het bestuur - Ivn

Instituut voor natuur
educatie & duurzaamheid
28 e jaargang nr. 4 winter 2012

HET BESTUUR
Voorzitter:
Monique Wyfker Duinen 8 3233 EA Oostvoorne
Tel: 0181-482117 E-mail: monique.wyfker@planet.nl
Secretaris:
Marianne Blanken Duinen 5 3233 EA Oostvoorne
Tel: 0181-486555 E-mail: marianneblanken@hetnet.nl
Penningmeester en ledenadministratie:
Erik de Boer Donjonweg 21 3233 AJ Oostvoorne
Tel: 0181-484661 E-mail: erik.adeboer@kpnmail.nl
Public Relations:
Ria Mellegers Waldhoornstraat 9 3208 SH Spijkenisse
Tel: 0181-640694 E-mail: waldmelle@hetnet.nl
Redactie:
Gerard Dingemanse E-mail: callas4@xs4all.nl
Anneke Nijholt Zoutziederstraat 6 3231 AZ Brielle
Giro 3080792 t.n.v. IVN Voorne-Putten-Rozenburg
Contributie 2012: Leden € 18,25 Gezinslid € 3
Wat is het IVN?
Het IVN heeft in Nederland meer dan 170 afdelingen met bijna 20.000
leden. Overwegend vrijwilligers, maar ook beroepskrachten zetten zich in
om door middel van voorlichting, educatie en op de natuur gerichte
activiteiten inzicht te geven in de schoonheid van de natuur en begrip te
kweken voor de bescherming van het milieu.
Het volgende koekoeksei zal rond half maart 2013 verschijnen, daarom
ontvangen wij uw kopij en foto’s graag vóór 28 februari 2013. Indien
mogelijk lettertype tahoma 14, en graag gestuurd als bijlage.
Website: www.ivn.nl/voorneputtenrozenburg

Voorwoord van de voorzitter
Beste IVN-ers,
Vandaag heb ik een mooie wandeling gemaakt door het Waterbos. Wat
is er nog veel te zien en veel om van te genieten. De vergezichten die
door de herinrichting zijn ontstaan vind ik erg mooi. In dit winterse weer
met donkere luchten en dan opeens weer even zon, steken de witte
berkenstammen zo prachtig af. Je ziet weer de grillige vormen van de
bomen nu al het blad is gevallen.
Ik verheug me op de ‘Snertwandeling’ van komende zaterdag die langs
het Brede water gaat. Eerst flink lopen en daarna lekker aan de
erwtensoep bij de Meidoorn.
In dit Koekoeksei vertelt Erik over de samenwerking tussen IVN en
KNNV. Er komt een tweede vogelcursus voor beginners en er wordt
gewerkt aan een plantencursus voor de leek. Ook staan er lezingen op
het verlanglijstje.
Zoals jullie weten heeft het IVN ‘duurzaamheid’ aan de naam
toegevoegd, maar wat betekent dat voor ons? Op woensdagavond 20
maart organiseren we weer een thema-avond met als onderwerp
duurzaamheid! Uiteraard starten we de avond met een heerlijke
maaltijd.
Rest mij om iedereen fijne feestdagen toe te wensen.
Ik hoop dat jullie op de nieuwjaarswandeling aanwezig zullen zijn om
met elkaar een mooi nieuw IVN jaar in te luiden.
Hartelijke groet,
Monique

E-mailadressen
Beste leden,
Vier keer per jaar ontvangen jullie ons afdelingsblad Het Koekoeksei. Dat
geeft het bestuur vier keer de kans om jullie ergens van op de hoogte te
brengen.
Wij willen jullie echter ook tussentijds wel eens ergens over vertellen of
ergens aan herinneren. Dat doen wij per e-mail. Van een aantal leden
hebben wij echter geen of geen juist e-mailadres.
Wil je graag tussentijds informatie van het bestuur ontvangen en sta je
in onderstaande lijst? Geef dan zo spoedig mogelijk je e-mailadres door
aan erik.adeboer@kpnmail.nl
- Ad van den Berge
- Wif Boschma
- Henny de Deken
- Hetty Dekker
- L. Deur
- Leen en Marty Duyve
- Dick Kammeraad
- Edith Krijgsman
- Pieter Paauwe
- Jan Willem Rijkenbarg
- Ben Tinkhof
- Ruud Verhoeven
- E.J. Verschuren
- Liesbeth Vorm
- Ab de Vries
- Cees van Wamelen
- Joke Wartna

Thema-avond vogels 10 oktober
Woensdag 10 oktober stond er in het bezoekerscentrum Tenellaplas een
thema-avond over vogels op het programma. Er waren 22 aanmeldingen
voor de avond, dus een flinke opkomst.
Inloop vanaf 18.00 uur en vanaf 18.30 uur was het genieten van een
uitstekende driegangenmaaltijd, verzorgt door Simone, Annette,
Marianne en Monique. Uiteraard zijn zij allen bedankt voor hun inzet met
de bereiding van de smakelijke gerechten.
Op het programma stonden twee presentaties over vogels, met de
bedoeling dat er na afloop hiervan nog mee gedaan zou worden aan een
vogelquiz. Dit laatste onderdeel is echter aan het einde van de avond
geschrapt. We waren al zoveel in tijd uitgelopen, dat dit voor de
meesten te laat zou worden. Dit houden we dus nog tegoed voor een
andere keer.
Direct na afloop van de maaltijd was het de eer aan Ad van den Berge.
Hij hield op uitnodiging van het bestuur een presentatie over vogeltrek
en vogels op de Maasvlakte. Hij werd hierbij bijgestaan door
medevogelaar Bas de Bruin, die zijn vogelfoto’s aan ons toonde, welke
van commentaar werden voorzien door Ad.

Mede door de prachtige foto’s en het enthousiasme van Ad was dit een
succes.
Na afloop van de presentatie van Ad was het even tijd voor een korte
koffie-/theepauze. Hierna was het de beurt aan Martien Blanken. Hij
toonde ons foto’s van de vogels en de prachtige natuur van IJsland, die
hij op zijn vakantie samen met Marianne in het voorjaar van 2012 had
gemaakt.
Martien maakte tijdens de presentatie van Ad al de opmerking dat er op
de Maasvlakte best wel een flink aantal vogels voorkomen die hij ook op
IJsland had gezien en gefotografeerd. Uiteraard had Martien ook foto’s
van soorten die bij ons niet voorkomen, zoals bijvoorbeeld om er maar
één te noemen, de prachtige papegaaiduiker.
Ook Martien vertelde vol enthousiasme over ‘zijn’ vogels.
Voor de meeste van ons duurde de avond veel te kort, ondanks het feit
dat het in tijdsduur behoorlijk uitgelopen was.
De sprekers en fotograaf zijn uiteraard op gepaste wijze door het
bestuur bedankt voor hun aandeel in de zeer geslaagde, leerzame en
gezellige avond.
Ria

Samenwerking IVN en KNNV
Zoals je misschien in Mens en Natuur en in voorgaande nummers van
Het Koekoeksei hebt gelezen, wordt er al geruime tijd gesproken over
een verdergaande samenwerking tussen IVN (Instituut voor natuur,
educatie en duurzaamheid) en KNNV (Vereniging voor veldbiologie).
Aanvankelijk waren de motieven hiervoor vooral van financiële aard.
Maar nu verkenning heeft geleerd dat de financiële voordelen slechts
(zeer) beperkt kunnen zijn, staan natuurinhoudelijke redenen voorop.
Een recente notitie van de landelijke besturen van beide verenigingen
stelt het zo: ‘de samenwerking wordt aangegaan om met elkaar sterker
te staan in het opkomen voor de natuur en om meer mensen te kunnen
laten genieten van de natuur’.
Hier op Voorne-Putten-Rozenburg werken de afdelingen van KNNV en
IVN zo nu en dan al samen. Zo is dit jaar gezamenlijk een vogelcursus
voor beginners georganiseerd. Deze cursus werd gegeven door zowel
leden van IVN als van KNNV.
Onlangs hebben de besturen van de afdelingen met elkaar gesproken
over verdere mogelijkheden voor samenwerking. We hebben besloten
om, na het succes van de eerste, de vogelcursus voor beginners volgend
jaar opnieuw in samenwerking te organiseren.
Tevens zijn we van plan om op eenzelfde manier een plantencursus voor
beginners aan te bieden.
Ook zal een gezamenlijk lezingenteam worden gevormd. Dit team krijgt
als doel om een aantal keren per jaar een lezing te organiseren voor
leden en niet-leden.
Daarnaast zullen we de activiteiten van de afdelingen zoveel mogelijk op
elkaar afstemmen: dus bijvoorbeeld geen excursies op dezelfde dag. De
activiteitenprogramma’s gaan we wederzijds in onze afdelingsbladen
publiceren (zie bij Agenda, red.).
Kortom, we zien aardig wat mogelijkheden voor samenwerking. Als het
goed is voor de natuur en voor mensen die van de natuur genieten,
zullen we de onderwerpen zeker oppakken.
Erik de Boer

Dier onder de loep
De eekhoorn Sciurus vulgaris 19 – 28 cm
Laatst waren wij met vrienden in Uden alwaar we een huis met tuin
gehuurd hadden. Het weer was prachtig en we besloten buiten te eten.
Toen we druk bezig waren de tafel te dekken verscheen er ineens een
prachtig roodbruin diertje uit de bosjes. Het kwam, waarschijnlijk in
gedachten verzonken, recht op ons af. Toen hij ons dan toch ontdekte
keek hij ons recht aan en ging op zijn gemak een boom in. Hij verdween
achter de stam, maar kwam telkens even om de hoek kijken om te zien
of we er nog waren.
Wat een prachtwaarneming van
dit vaak schuwe knaagdiertje met
zijn mooie pluimstaart en
gepluimde oren. Zijn onderzijde is
trouwens wit, terwijl de
bovenzijde roodbruin is. Maar ook
bestaan er eekhoorns die
grijsrood, bruin tot zelfs bijna
zwart zijn. Maar hier ging het dus
om de roodbruine variant.
Eekhoorns leven hoofdzakelijk in uitgestrekte naald- of gemengde
bossen, parken en tuinen. Hun voedsel bestaat uit eikels, beukennoten,
zaden uit dennenappels, bessen, eieren, jonge vogels, insecten en
paddenstoelen. Vooral het uitstekend smakende eekhoorntjesbrood
wordt door hen als ultieme lekkernij beschouwd. Hieraan dankt deze
paddenstoel waarschijnlijk zijn naam.
Is de temperatuur goed dan kan in december de paartijd al beginnen.
Deze duurt tot juli met een hoogtepunt in januari en maart.
Worden ze tijdens de hofmakerij gestoord dan vluchten ze niet, maar
nemen al schetterend een dreighouding aan. Dit doen ze ook als ze
jongen hebben.
Heeft het mannetje een vrouwtje verleid, dan moet er een nest gemaakt
worden. Hiervoor gebruikt hij vaak een oud kraaiennest als fundament.

Boven het nest maakt hij een dakje zodat er een bolvormig bouwsel
ontstaat. De ingang is aan de onderzijde. Aan de kant van de boomstam
bevindt zich de nooduitgang.
Ook worden er vaak speelnesten gemaakt.
Is het hoofdnest gevoerd met mos en wol uit de eigen vacht dan is het
wachten tot de drie tot zeven kale en blinde jongen geboren worden.
De draagtijd is 38 dagen en de meeste jongen worden tussen februari en
augustus geboren. De jongen worden gezoogd en na vier weken
klimmen ze al vrolijk rond. Na acht weken zijn ze bijna niet meer van de
ouders te onderscheiden. Ze missen alleen de pluimen aan de oren.
De zorg voor de kleintjes rust geheel op de schouders van de moeder.
Aan het einde van het eerste levensjaar zijn de jongen reeds
geslachtsrijp.
In de winter en bij slecht weer doet het nest tevens dienst als
schuilplaats tegen kou en regen. Bij extreem weer wordt zelfs de
nooduitgang dichtgemaakt om de kou buiten te houden.
Ze houden niet echt een winterslaap en worden geregeld wakker om
eten te gaan zoeken. In de zomer verstopt de eekhoorn eikels en
beukennootjes om zo ’s winters een voorraad eten te hebben. Vaak
kunnen ze e.e.a. niet terug vinden en helpen zo mee aan
zaadverspreiding.
Ligt er in de winter veel sneeuw dan gaan er veel eekhoorntjes dood,
omdat ze het verstopte voedsel niet terug kunnen vinden. In de herfst
hebben ze wel extra gegeten om lekker vet de winter in te gaan, maar
ze kunnen slechts enkele dagen zonder voedsel. Dus een goed pak
sneeuw is meestal funest voor deze grappige acrobaten.
In de lente en zomer roven ze ook eieren en jongen van zangvogels om
op te eten. Verder eten ze aan jonge loten en knagen ook kringetjes
bast rondom boomstammetjes weg, waardoor deze sterft. Boseigenaren
zijn dus niet altijd gecharmeerd door deze acties van de eekhoorn.
Vroeger kwamen er op Voorne geen eekhoorntjes voor, maar het verhaal
gaat dat er ooit mensen een paar van deze schattige diertjes gekocht
hadden en omdat ze het zielig vonden ze in een kooi te stoppen, hebben
ze deze maar in de tuin los gelaten, in de veronderstelling dat ze daar

wel zouden blijven als je ze maar voerde. Hoe naïef kunnen mensen toch
zijn! Dit moet voor 1994 gebeurd zijn, want na die tijd is het verboden
deze beschermde dieren in je bezit te hebben.
Als vijand hebben ze honden, katten, de zeldzame boommarter en
zeldzame havik.
Eekhoorntjes verraden hun aanwezigheid door de afgekloven
dennenappels en schubben hiervan onder bomen.
Als ze eten zitten ze op de achterste poten en eten met de voorpoten.
Zoals veel andere knaagdieren ook doen. Heel aandoenlijk!
Ze worden ongeveer drie tot zeven jaar oud en kunnen net als mensen
grijs worden. Grappig hè!
Buiten dat ze goed kunnen klauteren, kunnen ze ook goed zwemmen.
Tijdens het van tak naar tak springen dient de staart als roer, om het
evenwicht te bewaren of om een eventuele val te breken.
De naam Sciurus komt van het Griekse woord skia wat schaduw
betekent en oura betekent staart, dus het betekent ‘dier zit in schaduw
van zijn staart’. Vandaar dat de bijnaam van dit prachtige en grappige
dier ‘schaduwstaart’ is.
Wij zijn op Voorne niet op een natuurlijke manier aan eekhoorntjes
gekomen, maar ik vind het erg leuk dat ze nu hier wonen en ik geloof
niet dat ze veel overlast geven.
Dus laten we er allemaal maar gewoon van genieten!
Gerda

Excursie zaterdag 3 november Tiengemeten
Buienradar voorspelde niet veel goeds. Regen en in de loop van de dag
kans op verslechtering van het weer, mogelijk onweer. Echt een dag om
naar Tiengemeten te gaan en de natuur te beleven
Om 10.00 uur vertrekt de veerboot en varen we door Het Vuile Gat naar
de haven van Tiengemeten. Gewapend met telescoop, verrekijkers,
mutsen, hoeden en regenkleding lopen we over de weg aan de
noordzijde van Weelde richting Weemoed, mooie namen.
Weelde is nat, het water staat hoog door de regen van de afgelopen
maand? De eerste zwemvogels die we in groten getale zien zijn
slobeenden.
Links van de weg op de dijk staan drie Nederlandse trekpaarden, af en
toe passeert een vliegende grote zilverreiger, waarvan we zo’n 20
exemplaren zien tijdens onze wandeling rond Weelde.
Volgens de website van Natuurmonumenten zijn in september 11.000
wintertalingen op Tiengemeten geteld, een recordaantal. Wij zien in
ieder geval een groepje overvliegen, en ook zes watersnippen.
Mede dankzij de aantallen wintertalingen heeft het Haringvlietgebied een
Europese beschermingsstatus.

Bij de vogelkijkhut op de dijk van het Haringvliet breekt het wolkendek
even een beetje open. Een mooi moment om een aantal roofvogels te
bekijken.
Een paar bruine kiekendieven geven een luchtshow. Op grote afstand in
een groep populieren zit een grote roofvogel. In zijn buurt vliegen
kraaien en buizerds om hem te verjagen. Het verschil in grootte is
duidelijk. Zou dit dan de zeearend zijn die hier regelmatig wordt
waargenomen?
Overvliegende knobbelzwanen steken schitterend af tegen de donkere
lucht. We horen de vleugelslag, mooie natuurmomenten.
Wij weten weer waarom we op onze vrije zaterdag de regen trotseren.
Kuifeenden, wilde eenden, smienten, bergeenden, futen, grauwe
ganzen, aalscholvers, Tiengemeten is een ideale plek voor vogels die van
nattigheid houden.

Opvallend is de begroeiing van grote stukken drooggebied met Canadese
guldenroede, Solidago canadensis. Deze exoot en bekend als sierplant
woekert hier en de vele grazers, een paar honderd Schotse hooglanders,
laten deze plant ongemoeid. Niet lekker?
Een eigenschap van deze plant is het verdringen van andere planten, de
wortels scheiden zelfs chemicaliën (bron: Wikipedia) af die bijvoorbeeld
de esdoorn verdringt.
Een gemet
Aan het begin van de 17 e eeuw slibt in het Haringvliet een zandplaat op
van vijf hectaren. Een halve hectare heet in die tijd een gemet en zo
krijgt dit stukje land de naam Tiengemeten.
Op de veerboot terug naar de vaste wal zien we steeds meer blauw in de
lucht, de weersverslechtering zit er niet meer in… Wij hebben weer
genoten van de natuur op Tiengemeten. Volgend jaar gaan we in het
voorjaar.
Martien

AGENDA IVN
Zaterdag 5 januari: nieuwjaarswandeling
De eerste excursie van 2013 is traditiegetrouw de nieuwjaarswandeling,
waarbij we Groene strand en omgeving aandoen. We beginnen uiteraard
niet voordat we elkaar het beste voor het nieuwe jaar hebben gewenst.
Hou er rekening mee dat het onderweg soms drassig kan zijn. Gepast
schoeisel is dan ook aan te bevelen.
We sluiten af met een kopje koffie of thee.
09.30 uur, Hotel van Marion, Oostvoorne
Zaterdag 2 februari: Brouwersdam en omgeving
Over tradities gesproken. Deze excursie is ieder jaar weer een belevenis
op zich. De echte ‘diehards’ kunnen dat beamen.
Ongeacht hoe de weergoden ons gezind zijn, is deze excursie zeker aan
te bevelen.
Dit is een ¾ dag excursie. Hou dus rekening met iets te eten en te
drinken. Warme kleding is zeker aan te bevelen.
09.30 Carpoolparkeerplaats N57/Zwarte dijk (bij de rotonde
Hellevoetsluis/Rockanje aan de N57)
Zaterdag 2 maart: jaarvergadering
Onder het genot van koffie met koek maken we de balans op van het
afgelopen jaar en blikken we vooruit naar 2013. Na afloop van de
vergadering is er uiteraard weer ruimte voor een natuurgerelateerde
activiteit. Wat dit zal zijn wordt later bekend gemaakt.
Een uitnodiging met agenda voor de jaarvergadering volgt nog.
09.30 uur, bezoekerscentrum Tenellaplas
Woensdag 20 maart: Thema-avond duurzaamheid
Nadere informatie volgt in de loop van het komende jaar.
De avond zal zoals gebruikelijk weer starten met een maaltijd.
vanaf 18.00 uur in het bezoekerscentrum Tennellaplas.
De maaltijd begint om 18.30 uur.

AGENDA KNNV
Maandag
17 - 12
Weekend
5/6 - 1 - 2013
Zondag
6 - 1
Dinsdag
8 - 1 en meer
Zaterdag
9 - 2
Donderdag
14 - 2
20.00 uur Plantenfoto's van Nelleke
van der Meijden
Winterroofvogeltelling
Bezoekerscentrum ZHL,
Tenellaplas
10.00 uur Nieuwjaarswandeling Bezoekerscentrum ZHL,
Tenellaplas
19.30 uur Braakballen pluizen met Bezoekerscentrum ZHL,
JanAlewijn Dijkhuizen Tenellaplas
09.00 uur G Wintervogelexcursie met Verzamelen bij pont
Tom van Wanum Hekelingen
20.00 uur Algemene
Bezoekerscentrum ZHL,
Ledenvergadering Tenellaplas
Kijkt u voor de zekerheid even op onze internetsite of een activiteit
doorgaat zoals die hierboven gepland staat. Dit voorkomt tevergeefs
reizen en teleurstelling. http://www5.knnv.nl/voorne
Een nieuw jaar
De redactie wenst de leden van het IVN een mooi 2013 toe.
Het afgelopen jaar is voorbij gevlogen met mooie maandelijkse excursies
en thema-avonden die zeer geslaagd waren.
Hopelijk brengt 2013 u tot inspiratie en initiatieven om IVN Voorne-
Putten-Rozenburg en het Koekoeksei succesvol voort te zetten.
Anneke en Gerard