Oxaalzuur - vragen, antwoorden … en nog meer ... - De Vlijtige Bie
Oxaalzuur - vragen, antwoorden … en nog meer ... - De Vlijtige Bie
Oxaalzuur - vragen, antwoorden … en nog meer ... - De Vlijtige Bie
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Oxaalzuur</strong> - <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong><br />
<strong>vrag<strong>en</strong></strong>!<br />
<strong>De</strong>el 1 van 2<br />
©Randy Oliver 2006<br />
(vertaling Peter Vanhevel)<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> is dezer dag<strong>en</strong> e<strong>en</strong> heet onderwerp in de imkerij. E<strong>en</strong> onderwerp dat ik<br />
van plan was later te behandel<strong>en</strong> in mijn begeleid<strong>en</strong>d <strong>meer</strong>delig artikel over IPM<br />
(Integrated Pest Managem<strong>en</strong>t) m.b.t. varroa. Ik realiseerde me echter dat dit artikel<br />
na de ‘prime time’ zou gepubliceerd word<strong>en</strong>. D.i. na de varroabestrijding gedur<strong>en</strong>de<br />
deze winter. Sam<strong>en</strong> met uitgever Editor Joe Graham (van het American Bee Journal<br />
n.v.d.r. ) beslot<strong>en</strong> we dat de imkers <strong>meer</strong> zoud<strong>en</strong> gedi<strong>en</strong>d zijn met het onmiddellijk<br />
publicer<strong>en</strong> van deze informatie!<br />
Waarom oxaalzuur?<br />
<strong>De</strong> Europese imkers, die al veel langer met varroa te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dan wij<br />
(Amerikan<strong>en</strong> n.v.d.r.), <strong>en</strong> die <strong>meer</strong> geconfronteerd word<strong>en</strong> met regelgeving<strong>en</strong> die<br />
chemicaliën niet gunstig gezind zijn omdat ze honing kunn<strong>en</strong> contaminer<strong>en</strong>, merkt<strong>en</strong><br />
dat varroa gevoelig is voor organische zur<strong>en</strong>—zoals mier<strong>en</strong>-, azijn-, melk-, citro<strong>en</strong>-,<br />
<strong>en</strong> oxaalzuur (aanwezig in veel plant<strong>en</strong> o.a. Oxalis). In Europa werd veel<br />
baanbrek<strong>en</strong>d onderzoek uitgevoerd naar de efficiëntie van al deze behandeling<strong>en</strong><br />
met zur<strong>en</strong>.<br />
Ook melk- <strong>en</strong> azijnzuur kunn<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> efficiënt varroabestrijdingsmiddel gebruikt<br />
word<strong>en</strong>, maar oxaalzuur is e<strong>en</strong> duidelijk betere keuze als organisch (d.i.<br />
koolstofhoud<strong>en</strong>d) zuur. Het wordt toegelat<strong>en</strong>, <strong>en</strong> wordt toegepast, in e<strong>en</strong> aantal<br />
land<strong>en</strong> waaronder verschill<strong>en</strong>de Europese land<strong>en</strong>, Canada <strong>en</strong> Nieuw Zeeland. Het is<br />
<strong>nog</strong> niet geregistreerd in de USA, <strong>en</strong> daarom is dit artikel gericht aan onze vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
in het buit<strong>en</strong>land, <strong>en</strong> ook puur informatief, aan de imkers in de USA. <strong>De</strong> ABF,<br />
voorgezet<strong>en</strong> door Troy Fore, heeft e<strong>en</strong> aanvraag ingedi<strong>en</strong>d bij de Feds ter registratie<br />
van OZ in suikersiroop, op basis van onderzoek uitgevoerd door Marion Ellis, van de<br />
universiteit van Nebraska. Troy zegt dat ze wacht<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> antwoord—komt<br />
misschi<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>de zomer, misschi<strong>en</strong> ook wel e<strong>en</strong> jaar of <strong>meer</strong> later.<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> is vrij ongewoon voor e<strong>en</strong> organisch zuur (meestal minder sterke<br />
zur<strong>en</strong>). In de zin dat ze e<strong>en</strong> zeer hoge dissociatie constante heeft—d.w.z. het<br />
reageert <strong>meer</strong> als e<strong>en</strong> “mineraal zuur” zoals zwavel- of chloorzuur, dan de typische<br />
carboxylische zur<strong>en</strong> zoals azijn- <strong>en</strong> citro<strong>en</strong>zuur. Je kan je tong met pure<br />
citro<strong>en</strong>zuurkristall<strong>en</strong> bespr<strong>en</strong>kel<strong>en</strong> (d<strong>en</strong>k aan snoepzuurtjes). Stelt niets voor!<br />
Indi<strong>en</strong> je echter hetzelfde zou do<strong>en</strong> met oxaalzuurkristall<strong>en</strong>, dan zou je huid er zo af<br />
brand<strong>en</strong>! <strong>Oxaalzuur</strong> is dan ook 10 000 keer “straffer” dan het azijnzuur in azijn (azijn<br />
is e<strong>en</strong> 5% oplossing van azijnzuur).<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> komt veel voor bij plant<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkt als afschrikk<strong>en</strong>d voor herbivor<strong>en</strong>.<br />
Het doet nl. het volg<strong>en</strong>de:<br />
1. Het geeft e<strong>en</strong> zure smaak aan de plant—proef maar e<strong>en</strong>s van e<strong>en</strong> boterbloem,<br />
rabarber of spinazie. <strong>De</strong> zanderigheid die je voelt op je tong is het oxaalzuur<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 1
die reageert met het calcium in je speeksel <strong>en</strong> dat oxalaat vormt (zout van<br />
oxaalzuur).<br />
2. Het maakt het plant<strong>en</strong>sap irriter<strong>en</strong>d voor mond, huid <strong>en</strong> og<strong>en</strong>.<br />
3. Het bindt de calcium in de ingewand<strong>en</strong> van het dier, <strong>en</strong> veroorzaakt hierdoor<br />
nierst<strong>en</strong><strong>en</strong> indi<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> langere periode verorbert.<br />
4. Het kan oxalat<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong>. <strong>De</strong> blader<strong>en</strong> van de kamerplant Dieff<strong>en</strong>bachia zijn<br />
hiervoor berucht; de plant wordt in het Engels ook “dumb cane”<br />
(stomm<strong>en</strong>stok) g<strong>en</strong>oemd omdat, als je ze eet, je tong zodanig zal zwell<strong>en</strong>, dat<br />
sprek<strong>en</strong> onmogelijk wordt. “<strong>De</strong> cell<strong>en</strong> van deze plant bevatt<strong>en</strong> naaldvormige<br />
calcium oxalaat kristall<strong>en</strong>, die raphid<strong>en</strong> word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd. Als op e<strong>en</strong> blad<br />
gekauwd wordt, wat niet aan te rad<strong>en</strong> is, veroorzak<strong>en</strong> deze kristall<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
brand<strong>en</strong>d gevoel in de mond <strong>en</strong> keel. Er kan e<strong>en</strong> zwelling optred<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook e<strong>en</strong><br />
tijdelijke afasie. Als de zwelling in de keel optreedt kan dat tot verstikking<br />
leid<strong>en</strong> met de dood tot gevolg. Slav<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> soms gestraft door<br />
Dieff<strong>en</strong>bachia in hun mond te stopp<strong>en</strong>.”<br />
(http://nl.wikipedia.org/wiki/Dieff<strong>en</strong>bachia).<br />
Veel alledaagse gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> oxaalzuur of oxalat<strong>en</strong><br />
(http://www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/Data/Other/oxalic.html).<br />
Gro<strong>en</strong>te<br />
<strong>Oxaalzuur</strong>gehalte<br />
(g/100 g)<br />
Peterselie 1,70<br />
<strong>Bie</strong>slook 1,48<br />
Purslane 1,31<br />
Cassave 1,26<br />
Amarant 1,09<br />
Spinazie 0,97<br />
<strong>Bie</strong>tblader<strong>en</strong> 0,61<br />
Wortel 0,50<br />
Radijs 0,48<br />
Collards 0,45<br />
Spruit<strong>en</strong> 0,36<br />
Snijbon<strong>en</strong> 0,36<br />
Look 0,36<br />
Sla 0,33<br />
Waterkers 0,31<br />
Zoete aardappel 0,24<br />
Witloof 0,21<br />
Raap 0,21<br />
Broccoli 0,19<br />
Selder 0,19<br />
Eiplant 0,19<br />
Bloemkool 0,15<br />
Asparagus 0,13<br />
Andijvie 0,11<br />
Kool 0,10<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 2
Okra 0,05<br />
Ui 0,05<br />
Erwt<strong>en</strong> 0,05<br />
Aardappel 0,05<br />
Tomaat 0,05<br />
Raapblader<strong>en</strong> 0,05<br />
Pastinaak 0,04<br />
Peper 0,04<br />
Koolraap 0,03<br />
Komkommer 0,02<br />
Kale 0,02<br />
Squash 0,02<br />
Koriander 0,01<br />
Mais, zoete 0,01<br />
Het natuurlijke gehalte aan oxaalzuur (oxalat<strong>en</strong>) - gebaseerd op vers gewicht – in<br />
spinazie is 0.3-1.2%, in rabarber 0.2-1.3%, in thee 0.3-2.0%, <strong>en</strong> in coca 0.5-0.9%<br />
(Fassett 1973). Omwille van de volg<strong>en</strong>de red<strong>en</strong><strong>en</strong> lijkt me oxaalzuur e<strong>en</strong> probaat<br />
middel te zijn in de bestrijding van varroa:<br />
1. Het is e<strong>en</strong> natuurlijk onderdeel van ons dieet, waardoor we over het<br />
metabolisme beschikk<strong>en</strong> om er mee overweg te kunn<strong>en</strong>.<br />
2. Het is e<strong>en</strong> natuurlijk deel van onze leefomgeving, waardoor we niets dreig<strong>en</strong><br />
te vergiftig<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de mijt<strong>en</strong>.<br />
3. Aangezi<strong>en</strong> het niet oplosbaar is in vet, hoev<strong>en</strong> we niet te vrez<strong>en</strong> voor residu<strong>en</strong><br />
in de bij<strong>en</strong>was.<br />
4. Het is e<strong>en</strong> natuurlijke compon<strong>en</strong>t van honing, studies wijz<strong>en</strong> uit dat de<br />
conc<strong>en</strong>tratie niet merkbaar verhoogt na e<strong>en</strong> behandeling met oxaalzuur<br />
(Brødsgaard, 1998).<br />
5. <strong>De</strong> behandeling kan veilig <strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig toegepast word<strong>en</strong> (het<br />
veiligheidsthema wordt op het einde van het artikel behandeld).<br />
Hoe toe te pass<strong>en</strong>?<br />
<strong>De</strong> druppelmethode<br />
NIET TE VERGETEN: HET GEBRUIK VAN OXAALZUUR IS<br />
NOG NIET TOEGELATEN IN DE USA.<br />
In Europa is er al berg<strong>en</strong> onderzoek uitgevoerd <strong>en</strong> hieruit lijkt m<strong>en</strong> te mog<strong>en</strong><br />
concluder<strong>en</strong> dat het druppel<strong>en</strong> veiliger <strong>en</strong> sneller toe te pass<strong>en</strong> is als het vernevel<strong>en</strong><br />
(niet te verwarr<strong>en</strong> met verdamp<strong>en</strong> n.v.d.r.). Het druppel<strong>en</strong> kan uitgevoerd word<strong>en</strong><br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 3
met e<strong>en</strong> spuit, e<strong>en</strong> kalko<strong>en</strong> baster (?), of (waarschijnlijk het e<strong>en</strong>voudigst) met e<strong>en</strong><br />
tuinsproeier met e<strong>en</strong> naar achter gedraaide tuit om e<strong>en</strong> zachte sproeistraal te<br />
bekom<strong>en</strong>. Vel<strong>en</strong> verkiez<strong>en</strong> de tuinsproeier omdat je og<strong>en</strong> ver verwijderd blijv<strong>en</strong> van<br />
het gesproei. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> hoef je je niet te bukk<strong>en</strong> om je bij<strong>en</strong> te besproei<strong>en</strong>.<br />
Om de methode met e<strong>en</strong> onkruidsproeier (het Gilmour funnel-top "BackSaver" 1gal<br />
model is zeer handig – n.v.d.r. deze is vergelijkbaar met de kunststof<br />
druksproeier MESTO http://www.mesto.de/p_hg_druck_index.htm, hobbyimkers<br />
kunn<strong>en</strong> natuurlijk beter e<strong>en</strong> ‘Perizine’ doseerfles of injectiespuit gebruik<strong>en</strong>) toe te<br />
pass<strong>en</strong>, pomp je die middelmatig op <strong>en</strong> je draait de tuit terug tot je e<strong>en</strong> stroom<br />
krijgt i.p.v. e<strong>en</strong> verneveling. Het is niet de bedoeling de bij<strong>en</strong> weg te blaz<strong>en</strong>! Vul e<strong>en</strong><br />
maatglas om het debiet (ml/s) van de sproeier in te schatt<strong>en</strong> per seconde. Zoek dan<br />
uit hoeveel second<strong>en</strong> je moet druppel<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> bepaalde dosis te bereik<strong>en</strong>. Pas de<br />
druk <strong>en</strong> de positie van de sproeituit aan om de correcte dosis per raam in 1 seconde<br />
aan te kunn<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Daarna kan je in 1 beweging van 1 seconde per raam, de<br />
correcte dosis ‘giet<strong>en</strong>’ in iedere raamspleet. Met wat ervaring, kan je snel het<br />
doseerdebiet beoordel<strong>en</strong> aan de hand van het uitzicht van de stroom. Tip: als je e<strong>en</strong><br />
groter aantal kast<strong>en</strong> behandelt, kan je best per locatie de verbruikte hoeveelheid<br />
del<strong>en</strong> door het aantal behandelde kast<strong>en</strong> —dat zal je uitsluitsel gev<strong>en</strong> over de<br />
nauwkeurigheid waarmee je de behandeling doseert.<br />
<strong>De</strong> beste resultat<strong>en</strong> bereikt m<strong>en</strong> door de dosis rechtstreeks tuss<strong>en</strong> de ram<strong>en</strong> te<br />
druppel<strong>en</strong> met de spuit in lijn met de ram<strong>en</strong>. Het mikk<strong>en</strong> lukt het best als je de tuit<br />
onder e<strong>en</strong> lichte hoek houdt, ongeveer 8 à 10 cm van de bij<strong>en</strong> (de tuit tuss<strong>en</strong> de<br />
raampjes slep<strong>en</strong> gaat ook, maar zo wordt echter alles <strong>meer</strong> bespat. Siroop die<br />
bov<strong>en</strong>op de ram<strong>en</strong> belandt, telt niet mee—de bij<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> die slechts heel traag<br />
verwijder<strong>en</strong>. Zit er niet mee in als je in het begin niet zo best kunt mikk<strong>en</strong>, na wat<br />
oef<strong>en</strong>ing lukt het zeker beter. Onderzoek leert ons dat het aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de<br />
siroop niet zo kritisch is—de bij<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> zelf wel voor e<strong>en</strong> gelijkmatige verdeling<br />
(het is natuurlijk altijd beter om gelijkmatig te druppel<strong>en</strong>). <strong>De</strong> dosering per kast is<br />
het belangrijkste.<br />
Sommige imkers werk<strong>en</strong> met twee man. Eerst wordt van alle kast<strong>en</strong> de propolis<br />
gebrok<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de broedromp<strong>en</strong>. Daarna keert m<strong>en</strong> terug naar de eerste kast <strong>en</strong><br />
kantelt de eerste persoon de bov<strong>en</strong>ste bak. <strong>De</strong> tweede hanteert de sproeier. Hierbij<br />
wordt de bov<strong>en</strong>ste bak van vanonder besproeit, de onderste bak van vanbov<strong>en</strong>. Loop<br />
met de sproeituit over de splet<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de ram<strong>en</strong>, terwijl je de second<strong>en</strong> aftelt (blijf<br />
continu doorsproei<strong>en</strong>). Je haalt gemakkelijk e<strong>en</strong> tempo van 1 kast per minuut, zelfs<br />
2 kast<strong>en</strong> per minuut is haalbaar! Twee imkers kunn<strong>en</strong> op die manier in e<strong>en</strong><br />
voormiddag 250 kast<strong>en</strong> behandel<strong>en</strong>! Tip: alles raakt in de war als je sproeier niet<br />
perfect werkt—neem er daarom 2 mee als op verplaatsing werkt.<br />
Wanneer voer ik de behandeling het best uit?<br />
Er zijn 2 categorieën oxaalzuurbehandeling<strong>en</strong>:<br />
Winterbehandeling (broedloos) <strong>Oxaalzuur</strong> kan niet alle<strong>en</strong> toegepast word<strong>en</strong> op<br />
e<strong>en</strong> nag<strong>en</strong>oeg broedloos volk in de winter, maar ook kast<strong>en</strong> die kunstmatig<br />
broedloos gemaakt werd<strong>en</strong>—zoals (1) bij het klaarmak<strong>en</strong> van ‘package bees’, of (2)<br />
bij het mak<strong>en</strong> van varroavrije afleggers. Meet nauwkeurig 3 à 5 ml van e<strong>en</strong> 3.5%<br />
w:w oplossing af per te behandel<strong>en</strong> raamspleet, <strong>en</strong> behandel slechts één maal,<br />
anders riskeer je je bij<strong>en</strong> schade toe te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Bvb. In het geval van e<strong>en</strong> kast met<br />
10 ram<strong>en</strong> vol bij<strong>en</strong>, druppel je in totaal 30 à 50 ml van de oplossing. Met e<strong>en</strong><br />
werkingsgraad over de 90%!<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 4
L<strong>en</strong>te/zomer behandeling(<strong>en</strong>)* <strong>De</strong>ze behandeling is e<strong>en</strong> stuk minder efficiënt,<br />
gezi<strong>en</strong> oxaalzuur de mijt<strong>en</strong> in het geslot<strong>en</strong> broed niet kan dod<strong>en</strong>. Er is e<strong>en</strong><br />
controverse rond de zin van e<strong>en</strong> zomerbehandeling (cf. Kan het kwaad voor de<br />
bij<strong>en</strong>?). Niemand kan het je zegg<strong>en</strong>, maar de bij<strong>en</strong> lijk<strong>en</strong> e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>malige behandeling<br />
goed te verdrag<strong>en</strong> (zelfs hogere dosiss<strong>en</strong>); <strong>meer</strong>malige behandeling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in<br />
vraag gesteld. Dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die dit do<strong>en</strong> pass<strong>en</strong> meestal ongeveer 5ml per raamspleet<br />
toe (van e<strong>en</strong> 3.5% w:w oplossing).<br />
*Noteer dat chemicaliën of g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> in ge<strong>en</strong> geval mog<strong>en</strong> toegepast<br />
word<strong>en</strong> op kast<strong>en</strong> met honingzolders er op.<br />
Het is ondertuss<strong>en</strong> duidelijk bewez<strong>en</strong> dat de oxaalzuurbehandeling het<br />
werkzaamst is gedur<strong>en</strong>de de broedloze winterperiode. Ze is echter ook handig bij het<br />
mak<strong>en</strong> van ziektevrije afleggers—e<strong>en</strong> EWK bevruchtingskastje behandeld met<br />
oxaalzuur garandeert je e<strong>en</strong> start met e<strong>en</strong> nag<strong>en</strong>oeg varroavrij volkje. <strong>De</strong><br />
behandeling lijkt de overlevingskans van de nieuwe koningin niet te verminder<strong>en</strong>.<br />
Hoe effectief is het?<br />
Herfst/winterdruppelbehandeling (broedloos)<br />
Na het druppel<strong>en</strong>, zal je de eerste dag al (e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oegdo<strong>en</strong>de) mijt<strong>en</strong>val zi<strong>en</strong>, die<br />
uitdeint over e<strong>en</strong> week. Gregorc <strong>en</strong> Planinc (2001) vond<strong>en</strong> dat zwakke oplossing<strong>en</strong><br />
van 2.9% w:w OZ in 32% suikersiroop, heel doeltreff<strong>en</strong>d war<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> broedloos<br />
volk. Volg<strong>en</strong>s Charriere <strong>en</strong> Imdorf (2002) hebb<strong>en</strong> winterbehandeling<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
oplossing van 2.4-3% w:v OZ in 50% siroop, toegepast met e<strong>en</strong> dosering van 5 à 6<br />
ml per raampspleet, e<strong>en</strong> werkingsgraad van 95 à 99.7% (de 3 % w:w oplossing<br />
komt met de 99.7 % overe<strong>en</strong>). Nanetti, et al. (2003) onderzocht<strong>en</strong> de<br />
winterbehandeling<strong>en</strong> in Europa. Zij bevel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> oplossing van 4.2% w:v (die<br />
overe<strong>en</strong>komt met 3.5% w:w) in e<strong>en</strong> 60% suikersiroop aan—alle proev<strong>en</strong> toond<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> efficiëntie van minst<strong>en</strong>s 90% aan. Ze beslot<strong>en</strong> hieruit dat e<strong>en</strong> 30% siroop<br />
minder werkzaam was, <strong>en</strong> ook niet milder voor de bij<strong>en</strong>.<br />
Aan de universiteit van Nebraska, vond<strong>en</strong> Ellis <strong>en</strong> Aliano (2005) dat e<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>malige behandeling met 5 à 6 ml per raampspleet, van e<strong>en</strong> 3.5% siroop,<br />
resulteerde in e<strong>en</strong> mijt<strong>en</strong>vernietiging van 90. Volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong> was ook e<strong>en</strong> 2% OZ<br />
oplossing veel efficiënter dan Sucrocide® (62% werking in vergelijking met 32%)<br />
bij het dod<strong>en</strong> van mijt<strong>en</strong> in ‘package bees’.<br />
<strong>De</strong> ervaring van imkers in N. Californië met de druppelmethode in de winter<br />
komt overe<strong>en</strong> met de uitstek<strong>en</strong>de resultat<strong>en</strong> in Europa—eind februari vind je<br />
nauwelijks <strong>nog</strong> mijt<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> behandeld volk.<br />
L<strong>en</strong>te/zomerdruppelbehandeling (broed aanwezig)<br />
Wat de imkers het meeste opvalt na hun eerste oxaalzuurbehandeling (als<br />
zomerbehandeling van e<strong>en</strong> volk met misvormde vleugels), is de opvall<strong>en</strong>de<br />
verandering van het uitzicht van de bij<strong>en</strong>. Amper e<strong>en</strong> week na de behandeling, zijn<br />
de futloze, “depressieve” bij<strong>en</strong> opgepept <strong>en</strong> actief. En de misvormde vleugels zijn<br />
verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Gregorc <strong>en</strong> Planinc (2001) merkt<strong>en</strong> dat in de zomer e<strong>en</strong> oplossing van 3.4% in<br />
48% sucrose het beste werkt. Er werd ge<strong>en</strong> schade aan de bij<strong>en</strong>, noch e<strong>en</strong><br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 5
oedstop opgemerkt. Drie behandeling<strong>en</strong> in augustus, met e<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>pose van 3<br />
dag<strong>en</strong>, leverde e<strong>en</strong> mijt<strong>en</strong>verdelging van 44% op.<br />
Ellis <strong>en</strong> Aliano vond<strong>en</strong> date <strong>en</strong> 3-wekelijkse zomerdruppelbehandeling met 40 ml<br />
van 3.5% w:w per romp, resulteerde in 60% vermindering van het aantal mijt<strong>en</strong><br />
(hoewel de controletest zonder OZ ook e<strong>en</strong> vermindering 41% toonde); in e<strong>en</strong><br />
gelijkaardig experim<strong>en</strong>t met Sucrocide, steeg het aantal mijt<strong>en</strong> zelfs met 35%!<br />
Volg<strong>en</strong>s Ellis werkt het broed als e<strong>en</strong> “robuuste buffer” van mijt<strong>en</strong> die de werking<br />
van het OZ in deze omstandighed<strong>en</strong> verhindert.<br />
Volg<strong>en</strong>s mij valt te betwijfel<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> OZ zomerbehandeling de moeite loont,<br />
weg<strong>en</strong>s de relatief lage werkingsgraad <strong>en</strong> de aangetoonde beschadiging van het<br />
broed (zie hieronder). Hoe later in het seizo<strong>en</strong>, <strong>en</strong> hoe kleiner het broednest, hoe<br />
effectiever de behandeling is. Op korte termijn, echter, veroorzaakt de behandeling<br />
e<strong>en</strong> duidelijke mijt<strong>en</strong>val!<br />
Kan het kwaad voor de bij<strong>en</strong>?<br />
Volg<strong>en</strong>s Ellis <strong>en</strong> Aliano is OZ ongeveer 70 keer giftiger voor de mijt<strong>en</strong> als voor de<br />
volwass<strong>en</strong> bij<strong>en</strong>—dit is e<strong>en</strong> veel grotere veiligheidsfactor dan die van thymol of<br />
mier<strong>en</strong>zuur. <strong>De</strong> bij<strong>en</strong> reager<strong>en</strong> normaal niet def<strong>en</strong>sief wanneer ze bedruppeld<br />
word<strong>en</strong> met siroop, hoewel ze in zeldzame gevall<strong>en</strong> toch uit de kastintrede kunn<strong>en</strong><br />
storm<strong>en</strong>. Slechts uitzonderlijk wordt er na de OZ behandeling e<strong>en</strong> dode volwass<strong>en</strong> bij<br />
opgemerkt. Volwass<strong>en</strong> bij<strong>en</strong>sterfte lijkt dus duidelijk ge<strong>en</strong> punt te zijn, of er<br />
broedschade <strong>en</strong> e<strong>en</strong> langdurige broedstop optreedt door de behandeling is voorlopig<br />
<strong>nog</strong> e<strong>en</strong> vraag.<br />
Wat de winterbehandeling aangaat, is het absoluut noodzakelijk slecht 1 keer te<br />
behandel<strong>en</strong> met de correcte hoeveelheid <strong>en</strong> de juiste conc<strong>en</strong>tratie OZ. Meer dan 1<br />
winterbehandeling lijkt schadelijk te zin voor de bij<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s Charriere <strong>en</strong> Imdorf<br />
(2002) werd de volkssterkte van kast<strong>en</strong> behandeld met 5 à 6 ml 3% OZ per<br />
raamspleet, gereduceerd tot 85% van de gemet<strong>en</strong> volkssterkte op 25 april dat jaar.<br />
Het beste overzicht vind je in Anonymous (1999). Winterbij<strong>en</strong> behandeld met OZ<br />
start<strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong> iets langzamer op, maar hebb<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> einde maart hun<br />
schade ingehaald.<br />
L<strong>en</strong>te/zomer behandeling<strong>en</strong><br />
<strong>De</strong> nadelige effect<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zomerbehandeling op de broedontwikkeling, kunn<strong>en</strong><br />
onopgemerkt blijv<strong>en</strong>, zeker bij late zomerbehandeling<strong>en</strong>, op niet-productie-volk<strong>en</strong><br />
die sterk met varroamijt<strong>en</strong> besmet zijn. Volg<strong>en</strong>s plaatselijke gerucht<strong>en</strong> werd er g<strong>en</strong><br />
schade opgemerkt, maar er werd dan ook niet gemet<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>te studie door<br />
Hatjina <strong>en</strong> Haristos (2005) is de <strong>en</strong>ige die ik vond die merkbare schade aan het<br />
broed door de druppelmethode aantoont. <strong>De</strong> auteurs rad<strong>en</strong> daarom e<strong>en</strong><br />
zomerbehandeling af. <strong>De</strong> studie wed uitgevoerd in Griek<strong>en</strong>land, “tijd<strong>en</strong>s de zomer,<br />
tuss<strong>en</strong> 2 drachtperiod<strong>en</strong> in”. Het is nu de vraag of de OZ werkingsgraad <strong>en</strong> de<br />
broedschade beïnvloed word<strong>en</strong> door de nectardracht tijd<strong>en</strong>s de behandeling.<br />
Brødsgaard, et al. (1998) heeft na e<strong>en</strong> behandeling einde maart de<br />
broedoppervlakte gemet<strong>en</strong>. “Noch de OZ residu<strong>en</strong> in de honing, noch de GST<br />
activiteit, noch de volkontwikkeling na de l<strong>en</strong>tebehandeling (druppel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
vernevel<strong>en</strong>) wez<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> mogelijk probleem.”<br />
Heinz Kaemmerer van Heilyser Technology zegt:<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 6
“Je kunt je volk<strong>en</strong> behandel<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> vloeibaar m<strong>en</strong>gsel van OZ <strong>en</strong> suiker,<br />
maar wees voorzichtig! Het vloeibare zuur verkort het lev<strong>en</strong> van de bij<strong>en</strong>. Dit stelt<br />
ge<strong>en</strong> probleem tijd<strong>en</strong>s de zomer omdat de lev<strong>en</strong>sduur van de bij<strong>en</strong> dan toch beperkt<br />
is tot ongeveer 6 wek<strong>en</strong>. Dit wordt moeilijker met winterbij<strong>en</strong>—behandel je<br />
winterbij<strong>en</strong> niet <strong>meer</strong> dan 1 keer met vloeibaar OZ. Als je vloeibaar OZ gebruikt,<br />
word<strong>en</strong> je bij<strong>en</strong> nat <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ze elkaar aflikk<strong>en</strong>. Het resultaat is dat het zuur in hun<br />
maag terecht komt <strong>en</strong> dit verkort hun lev<strong>en</strong> in de winter door de afwezigheid van<br />
reinigingsvlucht<strong>en</strong>. Twee behandeling<strong>en</strong> kun<strong>en</strong> e<strong>en</strong> volk kapot mak<strong>en</strong>. Vloeibaar OZ<br />
is e<strong>en</strong> trage doder <strong>en</strong> de bij<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> waarschijnlijk na wek<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> maand sterv<strong>en</strong><br />
i.p.v. de l<strong>en</strong>te te hal<strong>en</strong>.”<br />
Pas de spreuk “Hoe <strong>meer</strong>, hoe beter” niet toe met OZ. OZ kan dodelijk zijn indi<strong>en</strong><br />
met overmaat toegepast op e<strong>en</strong> wintertros , of voor het broed in de zomer. Hou er<br />
echter rek<strong>en</strong>ing mee dat ook de meeste andere behandeling<strong>en</strong> schade kunn<strong>en</strong><br />
veroorzak<strong>en</strong> aan broed (amitraz, mier<strong>en</strong>zur, thymol), koninginn<strong>en</strong>s (coumaphos), <strong>en</strong><br />
darr<strong>en</strong> (fluvalinaat).<br />
Waar kan ik OZ kop<strong>en</strong>?<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> dihydraat (niet dehydraat; oxaalzuur dihyraat is 71.4% zuiver<br />
oxaalzuur) kan aangekocht word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> drogisterij als houtbleekmiddel. Het wordt<br />
gewoonlijk verpakt in 12 oz (340 g) plastic bokal<strong>en</strong>. Controleer de ingrediënt<strong>en</strong> op<br />
het etiket, of bel de fabrikant om je er van te gewiss<strong>en</strong> dat er ge<strong>en</strong> andere zak<strong>en</strong><br />
werd<strong>en</strong> toegevoegd. (N.v.d.r. oxaalzuurpoeder kan in de apotheek of in de<br />
imkerzaak aangekocht word<strong>en</strong> à € 6,00/250g.) OZ kan ook goedkoper aangekocht<br />
word<strong>en</strong> in bulk bij toeleveranciers van chemische product<strong>en</strong> (minder dan 2€/kg).<br />
Onbeantwoorde <strong>vrag<strong>en</strong></strong> m.b.t. oxaalzuur<br />
Methode<br />
Verschill<strong>en</strong>de plant<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> OZ, <strong>en</strong>/of de afgeleide oxaalzout<strong>en</strong>, om insect<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> grote plant<strong>en</strong>eters te wer<strong>en</strong>. Hieruit kunn<strong>en</strong> we hopelijk afleid<strong>en</strong> dat OZ e<strong>en</strong><br />
langetermijn “organisch” wap<strong>en</strong> kan zijn teg<strong>en</strong> de mijt<strong>en</strong>. Grappig is wel dat<br />
niemand echt weet hoe OZ mijt<strong>en</strong> doodt, hoewel er e<strong>en</strong> hoop vermoed<strong>en</strong>s circuler<strong>en</strong><br />
in de literatuur! Mogelijks is de werking van OZ gelijkaardig aan die van mier<strong>en</strong>zuur,<br />
dat bij hogere kasttemperatur<strong>en</strong> verdampt. Volg<strong>en</strong>s Imdorf (Anonymous 1999),<br />
doodt MZ door de belemmering van de ademhaling, hoewel hij ge<strong>en</strong> bron vermeldt<br />
voor deze bewering.<br />
E<strong>en</strong> aantal auteurs uit<strong>en</strong> de hypothese dat OZ subli<strong>meer</strong>t in de kast. Indi<strong>en</strong> ze<br />
echter e<strong>en</strong> scheikundeboek zoud<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>, zoud<strong>en</strong> ze wet<strong>en</strong> dat OZ slechts matig<br />
subli<strong>meer</strong>t bij normale temperatur<strong>en</strong> (dit merk je duidelijk aan de poreuze zakjes<br />
waarin OZ poeder verkocht wordt, <strong>en</strong> aan het feit dat OZ geurloos is. <strong>De</strong> dampdruk<br />
(maat voor de neiging van het materiaal om te verdamp<strong>en</strong>) van OZ is minder dan<br />
0.001 mm Hg bij 20°C. Ter vergelijking, de dampdruk van paradichlorob<strong>en</strong>ze<strong>en</strong><br />
(mott<strong>en</strong>ball<strong>en</strong>), wat onmiddellijk subli<strong>meer</strong>t, is 0.6 mm Hg—d.i. 600 keer hoger. Ik<br />
d<strong>en</strong>k dat we daarom sublimatie als basis voor de werking van OZ kunn<strong>en</strong> uitsluit<strong>en</strong><br />
(<strong>en</strong> als mogelijk gevaar voor de gezondheid).<br />
Is het het zuur of de oxalat<strong>en</strong> die de mijt<strong>en</strong> aantast<strong>en</strong>? In Europees onderzoek<br />
(Nanetti, in Anonymous 1999) werd het effect van OZ vergelek<strong>en</strong> met dat van het<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 7
neutrale potassium oxalaat. Ze beslot<strong>en</strong> dat het eerder de zuurtegraad is, dan het<br />
oxalaat ioon, dat de varroa doodt.<br />
We wet<strong>en</strong> <strong>nog</strong> steeds niet of de zuurtegraad van het OZ de mijt<strong>en</strong> treft via de<br />
vertering van zuur bij<strong>en</strong>bloed, of door rechtstreeks contact. Ellis <strong>en</strong> Aliano (2005)<br />
hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> slimme proef uitgevoerd: door moerloze kast<strong>en</strong> m.b.v.<br />
scheidingsroosters in 2 te del<strong>en</strong>, <strong>en</strong> door slechts 1 compartim<strong>en</strong>t te behandel<strong>en</strong>,<br />
kwam<strong>en</strong> ze tot het besluit dat het OZ eerder verspreid wordt door lichaamscontact<br />
dan door trophallaxis (mond-aan-mond overdracht). <strong>De</strong> verdeling over de 2 kast<strong>en</strong><br />
ging ook vlot (80% mijt<strong>en</strong>verdelging in de behandelde romp, 65% in de<br />
onbehandelde).<br />
OZ verspreidt zich <strong>en</strong> doodt door contact—dat is trouw<strong>en</strong>s de red<strong>en</strong> waarom<br />
het OZ verdamp<strong>en</strong> (methode die in het volg<strong>en</strong>de deel behandeld wordt) zo goed<br />
werkt. We wet<strong>en</strong> <strong>nog</strong> steeds niet hoe het in het lichaam van de mij terecht komt<br />
(niemand beweert dat de mijt<strong>en</strong> al rondkruip<strong>en</strong>d het goedje overall aflikk<strong>en</strong>). We<br />
wet<strong>en</strong> echter wel dat oxalat<strong>en</strong> in plant<strong>en</strong> naaldkristall<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong>, die dier<strong>en</strong>huid<br />
kunn<strong>en</strong> doorbor<strong>en</strong>. Aanloog aan de werking van het boorzuur dat toegepast wordt bij<br />
de bestrijding van kakkerlakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> mier<strong>en</strong>. Boorzuur vormt schur<strong>en</strong>de naald<strong>en</strong> die in<br />
het zachte integum<strong>en</strong>t t.p.v. de verbinding<strong>en</strong> in het exoskelet van het insect, kunn<strong>en</strong><br />
dring<strong>en</strong>. Met uitdroging als gevolg. Het werkt ook als e<strong>en</strong> maagvergif bij mier<strong>en</strong>.<br />
Zou het OZ op dezelfde manier werk<strong>en</strong>? Door verhitting verdampt OZ vormt<br />
inderdaad ev<strong>en</strong>zeer minuscule naaldvormige kristall<strong>en</strong>, <strong>en</strong> verdampt ook uit <strong>en</strong><br />
waterige oplossing. Maar OZ opgelost in <strong>en</strong> suikersiroop droogt op <strong>en</strong> vormt e<strong>en</strong><br />
doorzichtige, zachte suikerlaag die ge<strong>en</strong> kristalstructuur vertoont (eig<strong>en</strong><br />
waarneming<strong>en</strong> met microscoop). Het vreemde is, OZ werkt <strong>en</strong>kel als het gedruppeld<br />
wordt als e<strong>en</strong> suikersiroop (Anon 1999), niet in zuiver water. Hoe leg je dat uit! We<br />
lat<strong>en</strong> de discussie over de werking van het OZ maar waar ze voor is<strong>…</strong> .<br />
Vrag<strong>en</strong> m.b.t. de herfst/winterbehandeling<br />
Hoe komt het dat de parameters ‘sterkte suikeroplossing’ <strong>en</strong> ‘zuurtegraad’ zo e<strong>en</strong><br />
grote rol spel<strong>en</strong>, dat e<strong>en</strong> kleine variatie e<strong>en</strong> zeer grote invloed kan hebb<strong>en</strong> op de<br />
mijt<strong>en</strong>val <strong>en</strong> op de tolerantie door de bij<strong>en</strong>? Zou OZ veiliger kunn<strong>en</strong> zijn indi<strong>en</strong> het<br />
gem<strong>en</strong>gd werd met iets anders dan suiker?<br />
Vrag<strong>en</strong> m.b.t. de l<strong>en</strong>te/zomerbehandeling<br />
Loont het? Overtreff<strong>en</strong> de positieve gevolg<strong>en</strong> van de mijt<strong>en</strong>verdelging voor de<br />
volksterkte, de er uit volg<strong>en</strong>de broedstop?<br />
Maakt het uit of er dracht is, of dat de bij<strong>en</strong> tezelfdertijd met suikerwater<br />
ingewinterd word<strong>en</strong>?<br />
Vrag<strong>en</strong> i.v.b. toepassing<br />
Het hoofdprobleem met OZ lijkt dat het de bij<strong>en</strong> kan schad<strong>en</strong> als die het<br />
opnem<strong>en</strong>. Hierdoor zal, hoewel het verdampte OZ het broed mogelijks niet schaadt,<br />
het doorgev<strong>en</strong> ervan door de voedsterbij<strong>en</strong> aan het broed toch <strong>en</strong>ige schade kunn<strong>en</strong><br />
veroorzak<strong>en</strong>. Als dit het geval zou zijn, kan de imker de schade beperk<strong>en</strong> door de<br />
druppelbehandeling af te wissel<strong>en</strong> met het voer<strong>en</strong> met suikerwater of voederdeeg. Ik<br />
deed zelf e<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t in het lab, <strong>en</strong> vond dat OZ in oplossing uite<strong>en</strong>valt in<br />
oxalat<strong>en</strong> als het gem<strong>en</strong>gd wordt met calcium chloride of calcium hydroxide. Het<br />
wordt g<strong>en</strong>eutraliseerd door calcium hydroxide of celkalk. <strong>De</strong>ze chemicaliën zijn<br />
goedkoop <strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig te verkrijg<strong>en</strong>. Hopelijk test iemand binn<strong>en</strong>kort deze<br />
hyupothese.<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 8
Hoe vaak toepass<strong>en</strong>?<br />
Zal het overdoser<strong>en</strong> van OZ uiteindelijk ook resulter<strong>en</strong> in resist<strong>en</strong>tie zoals bij<br />
vorige chemische behandeling<strong>en</strong>? Ik b<strong>en</strong> er daarom voorstander van om OZ slechts<br />
1 maal per jaar toe te pass<strong>en</strong>, als laatste middel in het bij<strong>en</strong>jaar om de mijt<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
slag tot te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Anders risker<strong>en</strong> we OZ resist<strong>en</strong>te mijt<strong>en</strong> te kwek<strong>en</strong>—zeker as je<br />
de rest van het jaar ook mier<strong>en</strong>zuur gebruikt!<br />
Besluit<strong>en</strong><br />
<strong>Oxaalzuur</strong> lijkt e<strong>en</strong> goedkoop, e<strong>en</strong>voudig toe te pass<strong>en</strong>, veilig, zeer efficiënt,<br />
milieuvri<strong>en</strong>delijk mijt<strong>en</strong>bestrijdingsmiddel, dat deel uit moet mak<strong>en</strong> van ons ars<strong>en</strong>aal<br />
aan antivarroa wap<strong>en</strong>s <strong>en</strong> e<strong>en</strong> IPM (Integrated Pest Managem<strong>en</strong>t) strategie. Het<br />
heeft zijn beperking<strong>en</strong> <strong>en</strong> problem<strong>en</strong>, <strong>en</strong> kan bij verkeerd gebruik gevaarlijk zijn voor<br />
de imker. <strong>De</strong> European<strong>en</strong>, Canadez<strong>en</strong> <strong>en</strong> Nieuw Zeelanders (<strong>en</strong> mezelf) zwer<strong>en</strong> bij<br />
deze druppelmethode als e<strong>en</strong>malige herfst/winterbehandeling van e<strong>en</strong> broedloze<br />
bij<strong>en</strong>tros.<br />
DIT IS HET ENIGE WAT JE MOET ONTHOUDEN:<br />
• Pas de druppelmethode slechts één maal toe,<br />
• Gebruik in de winter e<strong>en</strong> oplossing van 2.7% w:w oxaalzuur in 50%<br />
suikersiroop,<br />
• Dosering: 3 à 5 ml per raamspleet met bij<strong>en</strong>,<br />
• Enkel op e<strong>en</strong> broedloze kast.<br />
OZ (of melkzuur) wordt algeme<strong>en</strong> toegepast als e<strong>en</strong> onderdeel van de meeste<br />
IPM strategieën. Onthoud het volg<strong>en</strong>de: als we het verstandig gebruik<strong>en</strong>, zal het<br />
waarschijnlijk gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> langer tijd e<strong>en</strong> efficiënte methode blijv<strong>en</strong>. Misbruik,<br />
door overdosering, of door <strong>meer</strong>dere behandeling<strong>en</strong> per jaar, kan schadelijk zijn<br />
voor bij<strong>en</strong> <strong>en</strong> broed, <strong>en</strong> zal waarschijnlijk ook leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> zekere resist<strong>en</strong>tie teg<strong>en</strong><br />
deze behandelingsmethode.<br />
Let op: OZ is <strong>nog</strong> niet als mijt<strong>en</strong>bestrijdingsmiddel geregistreerd in de USA. Als je<br />
echter in e<strong>en</strong> land woont waar het wel toegelat<strong>en</strong> is, volg dan de<br />
gebruiksvoorschrift<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>de tips kunn<strong>en</strong> hierbij nuttig zijn:<br />
M<strong>en</strong>gtips<br />
Lees ook de veiligheidstips verderop. Gebruik e<strong>en</strong> wastafel waarin je alles kan<br />
afspoel<strong>en</strong>. <strong>Oxaalzuur</strong>kristalpoeder is vrij kleverig <strong>en</strong> laat zich niet gemakkelijk<br />
doser<strong>en</strong> als volume. Het best gebruik je dus e<strong>en</strong> op 1 g nauwkeurige weegschaal om<br />
ze te met<strong>en</strong>.<br />
Voor hoeveelhed<strong>en</strong> kleiner dan 1 gallon (3,8 l), weeg je het kristalpoeder, <strong>en</strong> giet<br />
je het daarna in 1iter of 5 liter fless<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> kunststof deksel (ge<strong>en</strong> metaal<br />
gebruik<strong>en</strong>!).Voeg daarna de helft van het warme water toe, schud tot het OZ volledig<br />
opgelost is, voeg de suiker toe, <strong>en</strong> voeg daarna de rest van het water toe. Schud tot<br />
de suiker volledig opgelost is, vóór je de oplossing in je druksproeier giet—<br />
onopgeloste kristall<strong>en</strong> zulle je sproeier verstopp<strong>en</strong>! Het is erg verleidelijk om alles<br />
gewoon in de sproeier te m<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, dit is echter om problem<strong>en</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>.<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 9
<strong>De</strong> oplossing vormt bij warm weer het voor de bij<strong>en</strong> giftige HMF. Gebruik het dus<br />
binn<strong>en</strong> de week, voor e<strong>en</strong> langere periode bewaar je het best in de koelkast<br />
(Bogdanov 2001). Gooi de oplossing weg zodra ze donkerder kleurt. Hit is goedkoop,<br />
dus maak er liever teveel van <strong>en</strong> giet de overschot weg of neutraliseer het met<br />
celkalk.<br />
Formules<br />
Als je echt in de war wilt gerak<strong>en</strong>, moet je de in de literatuur vermelde<br />
conc<strong>en</strong>traties e<strong>en</strong>s op e<strong>en</strong> rijtje zett<strong>en</strong>. <strong>De</strong> meeste European<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> w:v<br />
(gewicht zuur over volume siroop) formules (e<strong>en</strong>voudig toe te pass<strong>en</strong>: bvb. 35 g<br />
oxaalzuurpoeder in e<strong>en</strong> liter suikerwater vormt e<strong>en</strong> 3.5% w:v oplossing). Sommige<br />
European<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de meeste Amerikan<strong>en</strong>, gebruik<strong>en</strong> w:w conc<strong>en</strong>traties (gewicht<br />
oxaalzuurpoeder: gewicht suiker + gewicht water + gewicht oxaalzuurpoeder). Als je<br />
niet oplet, maak je snel fout<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> staan er veel fout<strong>en</strong> in officiële publicaties<br />
(ik liet net e<strong>en</strong> Canadese provincie wet<strong>en</strong> dat er zo’n fout op hun website staat!).<br />
Om het helemaal moeilijk te mak<strong>en</strong>,word<strong>en</strong> beide 3.5% w:w <strong>en</strong> w:v oplossing<strong>en</strong><br />
gebruikt—ik zal het dus maar bij 1 m<strong>en</strong>gmethode houd<strong>en</strong>!<br />
Ik geef steeds 2 OZ poedergewicht<strong>en</strong> per formule. <strong>De</strong> eerste voor de 3.5% w:w<br />
(= 4.2% w:v) OZ dihydraat oplossing—d.i. algeme<strong>en</strong> aanvaard voor de<br />
l<strong>en</strong>te/zomerdruppeloplossing. <strong>De</strong> tweede, tuss<strong>en</strong> haakjes geplaatst, is voor e<strong>en</strong> 2.8%<br />
w:w OZ dihydraat oplossing (= 3.5% w:v)—die is aangewez<strong>en</strong> voor<br />
herfst/winterbehandeling van e<strong>en</strong> broedloze tros. Aangezi<strong>en</strong> e.e.a. vrij verwarr<strong>en</strong>d<br />
is, plaats ik de “warme” 3.5% w:w l<strong>en</strong>te/zomerconc<strong>en</strong>tratie in het rood, <strong>en</strong> de<br />
“koude” 2.8% w:w herfst/winterconc<strong>en</strong>tratie in het blauw.<br />
1. Los 70 g (56 g winter) OZ poeder op in 1 liter warm water, <strong>en</strong> voeg<br />
daarna 1 kg suiker toe. M<strong>en</strong>g het tot je e<strong>en</strong> heldere oplossing krijgt. Op die<br />
manier bekom 1.67 liter van e<strong>en</strong> 3.4% w:w (4.2% w:v) oplossing of<br />
e<strong>en</strong> 2.7% w:w (3.4% w:v) oplossing. Goed voor 19 à 38<br />
behandeling<strong>en</strong> (4 ml x 11 à 22 raamsplet<strong>en</strong> per kast).<br />
2. Los 17.5 g (14 g winter) OZ poeder op in 1/4 liter warm water, <strong>en</strong> voeg<br />
daarna 1/4 kg suiker toe. M<strong>en</strong>g het tot je e<strong>en</strong> heldere oplossing krijgt. Op<br />
die manier bekom 0.42 liter van e<strong>en</strong> 3.4% w:w (4.2% w:v) oplossing of<br />
e<strong>en</strong> 2.7% w:w (3.4% w:v) oplossing. Goed voor 5 à 10 behandeling<strong>en</strong><br />
(4 ml x 11 à 22 raamsplet<strong>en</strong> per kast).<br />
(N.v.d.r.: bov<strong>en</strong>vermelde dosering<strong>en</strong> zijn van toepassing op Langstroth <strong>en</strong><br />
Kempische ram<strong>en</strong>. Voor Duits Normaal <strong>en</strong> Simplex di<strong>en</strong>t de dosering met 20%<br />
verminderd te word<strong>en</strong>.)<br />
Hoe veilig (of gevaarlijk) is OZ?<br />
Voor de varroamijt is OZ natuurlijk e<strong>en</strong> zeer gevaarlijk goedje. Indi<strong>en</strong> je echter<br />
bedoelde “Hoe gevaarlijk is het voor de imker?” Dan ziet het etiket er echt<br />
beangstig<strong>en</strong>d uit!:<br />
VERGIFT! GEVAARLIJK! KAN DODELIJK ZIJN ALS HET INGESLIKT WORDT. CORROSIEF.<br />
VEROORZAAKT STERKE IRRITATIE EN BRANDWONDEN OP HUID, OGEN EN LUCHTWEGEN.<br />
SCHADELIJK BIJ INADEMING OF NA ABSORBTIE DOOR DE HUID.<br />
(N.v.d.r. bij ons zegt de gevar<strong>en</strong>aanduiding <strong>en</strong>kel “Schadelijk bij aanraking met de<br />
huid <strong>en</strong> bij opname door de mond.”)<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 10
Health Rating: 4 - Extreme (Poison)<br />
Flammability Rating: 1 - Slight<br />
Reactivity Rating: 1 - Slight<br />
Contact Rating: 3 - Severe (Corrosive)<br />
(N.v.d.r. bov<strong>en</strong>staande veiligheidsinfo werd opzettelijk niet vertaald - het<br />
Nederlandstalig EG veiligheidsinformatieblad vindt je op<br />
http://www.kleinverpakking.nl/msds/x181043.htm.)<br />
Toxicologische informatie<br />
Acute giftigheid:<br />
DD50 oraal rat: 375 mg/kg ( met betrekking tot de zuivere stof).; irritatie huid van<br />
konijn: 500 mg/24H licht; oog konijn 250 ug/24H zwaar.<br />
Schadelijke gevolg<strong>en</strong> voor de gezondheid:<br />
Bij contact met de huid: Irritaties: lichte. Risico van opneming door de huid.<br />
Door oogcontact: Irritaties, verbranding<strong>en</strong>.<br />
Bij inslikk<strong>en</strong>: Irritaties in de slijmvliez<strong>en</strong> van de mond, keel, slokdarm <strong>en</strong><br />
darmkanaal. Absorbeert snel. Bij absorptie: misselijkheid, brak<strong>en</strong>,<br />
b<strong>en</strong>auwdheid, kramp<strong>en</strong>, hartstilstand, inzinking (afneming van de<br />
lev<strong>en</strong>sverrichting<strong>en</strong>), stoorniss<strong>en</strong> aan elektrolytisch ev<strong>en</strong>wicht. Kan<br />
veroorzak<strong>en</strong>: nierstoorniss<strong>en</strong>.<br />
Bij inademing: Irritaties van de slijmvliez<strong>en</strong> - ademhalingsmoeilijkhed<strong>en</strong>. Kan<br />
veroorzak<strong>en</strong>: hoest<strong>en</strong>.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> drag<strong>en</strong> overheidsinstelling<strong>en</strong> je op de nodige beschermingsmiddel<strong>en</strong> te<br />
drag<strong>en</strong> (geschikte werkkledij, veiligheidsbril, handscho<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> soms zelfs maskers).<br />
Nu zeg je misschi<strong>en</strong> “OK, wat wil al dat chemisch gebroebel nu echt zegg<strong>en</strong>? Ik weet<br />
dat iedere<strong>en</strong> zich teg<strong>en</strong>woordig zo volledig indekt met veiligheidsinformatie, zodat je<br />
op de duur niets <strong>meer</strong> durft aan te rak<strong>en</strong>! Alsjeblieft, kan je me zegg<strong>en</strong> hoe<br />
voorzichtig we in de praktijk met OZ moet<strong>en</strong> omgaan?”<br />
Het gezond-verstand-advies<br />
Ik kon me natuurlijk zelf ook volledig indekk<strong>en</strong> door bov<strong>en</strong>staande veiligheidsinfo<br />
e<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> over te nem<strong>en</strong>. Kijk, ik wil niet arrogant lijk<strong>en</strong>, maar ik heb de stellige<br />
indruk dat dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die zulke extreme waarschuwing<strong>en</strong> uitschrijv<strong>en</strong>, zelf nooit <strong>en</strong>ige<br />
toxicologische studie gelez<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. Jong<strong>en</strong>s, ik d<strong>en</strong>k er net zo over als jullie, van<br />
sommige chemicaliën als coumaphos in Checkmite+® (N.v.d.r. of Perizin van Bayer)<br />
b<strong>en</strong> ik doodsbang. Die stof is e<strong>en</strong> organofosfaat <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lichte dosis kan reeds<br />
onomkeerbare z<strong>en</strong>uwschade toebr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>! Bij oxaalzuur is dat niet zo—het is ge<strong>en</strong><br />
verraderlijke stof. OZ is recht toe, recht aan—als je het probeert in te adem<strong>en</strong>, zal je<br />
hoest<strong>en</strong> <strong>en</strong> stopp<strong>en</strong> met inadem<strong>en</strong>; bij contact met de huid zal het <strong>en</strong> beetje<br />
inbrand<strong>en</strong>, <strong>en</strong> je zal het onmiddellijk afwass<strong>en</strong>. <strong>De</strong> <strong>en</strong>ige mogelijkheid om echt<br />
gekwetst te rak<strong>en</strong>, is als kristall<strong>en</strong> in je og<strong>en</strong> terecht kom<strong>en</strong> (je moet 30 g inslikk<strong>en</strong><br />
om dood te gaan). Bij e<strong>en</strong> kortetermijn blootstelling moet je dus eerder sprek<strong>en</strong> over<br />
e<strong>en</strong> irriter<strong>en</strong>de stof dan over e<strong>en</strong> vergift. In de praktijk is het niet zo moeilijk om<br />
veilig met het product te werk<strong>en</strong>. Als je dat al kunt met loog, zwembadchloor of<br />
bleekmiddel, zal het je ook wel lukk<strong>en</strong> met oxaalzuur!<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 11
Het omgaan met OZ kristall<strong>en</strong><br />
Als je omgaat met kristall<strong>en</strong> moet je e<strong>en</strong> veiligheidsbril <strong>en</strong> handscho<strong>en</strong><strong>en</strong> drag<strong>en</strong>:<br />
dunne (ge<strong>en</strong> onhandige) nitriel of latex handscho<strong>en</strong><strong>en</strong> volstaan (Kimberly-Clark<br />
2006). Het kristalpoeder dat je koopt is oxaalzuurdihydraat (dihydraat, dat in<br />
teg<strong>en</strong>stelling tot dehydraat, 2 gekoppelde watermolecul<strong>en</strong> heeft voor elke molecule<br />
zuur). Daarom ook geeft het gebruikelijke OZ poeder e<strong>en</strong> klamme indruk, <strong>en</strong> stuift<br />
dus binn<strong>en</strong>huis niet zo maar rond. Je zult het dus niet inadem<strong>en</strong> of in je og<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>zij je het per ongeluk in de lucht gooit door met e<strong>en</strong> goedkope plastiek<br />
lepel te gebruik<strong>en</strong>. T<strong>en</strong>zij je het OZ in e<strong>en</strong> doe-het-zelf-zaak aankocht in zo’n<br />
achterlijk plastiek potje van 340 g, waaruit, als je het deksel los draait, de kristall<strong>en</strong><br />
in het rond geslingerd word<strong>en</strong>! Ik stel voor om het op<strong>en</strong><strong>en</strong> van pott<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
m<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in of dicht bij e<strong>en</strong> wasbak te do<strong>en</strong> (cf. de praktische veiligheidstips<br />
hieronder).<br />
Het verdruppel<strong>en</strong> van OZ siroop<br />
<strong>De</strong> red<strong>en</strong> waarom de European<strong>en</strong> beslot<strong>en</strong> om de druppelmethode te gebruik<strong>en</strong>,<br />
i.p.v. de vernevelmethode, is omdat je hierbij niet zoveel kans maakt om vernevelde<br />
druppels in te adem<strong>en</strong> (oxaalzuur verdampt niet, in teg<strong>en</strong>stelling tot mier<strong>en</strong>zuur).<br />
Hierdoor kan het slechts op 2 manier<strong>en</strong> in het lichaam binn<strong>en</strong> dring<strong>en</strong>: door het te<br />
drink<strong>en</strong> (je hebt ¾ liter van de 3.5% oplossing nodig om iemand van kant te<br />
mak<strong>en</strong>), of door het via de huid te absorber<strong>en</strong> (de hoeveelheid OZ die je in e<strong>en</strong> kast<br />
druppelt, komt overe<strong>en</strong> met de hoeveelheid die Popeye zou inslikk<strong>en</strong> door e<strong>en</strong><br />
volledig blik spinazie binn<strong>en</strong> te zwelg<strong>en</strong>). Bij het mors<strong>en</strong> van OZ siroop op je huid<br />
wordt je e<strong>en</strong> branderig gevoel waar, dat onmiddellijk verdwijnt als je het afspoelt. Je<br />
zult waarschijnlijk <strong>meer</strong> OZ via je gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> thee binn<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, dan ooit door je<br />
huid zou absorber<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het druppel<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> produceert je eig<strong>en</strong>lichaam<br />
ook OZ als normaal afvalproduct bij het wegwerk<strong>en</strong> van overbodige vitamine C!<br />
<strong>De</strong> meest praktische veiligheidsvoorschrift<strong>en</strong> die ik vond zijn die van de<br />
Nederlandse gezondheidsraad (2004)—lees ze zelf (N.v.d.r <strong>en</strong>kel in het Engels)!<br />
Hun bevinding<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> not<strong>en</strong>dop: oxaalzuurkristall<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> je huid of og<strong>en</strong><br />
verbrand<strong>en</strong>, <strong>en</strong> mog<strong>en</strong> niet ingeademd word<strong>en</strong>. Maar je zou al e<strong>en</strong> extreme<br />
hoeveelheid moet<strong>en</strong> opdrink<strong>en</strong> vooraleer het je schade zou toebr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> door kalk af<br />
te zett<strong>en</strong> in de vorm van nierst<strong>en</strong><strong>en</strong>. Als onderzoekers konijn<strong>en</strong>huid in OZ<br />
dompeld<strong>en</strong>, bemerkt<strong>en</strong> ze <strong>en</strong>ige roodheid, maar zelfs het dompel<strong>en</strong> van konijn<strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> 5% oplossing doodde h<strong>en</strong> niet. Komaan, om de sterkte van de OZ siroop in zijn<br />
juiste perspektief te plaats<strong>en</strong>: de 3.5% w:w oplossing (de hoogst gebruikte<br />
conc<strong>en</strong>tratie) bevat slechts twee keer zoveel oxaalzuur als ze natuurlijk voorkomt in<br />
bieslook, peterselie <strong>en</strong> rabarber! Radetzki stelt dat e<strong>en</strong> huisvrouw die rabarber snijdt,<br />
aan hogere OZ gehaltes wordt blootgesteld dan e<strong>en</strong> imker die met OZ behandelde<br />
kast<strong>en</strong> aanraakt. Sommige haarproduct<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> tot 5% OZ! Als houtbleekmiddel<br />
wordt aanbevol<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> oplossing over je dek te giet<strong>en</strong> <strong>en</strong> te schrobb<strong>en</strong>, die 2½<br />
keer zo sterk is als de oplossing di voor de mijt<strong>en</strong>bestrijding gebruikt wordt!<br />
<strong>De</strong> gezondheidsraad besluit: “In rabbits, oxalic acid was mildly<strong>…</strong>irritating to the<br />
skin<strong>…</strong>. The committee considers irritation of the upper respiratory tract, eyes, and<br />
skin to be the critical effects in occupational exposure to oxalic acid.” Met andere<br />
woord<strong>en</strong>, laat het niet in je og<strong>en</strong> terecht kom<strong>en</strong>, <strong>en</strong> was het van je huid. Draag altijd<br />
e<strong>en</strong> veiligheidsbril; draag ge<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> imkerhandscho<strong>en</strong><strong>en</strong> want die zuig<strong>en</strong> vocht op<br />
<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dus ev<strong>en</strong>tueel je huid irriter<strong>en</strong>. Je zult merk<strong>en</strong> als het je huid raakt,<br />
omdat de siroop <strong>nog</strong>al kleverig is. Zorg dat er altijd water in de buurt is om je<br />
hand<strong>en</strong> of mors op je kledij te wass<strong>en</strong>, <strong>en</strong> spoel je hand<strong>en</strong> iedere keer als je de<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 12
sproeier neer zet. Op die manier verhinder je dat je het per ongeluk in je og<strong>en</strong> wrijft<br />
of om het stuurwiel van je wag<strong>en</strong> terecht komt.<br />
Praktische veiligheidstips<br />
1. <strong>De</strong> nummer 1 regel: Hou steeds water in de buurt!<br />
2. Was je hand<strong>en</strong> vóór je in og<strong>en</strong> wrijft of in je neus peutert!<br />
3. M<strong>en</strong>g <strong>en</strong> stockeer oxaalzuuroplossing<strong>en</strong> in glaz<strong>en</strong> of plastiek fless<strong>en</strong> of pott<strong>en</strong>,<br />
ge<strong>en</strong> metal<strong>en</strong> (de meeste kunststof verpakking<strong>en</strong> weerstaan verdunde zur<strong>en</strong>).<br />
Plak op,iedere verpakking e<strong>en</strong> duidelijk etiket. Vermeld minimaal: “Vergift:<br />
3.5% oxaalzuur.” Spoel alle m<strong>en</strong>gemmers e.d. zodra je klaar b<strong>en</strong>t met<br />
gebruik—laat ze niet rondslinger<strong>en</strong>!<br />
4. Zodra je de oplossing gemaakt hebt, is OZ veel veiliger te hanter<strong>en</strong>. Maarkijk<br />
toch uit voor het spatt<strong>en</strong> in je og<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor het inadem<strong>en</strong> van sproeinevel.<br />
Blijf tijd<strong>en</strong>s het druppel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> arml<strong>en</strong>gte van de spuit vandaan, <strong>en</strong> hou je<br />
gezicht er van weg. Indi<strong>en</strong> er toch wat op je huid terecht komt, spoel het dan<br />
onmiddellijk af met water. Tip: indi<strong>en</strong> je twijfelt of er <strong>nog</strong> zuur op je huid<br />
achtergeblev<strong>en</strong> is na het spoel<strong>en</strong>, lik er dan ev<strong>en</strong> aan met je tong. Als het <strong>nog</strong><br />
scherp smaakt (zoals limonade), dan is er <strong>nog</strong> steeds zuur aanwezig<br />
(overheidsinstanties waarschuw<strong>en</strong> voor deze test; in de praktijk neem je bij<br />
het likk<strong>en</strong> aan afgespoelde huid, niet <strong>meer</strong> OZ in bij e<strong>en</strong> snuifje zwarte peper).<br />
5. Zorg er voor dat je steeds water bij je hebt om gemorst OZ af te spoel<strong>en</strong>—<br />
vooral als buit<strong>en</strong>huis werkt. Celkalk opgelost in water neutraliseert elk zuur.<br />
Gebruik ge<strong>en</strong> oxaalzuur als je niet voldo<strong>en</strong>de water bij de hand hebt!<br />
6. Sproei / druppel <strong>en</strong>kel met e<strong>en</strong> lage druk, ge<strong>en</strong> geplons, ge<strong>en</strong> nevel. Als je<br />
e<strong>en</strong> onkruidsproeier gebruikt, laat dan de druk af tuss<strong>en</strong> 2 locaties (of<br />
behandeling<strong>en</strong>) zodat je niet in iemands og<strong>en</strong> kunt sproei<strong>en</strong> door per ongeluk<br />
het handvat te rak<strong>en</strong>!<br />
Meer informatie<br />
Dit is e<strong>en</strong> van de beste Europese websites:<br />
http://www.alp.admin.ch/them<strong>en</strong>/00502/00515/00519/index.html?lang=<strong>en</strong><br />
Ze bevat:<br />
1. J.D. Charrière, A. Imdorf, R. Kuhn (2004) Bee tolerance of differ<strong>en</strong>t winter varroa<br />
treatm<strong>en</strong>ts.<br />
2. Bogdanov, Kilch<strong>en</strong>mann, Charrière, Imdorf (2001) Storage of Oxalic Acid Sucrose<br />
Solution<br />
3. Gumpp, et al. 2003 Evaporation of oxalic acid—a safe method for the user?<br />
Uitvoerige Europese info over OZ: Anonymous 1999. FAIR CT97-3688.<br />
“Coordination in Europe of integrated control of Varroa mites in honey bee colonies.”<br />
1999 Final Technical Report App<strong>en</strong>dix VI<br />
www.alp.admin.ch/them<strong>en</strong>/00502/00567/00573/index.html?lang=de<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 13
Goede wet<strong>en</strong>schappelijke bronn<strong>en</strong> over OZ: HATJINA, HARISTOS 2005 Indirect<br />
effects of oxalic acid administered by trickling method on honey bee brood J. Apic<br />
Res. 44:4, p. 172 to 174<br />
Bronvermelding<strong>en</strong><br />
Brødsgaard, J<strong>en</strong>s<strong>en</strong> & Hans<strong>en</strong>. 1998? Spring treatm<strong>en</strong>t with oxalic acid in<br />
honeybee colonies as varroa control. Danish Inst of Agri. Sci..<br />
www.beekeeping.com/articles/us/spring_treatm<strong>en</strong>t_oxalic_acid.htm<br />
Ellis, M. & Aliano, N. 2005. Prepublication pres<strong>en</strong>tation at the 2005 California State<br />
Beekeepers Conv<strong>en</strong>tion.<br />
Fassett, D. W. 1973 Toxicants occurring naturally in foods, chap. 16: Oxalates,<br />
p.346-362. National Academy of Sci<strong>en</strong>ces, Washington, D.C., USA<br />
Gregorc and Planinc. 2001. Acaricidal effect of oxalic acid in honeybee (Apis<br />
mellifera) colonies. Apidologie 32: 333-340.<br />
Gregorc A., I. Planinc 2004 Dynamics of Falling Varroa Mites in Honeybee (Apis<br />
mellifera) Colonies Following Oxalic Acid Treatm<strong>en</strong>ts. Acta Vet. Brno (73): 385-391.<br />
Health Council of the Netherlands 2004 Oxalic Acid: Health-based Reassessm<strong>en</strong>t of<br />
Administrative Occupational Exposure Limits http://www.gr.nl/pdf.php?ID=935<br />
Radetzki Vaporization of oxalic acid and working safety www.mellifera.de/Engli2.pdf<br />
Kimberly-Clark 2006 http://www.safeskin.com/ChemResist/search.asp?o=1<br />
<strong>Oxaalzuur</strong> ‐ <strong>vrag<strong>en</strong></strong>, <strong>antwoord<strong>en</strong></strong> <strong>…</strong> <strong>en</strong> <strong>nog</strong> <strong>meer</strong> <strong>vrag<strong>en</strong></strong>! Blz. 14