wandeling - Federatie Historie Sittard-Geleen-Born

Kerkplein
Het Kerkplein was tot begin 19 e eeuw het kerkhof. Zoals vroeger gebruikelijk werden belangrijke
doden in de kerk begraven en de overige gelovigen in de hof rondom de kerk, vandaar de benaming
“kerkhof”. Het Kerkplein was dus eeuwenlang de begraafplaats van en voor de parochianen van
Sittard. Toen Napoleon zowel het begraven in als rond de kerk niet langer toestond en de
overledenen alleen buiten de bebouwde kom begraven mochten worden, kwam er een einde aan dit
gebruik en werd er buiten de wal een nieuwe begraafplaats aangelegd in de schootsvelden aan de
voet van de Dominicanenwal.
Het gebied rondom de Grote Kerk behoorde ook tot de immuniteit van het kapittel. Tot de Franse
Tijd mochten alleen de kanunniken hier bouwen en was – naast de kerk – de kapittelschool
waarschijnlijk het enige gebouw dat hier gelegen was. Aan de rest van het plein grensden de
achtertuinen van de woningen in de omliggende straten. Deze situatie bestaat aan de torenzijde bij
een paar tuinen nog steeds.
12. Grote Kerk
De Grote Kerk heet voluit Sint-Petrus’ Stoel te Antiochië en is gewijd aan de apostel Petrus. Rond het
jaar 1000 stond hier al een zaalkerkje. De huidige kerk is in hoofdzaak gebouwd vanaf eind 14 e tot
midden 16 e eeuw in een regionale gotische stijl, de Maaslandse gotiek. De kerk diende zowel als
kapittelkerk als als parochiekerk.
Het schip en de beide zijbeuken van de huidige Grote Kerk dateren waarschijnlijk uit het laatste kwart
van de 14 e eeuw. Het dwarsschip en de eerste twee traveeën van het koor zijn in de eerste helft van
de 15 e eeuw opgetrokken terwijl de fraaie koorsluiting rond 1500 wordt gedateerd. In de loop van de
tijd leed het gebouw vaak en veel door brand en verwaarlozing en eind 19 e eeuw heeft architect
Pierre Cuypers nog een aantal aanpassingen aangebracht. Zo zijn de luchtbogen aan de buitenzijde
van het schip toegevoegd door Cuypers. Deze architect wilde namelijk zo veel mogelijk aansluiten aan
de Franse voorbeelden en ging daarbij voorbij aan de regionale varianten van de gotiek. In deze regio
bouwde men het schip van een kerk niet veel hoger dan de zijbeuken. Daardoor is de zijdelingse druk
zo beperkt dat luchtbogen niet nodig zijn. Maar dat geldt ook voor de loze waterspuwers van
Cuypers: ook deze zijn alleen maar voor de sier aangebracht!
De hoofdopzet van de kerk is een kruisvorm: een breed, vrij laag schip met lagere zijbeuken en een
dwarsschip dat even hoog is als het schip. Dit oudste gedeelte van de kerk vertoont alle kenmerken
van de Maaslandse gotiek: gedrongen hardstenen pilaren met eenvoudige kapitelen, schalken die
langs de schipwand naar boven doorlopen, grote muurvlakken met een schijntriforium en kleine
bovenramen in het middenschip.
De koorsluiting dateert duidelijk uit de periode van de late gotiek. De muuropeningen werden zo
groot mogelijk gemaakt waardoor grote glas-in-loodramen konden worden gerealiseerd; zo is een
zeer licht koor ontstaan. De gewelfconstructies van de viering, het koor en de veelhoekige koorsluiting
zijn vrij ingewikkeld maar desondanks zeer vakkundig uitgevoerd.
De koorbanken dateren uit het begin van de 15 e eeuw en behoren tot de oudste van ons land. Het
interieur van de kerk bezit daarnaast nog meer waardevolle zaken die een bezoek de moeite waard
maken.
De huidige kerk heeft een voorganger gehad waarvan weinig bekend is, maar die mogelijk teruggaat
tot de vroege middeleeuwen. In 1380 besloot men de kerk te vernieuwen. Het oudste deel is het met
12