PM 7 - Het Persmuseum
PM 7 - Het Persmuseum
PM 7 - Het Persmuseum
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Beatrix in cartoon:<br />
satire of smaad?<br />
pagina 4/5<br />
museum NIEUWS<br />
www.persmuseum.nl<br />
Lauw water ‘redt’<br />
een oude litho<br />
pagina 6/7<br />
Voor Margreet Dolman gaat<br />
niets boven het damesblad<br />
door Bert Steinmetz<br />
Twee bij uitstek markante vrouwen<br />
maakten van de opening<br />
van Van Zeep tot SSooaapp, de expositie<br />
in het <strong>Persmuseum</strong> over de<br />
historie van vrouwentijdschriften,<br />
een spraakmakende gebeurtenis.<br />
<strong>Het</strong> was woensdag 21 april<br />
dan ook goed vol, met uiteraard<br />
de vrouwen ruimschoots in de<br />
meerderheid.<br />
Feestspreekster was Margreet<br />
Dolman, de alter ego waarin<br />
Paul Haenen zich uitbundig (en<br />
van tijd tot tijd prettig provocerend)<br />
kan uitleven. Wat Dolman<br />
betreft gaat er gewoonweg niets<br />
boven het damesblad.<br />
,,De damesbladen hebben in de<br />
geschiedenis van de Nederlandse<br />
vrouw meer belang gehad dan<br />
Dolle Mina, Provo en Phil<br />
Bloom’’, meende zij. En zij<br />
betreurde het dat de vrouwentijdschriften<br />
niet meer krediet<br />
krijgen dan zij verdienen voor<br />
de veranderingen die zij teweeg<br />
hebben gebracht. Zij hebben<br />
immers in een ‘stille revolutie’<br />
bewerkstelligd dat de vrouwen<br />
het in wezen voor het zeggen<br />
hebben.<br />
Niet Wim, maar Rita<br />
,,Niet Wim Kok heeft ons geleid’’,<br />
gaf Margreet Dolman als<br />
voorbeeld, ,,maar Rita Kok. En<br />
niet Ruud Lubbers, maar Ria<br />
heeft ervoor gezorgd dat Van Agt<br />
niet terugkeerde.’’ Op dat<br />
moment was nog niets bekend<br />
van de aanklacht die de UNHCRmedewerkster<br />
tegen Lubbers<br />
heeft ingediend, anders had<br />
Dolman daar ook wel haar commentaar<br />
op geleverd.<br />
Margreet Dolman tijdens haar openingstoespraak. FOTO: REMKO SCHEEPENS<br />
De damesbladen vormen wat<br />
Dolman betreft het lichtend<br />
voorbeeld in tijdschriftenland.<br />
,,Vrouwen zijn niet uit op geile<br />
winst, maar op geestelijke rijkdom’’,<br />
luidde haar verklaring.<br />
,,Vrouwen denken niet aan hun<br />
eigen huis, maar aan het huis<br />
van hun kinderen.’’<br />
Maar juist dat wordt nu zo<br />
bedreigd door de tendens van<br />
overnames die de wereld van uitgeverijen<br />
kenmerkt.<br />
Dolman moet daar niets van<br />
hebben: ,,Ik ben juist voor kleine,<br />
principiële uitgevers en voor<br />
het vrije woord.’’<br />
7<br />
JUNI 2004<br />
Van Zeep tot Soap<br />
nog te zien tot<br />
26 september<br />
De tentoonstelling Van Zeep<br />
tot Soap. Continuïteit en verandering<br />
in geïllustreerde vrouwentijdschriften<br />
loopt nog tot<br />
en met 26 september 2004 in<br />
het <strong>Persmuseum</strong>.<br />
Bij de tentoonstelling is de<br />
catalogus Van Zeep tot Soap, in<br />
de vorm van een heus vrouwentijdschrift,<br />
verschenen.<br />
De catalogus wordt in het<br />
museum verkocht voor € 4,95.<br />
Bezoek ook de website<br />
www.vrouwentijdschriften.nl .<br />
Daarom deed zij een hartstochtelijke<br />
oproep aan de vele vrouwen<br />
uit tijdschriftenland die<br />
naar haar luisterden: ,,<strong>Het</strong> is nu<br />
de tijd voor een nieuw vrouwentijdschrift.<br />
Laten de verstandige<br />
vrouwen nu wakker worden!’’<br />
Met die woorden overhandigde<br />
zij het eerste exemplaar van de<br />
catalogus, die de vorm had van<br />
een klassiek damesblad, aan<br />
Hanny van den Horst, onbetwist<br />
de grande dame van het vrouwentijdschrift.<br />
Uitgestorven ras<br />
Die toonde meteen dat zij nog<br />
niets van haar strijdbaarheid<br />
verloren had, door Margreet<br />
Dolman op ernstige toon terecht<br />
te wijzen. ,,Ik heb mijn hele<br />
leven gevochten tegen de term<br />
‘damesblaadje’. Ik dacht dat<br />
dames een uitgestorven ras<br />
vormden. Wij maken vrouwentijdschriften.’’<br />
Die zat.<br />
Vervolg op pagina 2
museum pagina 2<br />
Van Zeep<br />
tot Soap<br />
Vervolg van pagina 1<br />
Van den Horst intussen kon zich<br />
erop beroepen een cultureel erfgoed<br />
te vertegenwoordigen.<br />
Uiteindelijk bestaat Libelle al<br />
zeventig jaar en Margriet, haar<br />
tijdschrift, al 65 jaar. Zij heeft<br />
dan ook de revolutionaire ontwikkeling<br />
van de vrouw in<br />
Nederland van dichtbij meegemaakt.<br />
,,Ik was bij de invasie van<br />
Dolle Mina. Waarbij ik het altijd<br />
liever heb over emancipatie dan<br />
over feminisme. Van stellingen<br />
als ‘Je gaat niet met je onderdrukker<br />
naar bed’ moest ik niets<br />
hebben.’’<br />
De pil<br />
Zij legt liever de nadruk op factoren<br />
uit heel andere dan de activistische<br />
hoek. ,,Wat nogal is<br />
ondergesneeuwd in de hele discussie<br />
over de emancipatie van<br />
de vrouw, is het enorme belang<br />
dat de komst van de pil heeft<br />
gehad. Voor het eerst kon de<br />
vrouw zélf bepalen of zij een<br />
kind wilde of niet.’’<br />
Een tweede ontwikkeling van<br />
groot belang was de invoering<br />
van de Algemene Bijstandwet.<br />
,,Door die uitkering was een<br />
vrouw die weg wilde bij haar<br />
man, eindelijk verzekerd van<br />
een eigen inkomen.’’<br />
Van den Horst werd in 1970<br />
hoofdredacteur van Margriet, de<br />
eerste vrouw in die functie. Zij<br />
geniet nog van de commotie die<br />
dat veroorzaakte.<br />
Korte berichten<br />
Uitmarkt Amsterdam<br />
Zaterdag 28 en<br />
zondag 29 augustus 2004<br />
Uitmarkt 2003 was een groot<br />
succes en daarom is het<br />
<strong>Persmuseum</strong> dit jaar wederom<br />
van de partij op dit culturele<br />
festijn. Uitmarkt 2004 staat voor<br />
het <strong>Persmuseum</strong> vooral in het<br />
teken van de lopende tentoonstelling<br />
over vrouwentijdschriften.<br />
Een gesigneerde catalogus ‘Van<br />
Zeep tot Soap: Continuïteit en<br />
verandering in geïllustreerde<br />
vrouwentijdschriften’ zal bijvoorbeeld<br />
voor een speciale prijs<br />
worden aangeboden.<br />
Margreet Dolman en Hanny van den Horst openen de tentoonstelling Van Zeep tot Soap. FOTO: REMKO SCHEEPENS<br />
Margriet, Patronen-parade, voorjaar 1957<br />
,,De aandeelhouders waren heel<br />
bezorgd: past die mevrouw wel<br />
Digitale nieuwsbrief<br />
<strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong> wil geïnteresseerden<br />
nu ook digitaal op de<br />
hoogte stellen van de nieuwe<br />
ontwikkelingen rondom het<br />
museum. Daarom wordt eind<br />
juni de eerste digitale nieuwsbrief<br />
verstuurd. Aanmelden kan<br />
via onze website (www.persmuseum.nl).<br />
Arrangementen<br />
Vanaf juli verzorgt het <strong>Persmuseum</strong><br />
arrangementen voor<br />
bedrijven. Door middel van deze<br />
personeelsuitjes probeert het<br />
museum grotere groepen aan te<br />
trekken.<br />
goed op de centjes?’’, onthulde<br />
zij. ,,En Dick Hendrikse, toen<br />
hoofdredacteur van Libelle, beschouwde<br />
het als een degradatie<br />
van die functie en wurmde zich<br />
snel in de directie van uitgeefconcern<br />
VNU.’’<br />
In 1980 werd Van den Horst zelf<br />
opgenomen in die directie, wat<br />
opnieuw grote opschudding veroorzaakte.<br />
Maar ook al eindigde<br />
zij haar loopbaan bij het vrouwentijdschrift<br />
als directielid, zij<br />
bleef haar herkomst trouw: ,,<strong>Het</strong><br />
is de journalistiek die de ziel<br />
geeft aan het blad, niet de marketing.’’<br />
Met deze opbeurende waarschuwing<br />
ging het gezelschap opge-<br />
De groep krijgt een rondleiding,<br />
een lunch en men kan uit tal van<br />
mogelijkheden kiezen. Een van<br />
de extra opties is een architectuurwandeling<br />
door het Oostelijk<br />
Havengebied.<br />
Ook kan het personeelsuitje verrijkt<br />
worden met een rondleiding<br />
door de geklimatiseerde<br />
archieven van het museum waar<br />
duizenden kranten, tijdschriften,<br />
foto’s en affiches liggen<br />
opgeslagen.<br />
In overleg biedt het <strong>Persmuseum</strong><br />
een programma op<br />
maat.<br />
De arrangementen zijn telefonisch<br />
te reserveren.<br />
Libelle, 22 augustus 1970<br />
wekt aan de glaasjes en de hapjes<br />
in de IISG-vide.<br />
Kinderworkshops<br />
Kinderen komen deze zomer<br />
wel door met de kinderworkshops<br />
die het <strong>Persmuseum</strong> weer<br />
gaat organiseren. Ze krijgen een<br />
rondleiding door het museum<br />
en mogen hun eigen krantenvoorpagina<br />
ontwerpen of een<br />
spotprent tekenen in de vorm<br />
van een zelfportret.<br />
De workshops zijn voor kinderen<br />
in de leeftijd van 8 tot 12<br />
jaar en zullen ongeveer twee uur<br />
duren.<br />
Precieze data voor de kinderworkshops<br />
zijn nog niet bekend.<br />
Houd u hiervoor onze site goed<br />
in de gaten.
museum pagina 3<br />
<strong>Persmuseum</strong> krijgt erkenning<br />
door Servaas Smulders<br />
Natuurlijk, het blijft voor het<br />
bestuur en directie van het<br />
Nederlands <strong>Persmuseum</strong> tot de<br />
Derde Dinsdag in september<br />
’peentjes zweten’. <strong>Het</strong> advies<br />
van de Raad voor Cultuur om het<br />
<strong>Persmuseum</strong> voortaan subsidie<br />
toe te kennen uit de financiële<br />
ruif van de Cultuurnota, is fantastisch.<br />
Maar het is nog altijd<br />
het kabinet dat daartoe voor volgend<br />
begrotingsjaar beslist. En<br />
vervolgens is er in de Tweede<br />
Kamer het begrotingsdebat dat<br />
voor verschuivingen kan zorgen.<br />
Vooralsnog is de stemming bij<br />
bestuur en directie van het<br />
<strong>Persmuseum</strong> over het advies van<br />
de Raad opperbest. <strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong><br />
heeft met zijn activiteiten<br />
en een goed en aantrekkelijk<br />
beleidsstuk met een solide financiële<br />
onderbouwing, de waardering<br />
van de Raad voor Cultuur<br />
verworven, zo blijkt uit de<br />
beoordeling.<br />
Belangrijke bijdrage<br />
De Raad erkent het belang van<br />
het <strong>Persmuseum</strong>: ,,De pers, en<br />
met name de geschreven pers,<br />
heeft een grote rol gespeeld in<br />
de totstandkoming van ons<br />
staatsbestel. Ook nu nog levert<br />
zij door nieuws, commentaar en<br />
beeld belangrijke bijdragen aan<br />
maatschappij, politiek en cultuur.<br />
De enige plaats waar de betekenis<br />
van de pers voor de<br />
Nederlandse samenleving wordt<br />
gedocumenteerd, is het <strong>Persmuseum</strong>.<br />
Zijn waarde heeft het<br />
museum de afgelopen jaren duidelijk<br />
aangetoond’’, stelt de<br />
Raad.<br />
Raad voor Cultuur brengt kritisch maar<br />
positief advies uit voor financiering<br />
Bestuur en directie van het Nederlands <strong>Persmuseum</strong> slaakten<br />
half april bij de bekendmaking van het advies van de Raad voor<br />
Cultuur een zucht van verlichting. Deze Raad, onder voorzitterschap<br />
van oud-minister van justitie mr. W. Sorgdrager, geeft het<br />
<strong>Persmuseum</strong> erkenning en stelt het kabinet voor het museum<br />
voortaan te subsidiëren uit de pot van de Cultuurnota.<br />
Uit: Advies Cultuurnota 2005-2008<br />
En: ,,De collectie geschreven<br />
pers en politieke prenten die het<br />
<strong>Persmuseum</strong> beheert [is] van<br />
grote waarde en van nationaal<br />
belang’’, vervolgt de Raad.<br />
Diezelfde Raad onderstreept nog<br />
eens een wezenlijke doelstelling<br />
uit het beleid van het <strong>Persmuseum</strong>,<br />
namelijk dat het meer<br />
wil zijn dan alleen de nationale<br />
bewaarplaats van journalistiek<br />
erfgoed.<br />
Twee belangrijke middelen om<br />
het belang van de pers onder<br />
bredere lagen van de bevolking<br />
uit te dragen, zijn het museum<br />
en een uitgebreide website, die<br />
actueel wordt gehouden.<br />
In hetzelfde kader noemt de<br />
Raad de digitalisering van de collectie,<br />
voorzover dat mogelijk is.<br />
Daarbij heeft de inbedding van<br />
het museum in het Internationaal<br />
Instituut voor Sociale<br />
Geschiedenis in Amsterdam een<br />
grote meerwaarde. De Raad voor<br />
Cultuur vraagt zich wel af hoe<br />
de doelstellingen van het<br />
<strong>Persmuseum</strong> op het gebied van<br />
de digitalisering zich verhouden<br />
tot de collectie en de websiteactiviteiten.<br />
Hierover zegt directeur<br />
Angelie Sens: ,,Mijns<br />
inziens is de verwevenheid van<br />
digitalisering met de collectie en<br />
de website duidelijk verwoord.<br />
In de komende jaren wordt dit<br />
uiteraard nader uitgewerkt.’’<br />
Samenwerken<br />
De Raad voor Cultuur is erg positief<br />
over de wijze waarop het<br />
<strong>Persmuseum</strong> zijn educatieve<br />
taak aanpakt. Media-educatie is<br />
binnen het museum tot een van<br />
de speerpunten verheven, waarbij<br />
de aandacht uitgaat naar<br />
zowel scholieren en studenten<br />
van het primair, voortgezet en<br />
hoger onderwijs als volwassenen.<br />
Om zijn doelstellingen te<br />
verwezenlijken zoekt het <strong>Persmuseum</strong><br />
samenwerking met<br />
andere instellingen die raakvlakken<br />
hebben met het museum.<br />
De Raad wijst erop dat het<br />
<strong>Persmuseum</strong> op het terrein van<br />
media-educatie samenwerking<br />
zou kunnen zoeken met het<br />
Nederlands Instituut voor Beeld<br />
en Geluid te Hilversum.<br />
De Raad wijst in zijn advies nog<br />
eens op de beperkte mogelijkheden<br />
van het <strong>Persmuseum</strong>, dat<br />
wel een groot draagvlak heeft bij<br />
de media, die het ook financieel<br />
ondersteunen. ,,Bovendien heeft<br />
het <strong>Persmuseum</strong> aangetoond dat<br />
ook met een kleine bezetting<br />
zeer veel werk kan worden verzet’’,<br />
aldus de Raad voor Cultuur,<br />
die de minister adviseert het<br />
museum op jaarbasis met<br />
277.000 euro te subsidiëren.<br />
’Elkaar versterken’<br />
Directeur Sens over de door de<br />
Raad gesuggereerde samenwerking:<br />
,,<strong>Het</strong> Nederlands Instituut<br />
voor Beeld en Geluid is uiteraard<br />
door ons genoemd in de toelichting<br />
op onze activiteiten als het<br />
om samenwerking gaat. De<br />
vraag is alleen of we juist met dit<br />
instituut straks nauwer moeten<br />
gaan samenwerken. <strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong><br />
richt zich op de<br />
geschreven pers, waar het instituut<br />
zich hoofdzakelijk bezighoudt<br />
met de audiovisuele<br />
media en de omroepwereld. Wij<br />
zijn voor een samenwerking als<br />
er sprake is van een win-winsituatie,<br />
waarbij je elkaar door<br />
samen te werken kunt versterken.’’<br />
Ongeveer tegelijkertijd met het<br />
verschijnen van het advies van<br />
de Raad voor Cultuur had directeur<br />
Sens met bestuursvoorzitter<br />
G.J. Laan een gesprek bij het<br />
ministerie van onderwijs, cultuur<br />
en wetenschappen. <strong>Het</strong><br />
<strong>Persmuseum</strong>, dat tot en met dit<br />
jaar voor het belangrijkste deel<br />
wordt gefinancierd uit de pot<br />
Media, Letteren en Bibliotheken<br />
zal straks uit de ruif van de<br />
Cultuurnota worden gefinancierd.<br />
<strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong> wordt<br />
daarbij niet ingedeeld bij de<br />
musea maar onder het hoofdstuk<br />
‘Media’ en dat is volgens<br />
Sens gunstig.<br />
<strong>Het</strong> wachten is nu op de<br />
Miljoenennota in september.
museum pagina 4<br />
Politieke prent: satire of smaad?<br />
door Han Mulder<br />
Wanneer wordt in een politieke<br />
prent de grens overschreden tussen<br />
‘humor’ en ‘wellevendheid’?<br />
Moet het altijd wel ‘humor’ zijn<br />
op de politieke prent? Gaat het<br />
de man (en gelukkig in toenemende<br />
mate, de vrouw) die het<br />
sociale en politieke leven van<br />
commentaar voorziet om<br />
humor? En dan zo dat we erom<br />
moeten lachen? Is ‘wellevendheid’<br />
wel oppositioneel ten<br />
opzichte van ‘smaad’? Een paar<br />
vragen die ik hieronder wil<br />
beantwoorden.<br />
Allereerst smaad. Mijn woordenboek<br />
omschrijft ‘smaad’ bondig<br />
‘schandelijke belediging’. Dat<br />
meer dan een ernstige schimpscheut,<br />
er is sprake van ‘schandelijkheid’!<br />
Hoe gaat het rechtssysteem<br />
in België en Nederland<br />
met ‘smaad’ om?<br />
In België vult dat begrip ‘smaad’<br />
in als een specifieke vorm van<br />
belediging die valt onder hoofdstuk<br />
V van hun Strafwetboek:<br />
‘Misdaden en wanbedrijven<br />
tegen de openbare orde door bijzondere<br />
personen gepleegd’.<br />
Smaad is belediging of laster<br />
door woorden, daden, gebaren<br />
of bedreigingen gepleegd tegenover<br />
ministers, leden van het<br />
parlement en van het Arbitragehof,<br />
magistraten van de<br />
administratieve orde, leden van<br />
de rechterlijke orde of van de<br />
openbare macht, in de uitoefening<br />
of ter gelegenheid van de<br />
uitoefening van hun functie, of<br />
tegenover de openbare lichamen<br />
waar zij deel van uitmaken. De<br />
maximumstraf is zes maanden<br />
gevangenisstraf en een geldboete<br />
van 300 frank (€ 33).<br />
Wordt smaad gepleegd in de vergadering<br />
van de Kamer van<br />
Volksvertegenwoordigers of de<br />
Senaat, of op de terechtzitting<br />
van een hof of rechtbank dan is<br />
de straf maximaal twee jaar<br />
gevangenis en een geldboete van<br />
1000 frank (€ 110). Dat is te<br />
doen, daar hoef je het smaden<br />
niet voor te laten.<br />
Nederland<br />
In Nederland valt ‘smaad’ onder<br />
het verzamelbegrip ‘belediging’:<br />
belediging [strafrecht], de opzettelijke<br />
aantasting van iemands<br />
eer of naam. <strong>Het</strong> Wetboek van<br />
Strafrecht vat in de artikelen 261<br />
en volgende onder het begrip<br />
belediging een aantal misdrijven<br />
samen, die als gemeenschappelijk<br />
kenmerk hebben dat zij<br />
het opzettelijk aanranden van<br />
iemands eergevoel of goede<br />
naam strafbaar stellen.<br />
Als verschillende vormen van<br />
belediging noemt de wet:<br />
smaad, smaadschrift, laster,<br />
lasterlijke aanklacht en eenvoudige<br />
belediging. Die laatste variant<br />
is niet strafbaar als de op<br />
zichzelf kwetsende gedraging<br />
slechts een oordeel inhoudt over<br />
de behartiging van openbare<br />
belangen.<br />
Al deze delicten zijn klachtdelicten,<br />
met uitzondering van belediging<br />
van het openbaar gezag,<br />
een openbaar lichaam of een<br />
openbare instelling dan wel een<br />
ambtenaar gedurende de rechtmatige<br />
uitoefening van zijn<br />
bediening. <strong>Het</strong> Wetboek stelt<br />
ook strafbaar de belediging van<br />
groepen mensen wegens hun<br />
ras, godsdienst, levensovertuiging<br />
of hun hetero- of homoseksuele<br />
gerichtheid.<br />
Uit het latijn<br />
Nu het tweede element, de satire.<br />
Satire komt van het latijnse satura,<br />
schotel met allerlei vruchten,<br />
mengelmoes van vooral diverse<br />
soorten metrum; satira = oorspronkelijk<br />
‘mengelpoëzie’, later<br />
hekeldicht, literair genre<br />
waarbij het uitgangspunt steeds<br />
de humoristische aanval is op<br />
een als abnormaal, bespottelijk<br />
ervaren sociaal verschijnsel. De<br />
oudste fase van het genre is te<br />
vinden in de satura van het<br />
antieke Rome, waarin zang,<br />
dans en dialoog een afwisselende<br />
rol speelden.<br />
Geleidelijk raakte het spelele-<br />
TEKENING: JOS COLLIGNON, 11 NOVEMBER 2003<br />
In oktober nieuwe tentoonstelling: ‘BeNe Cartoon’<br />
Vanaf vrijdag 8 oktober 2004 is in het <strong>Persmuseum</strong> de tentoonstelling ‘BeNe Cartoon’ te bekijken.<br />
De expositie laat een beeld zien van de beste politieke spotprenten van 2003 van Belgische en<br />
Nederlandse tekenaars. Tijdens de opening, op 7 oktober, wordt de winnaar bekendgemaakt van<br />
de BeNe-cartoonprijs. De tentoonstelling komt tot stand in samenwerking met Stichting Pers &<br />
Prent en Press Cartoon Belgium.<br />
Met het oog daarop publiceren we hiernaast een enigszins bekorte historische schets van Han<br />
Mulder, eerder uitgesproken op een debatavond van ‘Debatterij’, die in Den Haag werd gehouden<br />
en mede werd georganiseerd door de eerdergenoemde stichting.<br />
ment echter op de achtergrond<br />
en de satire ontwikkelde zich tot<br />
een vorm van poëzie. Als dit<br />
genre heeft de satire min of<br />
meer haar vaste vorm gekregen<br />
in het werk van Lucilius (tweede<br />
eeuw voor Christus). Dat stempel<br />
van ‘mengeling’ is sindsdien<br />
gebleven. Satire richt zich spottend<br />
op de politieke situatie, op<br />
sociale toestanden, op de aard<br />
van de mensen, op bepaalde personen,<br />
op literaire verhoudingen,<br />
enzovoorts.<br />
In de middeleeuwen komt de<br />
satire vaak voor in de vorm van<br />
een dierdicht, vermaard is<br />
Sebastian Brants allegorische<br />
satire Das Narrenschiff (1494).<br />
Vooral in de onmaatschappelijke<br />
vagantenliteratuur komen veel<br />
satirische elementen voor. In de<br />
loop van de geschiedenis pasten
museum pagina 5<br />
de vorm en het object van de<br />
satire zich aan de eigentijdse<br />
problemen aan: het humanisme<br />
bracht veel disputen tussen<br />
geleerden en leken, katholieken<br />
en protestanten, waarbij de<br />
menselijke domheid het mikpunt<br />
vormde (Erasmus, Lof der<br />
zotheid, 1509).<br />
Tijdens de barok werd burgerlijke<br />
pronkzucht bespot in<br />
hekeldichten en epigrammen.<br />
De Verlichting maakte van zwakheden<br />
ironische, moralistische<br />
karikaturen zonder bitterheid.<br />
De romantische satiren richtten<br />
zich vooral tegen verstarde literatuurgenres.<br />
Beroemde satirici<br />
uit de literatuurgeschiedenis<br />
zijn o.a. Cervantes, Rabelais,<br />
Voltaire, Swift en in de moderne<br />
tijd Orwell (Animal Farm).<br />
Komedie<br />
Ook de komedie ontwikkelde<br />
zich tot zeer geschikt genre voor<br />
satire. <strong>Het</strong> politieke aspect - en<br />
dat is belangrijk voor vanavond -<br />
werd steeds sterker. Dat komt in<br />
de kleinkunst (cabaret) ook vooral<br />
goed tot zijn recht. Ik noem<br />
ook de film als vruchtbare<br />
bodem voor satire: Fritz Lang,<br />
Metropolis, Orson Welles,<br />
Citizen Kane, Stanley Kubrick,<br />
Dr. Strangelove. Satire passeert<br />
dan ook steeds meer de grenzen<br />
van het literaire genre.<br />
Wezenlijk is de geestesgesteldheid<br />
die schrijvers, schilders en<br />
dus ook de tekenaars (Hogarth,<br />
Daumier) die hen ertoe brengt<br />
de gevestigde norm en orde te<br />
attaqueren.<br />
En nu de koppeling van satire én<br />
smaad. <strong>Het</strong> één sluit het ander<br />
niet uit en dat is ook zo bij de<br />
politieke tekening. Nederland<br />
heeft een lange traditie op het<br />
terrein van de politieke prent.<br />
Daarbij is die tekening in toenemende<br />
mate losgezongen geraakt<br />
van het redactionele beleid<br />
in engere zin van krant en weekblad.<br />
In de tijd dat Albert Hahn in de<br />
socialistische Notenkraker de<br />
machtige arm van het spoorwegpersoneel<br />
opriep om heel het<br />
raderwerk stil te zetten, was de<br />
vervlechting van redactionele en<br />
picturale boodschap nog één en<br />
onverdeeld.<br />
Amerika<br />
In de meeste Amerikaanse kranten<br />
is het nog steeds zo dat de<br />
politieke tekenaar elke dag contact<br />
heeft met de redactie, het<br />
nieuws bespreekt en kennis<br />
neemt van de redactionele posi-<br />
Albert Hahn, De worgprent, maart 1903<br />
tiebepaling jegens dat nieuws.<br />
De tekenaar gaat daarna terug<br />
naar zijn tekenboord, maakt<br />
enige ruwe schetsen en laat de<br />
redacteur van de opiniepagina<br />
zijn keuze bepalen. Vervolgens<br />
wordt de boel uitgewerkt.<br />
Daarbij is het wel zo dat tekenaars<br />
geneigd zijn om zich te<br />
verbinden met media, waarvan<br />
ze de politieke filosofie delen.<br />
Dus het zijn meestal meer<br />
artistieke botsingen die zich<br />
voordoen dan politiek-inhoudelijke.<br />
Terra incognita<br />
In Nederland, krijg ik de indruk,<br />
dat de tekenaar een wat vrijer<br />
zwevende Intelligenz is. Dat is<br />
misschien de reden dat de voorpagina<br />
van de kranten en weekbladen<br />
terra incognita zijn voor<br />
de tekenaars. In tegenstelling<br />
bijvoorbeeld met Le Monde,<br />
waar Plantu al jaren de ‘une’<br />
opsiert. (Ik las dat hij jarenlang<br />
in zijn eentje ideeën bedacht en<br />
uitwerkte en pas zeer recent<br />
enigszins aan banden is gelegd).<br />
In het algemeen is de Nederlandse<br />
traditie van de tekenaars<br />
schilderachtig en ‘esthetiserend’.<br />
Hahn maakte vooral<br />
‘mooie’ tekeningen. De beroemde<br />
‘Worgprent’ is een uitzondering.<br />
Minister-president Abraham<br />
Kuyper bespringt in het<br />
kader van de ‘worgwetten’ een<br />
geketende arbeider. ‘In de naam<br />
van Christus!’, schreef Hahn<br />
erbij. De verontwaardiging zorgde<br />
bij uitzondering voor een van<br />
Hahns minst-‘verzorgde’ prenten.<br />
Er volgde overigens geen<br />
proces wegens smaad op! En dat<br />
was het hoogstzelden het geval<br />
in de Nederlandse persgeschiedenis.<br />
In 1967 is dat nog eens gebeurd,<br />
toen tekenaar Willem Malsen<br />
aan het blad God, Nederland en<br />
Oranje een tekening bijdroeg die<br />
leidde tot een zaak wegens<br />
majesteitschennis die het zelfs<br />
bracht tot het Amsterdamse<br />
gerechtshof. Overigens kwam<br />
het niet tot een veroordeling.<br />
Smaadprocessen zijn trouwens<br />
ook heel zeldzaam in de wereldgeschiedenis<br />
van de politieke<br />
prent. Dat komt waarschijnlijk<br />
ook doordat tekenaars zich heel<br />
lang niet zozeer rechtstreeks<br />
met hun spot richtten op personen,<br />
maar op verschijnselen. De<br />
achttiende-eeuwse Engelse schilder<br />
William Hogarth bijvoorbeeld<br />
maakte satirische gravures<br />
waarin hij de menselijke<br />
moraal, deugd en ondeugd te<br />
kijk zette.<br />
Pas een eeuw later kwamen echt<br />
de politici en staatslieden aan<br />
bod. De grote Honoré Daumier<br />
vestigde in Frankrijk de aandacht<br />
op de grote sociale en politieke<br />
misstanden van zijn tijd.<br />
Vooral de rechtspraak en de<br />
advocatuur moesten het ontgelden.<br />
Maar de politieke tekenaars<br />
plachten zich om allerlei redenen<br />
tamelijk in te houden. Men<br />
zocht vaak zijn toevlucht in symbolische<br />
figuren om er algemene<br />
begrippen mee uit te beelden.<br />
Vrouwe Justitia, geblinddoekt en<br />
een weegschaal in de hand, die<br />
de gerechtigheid verbeeldt, is<br />
daarvan het bekendste voorbeeld.<br />
Feller en persoonlijker<br />
In de loop van de twintigste<br />
eeuw is de toon feller en persoonlijker<br />
geworden. Vooral de<br />
wereldoorlogen en de chronische<br />
mondiale armoede inspireren<br />
tot een veel scherper satire.<br />
Op 15 februari 1936 verschijnt<br />
in het avondblad van <strong>Het</strong> Volk<br />
een politieke tekening van Peter<br />
van Reen over de in Zwitserland<br />
vermoorde dissidente Duitse<br />
nationaal-socialist Gustloff. In<br />
Duitsland ontstaat over deze<br />
moord veel commotie. Van Reen<br />
tekent Adolf Hitler met de blik<br />
ten hemel geslagen, linkerhand<br />
ter hoogte van het hart op de<br />
borst, de rechter in zwerende<br />
houding omhoog gestoken.<br />
Hij staat voor een troep geüniformeerde<br />
en met karwatsen<br />
bewapende SA-mannen met boeventronies.<br />
Op de voorgrond de<br />
graven van de tijdens de<br />
Weimarrepubliek door vrijkorpsen<br />
vermoorde politici Rathenau<br />
en Erzberger. Hitler zegt: ‘Wij<br />
hebben nog nooit een politieke<br />
tegenstander vermoord’. Hevige<br />
opwinding ontstaat over de politieke<br />
plaat in <strong>Het</strong> Volk.<br />
Vervolg op pagina 7
museum pagina 6<br />
Acht kilometer archief en één miljoen boeken dwingen restauratoren tot keuzes<br />
Lauw water doet wonderen bij oude litho<br />
door Servaas Smulders<br />
’8 km archief, 1 miljoen boeken’.<br />
<strong>Het</strong> A-viertje met deze<br />
twee simpele mededelingen dat<br />
Hans Drieman bij het begin van<br />
het gesprek op tafel legt, spreekt<br />
boekdelen. ,,Voor die klus is op<br />
basis van een gewone werkweek<br />
slechts anderhalve ’man’<br />
beschikbaar’’, zegt Drieman,<br />
restaurator en medewerker collectiebeheer<br />
bij het Internationaal<br />
Instituut voor Sociale<br />
Geschiedenis (IISG) in Amsterdam<br />
erbij. <strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong><br />
klopt, zodra het om het opknappen<br />
of restaureren van waardevolle<br />
stukken gaat, meestal als<br />
eerste bij Drieman van de buur<br />
IISG aan.<br />
,,De hoeveelheid materiaal is<br />
dus zo omvangrijk, dat we elke<br />
dag keuzes moeten maken.<br />
Keuzes over wat we met waardevolle<br />
boeken of archiefstukken<br />
gaan doen. <strong>Het</strong> gaat dan over het<br />
kiezen tussen actief of passief<br />
conserveren. Bij het passief conserveren,<br />
dat het meeste<br />
gebeurt, brengen we het object<br />
in een goed verantwoorde omgeving.<br />
Vergelijk het maar met een<br />
doos in een doos, in een doos, in<br />
een doos’’, legt Drieman uit.<br />
Bij het passief conserveren gaat<br />
het erom dat het object, neem<br />
een waardevol boek, in een kast<br />
met goede boekensteunen komt<br />
te staan waardoor het boek niet<br />
scheef kan gaan staan. <strong>Het</strong> stofgehalte<br />
in de opslagplaats moet<br />
zo laag mogelijk zijn; er moet<br />
een constante temperatuur en<br />
luchtvochtigheid heersen; de<br />
ruimte moet dus van een airconditioning<br />
zijn voorzien.<br />
Misschien moet het boek worden<br />
ingepakt (doos in een doos).<br />
Drieman: ,,Een boek moet er op<br />
de plank goed bijstaan. Bij een<br />
boek dat niet meer in optimale<br />
conditie is, moet je ervoor zorgen<br />
dat het niet verslechtert.’’<br />
Opdrachtenstroom<br />
De opdrachten voor het restauratie-atelier<br />
bij het IISG komen<br />
via drie ‘aanvoerwegen’: uit de<br />
studiezaal van het IISG; externe<br />
boedels en het ‘langdurig-jarenproject’<br />
van het IISG.<br />
In de studiezaal zijn zo’n miljoen<br />
boeken voorhanden, waar-<br />
‘Geïllustreerd Politie Nieuws’ van 4 oktober 1873<br />
uit zich telkens exemplaren aandienen<br />
waar iets mee moet<br />
gebeuren. Een echte inventarisatie<br />
naar het aantal boeken in de<br />
studiezaal dat aan conserveren<br />
toe is, is volgens Drieman nooit<br />
gedaan. Daarvoor is het aantal te<br />
groot.<br />
De externe boedels worden<br />
beschreven door de afdeling<br />
bibliotheektechniek. Aan de<br />
hand van een aantal criteria<br />
wordt bekeken wat er mee moet<br />
gebeuren. Boeken worden vaak<br />
van een blauwe omslag voorzien<br />
of in een cassette opgeborgen.<br />
De blauwe omslag is een van een<br />
speciaal zuurvrij papier.<br />
<strong>Het</strong> langdurig project omvat de<br />
oude collectie van het IISG. De<br />
kwaliteit is gemiddeld slecht.<br />
Drieman: ,,Die collectie lopen<br />
we door. Zoveel mogelijk stukken<br />
gaan we passief conserveren.<br />
Stukken die te slecht zijn,<br />
worden verfilmd. Daarna worden<br />
de stukken verpakt.<br />
Naast het omvangrijke ’eigen<br />
werk’ zijn er contacten met<br />
Metamorfoze, het landelijke<br />
conserveringsproject voor bibliotheken<br />
en archieven. Via<br />
Metamorfoze worden hele<br />
archieven, geïllustreerde tijdschriften<br />
en kranten op microfilm<br />
gezet en vervolgens zuurvrij<br />
verpakt. Drieman noemt dit<br />
laatste saai werk, ook al moet er<br />
voor het verfilmen soms wel een<br />
en ander met het materiaal<br />
gebeuren. Met een strijkbout<br />
worden vouwen uit bladen<br />
gehaald, soms moeten lichte<br />
restauraties worden uitgevoerd.<br />
Hij laat er voorbeelden van zien:<br />
pagina’s van het Politie Nieuws,<br />
die scheuren vertonen, die in de<br />
tekst doorlopen. Die scheuren<br />
worden met een speciaal plakband<br />
gedicht. Na het opknappen<br />
en verfilmen gaat het ’object’ in<br />
zuurvrij papier.<br />
Herhaling<br />
<strong>Het</strong> gebruik van zuurvrij papier<br />
vraagt om uitleg. Zuur tast<br />
vezels in het papier aan,<br />
waardoor het bros wordt en uit<br />
elkaar valt. Zo vergaan kranten<br />
en boeken na tientallen of honderden<br />
jaren. De kwaliteit van<br />
papier verschilt ook door de<br />
jaren heen. Papier uit de periode<br />
1850-1930 wordt ook wel bros<br />
papier, ’brittle paper’ genoemd.<br />
<strong>Het</strong> papier uit de jaren zeventig<br />
in de vorige eeuw was ook niet<br />
van de beste kwaliteit. Drieman:<br />
”recycling-papier dat op verschillende<br />
manieren was bewerkt. De<br />
provobeweging stencilde er<br />
krantjes op. Dat soort materiaal<br />
bergen we nu op in zuurvrij<br />
papier dat speciaal is getest. Dit<br />
papier neemt het zuur uit het<br />
oude papier op. Dat proces stopt<br />
zodra het zuurvrije papier is verzadigd.<br />
Eigenlijk zou het zuurvrije<br />
papier om de zeven jaar<br />
moeten worden vernieuwd.<br />
Door de gigantische hoeveelheid<br />
werk, die we nauwelijks aan<br />
kunnen, komt dat er niet van.’’<br />
Affiches vragen vanwege hun<br />
afmetingen om een speciale<br />
Uit de pot van giften van<br />
donateurs put de Stichting<br />
Vrienden van het <strong>Persmuseum</strong><br />
jaarlijks gelden voor het laten<br />
opknappen van waardevolle<br />
museumstukken.<br />
Hans Drieman, restaurator en<br />
medewerker collectiebeheer<br />
bij het IISG, de fantastische<br />
buur van het <strong>Persmuseum</strong>, is<br />
meestal de eerste die de<br />
opdrachten bekijkt. En vaak<br />
ook beslissende aanwijzingen<br />
geeft: restaureren of conserveren.<br />
Drieman, een regisseur in<br />
het dagelijkse ’keuzeconcert’.<br />
behandeling. Je kunt ze niet tussen<br />
zuurvrij papier in stapels op<br />
elkaar leggen want zodra je er<br />
eentje tussenuit moet halen,<br />
loop je de kans anderen te<br />
beschadigen. Drieman: ,,We bergen<br />
de affiches in mappen op,<br />
die we op een vernuftige wijze<br />
in kasten ophangen waardoor ze<br />
bereikbaar blijven. <strong>Het</strong> gaat vaak<br />
om slimmigheid.’’<br />
Linnen krant<br />
In het atelier bij Drieman ligt<br />
ook de Delftsche Courant van 18<br />
oktober 1850. Eén pagina op linnen,<br />
tweezijdig bedrukt. Een<br />
fantastisch stuk uit het<br />
<strong>Persmuseum</strong> dat door bemiddeling<br />
van bestuurslid F. P.<br />
Jonkman van de Stichting<br />
Vrienden in het bezit kwam van<br />
het museum. <strong>Het</strong> museumstuk<br />
verdient enige restauratie en<br />
conservering. Drieman: ,,<strong>Het</strong><br />
gaat om een stuk van linnen. Dat<br />
is toch een andere discipline<br />
waarbij we de hulp inroepen van<br />
het Nederlands Textiel Museum<br />
in Tilburg. Daar hebben ze de<br />
expertise in huis voor het<br />
opknappen en behouden van<br />
zulke collectiestukken.’’<br />
De tweezijdig bedrukte pagina<br />
van de Delftsche Courant zou<br />
volgens Drieman in de toekomst<br />
in een passepartout kunnen<br />
worden opgehangen waardoor<br />
de pagina heel goed kan worden<br />
tentoongesteld en aan twee zijden<br />
kan worden gelezen.<br />
Vervolg op pagina 7
museum pagina 7<br />
‘Delftsche Courant’ van 18 oktober 1850, gedrukt op linnen.<br />
Oude litho<br />
Vervolg van pagina 6<br />
De kosten van de restauratie en<br />
het conserveren worden volgens<br />
Drieman geraamd op vijf- tot<br />
zeshonderd euro. Een bedrag<br />
waarvoor het <strong>Persmuseum</strong> aanklopt<br />
bij de Stichting vrienden.<br />
Restaureren kent zijn beperkingen<br />
maar heeft ook zijn charmes.<br />
<strong>Het</strong> repareren van scheuren<br />
in oude kranten met behulp<br />
van een speciaal soort plakband<br />
lijkt simpel. De brosheid van het<br />
papier maakt het niet makkelijk.<br />
Drieman: ,,En wat er van de<br />
pagina weg is, is weg. Als er een<br />
stukje tekst weg is, kunnen we<br />
Aanwinsten<br />
Vrouwentijdschriften<br />
De tentoonstelling Van Zeep tot<br />
Soap draagt er toe bij dat verschillende<br />
mensen het <strong>Persmuseum</strong><br />
verrijken met oude en<br />
bijzondere nummers van onder<br />
meer Beatrijs, Libelle en Margriet.<br />
Op deze wijze kunnen nog<br />
enkele hiaten in de collectie<br />
worden weggewerkt.<br />
De Nederlandse Pravda<br />
Onlangs kon de collectie van het<br />
<strong>Persmuseum</strong> worden uitgebreid<br />
met een klein archief met<br />
betrekking tot de uitgave in<br />
1986 van de Nederlandse Pravda.<br />
De Nederlandse Pravda, uitgegeven<br />
door Vincent Steinmetz, verscheen<br />
enige tijd als weekeditie,<br />
maar al na vijf afleveringen<br />
werd de uitgave gestaakt en<br />
legde de uitgever zich toe op een<br />
Duitstalige uitgave.<br />
het niet meer terugbrengen. Zo<br />
simpel is het.’’<br />
Een ander voorbeeld is een oude<br />
litho uit de negentiende eeuw,<br />
een dubbel exemplaar uit de collectie.<br />
Helemaal vergeeld, verkleurd,<br />
met kringen en in twee<br />
stukken. Drieman heeft de ene<br />
helft opgeknapt: ,,Gewoon gespoeld<br />
in lauw water. De vergeling<br />
en de kringen zijn weg. <strong>Het</strong><br />
portret van de afgebeelde man is<br />
– voor de helft tenminste – al<br />
heel helder. Drukinkt is niet<br />
gevoelig voor water en zo doet<br />
lauw water wonderen.’’<br />
Website<br />
Vrouwentijdschriften<br />
<strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong> ontwikkelde<br />
naar aanleiding van de expositie<br />
‘Van Zeep tot Soap’ een website<br />
over vrouwentijdschriften:<br />
www.vrouwentijdschriften.nl.<br />
Met deze site brengt het <strong>Persmuseum</strong><br />
de rijke geschiedenis,<br />
het heden en de toekomst van<br />
het Nederlandse geïllustreerde<br />
vrouwentijdschrift digitaal voor<br />
het voetlicht. De ‘webtentoonstelling’<br />
van de site biedt<br />
een oogprikkelende kennismaking<br />
met het fenomeen vrouwentijdschrift.<br />
De ‘collectie online’<br />
biedt een overzicht van<br />
Nederlandse vrouwentijdschrif-<br />
Satire of smaad?<br />
Vervolg van pagina 5<br />
De Völkische Beobachter merkt<br />
op: ‘Dat is een duidelijk voorbeeld<br />
waartoe de zogenaamde<br />
persvrijheid die in Holland<br />
heerst, leiden kan.’<br />
Hoofdredacteur Ankersmit van<br />
<strong>Het</strong> Volk wordt voor het gerecht<br />
gedaagd. Langdurig juridisch<br />
speekspel eindigt in hoger<br />
beroep voor het gerechtshof, dat<br />
hem vrijspreekt. De procureurgeneraal<br />
tekent beroep aan bij<br />
de Hoge Raad. De strafkamer<br />
daar verklaart uiteindelijk het<br />
beroep niet ontvankelijk. De tenlastegelegde<br />
belediging (van een<br />
bevriend staatshoofd) wordt niet<br />
bewezen geacht. <strong>Het</strong> Volk heeft<br />
‘een rechtens geoorloofde kritiek’<br />
geleverd, zo kunnen we<br />
lezen in de Nederlandsche<br />
Jurisprudentie 1938.<br />
Sommige politici hebben problemen<br />
met de uitbeelding. Zien<br />
het uitvergroten van hun persoonlijke<br />
trekken zelfs als ‘verminking’.<br />
<strong>Het</strong> moet wel een<br />
‘functie’ hebben, die ‘verminking’.<br />
Herkenbaarheid bijvoorbeeld,<br />
maar dan graag toegespitst<br />
‘gekozen herkenbaarheid’.<br />
Wie het gestaalde kapsel van de<br />
koningin gebruikt als vertrouwd<br />
baken van herkenbaarheid,<br />
krijgt mijn zegen en waarschijnlijk<br />
ook de zegen van het staatshoofd<br />
zelf. Maar als Jos<br />
Collignon - zie Politiek in Prent<br />
2003 - de koningin in een variant<br />
op De Nieuwe Kleren van de<br />
Keizer bijzonder onflatteus<br />
afbeeldt, compleet met prangende<br />
bilpartij, is hij onnodig grievend<br />
bezig.<br />
ten uit de collecties van het<br />
<strong>Persmuseum</strong>, IIAV, IISG, en<br />
NEHA. <strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong> stimuleert<br />
onderzoek naar vrouwentijdschriften.<br />
‘Collectie online’<br />
en ‘onderzoek’ zullen regelmatig<br />
worden uitgebreid en geüpdate.<br />
Nieuwsflits! online<br />
Op 10 juni 2004 introduceerde<br />
het <strong>Persmuseum</strong> en Waag<br />
Society het digitale lesprogramma<br />
Nieuwsflits!. Nieuwsflits! is<br />
bedoeld voor kinderen van<br />
groep 7 en 8 van de basisschool.<br />
Is alles wat je leest eigenlijk wel<br />
waar? Door Nieuwsflits! te spelen,<br />
leren jongeren dit soort vragen<br />
te stellen en spelenderwijs<br />
Maar ik spreek hier niet van<br />
smaad, wél van slechte smaak.<br />
Ik kan me goed vinden in een<br />
commentaar van de grote rechtsgeleerde<br />
Langemeyer op het<br />
Wetboek van Strafrecht. Ik vat<br />
samen: ‘Bij de beoordeling of<br />
een karikatuur beledigt, moet je<br />
bedenken dat ze niet de pretentie<br />
heeft om een geheel juiste<br />
voorstelling van de werkelijkheid<br />
te geven.<br />
Beledigend?<br />
De vraag moet zijn of wat de<br />
karikatuur als werkelijkheid<br />
suggereert, beledigend is.’ Ik<br />
voeg eraan toe, overdrijving is<br />
het wezen van de politieke<br />
prent, een scheve voorstelling<br />
van zaken moet. Vooral pompeuze<br />
en hypocriete politici komen<br />
in aanmerking. Of zoals de<br />
beroemde Pat Oliphant van de<br />
Washington Star zei: ‘I start<br />
with the premise that there’s<br />
not a good one in the bunch,<br />
they’re all guilty until proven<br />
innocent.’<br />
Zijn collega Tony Auth van The<br />
Philadelphia Inquirer voegt<br />
eraan toe dat een politieke tekenaar<br />
over een soort van razernij<br />
moet beschikken. ‘Je leest iets<br />
en je denkt, dat is onmogelijk,<br />
dat mag niet en vervolgens<br />
maak je er een tekening van.<br />
Satire en smaad. Ze kennen<br />
elkaar van dichtbij. Ook in de<br />
politieke tekening. Een lat-relatie<br />
als het ware.<br />
Han Mulder is oud-directeur<br />
voorlichting van het ministerie<br />
van welzijn, volksgezondheid en<br />
cultuur.<br />
kritisch naar het nieuws te kijken.<br />
Door middel van tekst,<br />
beeld en geluid raken de scholieren<br />
bekend met de elementen<br />
van de media.<br />
<strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong> heeft al enige<br />
tijd een museumprogramma van<br />
Nieuwsflits! voor klassen van de<br />
basisschool.<br />
Dit programma bestaat uit drie<br />
onderdelen: een voorbereidende<br />
les, een bezoek aan het <strong>Persmuseum</strong><br />
en een follow-up programma.<br />
<strong>Het</strong> museumprogramma en de<br />
digitale applicatie zijn onafhankelijk<br />
van elkaar te spelen.<br />
Echter, de programma’s versterken<br />
elkaar en zijn dus goed te<br />
combineren.
museum pagina 8<br />
Bezoekersinformatie<br />
<strong>Persmuseum</strong><br />
A Zeeburgerkade 10, 1019 HA Amsterdam<br />
T 020-692 88 10 F 020-468 05 05<br />
E info@persmuseum.nl<br />
W www.persmuseum.nl<br />
Studiezaal/Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis<br />
A Cruquiusweg 31, 1019 AT Amsterdam<br />
T 020-668 58 66 F studiezaal: 020-663 03 49<br />
E studiezaal: user.service@iisg.nl<br />
Online publiekscatalogus: www.iisg.nl/opcnl.html<br />
Openingstijden <strong>Persmuseum</strong><br />
dinsdag-vrijdag 10.00 - 17.00 uur<br />
zondag 12.00 - 17.00 uur<br />
<strong>Het</strong> museum is gesloten op zaterdag, maandag en tijdens de feestdagen.<br />
Openingstijden studiezaal/<br />
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis:<br />
maandag - vrijdag 09.00 - 17.00 uur<br />
De studiezaal is gesloten op zaterdag, zon- en feestdagen.<br />
Toegangsprijzen <strong>Persmuseum</strong><br />
volwassenen<br />
6-18 jaar, 65+, CJP, Stadspas,<br />
€ 3,50<br />
groepen vanaf 10 personen<br />
NS- of Rabobankpas met MJK,<br />
€ 2,50<br />
studenten met collegekaart € 1,75<br />
0 - 6 jaar, MJK, Vrienden<br />
onderwijs<br />
gratis<br />
basisonderwijs € 40,- per groep, inclusief lesmateriaal<br />
voortgezet onderwijs € 30,- per groep<br />
combinatie <strong>Persmuseum</strong> /<br />
bezoek Telegraaf op aanvraag<br />
rondleidingen € 22,50<br />
Word Vriend<br />
De Stichting Vrienden van het <strong>Persmuseum</strong> stelt zich ten doel de<br />
bloei en de naamsbekendheid van het <strong>Persmuseum</strong> te bevorderen en<br />
extra inkomsten te verwerven ten behoeve van collectieaankopen en<br />
activiteiten.<br />
U wordt al Vriend met een bijdrage van minimaal € 25,- per jaar!<br />
Als vriend van het <strong>Persmuseum</strong> krijgt u:<br />
- gratis toegang tot de vaste opstelling en de wisselexposities van<br />
het <strong>Persmuseum</strong><br />
- 10 % korting op uitgaven van het <strong>Persmuseum</strong><br />
- een uitnodiging voor de jaarlijkse Vriendendag en overige speciale<br />
activiteiten<br />
- twee tot drie keer per jaar het <strong>Persmuseum</strong>nieuws.<br />
Voor minimaal € 50,- per jaar krijgt u tevens:<br />
- een gratis publicatie/catalogus<br />
- een originele historische krant<br />
Ja, ik word Vriend van het <strong>Persmuseum</strong><br />
❏ voor minimaal € 25,- per jaar<br />
❏ voor minimaal € 50,- per jaar<br />
Naam<br />
Adres<br />
Postcode en woonplaats<br />
E-mail<br />
U kunt deze bon ingevuld retourneren via ons antwoordnummer<br />
(Antwoordnummer 9364, 1000 XH Amsterdam. Een postzegel is niet<br />
nodig). Wacht met betalen tot u een acceptgirokaart heeft ontvangen.<br />
Routebeschrijving<br />
Bus: Bus: Bus 32 en 43 rijden minimaal twee keer per uur van het<br />
Centraal Station naar de C. van Eesterenlaan / Borneolaan. Bus 59 rijdt<br />
vier keer per uur naar de Cruquiusweg.<br />
NB: door werkzaamheden kunnen de busroutes tijdelijk veranderd zijn!<br />
Voor meer informatie zie: www.gvb.nl of www.9292ov.nl<br />
Tram: Tram: Tram 7 naar de Molukkenstraat (10 minuten lopen), tram<br />
10 naar C. van Eesterenlaan (5 minuten lopen) of tram 14 naar het<br />
Javaplein (5-10 minuten lopen)<br />
Trein: Vanaf Centraal Station een van de hierboven genoemde bussen.<br />
Vanaf station Muiderpoort: lopend (ca 15 minuten), met bus 43 of 59<br />
naar de C. van Eesterenlaan / Borneolaan.<br />
Auto: Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden<br />
Zeeburg volgen. Voor de Piet Heintunnel linksaf, richting Indische<br />
Buurt. Bij de eerste stoplichten na de brug rechtsaf. Vervolgens de<br />
tweede rechts. Bij de rotonde de tweede afslag nemen (= doodlopend)<br />
om op de Zeeburgerkade te komen. Deze geheel uitrijden (ca. 200 m.),<br />
aan het einde bevindt zich het <strong>Persmuseum</strong><br />
Naar het IISG: Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De<br />
borden Zeeburg volgen tot in de Piet Heintunnel. Aan het eind van de<br />
tunnel bij de stoplichten naar links. Eerste straat links, met de bocht<br />
mee naar links en vervolgens rechtdoor.<br />
NB: door werkzaamheden kunnen er omleidingen zijn!<br />
Colofon<br />
PIET HEINTUNNEL<br />
PANAMALAAN<br />
CRUQUIUSKADE<br />
BORNEOLAAN<br />
BUS<br />
VAN EESTERENLAAN<br />
CRUQUIUSWEG<br />
ZEEBURGERPAD<br />
ZEEBURGERDIJK<br />
BORNEO<br />
PERSMUSEUM<br />
IISG<br />
ZEEBURGERKADE<br />
VEELAAN richting javaplein tram 7 of 10<br />
ENTREPOTHAVEN<br />
De uitgave van <strong>Persmuseum</strong>Nieuws wordt mogelijk gemaakt<br />
door de Stichting Vrienden van het <strong>Persmuseum</strong><br />
Redactie: <strong>Persmuseum</strong><br />
Redactieadres: Zeeburgerkade 10<br />
1019 HA Amsterdam<br />
Oplage: 2.000<br />
verschijnt tenminste drie maal per jaar<br />
Druk: Drukkerij Bakker, Roelofarendsveen<br />
Copyright: <strong>Persmuseum</strong> Amsterdam<br />
ISSN nummer: 1569-0318<br />
<strong>Het</strong> <strong>Persmuseum</strong> is mede mogelijk gemaakt door:<br />
Aegon, ANWB-media, BASF Drukinkt, Bedrijfsfonds voor de Pers, Boekhandel<br />
Scheltema Holkema Vermeulen, Boom, Bührmann, Central National Company,<br />
Dagblad De Telegraaf, de Volkskrant, Emico Offset, Euronext, Gemeente<br />
Amsterdam, Getronics, Groep publieks- en opinietijdschriften, GTI Installatietechniek,<br />
R. Hazewinkel, S.S.F. Hazewinkel, Holdingmaatschappij De Telegraaf,<br />
Hollandse Dagbladcombinatie, Hooge Huys Verzekeringen, ING Groep, Joh.<br />
Enschedé, Koninklijke Ahold, Koninklijke BDU Uitgeverij, Koninklijke Philips<br />
Electronics, Lucas Ooms Fonds, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en<br />
Wetenschappen, Mondriaan Stichting, Nederlands Uitgevers Verbond,<br />
Nederlandse Nieuwsblad Pers, Nederlandse Vereniging van Journalisten,<br />
Nieuwsblad van het Noorden, Noordelijke Dagblad Combinatie, Parenco, PCM<br />
Uitgevers, Prins Bernhard Cultuurfonds, Rotterdams Dagblad, Siemens, F.W.<br />
Sijthoff, SNS Reaal Fonds, Stadsdeel Zeeburg, Stichting <strong>Het</strong> Parool, Trouw,<br />
Veen Magazines, Vereniging de Nederlandse Dagbladpers, VNU, VSB Fonds,<br />
Weekbladpers, Wegener.<br />
IJBURGLAAN