit de 17-jarige BZW’er die huisvesting
zoekt, moet putten kan veel gezegd worden.
Maar te beperkt en te duur is het in ieder geval!!
BZW-jongeren wonen veelal op een gemeubelde kamer,
soms op een studio, een enkele keer op een
appartement, en een witte raaf in een heus huis(je).
Begeleiders die jongeren ondersteunen in de zoektocht
geven aan dat het aanbod dermate klein is, dat
soms noodgedwongen iets gehuurd moet worden dat
kwalitatief ondermaats is. Het moment waarop de
beslissing genomen wordt iets te huren, zou een mooi
moment moeten zijn: het is toekomstgericht en zou
een stap vooruit moeten betekenen. Maar vaak wordt
een contract getekend met een bezwaard gemoed:
kleine kamer, weinig fraai, duur, gemeenschappelijke
keuken en sanitair, weinig comfort, … Binnen het
circuit van de studentenkamers is er in sommige gemeenten
een aanbod dat beter voldoet aan
prijs/kwaliteitseisen, maar dit circuit staat niet evident
open voor de BZW jongeren.
---“Het moment waarop de
beslissing genomen wordt
iets te huren, zou een
mooi moment moeten zijn:
het is toekomstgericht en
zou een stap vooruit moeten
betekenen”---
Knelpunten
- Weinig comfort – gemeenschappelijke ruimtes die
qua netheid en onderhoud te wensen overlaten.
- 17-jarige BZW’ers komen (soms) wel in aanmerking
voor een studentenkamer, zolang ze nog naar
school gaan. Toch is het samenwonen van deze jongeren
met de ‘gewone’ student niet altijd makkelijk.
Een BZW’er woont immers alle dagen van de week
in het huis, een aantal verhuurders van studentenhuizen
wensen dit niet.
- In het gemeubelde kamercircuit is het niet altijd
toegelaten je domicilie te nemen. Of verhuurders
vragen ineens meer huur als een jongere zich wil
domiciliëren.
- Sommige verhuurders slaan eerder willekeurig de
huurprijs nog op als blijkt dat het om BZW-jongeren
gaat. Of afhankelijk van de periode van het jaar
waarin je het huurcontract aangaat, kan de huurprijs
verschillen.
- Er bestaat wel degelijk discriminatie, sommige verhuurders
willen niet verhuren aan jongeren in begeleiding.
- De prijs is bijna altijd een knelpunt!! Zeker het gemeubelde
kamercircuit is bevolkt met alleenstaanden
in moeilijke situaties, deze mensen betalen zich
62 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

lauw waardoor hun hele financiële administratieve
situatie onder druk komt te staan. De zogenaamde
”opbrengstpanden” brengen een concentratie van
probleemcliënten mee, de vicieuze cirkel draait!
I m m o - k a n t o r e n
Bij de start van een begeleiding, dus op het moment
dat de jongere vaak nog minderjarig is, kunnen zij
quasi nooit terecht bij immobiliënkantoren.
Voor iets oudere jongeren of bij een verhuis later in de
begeleiding, wil het wel eens lukken.
Knelpunten
- Immo-kantoren vragen vaak een loonfiche, indien je
geen werk hebt kom je niet in aanmerking. (Meer en
meer verhuurders doen trouwens hetzelfde!)
- Er is een grote mate van discriminatie. Voorbeelden
hiervan zijn:
1) Een afspraak die OK is aan de telefoon, loopt
op niets uit als men ziet dat het om een kleurling
gaat. Met een vreemde naam geraak je
vaak al niet aan een afspraak.
2) Verschil jongens/meisjes: voor 17-jarige jongens
is de drempel nog groter!
3) Vanaf het moment dat duidelijk wordt dat een
begeleidingdienst betrokken is, haken een aantal
kantoren sowieso af.
D e w a a r b o r g
Er bestaat een reglementering rond rekeningen voor
de waarborg: een geclausuleerde rekening te tekenen
door huurder en verhuurder, het geld op de rekening
blijft eigendom van de huurder. Tenzij er kosten zijn bij
het einde van het huurcontract, blijft de volledige som
inclusief eventuele opbrengsten eigendom van de
huurder. Begeleiders geven aan dat het voor de BZWjongeren
erg moeilijk is dit recht te kunnen opeisen,
op gevaar af helemaal niets meer gehuurd te krijgen!
Dus noodgedwongen stappen ze soms mee met een
verhuurder die het geld voor een waarborg b.v. cash in
de hand vraagt.
Knelpunten
- Veel jongeren hebben niet de middelen voor een
waarborg, waardoor zij terecht komen bij het OCMW
met hun vraag. Voor de minderjarigen is dit niet evident,
niet alle OCMW’s zijn bereid hen een waarborg
toe te kennen.
- Waarborgen die niet op een geblokkeerde rekening
staan, zijn onderworpen aan de willekeur van de
verhuurder, er is geen enkele rechtzekerheid.
- In een aantal huurcontracten is een forfaitair bedrag
opgenomen voor de extra kosten, bij het einde van
het contract duikt er een”afrekening”op die dermate
hoog is dat de ganse waarborg gewoon ingehouden
wordt.
- De verhuurder rekent ”kosten” aan voor het onderhoud
van de kamer bij het einde van het contract,
waardoor de waarborg slechts gedeeltelijk wordt terugbetaald.
Er zijn ons verhuurders bekend die op
die manier bijna systematisch de waarborg niet terugbetalen!
- Het opmaken van een plaatsbeschrijving zou meer
rechtszekerheid kunnen bieden, maar vaak worden
hiervoor zulke hoge kosten aangerekend, dat de
jongere bij de start van de begeleiding hiervoor geen
middelen ter beschikking heeft.
E i n d e c o n t r a c t
In de huurwetgeving zijn er mechanismen ingebouwd
die bedoeld zijn om de rechtszekerheid van de huurders
te vergroten. De zogenaamde 3-6-9 contracten
zijn hier een voorbeeld van, maar deze zijn niet aangepast
aan de situatie van jonge mensen die met weinig
middelen voor het eerst iets huren. Een 17-jarige
kan niet anders dan starten op een kleine studio, als
hij of zij vooruitgang boekt in zijn situatie en werk
vindt, … kan er slechts een einde gemaakt worden
aan het contract mits hoge kosten.
S o c i a l e h u i s v e s t i n g
Hiervan mogen we toch meer verwachten!!! ook voor
deze doelgroep!
Er is quasi geen aanbod van woningen voor alleenstaande
jongeren.
Knelpunten
- Minderjarigen worden zelfs niet ingeschreven!
- Een 18-jarige komt in de praktijk evenmin in aanmerking:
drie jaar in de gemeente wonen is een
voorwaarde, maar hiervoor telt niet eens de feitelijke
situatie. Zo zijn er jongeren die enkele jaren verbleven
in een voorziening Bijzondere Jeugdbijstand in
een bepaalde gemeente, maar dit wordt dan niet
gezien als ”gewoond in”, omdat de ouders elders
gedomicilieerd zijn.
JG. 22 - 2006 - nr. 3 63
agora

H u u r s u b s i d i e s V l a a m s e g e m e e n -
s c h a p
Huurders die (nog) niet in aanmerking komen voor een
sociale woning (o.a. omwille van de wachtlijsten), kunnen
onder bepaalde voorwaarden huursubsidies krijgen
van de Vlaamse gemeenschap.
Knelpunten
- Ook hier: minderjarigen hebben geen toegang!
- Meerderjarigen kunnen hierop beroep doen indien
ze b.v. een half jaar in een instelling verbleven, uit
psychiatrie komen, thuislozen, … Maar het duurt
maar liefst 9 maanden vooraleer een dossier in
orde is en er effectief betaling van huursubsidies
gebeurt.
S a m e n w e r k i n g m e t d e O C M W ’ s
Het merendeel van de startende BZW’ers is aangewezen
op één of andere hulp van het OCMW. De meeste
jongeren hebben immers niet de nodige financiële
middelen om een waarborg te betalen, of om zich
minimaal wat te installeren… Jongeren die nog minderjarig
zijn en onvoldoende eigen inkomsten hebben,
kunnen via de Bijzondere Jeugdzorg een onderhoudstoelage
krijgen (vergelijkbaar met het leefloon).
Hun maandelijks inkomen is op die manier gegarandeerd,
maar deze toelage laat niet toe de eerste kosten
bij het aangaan van een huurcontract te dekken.
Eens meerderjarig en bij onvoldoende eigen inkomsten,
wordt het OCMW bevoegd voor de toekenning
van het leefloon.
Niet alle OCMW’s gaan op dezelfde manier om met
deze doelgroep. Soms is het makkelijker om in een
kleine gemeente waar minder leefloners wonen, voor
een 17-jarige BZW’er een vraag te stellen.
Anderzijds is in onze regio het OCMW van Turnhout
(als groot OCMW) het enige dat onder bepaalde
voorwaarden een huurtoelage toekent. Dit is op zich
positief, maar 17-jarigen voldoen niet aan de voorwaarden
om in aanmerking te komen. Bij een verhuis
in een verdere fase van de begeleiding, kan het wel
eens lukken.
Knelpunten
- Het belangrijkste knelpunt is de goedkeuring van de
waarborg. Vooreerst is er de verschillende behandeling
voor minder- en meerderjarigen in een aantal
OCMW’s. Verder is er een vacuüm tussen iets zoeken
en iets huren, waardoor soms geschikte huisvesting
niet kan gehuurd worden omdat op het
OCMW pas een waarborg kan gevraagd worden als
er effectief een contract getekend is. Het toekennen
van een”principiële goedkeuring voor een waarborg”zou
hieraan tegemoet kunnen komen. Dan kan
de effectieve goedkeuring van de waarborg snel gebeuren
waardoor de jongere aan de verhuurder een
waarborg kan garanderen.
- Een dakloze kan geen waarborg en leefloon krijgen,
als hij/zij één dag verbleven heeft in een crisisopvangcentrum
wel!! Op die manier wordt (let wel: ook
weer voor meerderjarigen!) het recht geopend op
zowel een leefloon als een installatiepremie (éénmalig).
Jongeren die in moeilijke omstandigheden”hun
plan trekken”, en soms b.v. even verblijven bij kennissen,
of zelfs op straat leven, worden uitgesloten
van deze hulp om terug te starten.
De drie wooneisen van BZWjongeren
voor het Jongerenforum
V o l d o e n d e a a n b o d e n k w a l i t e i t v a n
h u i s v e s t i n g v o o r a l l e e n s t a a n d e
j o n g e r e n
- Gemeenten kunnen een stimulerend beleid voeren
rond de kwaliteit van de aangeboden huisvesting.
Opsporing en inspectie van kwalitatief ondermaatse
woningen zijn hierbij nodig. Naast een eigen actief
beleid hier rond, zou een centraal meldpunt,
waar eenieder misbruiken kan melden, drempelverlagend
kunnen werken om flagrante mistoestanden
in kaart te brengen.
- Het opsporen en in kaart brengen is natuurlijk maar
een begin. Opvolging van de te zetten stappen om
tot betere kwaliteit te komen, is noodzakelijk. Het effect
mag zeker niet zijn dat ondermaatse panden
dan maar leeg komen te staan! Het samenwerken
van huiseigenaars met sociale verhuurkantoren kan
door positieve impulsen vanuit de gemeente ook
64 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

gestimuleerd worden. Het sluitstuk in kwaliteitsbewaking
is uiteraard sanctie bij niet naleving van minimumnormen.
- Gemeenten kunnen zelf een aanbod doen in kader
van huisvesting voor jonge mensen die moeten starten.
De doorgangswoningen die in een aantal gemeenten
bestaan, zouden overal kunnen uitgebouwd
worden. Ze bieden jongeren de kans op een
betaalbare manier te starten en zich van daaruit
verder te oriënteren naar de private markt.
S o c i a l e h u i s v e s t i n g s m a a t s c h a p p i j -
e n t o e g a n k e l i j k o o k v o o r m i n d e r j a -
r i g e n
- Een eis die niet nieuw is! Ook de Federatie van de
Diensten Begeleid Zelfstandig Wonen, heeft ze nog
eens opgenomen in het laatste memorandum aan
de regering (2004).
- Aanpassing van de regelgeving opdat 17-jarigen in
BZW toegang kunnen krijgen tot de sociale woningmarkt.
- Vereenvoudiging en versoepeling van de toelatingsmodaliteiten
(o.a. aantal jaren wonen in de gemeente)
voor jongeren, zodat ten minste bij meerderjarigheid
niet opnieuw uitsluitingsmechanismen
spelen.
- Reserveren van een aantal sociale huurwoningen
voor jongeren.
- Bij nieuwbouw en renovatie van sociale woningen,
wooneenheden voorzien voor alleenstaanden en
kleine gezinnen.
B e t e r e t o e g a n g t o t d e d i e n s t v e r -
l e n i n g
- Vooral de vertragingsmechanismen die spelen in de
procedures tot het aanvragen van een waarborg,
maken dat jongeren opnieuw uit de boot vallen omdat
verhuurders niet geneigd zijn zolang te wachten.
Dus: principiële beslissingen rond het verkrijgen
van een waarborg zouden overal mogelijk moeten
zijn, ook voor minderjarigen.
- De financiële startsituatie van de jongere zou moeten
kunnen besproken worden op een OCMW. Afhankelijk
van hun voorgeschiedenis heeft de ene
jongere wel, en de andere niet de financiële middelen
om zich minimaal te installeren en de nodige
verzekeringen af te sluiten bij aanvang van een
huurcontract.
- Vanuit de dienst BZW is er op cliëntniveau wel samenwerking
met b.v. huurdersbond, woonwinkel
Turnhout, … Met deze toch een oproep tot meer
structurele samenwerking tussen alle betrokken
dienstverlening ten behoeve van jonge alleenstaanden.
Nawoord
In een knelpuntennota komt wat niet goed loopt, aanbevelingen,
oproepen tot verbetering, … dat hoort ook
zo, dat is wat we willen in de kijker brengen n.a.v. dit
Jongerenforum. We hopen dat een aantal mensen die
mee een beleid rond wonen kunnen/willen uitbouwen,
hierdoor geprikkeld worden. We staan altijd verder
open voor gesprek hier rond, om op die manier voor
en met de jongeren aan de weg te timmeren rond
kwalitatieve en betaalbare huisvesting in het arrondissement
Turnhout.
Wat niet, of toch minder in een knelpuntennota komt,
is wat ook goed loopt! We werken op het terrein heel
goed samen met een aantal verhuurders. Eigenaars
die onze jongeren kansen willen geven en bereid zijn
in soms moeilijke omstandigheden terug te bemiddelen.
Ook met OCMW’s en andere dienstverlenende instanties
is soms veel mogelijk. Zij zijn net zo goed gebonden
aan reglementeringen allerhande die bepaalde
zaken onmogelijk maken, toch wordt vaak samen gezocht
naar een zo goed mogelijke oplossing.
We durven dan ook rekenen op de steun van deze
mensen om de knelpunten die er zijn mee te verwoorden
en de eisen die de jongeren formuleren mee
kracht bij te zetten!
Geïnteresseerden kunnen voor meer informatie rond
de jongereneisen terecht op:
www.jongerenforumkempen.be
Magda Hooyberghs
Cirkant
Patriottenstraat 5
2300 Turnhout
014/44 21 90
cirkant@cirkant-vzw.be
JG. 22 - 2006 - nr. 3 65
agora

Studio-xl:
ondersteunende huisvestingsinterventies bij
begeleid zelfstandig wonende jongeren
Jan Palsterman & Ellen de Ruyck, vzw Stappen, Sint-Amandsberg
Inleiding
Een tweetal jaar geleden startte
vzw Stappen met het project
Studio-xl, waarbij ondersteuning
wordt geboden aan jongeren die
zich voorbereiden op zelfstandig
wonen. De focus ligt hierbij nadrukkelijk
op duurzaam en kwaliteitsvol
wonen en leven (werken
en studeren).
Geconfronteerd met een steeds
sterker wordende dualiteit op de
woningmarkt, stelden we vast dat
(een pak) extra ondersteuning
noodzakelijk was om de kwaliteit
van wonen voor onze jongeren
op een min of meer aanvaardbaar
peil te houden. Geheel op
eigen houtje en zonder uitgebreide
ondersteuning is het voor
jongeren de voorbije jaren nagenoeg
onmogelijk geworden om
(zonder kleerscheuren) hun weg
te vinden op de woningmarkt.
Onder andere verstrengde regelgeving
zorgde er de voorbije
jaren voor dat steeds meer huurwoningen
tiptop in orde zijn, maar
tegelijkertijd zorgden deze verbeteringen
voor een sterke stijging
van de huurprijzen. De doorsnee
huurprijzen overschrijden ruimschoots
de 200 à 300 euro per
maand die onze jongeren gemiddeld
kunnen besteden aan de
huur van een woning. Huisbazen
die fors investeerden in kwaliteit
zijn bovendien minder geneigd
tot het nemen van risico’s, waardoor
kansengroepen (what’s in a
name?) soms openlijk en soms
sluiks nagenoeg geen kansen
krijgen op het huren van een
degelijke, kwaliteitsvolle woning.
Op het bredere maatschappelijke
vlak proberen jongeren op verschillende
manieren het hoofd te
bieden aan de stijgende huurprijzen,
door b.v. op steeds latere
leeftijd op eigen benen te gaan
staan. Er is een tijd van studeren
en na het studeren komt er een
tijd van (heel vaak) hard werken
en sparen, alvorens de stap naar
het alleen of samen wonen wordt
gezet. Dit is een voorrecht waarop
begeleid zelfstandig wonende
jongeren zich niet kunnen beroepen.
Een andere manier om druk
van de ketel te halen, is het op
zoek gaan naar house of room
mates om de huurkosten te drukken.
Maar ook dit is een vlieger
die voor onze jongeren door
permanent neerwaartse krachten
niet van de grond komt. Al was
het maar omdat de risico’s en
implicaties voor onder andere de
uitkeringsrechten te groot zijn.
Globaal geldt volgende stelling:
een nijpend tekort aan kwaliteitsvolle
woningen is er niet echt.
Wel is er een nijpend tekort aan
betaalbare huisvesting (op maat
van de alleenstaande jongeren.)
Sociale huisvesting is een van de
sleutels die uitsluitingsmechanismen
kan tegengaan, maar tot
op heden is het aanbod op dit
vlak te klein (en de wachtlijsten
te lang) om een doeltreffende
correctie van de huurprijzen op
de reguliere woningmarkt te bewerkstelligen.
Dit maakt kansengroepen
en niet in het minst begeleid
zelfstandig alleenwonende
jongeren uit de Bijzondere
Jeugdzorg bijzonder kwetsbaar
voor excessen wanneer ze de
eerste stappen naar zelfstandigheid
zetten.
Mede door de lokalisering van
onze voorziening in een sterkt
verstedelijkt gebied (waarin de
schaarste op het vlak van betaalbare
woningen zich in amper
enkele jaren tijd zich rigoureus
heeft gemanifesteerd) zagen we
ons genoodzaakt om op korte
termijn actie te ondernemen op
maat van onze jongeren. Toch
66 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

overstijgt de problematiek duidelijk
de grenzen van de eigen
voorziening. Er moet op breder
vlak werk gemaakt worden, willen
we niet dweilen met de kraan
open. Studio-xl kadert (en wordt
voortdurend herkaderd) binnen
dit bredere geheel, een breder
project omtrent huisvesting. De in
het veld opgedane expertise en
kennis wordt voortdurend gecommuniceerd
en hiervoor ter
beschikking gesteld. Alvorens -
gelinkt aan de praktijk- over te
gaan tot een blik ‘achter de
schermen’ van Studio-xl, staan
we nog even stil bij dit bredere
kader.
Situering
Bij de opstart van het project was
het de bedoeling van onze vzw
om vooreerst het bestaande aanbod
(alsook de hiaten en overlappingen
in dit aanbod) in kaart
te brengen, met het oog op het
ontwikkelen van een platform (of
deelname aan een bestaand
platform) om zo eventuele initiatieven
blijvend op elkaar af te
stemmen. Daarnaast wilden we
een duidelijker zicht krijgen op de
eigen opdracht naar medewerkers
toe om uiteindelijk te kunnen
komen tot nieuwe structurele
initiatieven (eventueel in samenwerking
met gespecialiseerde
diensten) om zo ons aanbod
beter te kunnen afstemmen op
de specifieke doelgroep waarmee
we werken.
De preventiecel van het Comité
Bijzondere Jeugdzorg Oost-
Vlaanderen bleek eveneens met
een project rond huisvesting
bezig te zijn. Het doel bestaat
erin jongeren in Begeleid Zelfstandig
Wonen ‘een waardige
huisvesting’ te geven en zicht te
krijgen op en in beeld brengen
van de kansen en bedreigingen
betreffende de huisvesting en de
ruimere leef-en woonomgeving
van de jongeren.
Onze eerste doelstelling werd
aldus in dit project opgenomen.
Vzw Stappen nam deel aan de
bevraging en wacht in functie van
de verdere realisatie van hun
project de resultaten af.
Via de preventiecel werden we
op de hoogte gebracht van een
reeds bestaand platform nl. de
werkgroep wonen-welzijn. Deze
werkgroep maakte een overzicht
van de reeds bestaande overlegstructuren
omtrent ‘wonenwelzijn’
en laat per niveau (b.v.
Shm’s, OCMW, RISO, stad,
CAW,…) één iemand de werkgroep
vertegenwoordigen op
deze overlegstructuren. Deze
werkgroep fungeert dus als een
terugkoppelingsforum waarbij, op
basis van terugkoppeling uit bestaande
overlegstructuren rond
‘wonen-welzijn’, oplossingen gezocht
worden of adviezen geformuleerd
worden. Momenteel is
de Bijzondere Jeugdzorg nog niet
vertegenwoordigd in deze werkgroep.
Met oog op signaleren van
noden rond wonen voor deze
doelgroep en het ontwikkelen en
afstemmen van nieuwe initiatieven,
wordt de vertegenwoordiging
vanuit de Bijzondere Jeugdzorg
onderzocht.
Project Studio-xl
Vanuit onze eigen ervaring met
de noden van de doelgroep
kwamen we intussen tot een
initiatief dat momenteel in de
werking vervat zit en activiteiten
voorziet omtrent huisvesting.
Met dit project willen we een
aantal doelstellingen bereiken om
de jongeren die begeleid zelf-
standig wonen, beter te ondersteunen.
Tegen hun 20ste moeten jongeren
die bij onze vzw in begeleiding
zijn, geheel op eigen benen
kunnen staan. Om hiervoor klaar
te zijn oefenen ze vanaf hun 17,
18 jaar op begeleid zelfstandig
wonen. Heel wat jongeren zitten
op dat ogenblik nog op school,
zijn net aan de slag in een groeibaan,
zijn nog werkloos. Gemiddeld
kan er maximum 250 à 300
euro worden besteed aan huishuur
en elektriciteit, gas en water,
wat in het Gentse meestal betekent
dat ze moeten wonen en
leven (werken en studeren) in
een van de welbekende studentenkoten
of aftandse éénkamerstudio’s.
Een enkeling vindt voor
die prijs een appartement met 1
slaapkamer. Bovendien biedt de
aard van de contracten weinig
toekomstperspectief. Veelal gaat
het om verbintenissen van een
jaar die steeds verlengd worden.
Tot het neefje of nichtje van de
huisbaas wil gaan studeren, tot
de huisbaas de opbrengsteigendom
wil doorverkopen, tot de
jongere al te veel brokken maakt.
Het gros van dit soort woningen
komt (o.a. oppervlaktegewijs) ook
niet in aanmerking voor huursubsidies
van de Vlaamse gemeenschap.
Een ervaringsdeskundige aan het
woord
Onlangs tijdens een vormingsavond
over kansarmoede had ik
een gesprek met een ervaringsdeskundige.
Er bleef me heel wat
van het boeiende gesprek bij,
onder andere het volgende:.
“weet je wat het probleem is met
jullie sociale assistenten en begeleiders?
Wanneer jullie een studio
voor ons zien, dan zien jullie dat
JG. 22 - 2006 - nr. 3 67
agora

als een tussenoplossing, zoals
studenten die op kot zitten en na
hun kot naar een klein appartementje
gaan en zich nadien als ’t
god beliefd een huisje kopen.
Jullie vinden ons moeilijke gasten
als we niet content zijn met een
vale en aftandse studio. Jullie
vinden dat we met ons leefloon
wat minder hoge eisen zouden
mogen stellen, dat we wat minder
hoog van de toren zouden moeten
blazen. Maar weet je wat: wij zien
in die studio geen tussenoplossing.
Wij zien in die studio onze
toekomst. We weten dat het voor
lange tijd onze woning wordt. We
weten gewoon dat we -ook wanneer
we als pwa’er wat bijverdienen,
of werk vinden in ’t fabriek- in
een jaartje niet genoeg gespaard
zullen hebben om nog eens een
waarborg op te hoesten, om nog
eens te verhuizen. Zo gaat het
altijd, maar voor jullie is het gemakkelijk.
Weet je, vorig jaar kon
ik naar het mooie huis verhuizen
van een vriend van mij, mijn schulden
waren net afbetaald en ik zag
het wel zitten om te verhuizen
naar een huis met twee slaapkamers
en een badkamer. Maar het
is niet doorgegaan, omdat ik geen
borg had. Allez, ik had wel drie
maanden waarborg van de studio
waarin ik woonde, want ik had
alles goed verzorgd en zelfs hier
en daar wat dingen hersteld, dus
wist ik zeker dat ik hem ging terug
krijgen. Maar de mens van het huis
met twee slaapkamers en een
badkamer zag het niet zitten dat ik
hem de waarborg een paar weken
later zou geven wanneer ik het
geld van mijn studioke zou terug
krijgen. Daar sta je dan met je 800
euro op een waarborgrekening op
jouw naam. Laat me niet lachen, je
kan dat geld net als vroeger toen
je de waarborg nog cash aan de
huisbaas moest geven niet eens
gebruiken wanneer je wil verhuizen.
Nee nee, wij weten het wel: die
muffe studio met vochtige muren
is onze toekomst, de wasbak die
een heel klein beetje lekt en de
buurman van wie het huisvuil
steeds in de gang staat te stinken
ook. Begrijp je? Ik zal –godbetert-
nooit een huisje kopen.
---“ Maar weet je
wat: wij zien in die
studio geen tussenoplossing.
Wij
zien in die studio
onze toekomst.
We weten dat het
voor lange tijd onze
woning wordt”---
D e ‘ o e f e n w o n i n g e n ’ –
d o e l s t e l l i n g e n e n
a a n d a c h t s p u n t e n
Het aanbieden van kwaliteitsvolle
oefenwoningen aan onze jongeren
met het oog op begeleid
zelfstandig wonen was een van
de doelstellingen van Studio-xl.
Nu ja, oefenwoningen, tijdens de
uitbouw gingen we het gaande-
weg oefenwoningen noemen,
maar in werkelijkheid betreffen
het ook studio’s op maat van
jongeren die zelfstandig gaan
wonen. Geen overdreven franje
en luxe, maar wel degelijk. Wanneer
onze jongeren alleen gaan
wonen, gaan ze op zoek naar dit
soort van studio. En niet dat ze
niet te vinden zijn, maar ze op
korte termijn op de kop tikken
voor een betaalbare prijs, lukt
vaker niet dan wel. Dit soort van
woningen komt niet zo gek vaak
vrij en huurders die er uit trekken,
vinden binnen de kortste keren
iemand die de woning wil overnemen,
niet zelden iemand uit de
familie-, kennissen- of vriendenkring.
Vzw Stappen kan momenteel
twee oefenstudio’s aanbieden
aan jongeren die alleen gaan
wonen. In de stad stellen we ook
nog een bescheiden rijwoning ter
beschikking.
D u u r z a a m e n k w a l i -
t e i t s v o l w o n e n , e e n
h o e k s t e e n v a n o n z e
a a n p a k , g e t o e t s t a a n
d e o e f e n w o n i n g e n e n
d e p r a k t i j k
De theorie
Ik benadruk meteen: woonimmobiliteit
is geen exclusief kenmerk
van jongeren binnen de Bijzondere
Jeugdbijstand. Tal van mensen
met een beperkt inkomen (éénverdieners,
alleenstaanden,
steuntrekkers, alleenstaande
ouders,…) krijgen ermee te maken.
Wel zijn onze jongeren extra
68 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

gevoelig aan de ‘instandhoudingsmechanismen’
van dit maatschappelijk
fenomeen. Eerder
dan met een diepgaande, maar
tegelijkertijd weinig zeggende
definitie wil ik aan de hand van
een praktijkvoorbeeld een licht
werpen op de problematiek.
Of het nu gaat om de gedrevenheid
van de jongere in kwestie,
om de maximumleeftijd voor
hulpverlening binnen de Bijzondere
Jeugdzorg die met rasse
schreden in zicht komt, of andere
omstandigheden die resulteren in
begeleid zelfstandig wonen
(BZW), steeds is er een zekere
tijdsdruk. Vaak wil de jongere
snel op eigen benen staan. Eender
welke aanvaardbare studio of
studentenkamer is bovendien
gegeerd, en al te lang dralen
resulteert in de verhuur aan een
andere gegadigde.
Steeds slokt de huurwaarborg
een belangrijk deel van de financiële
reserves van onze jongeren
op. Bedragen tussen 600 à 1.200
euro moeten opzijgezet worden
voor de huurwaarborg. Een belangrijk
bedrag dat voor lange tijd
onbeschikbaar is voor de jongere.
Tel daar de installatiekosten die
gepaard gaan met het alleen
wonen bij: meubels, matras, deken,
keukengerei,… En voor zowat
al onze jongeren geldt dat ze
op hun spaarrekening geen volledige
waarborg meer overhouden.
Net wat je overhoudt (of gaandeweg
opnieuw opzij kan zetten)
is doorslaggevend voor de mobiliteit
op de woningmarkt. In regel
kan je je voor de huur van een
andere, betere woning nooit beroepen
op de huurwaarborg die
nog vaststaat in het kader van de
eerste woning. M.a.w.: huurders
krijgen op de ene plek hun waarborg
pas terug lang nadat ze op
een andere plek al een nieuwe
huurwaarborg moeten ophoesten.
De praktijk
M., een van onze jongeren stond
in november ’05 te trappelen om
alleen te gaan wonen. Ze beschikte
over net voldoende middelen
voor het kopen van de
nodige spulletjes en het betalen
van een huurwaarborg. In afwachting
van een degelijke woning op
de reguliere markt, kon ze naar
één van de oefenstudio’s. De
huur van de oefenstudio bedroeg
240 euro plus onkosten, de
waarborg bepaalden we op 900
euro.
In januari kreeg ze te horen dat
een vriendin van haar zou gaan
samenwonen. En dat haar ruime
studio vanaf februari ’06 vrij zou
komen. Zowat meteen stelden we
de 900 euro ter beschikking voor
het betalen van de nieuwe huurwaarborg
en de eerste huishuur
van deze studio.
M. is inmiddels verhuisd naar de
nieuwe studio op de reguliere
woningmarkt.
D e s a m e n w e r k i n g
m e t h e t S O B G
( s t a d s o n t w i k k e l i n g s -
b e d r i j f G e n t )
Ook met een duidelijk project
voor ogen kan de realiteit haaks
gaan staan op de oorspronkelijke
planning. Ons geloof in het project
Studio-xll, onze jarenlange
ervaring die het welzijn van onze
jongeren steeds weer op een of
andere manier linkt aan de manier
waarop ze wonen, zette er
ons in Stappen toe aan om er
werk van te maken, lang voor we
duidelijkheid hadden over de
middelen die we er konden voor
verwerven. Een begeleider van
vzw Stappen werd geruime tijd
enkele uren vrijgesteld om de
markt af te schuimen op zoek
naar minstens één degelijke oefenwoning
die de begrippen kwaliteit
en betaalbaarheid met elkaar
verzoenden. En globaal genomen
kwam het hier op neer:
kwaliteit genoeg, maar nagenoeg
onbetaalbaar, betaalbaarheid
genoeg, maar op het vlak van
kwaliteit lieten heel wat woningen
te wensen over. Zeker gezien het
feit dat onze parameters voor het
definiëren van kwaliteit niet overdreven
hoog lagen. Het ging om
de meest voor de hand liggende
zaken: loopt de jongere geen
kans op CO-vergiftiging, is de
woning niet rot van het vocht,
hoe veilig is de elektriciteit,… Of
nog eenvoudiger: kan de woning
afgesloten worden met een cilinderslot.
Uiteindelijk gingen we als voorziening
in zee met het SOBG 1 .
We hebben hierbij zeker niet het
gevoel dat we zijn ingegaan op
een zwaktebod. Hoewel sommige
van de woningen die ze ons ter
beschikking stellen niet altijd tot
in de puntjes in orde zijn (b.v.
doordat ze tijdelijk leeg hebben
gestaan), de uit te voeren of uitgevoerde
werken worden steeds
berekend in een verlaging van de
huurprijs. De globale huurprijs
van de ter beschikking gestelde
1 Stadsontwikkelingsbedrijf Gent.
Een bedrijf dat gespecialiseerd is in
projectontwikkeling, veelal in opdracht
van de overheid. Hiertoe
worden heel wat woningen in ‘projectbuurten’
opgekocht. Deze woningen
komen voor korte of langere
termijn leeg te staan.
JG. 22 - 2006 - nr. 3 69
agora

woningen ligt gemiddeld 20 tot
30 percent lager dan de huurprijs
op de reguliere woningmarkt.
Bovendien biedt hun ruime patrimonium
ons de nodige kansen
voor de uitbreiding van ons project.
Momenteel beschikken we dankzij
de samenwerking met het
stadsontwikkelingsbedrijf over
twee oefenstudio’s en een eenvoudige
rijwoning in de stad. We
onderhandelen over een vierde
woonst, en hopen deze binnenkort
te kunnen betrekken. Ook
een andere voorziening uit het
samenwerkingsverband GROB,
Hadron met name, beheert een
woning met oog op een betere
huisvesting voor hun jongeren die
zich voorbereiden op zelfstandig
wonen.
D e v o o r o p g e s t e l d e
d o e l e n
Goed voorbereide jongeren
Veel van onze jongeren hebben
een carrièrre van hulpverlening
en instellingen achter de rug.
Vaak kijken ze reeds zo lang uit
naar de dag dat ze de grote stap
naar alleen wonen kunnen zetten
en het noodgedwongen samenleven
met andere jongeren achter
zich laten. Men wil (terecht) meer
privacy, meer zelf kunnen beslissen.
De meeste jongeren realiseren
zich echter eenmaal de grote
dag naderbij komt maar al te
goed welke sprong in het duister
ze gaan zetten. Alleen is er geen
weg terug: ze kampen met een
imago dat ze willen in stand houden,
de wens naar meer vrijheid
is groter dan de angst om te fa-
len,…. Dus gaan ze van start,
vaak na een grondige voorbereiding
door de begeleiding op
praktisch, inhoudelijk, financieel,
materieel,… vlak. Alleen blijkt dat
hoe goed de voorbereiding ook
gepland was, ze veel te weinig
realistisch blijkt. Een voorbeeld
hiervan is dat bij een concreet
probleem in de instelling de jongere
maar enkele stappen hoeft
te zetten om een andere collegajongere
te zien of een begeleider
in te schakelen.
Weerbare jongeren
Op je zeventiende of achttiende
de stap naar zelfstandig wonen
zetten is steeds een uitzonderlijk
engagement, en bijna altijd risicovol.
Wanneer jongeren duurzaam
en kwaliteitsvol leven (werken
en studeren) dan verhogen
de slaagkansen aanzienlijk. Of de
jongeren in kwestie studeren, of
zich op de arbeidsmarkt (trachten)
begeven: het is uitermate
belangrijk dat ze thuis kunnen
komen na een lange schooldag,
na de werkdag, na een
dag(en)lang (vaak vruchteloos)
solliciteren. Het is belangrijk dat
ze wonen op een plek waar ze
zonder praktische kommer en
kwel de volgende dag kunnen
voorbereiden, een plek waar ze
zich kunnen verzorgen, een plek
waar ze kunnen koken, waar ze
tot rust kunnen komen. Slechts
zelden is er voor onze zelfstandig
wonende jongeren na de schooldag,
na de werkdag,… ruimte
voor het onbevangen opladen
van de batterijen: thuiskomen is
koken voor zichzelf, is studeren,
is de financiën controleren, is
poetsen, is kledij gaan wassen in
de wasserette op de hoek. Wanneer
onze groep kwetsbare jongeren
geconfronteerd worden
met lekkende kranen, aftandse
kamers, met kookvuren die het
laten afweten, met elektriciteitpannes,
met vochtige muren,
kortom met een woning waarin
ze het liefst van al zo weinig mogelijk
zijn, met een woning die ze
behalve voor het slapen mijden,
dan wordt er onmiskenbaar aan
de slaagkansen van hun uitzonderlijke
engagement geknaagd.
---“ Wanneer jongeren
duurzaam
en kwaliteitsvol leven
(werken en
studeren) dan
verhogen de
slaagkansen aanzienlijk”--
Grotere zelfverantwoordelijkheid
en leerkansen
Vrijblijvende financiële hulp is
voor onze groep jongeren per
definitie zinloze, onzinnige hulp.
Samen met de hulp verbonden
aan dit project komen groeikansen.
Een groot deel van onze
jongeren staat wantrouwend in
het leven. Dit wantrouwen is geen
keuze van hen, maar een gevolg
van hun levensloop. Ze wantrouwen
de overheid, de politie, de
70 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

huisbazen (associëren het woord
zelfs met de komst van de deurwaarder
in sommige gevallen). Dit
wantrouwen zorgt er voor dat
jongeren hun eigen aandeel nog
slechts zelden zien en niet steeds
meer geneigd zijn om hun verantwoordelijkheid
op te nemen,
met alle gevolgen van dien.
Een goed afgehandelde aanvraag
tot huursubsidie leert onze jongeren
dat ‘invulpapieren’ ook de
voorbode van positief nieuws
kunnen zijn. Door de jongeren (en
context) te betrekken in de zorg
voor de studio, door te ervaren
dat bij de eerste verhuis de volledige
huurwaarborg er nog steeds
is, kan een deel van het wantrouwen
t.a.v. huisbazen weggenomen
worden. Het kan er jongeren
toe aan zetten om ook de
volgende woning in orde te houden.
Jongeren kunnen leren dat
ze geen passief slachtoffer hoeven
te zijn van willekeur. De kleine
herstelling die bij de huisbaas
veel kost omdat hij beroep doet
op een peperdure vakman kan de
jongere heel wat goedkoper en
met wat hulp van papa, mama, de
begeleiding van Stappen of de
klusjesman van Stappen zelf
uitvoeren. Ouders en bekenden
(zie ook luikje sociaal netwerk)
krijgen de kans om betrokken te
zijn.
Behoud en versterking van het
sociale netwerk
Heel wat ouders in de eerste
plaats, maar ook broers en zussen,
nonkels en tantes, vrienden
en vriendinnen tonen zich bereid
om op het praktische vlak steun
te bieden. Gezien hun eigen
(vaak penibele financiële) situatie
worden er voor de context op dit
vlak vaak kansen ontnomen.
Het is een gemeenplaats maar
een likje verf kan wonderen doen
en het aanzien (en aanvoelen)
van een woning drastisch veranderen.
Een simpele wand van
gipskarton tussen het keukenblok,
de living en de slaaphoek,
creëert een gevoel van ruimte en
structuur. Het hangen van een
degelijk douchegordijn houdt het
badkamertje droog… Meestal
echter is er voor een aantal heel
eenvoudige (en relatief goedkope)
ingrepen geen financiële
ruimte meer, wanneer onze jongeren
de stap naar zelfstandig
wonen zetten. Ondanks de goede
wil van steunfiguren uit de omgeving
staan ze er vaak alleen voor.
We zoeken dan naar andere ondersteunende
figuren uit de onmiddellijke
omgeving. Voor de
uitbreiding of de verdere uitbouw
van het sociale wetwerk doen we
vaak beroep op vrijwilligers.
---“Een goed afgehandeldeaanvraag
tot huursubsidie
leert onze
jongeren dat
‘invulpapieren’
ook de voorbode
van positief
nieuws kunnen
zijn”---
Gedeeltelijke aanvulling huurwaarborg
Nog tijdens hun verblijf in vzw
Stappen (veelal de leerplichtige
jaren) beginnen jongeren al te
sparen aan de huurwaarborg en
de eerste maand huishuur. Door
zuinig omspringen met zakgeld,
van het geld dat ze verdienen
met weekendwerk, met vakantiewerk
wordt er steeds twee derde
rechtstreeks gespaard met het
oog op alleen wonen. Jongeren
slagen er in om (op soms relatief
korte tijd) 500, 600 tot zelfs 700 à
800 euro bij elkaar te sparen, wat
eigenlijk een fantastische prestatie
genoemd kan worden. Toch
ervaren we dat een gedeeltelijke
aanvulling van de huurwaarborg
een noodzaak blijft om niet louter
aangewezen te zijn op huurmarkt
van studentenkoten en éénkamerstudio’s
(1 of 2 maanden
verplichte huurwaarborg). De
stap naar de gewone woningmarkt
van ruimere studio’s, appartementen
met een of twee
kamers en kleine huisjes is ook
de stap naar 3 maanden huurwaarborg.
Het blijft een vaststelling
dat er tussen een appartementje
of een kleine woning aan
de rand van de stad (of in een
van de deelgemeenten) en een
kamer of studio in de stad slechts
een verschil in maandhuur van
vaak slechts enkele tientallen
euro’s bestaat.
Zekerheid over de huursubsidie
van de Vlaamse Gemeenschap
De voorwaarden voor het verkrijgen
van de huursubsidie zijn klaar
en duidelijk. De woning en de
huurder moeten aan een aantal
voorwaarden voldoen. Er kan op
voorhand perfect ingeschat worden
welke huurder en welke woning
voldoet, het verkrijgen van
de huurwaarborg is in die geval-
JG. 22 - 2006 - nr. 3 71
agora

len een zekerheid. Helaas neemt
de procedure enige tijd (meestal
twee à drie maanden) in beslag,
terwijl de financiële situatie van
alleenwonende jongeren niet
toelaat om zelf in te staan voor
de belangrijke overbruggingsperiode.
Een tijdelijke financiële
ondersteuning verhelpt aan deze
steeds terugkerende belemmering.
Het ‘terugverdieneffect’ van
een eventuele tijdelijke financiële
ondersteuning is mede door een
mogelijke koppeling van de huursubsidie
aan een kleine installatiepremie
bijzonder groot.
---“Het is belangrijk
dat geëngageerde
huisbazen
niet in hun vertrouwenbeschaamdworden”--
Veiligstelling van de
huurwaarborg
Onze jongeren gaan vroeg zelfstandig
wonen, op een ogenblik
in hun leven waarop er nog veel
staat te gebeuren. Tal van gebeurtenissen
zullen er voor zorgen
dat vroeg of laat een verhuis
zich opdringt. Samenwonen, afloop
huurcontract, werk vinden in
een andere streek, er komen
misschien kindjes, het vinden van
een sociale huurwoning. Zelfs de
beslissing om avondonderwijs te
volgen kan er voor zorgen dat er
plots wat meer ruimte nodig is:
ruimte voor een bureau en een
computer, ruimte voor een microgolfoven
in de keuken.… Het
zijn omstandigheden die er kunnen
voor zorgen dat zelfs de
beste studio, het leukste appartement
op een dag niet meer
voldoet aan eerder gestelde eisen.
Een goed onderhouden woning,
een sluitend huurcontract
zijn zaken die er mee voor zorgen
de huurwaarborg veilig is en dat
een vaak noodzakelijke verhuis
niet bij voorbaat in het gedrang
komt.
Betere banden met huisbazen
Dat er geen misstanden bestaan
op de particuliere woningmarkt
zou van al te veel lichtzinnigheid
getuigen. Toch ervaren we de
meeste huisbazen niet als sjoemelaars
en huisjesmelkers. Heel
wat huisbazen tonen zich
(minstens één keer) bereid om
met onze jongeren in zee te
gaan. We komen in contact met
huisbazen die hun maatschappelijke
verantwoordelijk ernstig
nemen en er voor kiezen om
maatschappelijk kwetsbare jongeren
extra kansen te geven, die
bereid zijn toch overleg wanneer
er een keertje iets fout loopt.
Maar er is geen uitweg (soms wel
uitstel) uit de economische logica
noch uit de logica van het gezond
verstand, hoever het engagement
van bepaalde huisbazen ook
reikt. De teloorgang van een woning
door slecht onderhoud, of
geen onderhoud, door lasten die
de andere huurders op stang
jagen (losgerukte deurbel,…) het
zijn zaken die voor iedere huisbaas
onaanvaardbaar zijn. Het is
belangrijk dat geëngageerde
huisbazen niet in hun vertrouwen
beschaamd worden. Goed onderhouden
studio’s en verantwoordelijke
huurders zorgen er
voor dat ze blijvend met ons en
onze maatschappelijk kwetsbare
jongeren in zee blijven gaan.
E n k e l e a a n d a c h t s -
p u n t e n
Deftige betaalbare woningen
blijven schaars
Het is al te gek om te stellen dat
100 euro meer er zou voor zorgen
dat het met de BZWjongeren
per definitie niets meer
kan fout lopen. Hierover waken
blijft een belangrijke taak voor
ons. Wel is het zo dat een aantal
rechten, zoals het storten van de
huurwaarborg op een waarborgrekening,
zoals belangrijke herstellingen,opzeggingsvoorwaarden…
beter afdwingbaar blijken
in de iets hogere prijsklasse.
Investering lijkt hoog
Het verlangen om samen te gaan
wonen op relatief korte tijd na het
betrekken van de woonst, kan de
investering proportioneel hoog
doen lijken. Wel is het zo dat de
jongeren dit vanuit andere overwegingen
zullen kunnen doen.
Het gevoel hebben weg te kunnen
is lang niet hetzelfde als het
gevoel weg te moeten. De kans is
trouwens groot dat de woning
gewoon kan overgaan naar een
andere jongere van Vzw Stappen
die zich voorbereidt op alleen
wonen.
72 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

Financiële kleurscheuren
Sommige van onze jongeren
slagen er niet in om de eerste
jaren van hun zelfstandigheid
zonder financiële kleurscheuren
door te maken. Een financieel
steuntje in de rug is steeds welkom
voor elk van onze jongeren,
maar het is geen wondermiddel.
250 à 300 euro per maand
blijft een bovengrens
Voor sommige jongeren (zoals
langdurige leefloners) blijft 250 à
300 euro per maand een bovengrens.
Hen een levensstijl laten
gewoon worden die ze op langere
termijn niet kunnen aanhouden,
lijkt zinloos. Deze jongeren
zullen meer op het praktische
vlak ondersteund moeten worden:
een kleine herstelling, de
aanschaf van een douchegordijn
zodat de studio niet telkens onder
water komt te staan tijdens
het douchen, geld voor een pot
verf, materialen die het interieur
opfrissen (leefbaar maken) en het
subjectief welbevinden wat kunnen
vergroten.
Een deel van de jongeren
maakt van tijd tot tijd brokken
Er sneuvelt een spiegel, er valt
een fiets tegen de deur van de
buurman. We weten uit ervaring
dat dit vooral de jongeren overkomt
die heel veel uren op hun
studio doorbrengen (ze vinden
geen werk en komen niet in
aanmerking voor een of andere
stage of ingroeibaan, ze hielden
al dan niet tijdelijk de school voor
bekeken). Deze laatste groep
jongeren is minder gebaat bij een
rechtstreekse financiële bijdrage.
Toch is ook hier hulp welkom.
Met een beperkte materiële hulp
op tijd en stond kan er voor gezorgd
worden dat de huurwaar-
borg ook van deze jongeren gevrijwaard
blijft. De meeste mensen
kunnen, zeker onder begeleiding,
een binnendeur vervangen,
de gaten in immer delicate gipskartonnen
wanden vullen, een
spiegel ophangen, een badkamertegel
vervangen... Wat er
meteen voor zorgt dat ze niet
langer afhankelijk zijn van de
eventuele goodwill van de huisbaas,
maar zelf verantwoordelijkheid
opnemen.
Besluiten
Goed twee jaar bezig met studioxl,
stellen we voorzichtig vast dat
heel wat van de vooropgestelde
doelstellingen behaald kunnen
worden dankzij onze inspanningen.
De aan de dag gelegde
voorzichtigheid heeft dan weer te
maken met het feit dat tot op
heden slechts een viertal jongeren
de oefenwoningen effectief
betrokken. Dit ook omdat we de
formule niet als gemakkelijkheidsoplossing
gebruiken.
Het ter beschikking stellen van
de oefenwoningen oogt spectaculair
en mede daardoor kan dit
luik van het project studio-xl op
heel wat aandacht rekenen. Toch
is deze formule geen standaardoplossing
geworden, we blijven
de gewone woningmarkt afschuimen
wanneer onze jongeren
de stap naar het alleen wonen
zetten. Een belangrijk (zeg maar
het grootste deel) van het werk
speelt zich af buiten de oefenwoningen,
eventueel ondersteund
door een gedeeltelijke aanvulling
van de huurwaarborg. Het veiligstellen
van de huurwaarborg, het
aanscherpen van zelfverantwoordelijkheid
en leerkansen, het
weerbaar maken van de jongeren,…
Pakweg het veiligstellen van de
huurwaarborg is een werk van
alledag. Kleine schade en mankementen
worden voortdurend
opgevolgd en aangepakt. Om te
vermijden dat dit aan het einde
van de rit zorgt voor een grote
hap uit de huurwaarborg. Samen
met de jongere (en waar mogelijk
ondersteund door het netwerk)
pakken we deze schade meteen
aan. Afhankelijk van de soort
schade brengen de begeleiders
of een vakman onze jongere bij
hoe ze dit zelf kunnen aanpakken.
We proberen deze aanpak
op het vlak van huisvesting duidelijk
te communiceren naar
huisbazen en merken (regelmatig)
dat hierdoor de kansen van
onze jongeren op de woningmarkt
stijgen. Op termijn hopen
we dat deze inspanningen resulteren
in een langdurige samenwerking
met betrouwbare huisbazen
die met onze groep van
kwetsbare jongeren in zee wil
gaan.
Hoewel we het belangrijk vonden
om te benadrukken dat heel wat
van de activiteiten omtrent studio-xl
buiten de krijtlijnen van de
oefenwoningen vallen, stellen we
als voorziening toch vast dat het
net deze formule is die op verschillende
manieren heel wat
druk van de ketel haalt. Zo worden
onze bedenkingen (of ons
veto) op het vlak van kwaliteit,
wanneer we als begeleiders b.v.
struikelen over beschimmelde
muren en lekkende kranen, door
de jongeren niet langer voortdurend
ervaren als tegenkanting. De
mogelijkheid tot het tijdelijk betrekken
van een oefenwoning
overtuigt de jongeren er van dat
we samen met hen de stap naar
zelfstandigheid willen zetten en
niet aansturen op een verlengd
JG. 22 - 2006 - nr. 3 73
agora

verblijf in de voorziening. Soms
leidt dit er toe dat jongeren het
beter zien zitten om toch de nodige
tijd de besteden aan de
zoektocht naar een kwaliteitsvolle
woning die in aanmerking komt
voor huursubsidie, zonder dat de
oefenwoning effectief wordt betrokken.
In andere gevallen zorgen
de oefenwoningen er voor
dat er voldoende tijd kan besteed
worden aan het afdwingen van
een hoopvolle en het spreekwoordelijke
likje verf. Eerder in dit
artikel had ik het over M. en haar
verblijf in een van de oefenwoningen.
Nadat M. haar huurcontract
had getekend, verbleef ze
nog enkele weken in de oefenwoning,
zodat ze na de schooluren
haar nieuwe leegstaande
studio kon schilderen, poetsen en
op orde zetten. Ook voor de begeleiding
was dit een geruststelling
en verademing. Tijdsdruk
zorgde er vroeger vaak voor dat
het poetsen en het schilderen
pas aan de orde waren na de
verhuis, waardoor deze zaken
niet met de nodige grondigheid
konden gebeuren, of niet gebeurden.
Sommige effecten van
dit soort van veronachtzaming
hebben rechtstreekse implicaties
voor een latere verhuis. Het rond
en niet achter kasten verven
zorgt steeds voor een groezelige
en weinig fraaie indruk wanneer
de woning leeg komt te staan.
Wat de huisbaas bij het verlaten
van de woning extra alert maakt
voor andere mogelijke mankementen.
De enige optie is dan
vaak het in allerijl her- of bijschilderen
van de woning. Het spreekt
voor zich dat dit soort van toe-
standen en extra beslommeringen
bij een verhuis te mijden zijn.
Epiloog
De laatste twee jaar konden we
als voorziening rekenen op heel
wat aandacht en steun voor onze
inspanningen op het vlak van
huisvesting. Nogal wat voorzieningen
en diensten (zeker uit
sterk verstedelijkte gebieden)
hebben te maken met dezelfde
problematiek. En heel wat organisaties
uit het brede welzijnsveld
blijken vragende partij voor een
mogelijke samenwerking. Toch
worden er ook vragen gesteld bij
de mogelijke keerzijde van de
medaille. Eerder in dit artikel
staan slechts enkele van de
moeilijkheden opgesomd waar
we voortdurend bedacht op moeten
zijn. Als voorziening is het
evenwel onze opdracht om de
grenzen op te zoeken van wat als
noodzakelijke ondersteuning
beschouwd kan worden. Het is
geen eenvoudige evenwichtsoefening.
Is een douche luxe, of is
een douche een minimum en een
bad overdreven luxe? Is een
stadstuintje van tien bij tien luxe,
of is een koerke of terras van
twee vierkante meter waarop net
genoeg plaats is voor het huisvuil
al meer dan voldoende?
Het is van deze tijd om de kansen
op kwaliteitsvol wonen rechtstreeks
te linken aan een inkomen,
aan arbeid, aan inspanningen…
Een degelijke woning moet
je verdienen. Bovendien is kwaliteitsvol
wonen een term met een
hoog subjectief gehalte. Al was
het maar omdat de ene mens het
linkt aan tastbare zaken (zoals
oppervlakte, verwarming,…), terwijl
anderen het vooral zien als
een kwestie van esthetiek en stijl.
Tekenend voor de mogelijke subjectieve
interpretaties is volgende
anekdote uit De achitectuur van
het geluk.2 Ondanks rekening te
hebben gehouden met alle heersende
opvattingen over esthetiek
en kwaliteit van wonen werden in
1923 fraai ontworpen woningen
van de architect Le Corbusier
binnen de kortste keren drastisch
verbouwd door de huurders. De
bewoners (handarbeiders uit
omliggende fabrieken) konden
zich niet vinden in de modernistische
opvattingen en stijl. De bewoners
voorzagen de woningen
van schuine daken, kleine ramen,
voorzagen de voortuinen van
romantische hekjes en stelden
tuinkabouters en sierfonteinen
tentoon.
Als begeleiders en als voorziening
hoeven we ons echter niet
te verliezen in deze subjectiviteit.
Een pak zaken die mede de kwaliteit
van wonen bepalen, zijn
nagenoeg universeel. Geen enkele
huurder hoeft permanent gevaar
te lopen op pakweg COvergiftiging,
huurders moeten de
mogelijkheid hebben om andere
dingen te koken dan microgolfmaaltijden,
slapen moet kunnen
in een goed verluchte kamer
zonder beschimmelde muren,
een minimum aan privacy en
hygiëne lijkt ons geen utopische
en subjectieve ambitie, een stu-
2 Alain De Boton, de architectuur
van het geluk, 2006, uitgeverij
Atlas/ Antwerpen-Amsterdam.
74 JG. 22 - 2006 - nr. 3
agora

dio of woning moet op een deftige
manier afgesloten kunnen
worden wanneer de jongere de
woning verlaat….
---“Het is noodzakelijk
onze ervaringen
te delen
en te koppelen
binnen een bredermaatschappelijk
geheel
waarin werk
wordt gemaakt
van structurele
wijzigingen en
correcties”---
Veldwerkers in verstedelijkte
gebieden ervaren steeds nadrukkelijker
dat deze zaken lang niet
zo vanzelfsprekend zijn als ze
soms lijken. Studio-xl is een poging
om de jongeren van onze
voorziening hierin te ondersteunen.
Maar het is noodzakelijk
onze ervaringen te delen en te
koppelen binnen een breder
maatschappelijk geheel dat de
voorziening en de sector overstijgt,
een breder kader waarin
gemeenschappelijk werk wordt
gemaakt van structurele wijzigingen
en correcties van de reguliere
woningmarkt.
vzw Begeleidingscentrum Stappen
Westveldstraat 1
9040 Sint-Amandsberg
Tel: 09/228 26 57
Fax: 09/228 81 31
Stappen@busmail.net
JG. 22 - 2006 - nr. 3 75
agora