1e editie 2005 - NVVE

Het NVvE
Voorjaars
congres
Het Kanaal
◆ Desinfectie van het
wortelkanaalstelsel
◆ Voorjaarscongres
◆ Verwijderen van
wortelstiften
◆ Negatieve druk
Desinfectie:
gewoon
doen!
NVvE- verenigingsblad, nr. 1, maart 2009

De veranderde opzet van de ALV
Vergaderen is een democratisch recht en is al duizenden jaren oud.
Het is een uitgelezen kans om met elkaar van gedachten te wisselen
over allerlei zaken die in een vereniging spelen. Zo ook bij de
NVvE. Statutair vindt er twee maal per jaar een Algemene Ledenvergadering
plaats om over zaken als de actielijst van het bestuur,
financiële en personele aspecten van bestuur en commissies enz. te
praten. Tot voor kort vonden deze vergaderingen meestal plaats
voorafgaande aan het voorjaars- en najaarscongres. Voordeel van
dit tijdstip was dat leden die het congres bezochten, gelijk de
vergadering konden “meepikken”.
Een groot nadeel was echter dat door de geringe hoeveelheid
beschikbare tijd de vergadering erin moest worden gepropt, de
tijdspanne was meestal veel te kort om over alle agendapunten die
ter tafel lagen voldoende diepgaand met elkaar van gedachten te
kunnen wisselen. Het congres moest immers op tijd beginnen.
Voor bestuur en leden een ongewenste situatie.
Daarom heeft het bestuur besloten de vergadering los te koppelen
van de congresdagen en te verplaatsen naar een andere dag.
Deze eerste vergadering in deze gewijzigde opzet heeft al plaatsgevonden
op 24 november j.l. in het N-H Hotel te Utrecht. Om aan
de vergadering een extra dimensie toe te voegen had het bestuur
een externe spreker uitgenodigd, nu eens niet uit de tandheelkundige
wereld maar iemand die ons iets anders interessants kon vertellen.
De keuze was gevallen op bergbeklimmer Ronald Naar die
ons een boeiend verhaal vertelde, ondersteund door vele prachtige
beelden, over zijn vele expedities naar de hoogste bergtoppen die
hij samen met zijn expeditie team had uitgevoerd. Na deze indrukwekkende
voordracht hebben we in alle rust zonder enige tijdsdruk
kunnen vergaderen en kon aansluitend worden nagepraat op
informele wijze.
Helaas was er een geringe opkomst, desondanks was het een positieve
bijeenkomst; deze aanpak is voor herhaling vatbaar.
Daarom nodigt het bestuur u uit voor de komende ALV op maandag
18 mei, wederom in het N-H Hotel te Utrecht. Reserveer deze
avond in uw agenda. Te zijner tijd ontvangt u de stukken thuis of
per mail.
Frans Nugteren, voorzitter NVvE

Desinfectie
van het wortelkanaalstelsel
In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de desinfectantia die gebruikt worden tijdens
de wortelkanaalbehandeling. De eigenschappen van de verschillende antimicrobiële middelen
en het effect ervan op de endodontische microflora wordt beschreven. Ten slotte worden prak-
tische tips voor de toepassing tijdens de wortelkanaalbehandeling aangereikt.
Dr. Linda Peters
Desinfectie van het wortelkanaalstelsel bij de endodontische behandeling
Inleiding
Oorzaak van een parodontitis apicalis is infectie
van het wortelkanaalstelsel (Kakehashi et al,
1965). Genezing van de parodontitis apicalis
wordt mogelijk als de wortelkanaalinfectie kan
worden geëlimineerd met behulp van desinfectantia.
De micro-organismen die zich in het wortelkanaalstelsel
bevinden zijn uitvoerig onderzocht
en beschreven. Met behulp van geavanceerde
microbiologische technieken zijn al meer dan
twintig soorten bacteriën in het wortelkanaal
gevonden (Theilade, 2003). Om deze bacteriën
te elimineren is veel onderzoek gedaan naar
verschillende desinfectantia. Veruit het meeste
onderzoek is uitgevoerd op vrijzwemmende
(planktonische) micro-organismen. Recent is
echter aangetoond dat ook in het wortelkanaal
sprake is van een biofilm: een georganiseerde
a b
laag bacteriën ingebed in slijm, gehecht aan een
oppervlak (figuur 1 en 2). Biofilminfecties zijn
verantwoordelijk voor 65% van alle bacteriële
infecties in het menselijke lichaam (Costerton et
al, 1999). De bacteriën in de biofilm zijn in hoge
mate beschermd tegen irrigantia, desinfectantia
Figuur 1.a. Lichtmicroscopische
coupe van de biofilm in het
wortelkanaal (met dank aan
D. Riccucci).
Figuur 1.b. Detail van figuur a.
en antibiotica (Stewart et al, 2004). De belangrijkste
mechanismen die hieraan ten grondslag liggen
zijn (Donlan en Costerton, 2002):
◆ het vermogen van de biofilm om de concentratie
van het desinfectans in de omgeving
van de biofilm te reduceren;
1

Figuur 2. Ontstaan van biofilm (met dank aan P. Dirckx, MSU Center for Biofilm Engineering, Montana, USA).
2 Desinfectie van het wortelkanaalstelsel
◆ het vermogen van de biofilm om doordringen
van het desinfectans te voorkomen;
◆ een zodanige verandering van de eigenschappen
van een bacterie die zich hecht aan een
oppervlak (in de biofilm), dat de eigenschappen
van die bacterie niet vergelijkbaar zijn
met de eigenschappen van dezelfde bacterie
in suspensie (figuur 2).
Uit onderzoeken blijkt dan ook dat het heel
moeilijk is een biofilm te elimineren. In het wortelkanaalstelsel
wordt dit nog bemoeilijkt door
de complexe anatomische kenmerken. De effectiviteit
van een desinfecterend spoelmiddel is
daarom sterk afhankelijk van de anatomie en
vormgeving van het wortelkanaal (zie ook elders
in het themanummer Endodontologie 1, Peters
en Wesselink, 2005).
De belangrijkste eigenschappen voor een desinfecterend
spoelmiddel zijn:
◆ desinfecteren van het gehele wortelkanaalstelsel
waarbij zowel planktonische micro-organismen
als biofilm worden verwijderd;
◆ verwijderen van pulpaweefsel en necrotische
resten ervan;
◆ wegspoelen van débris en dentineslijpsel;
◆ oplossen van de smeerlaag;
◆ smeren van instrumentatie, zonder irritatie
van periapicale weefsels.
Er is geen spoelmiddel dat alle bovengenoemde
eigenschappen bezit en daarom wordt een combinatie
van spoelmiddelen gebruikt om een zo
goed mogelijke reiniging en desinfectie te bewerkstelligen.

Natriumhypochloriet
Het belangrijkste spoelmiddel in de endodontologie
is natriumhypochloriet (NaOCl). Het bezit
drie zeer belangrijke eigenschappen:
◆ het lost weefsel en organisch materiaal op;
◆ het is een krachtig desinfectans;
◆ het is in lage concentratie (1-2%) weinig
irriterend voor het periapicale weefsel.
De mate waarin organisch materiaal en necrotisch
weefsel wordt opgelost, is direct afhankelijk
van de contacttijd met het NaOCl. De
effectiviteit kan aanzienlijk worden verbeterd
door het gebruik van ultrasone apparatuur
(Moorer en Wesselink, 1982).
Omdat NaOCl snel uiteenvalt, is voortdurende
verversing noodzakelijk. Een strikt desinfectieregime
behoort daarom bij het wisselen van ieder
wortelkanaalinstrument plaats te vinden. Een
EDTA (ethyleendiamine-tetra-acetaat)
EDTA (ethyleen-diamine-tetra-acetaat) is een
zwak zuur met een zwakke antibacteriële werking.
Het is verkrijgbaar als oplossing en in pastavorm.
EDTA wordt gebruikt voor het smeren
van instrumentatie in het wortelkanaal en voor
het verwijderen van de anorganische component
van de smeerlaag (calcium). De smeerlaag bestaat
uit dentineslijpsel en bacteriën in organisch
materiaal en bedekt de wortelkanaalwand na
ander voordeel van frequent spoelen is dat er
meer débris en dentineslijpsel wordt uitgespoeld.
NaOCl is een zeer krachtig en snel desinfectans
met de potentie om zowel planktonische microorganismen
als biofilm onschadelijk te maken.
Het verschil in desinfecterend vermogen tussen
lage en hoge concentratie (1-5%) is niet aangetoond.
Frequent verversen van de oplossing lijkt
effectiever te zijn dan verhoging van de concentratie
(Haapasaloo et al, 2000). In een concentratie
van 1-2% is NaOCl minimaal irriterend
voor de periapicale weefsels (Sjögren et al,
1990), reden waarom deze concentratie de voorkeur
verdient. NaOCl kan geen smeerlaag verwijderen.
bij de endodontische behandeling
preparatie. Het verwijderen van de smeerlaag is
noodzakelijk om een goede reiniging en adaptatie
van wortelkanaalvulmaterialen aan de wortelkanaalwand
mogelijk te maken.
Het wortelkanaal wordt (daarom) afwissend met
NaOCl en EDTA gespoeld (Sen et al, 1995).
EDTA wordt in pastavorm gebruikt om de instrumentatie
te vergemakkelijken.
Chloorhexidine
Het gebruik van chloorhexidine als desinfectans
is gepropageerd omdat het goede antibacteriële
eigenschappen heeft. Een groot nadeel is het
ontbreken van weefseloplossend vermogen (Ringel
et al, 1982). Tevens lijkt het antibacteriële
effect van chloorhexidine op de biofilm in het
wortelkanaal beperkt (Pratten et al, 1998, Spratt
et al, 2001). Chloorhexidine heeft daarom geen
toegevoegde waarde naast het gebruikt van
natriumhypochloriet.
3

4
Ultrasone reiniging
Ultrasone irrigatie heeft een positieve invloed op
de werking van het NaOCl, omdat het weefseloplossende
vermogen van NaOCl wordt verhoogd,
het antibacteriële effect van NaOCl
wordt versterkt, de biofilm effectiever wordt afgebroken
en het spoeleffect wordt verhoogd. De
werking van de passieve ultrasone irrigatie berust
op het gegeven dat de NaOCl in het wortelkanaal
door een trillende vijl in beweging wordt
gebracht. Hierdoor ontstaat er microstroming en
cavitatie in het wortelkanaal. Deze microstroming
is het krachtigst wanneer de vijl vrij in het
wortelkanaal kan trillen. Daarom is het ultrasoon
irrigeren het meest effectief als deze wordt toegepast
aan het einde van de wortelkanaalbehan-
deling, wanneer het wortelkanaal al is geprepareerd
(Gutarts et al, 2005). Vooralsnog lijkt het
beste resultaat verkregen te worden als er per
wortelkanaal drie minuten ultrasoon wordt gespoeld
(Van der Sluis et al, 2005). Hierbij wordt
het gebruik van een gladde naald met stomp uiteinde
aangeraden om schade aan de dentinewand
te voorkomen (figuur 3). Indien gebruik
gemaakt wordt van een ultrasone unit met een
continue stroom van NaOCl dan is 50 ml per
wortelkanaal voldoende. Indien deze toepassing
niet voorhanden is, dan is het aan te bevelen om
gedurende de drie minuten ultrasone irrigatie de
NaOCl met behulp van een injectiespuit met 27
gauge naald iedere minuut te verversen.
Desinfectie van het wortelkanaalstelsel
Desinfectie bij
meerdere zittingen
Na reiniging en desinfectie van een geïnfecteerd
wortelkanaal kunnen micro-organismen in de
meeste gevallen niet meer worden gekweekt
(50-80%) (Peters et al, 2002). In de wortelkanalen
waarbij de kweek nog positief is, zijn de aantallen
micro-organismen aanzienlijk gereduceerd
(Law en Messer, 2004). Uit onderzoek blijkt echter
dat teruggroeien van micro-organismen in
het lege wortelkanaal snel plaatsvindt (Byström
en Sundqvist, 1981).
Over het algemeen zijn er twee mogelijkheden
om deze teruggroei tegen te gaan:
1. het aanbrengen van een definitieve wortelkanaalvulling,
waarbij ervan uitgegaan wordt
dat het wortelkanaalcement verdere antibacteriële
werking heeft zolang het niet is uitgehard.
Tevens zou de definitieve wortelkanaal-
vulling de ruimte innemen zodat microbiële
teruggroei niet mogelijk is.
2. het aanbrengen van een langwerkend desinfectans
in het wortelkanaal.
Welke van deze twee mogelijkheden tot betere
en snellere genezing leidt, is onduidelijk en er
kan om die reden geen keuze worden gemaakt
(Peters en Wesselink, 2002). Het definitief afsluiten
van de wortelkanalen in dezelfde zitting
als de reiniging en de vormgeving heeft als voordeel
dat er minder tijd verloren gaat voor tandarts
en patiënt en dat de anatomie van het
wortelkanaalstelsel nog vers in het geheugen zit.
Een nadeel is dat de behandelzitting erg lang
kan worden en dat besparen van tijd ten koste
kan gaan van een goede reiniging en vormgeving.
Figuur 3.
Een gladde stompe naald voor ultrasone
irrigatie van het wortelkanaalstelsel.
Indien de wortelkanaalbehandeling te lang duurt
om een definitieve wortelkanaalvulling aan te
brengen is het aan te raden om in ieder geval de
volledige reiniging en desinfectie te voltooien en
dan pas het desinfectans aan te brengen. Onvolledige
reiniging in de eerste zitting zou kunnen
leiden tot uitgroeien van de meest resistente
micro-organismen (Wesselink en Bergenholtz,
2003). Dit zou een verklaring kunnen zijn voor
de dominantie van facultatieve micro-organismen
(vooral enterokokken) in gevallen waarbij
genezing van de parodontitis apicalis achterwege
blijft.

Calciumhydroxide
Calciumhydroxide (Ca(OH) 2 in water lijkt vooralsnog
het beste middel voor langdurige desinfectie
van de pulpaholte en het tegengaan van
herinfectie. Calciumhydroxide lost slecht op in
water waardoor het lastig is aan te brengen in
het wortelkanaal. Door de geringe oplosbaarheid
is calciumhydroxide alleen werkzaam in direct
contact met weefsel en/of in de nabijheid van
micro-organismen (Siqueira en Lopes, 1999).
Door de trage werking moet het materiaal geruime
tijd worden ingesloten om een desinfecterende
werking te hebben. Het verwijde ren van
Tabel 1. Klinische tips voor irrigatie
van het wortelkanaalstelsel
◆ Na ieder instrument irrigeren met 2 ml NaOCl (2%) met 27 gauge naald
zo dicht mogelijk bij het apicale uiteinde van de preparatie.
◆ Activeer de NaOCl ultrasoon aan het einde van de preparatiefase
gedurende 3 minuten.
◆ Voltooi de preparatiefase van het wortelkanaal
bij voorkeur in de eerste zitting.
calciumhydroxide uit het wortelkanaal is lastig
en tijdrovend. Achterblijvend calciumhydroxide
heeft een negatief effect op de aansluiting van
de wortelkanaalvulling aan de wortelkanaalwand
(Hosoya et al, 2004).
Uit onderzoek blijkt dat calciumhydroxide teruggroei
van bacteriën deels tegengaat. Maar bij
5-35% van de gebitselementen is de wortelkanaal
kweek nog steeds positief. Het effect van
calciumhydroxide op bacteriën in een biofilm is
nog onduidelijk.
bij de endodontische behandeling
◆ Breng calciumhydroxide aan indien de tijd ontbreekt
om het wortelkanaal definitief af te sluiten in de eerste zitting.
◆ Bij de tweede zitting de calciumhydroxide met natriumhypochloriet en
EDTA verwijderen (de NaOCl bij voorkeur ultrasoon geactiveerd).
Jodium in
kaliumjodide
Bij de mislukte wortelkanaalbehandeling worden
andere micro-organismen gevonden dan bij onbehandelde
gebitselementen met een parodontitis
apicalis. Voornamelijk enterokokken worden
vaak gekweekt (24-70%) uit het wortelkanaal
bij gebitselementen met een mislukte wortelkanaalbehandeling
(Molander et al, 1998, Peciuliene
et al, 2001). Omdat calciumhydroxide maar
minimaal effectief is tegen deze bacterie, wordt
het effect van desinfectie met jodium in kaliumjodide
(IKI) onderzocht bij herbehandelingen. IKI
is een vluchtig, kort werkend, krachtig en vloeibaar
desinfectans dat mogelijk een gunstig effect
heeft in geselecteerde gebitselementen. Er is
echter nog te weinig onderzoek bekend om dit
desinfectans in de endodontologie aan te raden.
Conclusie
Conclusie
Op dit moment lijkt ultrasoon spoelen met
NaOCl het meest effectief in disruptie en
eliminatie van de biofilm en bacteriën in
suspensie (tab. 1). De smeerlaag kan het
beste worden verwijderd met EDTA. Indien
de wortelkanaalbehandeling niet in één
zitting kan worden voltooid is calciumhydroxide
een goed intrakanaal desinfectans
om teruggroei van micro-organismen tegen
te gaan.
Bron: Peters LB. Desinfectie van het wortelkanaalstelsel bij
de endodontishe behandeling. Ned Tijdschr Tandheelkd
2005; 112: 467-470.
5

Literatuur
• BYSTRÖM A, SUNDQVIST G. Bacteriologic
evaluation of the efficacy of mechanical root
canal instrumentation in endodontic therapy.
Scand J Dent Res 1981; 89: 321-328.
• COSTERTON JW, STEWART PS, GREENBERG
EP. Bacterial biofilms: a common cause of
persistent infections. Science 1999; 284:
1318-1322.
• DONLAN RM, COSTERTON JW. Biofilms: survival
mechanisms of clinically relevant microorganisms.
Clin Microbiol Rev 2002; 15:
167-193.
• GUTARTS R, NUSSTEIN J, READER MS, ET AL.
In vivo debridement efficacy of ultrasonic irrigation
following hand-rotary instrumentation
in human mandibular molars. J Endod 2005;
31: 166-170.
• HAAPASALO HK, SIREN EK, WALTIMO TM,
ORSTAVIK D, HAAPASALO MP. Inactivation of
local root canal medicaments by dentine: an
in vitro study. Int Endod J 2000; 33: 126-131.
• HOSOYA N, KURAYAMA H, IINO F, ARAI T. Effects
of calcium hydroxide on physical and sealing
properties of canal sealers. Int Endod J
2004; 37: 178-184.
• KAKEHASHI S, STANLEY HR, FITZGERALD RJ.
The effects of surgical exposures of dental
pulps in germfree and conventional laboratory
rats. Oral Surg Oral Med Oral Pathol
1965; 20: 340-349.
• LAW A, MESSER H. An evidence-based analysis
of the antibacterial effectiveness of intracanal
medicaments. J Endod 2004; 30:
689-694.
• MOLANDER A, REIT C, DAHLEN G, KVIST T.
Microbiological status of root-filled teeth
with apical periodontitis. Int Endod J 1998;
31: 1-7.
• MOORER W, WESSELINK PR. Factors promoting
the tissue dissolving capability of sodium
hypochlorite. Int Endod J 1982; 15: 187-196.
• PECIULIENE V, REYNAUD AH, BALCIUNIENE I,
HAAPASALO M. Isolation of yeasts and enteric
bacteria in root-filled teeth with chronic
apical periodontitis. Int Endod J 2001; 34:
429-434.
• PETERS LB, WESSELINK PR. Periapical healing
of endodontically treated teeth in one and
two visits obturated in the presence or absence
of detectable microorganisms. Int
Endod J 2002; 35: 660-667.
• PETERS LB, WESSELINK PR. De wortelkanaalpreparatie:
vormgeven om te reinigen. Ned
Tijdschr Tandheelkd 2005; 112: 436-440.
• PETERS LB, WINKELHOFF AJ VAN, BUIJS JF,
WESSELINK PR. Effects of instrumentation, irrigation
and dressing with calcium hydroxide
on infection in pulpless teeth with periapical
bone lesions. Int Endod J 2002; 35: 13-21.
• PRATTEN J, BARNETT P, WILSON M. Composition
and susceptibility to chlorhexidine of
multi-species biofilms of oral bacteria. Appl
Environ Microbiol 1998; 64: 3515-3519.
• RINGEL AM, PATTERSON SS, NEWTON CW,
MILLER CH, MULHERN JM. In vivo evaluation
of chlorhexidine gluconate solution and sodium
hypochlorite solution as root canal irrigants.
J Endod 1982; 8: 200-204.
• SEN BH, WESSELINK PR, TURKUN M. The
smear layer: a phenomenon in root canal therapy.
Int Endod J 1995; 28: 141-148.
• SIQUEIRA JR JF, LOPES HP. Mechanisms of
antmicrobial activity of calcium hydroxide: a
critical review. Int Endo J 1999; 32: 361-369.
• SJÖGREN U, HAGGLUND B, SUNDQVIST G, WING
K. Factors affecting the long-term results of endodontic
treatment. J Endod 1990; 16: 498-
504.
• SLUIS LW VAN DER, WU M-K, WESSELINK PR.
A comparison between a smooth wire and a Kfile
in removing artificially placed dentine debris
from root canals in resin blocks during ultrasonic
irrigation. Int Endod J 2005; 38: 593-596.
• SPRATT DA, PRATTEN J, WILSON M, GULABI-
VALA K. An in vitro evaluation of the antimicrobial
efficacy of irrigants on biofilms of root
canal isolates. Int Endod J 2001; 34: 300-307.
• STEWART PS, MUKHERJEE PK, GHANNOUM
MA. Biofilm antimicrobial resistance. In:
Ghannoum M., O’Toole GA, eds. Microbial Biofilms.
Washington DC: ASM Press, 2004.
6 Desinfectie van het wortelkanaalstelsel bij de endodontische behandeling
• THEILADE E. The microbiology of the necrotic
pulp. In: Bergenholtz G, Horsted-Bindslev P,
Reit C, eds. Textbook of Endodontology. Oxfort:
Blackwell Munksgaard, 2003.
• WESSELINK PR, BERGENHOLTZ G. Treatment
of the necrotic pulp. In: Bergenholtz G, Horsted-Bindslev
P, Reit C, eds. Textbook of Endodontology.
Oxfort: Blackwell Munksgaard,
2003.

Het NVvE
Voorjaars
congres
2009
Desinfectie:
Lokatie: Okura Hotel
F. Bolstraat 333
1072 LH Amsterdam
zaterdag 9 mei 2009
gewoon
doen!

8
Rifat Özok is in 1988 afgestudeerd
als tandarts aan de Universiteit
van Ankara, Turkije.
Aansluitend combineerde hij
een eigen praktijk met een
universitaire aanstelling. Vanaf
1999 is Rifat werkzaam bij de
afdeling Endodontologie van ACTA, waar hij in
2004 promoveerde op het proefschift ‘Simulation
of dentinal fluid in dental research’. Aansluitend
heeft hij zijn masters tandarts-endo dontoloog
bij ACTA behaald.
Desinfectie: gewoon doen!
Maikel Vogels is
in 2004 afgestudeerd
aan de
Rijks Universiteit
in Groningen als
tandarts. In 2006
heeft hij een opleiding
tot tandarts-endodontoloog
afgerond bij ACTA. Tegenwoordig
combineert hij een verwijspraktijk
voor endodontologie in Hattem met
een aanstelling als universitair
docent bij de sectie Conserverende
Tandheelkunde van het ACMG.
Christos Boutsioukis is als
tandarts afgestudeerd aan de
Aristotle University of Thessaloniki
(Griekenland) in 2003
en heeft aldaar zijn post doctorale
opleiding in de Endodontologie
met onderscheiding
in 2006 afgerond. Christos doet nu promotie onderzoek
bij Dept. Endodontology, Aristotle University
of Thessaloniki en ACTA. Hij heeft inmiddels
13 artikelen gepubliceerd en zijn onderzoek is
gericht op de irrigatie van wortelkanalen.
Bram Verhaagen
(1985) deed zijn
bachelor en master
Technische
Natuurkunde aan
de Universiteit
Twente, met internationale
stages op de afdeling
Ultrasound Imaging & Therapy. Na
zijn masters Technische Natuurkunde
in 2008 heeft hij zijn afstudeerproject
over de vloeistofdynamica
van het ultrasoon reinigen
van wortelkanalen, voortgezet
in een promotieonderzoek.
Leimeng Jiang is
in 2004 afgestudeerd
als tandarts
aan de universiteit
van Beijing (China)
alwaar zij ook een
specialisatie in de
Endodontologie heeft afgerond in
2007. Sinds 2007 doet Leimeng
een promotieonderzoek op het gebied
van de irrigatie van het wortelkanaal
op ACTA.
Linda Peters is, na het afronden
van de studie tandheelkunde
aan de UvA in 1988,
naar de VS gegaan voor een
postacademische opleiding endodontologie.
Daarna coördineerde
en onderwees zij bij
het postacademische onderwijs endodontologie
van ACTA, gecombineerd met een verwijspraktijk
voor endodontologie in Amsterdam. In 2002 is
haar proefschrift getiteld “Endodontic Infections
and Apical Periodontitis” verschenen.
Het voorjaarscongres 2009 van de NVvE gaat over desinfectie. Een keur van sprekers belicht met korte sessies de verschillende aspecten
van desinfectiemiddelen, waarbij Luc van der Sluis optreedt als moderator. Vragen zoals hieronder weergegeven zullen beantwoord worden:
• Is de zogenaamde methode mitrailleuse, waarbij alle mogelijke spoelmiddelen worden gebruikt, zinvol of is een zorgvuldig gekozen
combinatie beter? Zijn er infectie specifieke middelen nodig? Is er een onderlinge chemische wisselwerking bij gecombineerd gebruik?
• Hoe moeten de middelen worden toegepast hoelang en welke mechanische activatie kan het effect versterken?
• Zijn er nieuwe alternatieve middelen en hoever zijn de alternatieven van chemische desinfectie zoals laser?
Behalve lezingen, zullen er tijdens de lunch table clinics worden georganiseerd om u kennis te laten maken met de nieuwste apparatuur
op het gebied van desinfectie.
Kortom, als u antwoord op bovenstaande en andere vragen wilt, kom dan naar het voorjaarscongres van de NVVE.
Ricardo Gomes
de Macedo is in
2005 afgestudeerd
als tandarts
aan de
universiteit van
Lissabon, alwaar
hij vanaf 2006 werkzaam is bij de
afdeling endodontologie om onderzoek
te doen naar wortelkanaal irrigatiemiddelen.
In 2008 is Ricardo
gestart met de post doctorale opleiding
in de Endodontologie bij ACTA
en zet aldaar ook zijn onderzoek
voort.

De sprekers
✂
Inschrijfkaart NVvE Voorjaarscongres
naam en voorletters : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m/v
adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
postcode en plaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(post) bankrekeningnummer:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
telefoonnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
emailadres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ondergetekende verleent hierbij machtiging aan de Nederlandse Vereniging voor Endodontologie om van zijn\haar rekening
eenmalig af te schrijven de kosten voor de endodag van 9 mei 2009 zoals hieronder aangegeven.
❍ Leden NVvE € 255 - ❍ niet leden NVvE € 305 - ❍ wil graag lid worden
❍ Student € 50,- handtekening:
Inschrijving: Dit inschrijfformulier ingevuld en voldoende gefrankeerd opsturen of faxen (010-2735898), of via www.nvve.com.
Voor vragen over de congresregistratie: 010-2734132 of per e-mail nvve@dmdesk.nl.

10
3100 AK SCHIEDAM
Postbus 435
DMDesk
Frankeren
als
briefkaart
Tijd Onderdeel Spreker
09.30 - 10.00 Infectie in
de endodontologie
10.00 - 10.30 Effect van prepareren
op desinfectie
10.30 - 11.00 Effect van medicamenten
op desinfectie
11.00 - 11.30 Pauze
11.30 - 12.00 Alternatieve
desinfectie methoden
12.00 - 12.30 Discussie samenvatting
Rifat Ozok
(ACTA) (r.ozok@acta.nl)
Christos Boutsioukis
(Universiteit van Thessaloniki)
(chb@dent.auth.gr)
Linda Peters
(ACTA) (l.peters@acta.nl)
Maikel Vogels (UMCG)
(m.p.j.m.vogels@med.umcg.nl)
Desinfectie: gewoon doen!
Tijd Onderdeel Spreker
12.30 - 14.00 Lunch en Table clinics
(alles over desinfectie)
14.00 - 14.30 Vloeistofdynamische
aspecten van irrigeren
Bram Verhaagen
(Universiteit van Twente)
(B.Verhaagen@tnw.utwente.nl)
14.30 - 15.00 Irrigatie systemen Leimeng Jiang (ACTA)
(l.jiang@acta.nl)
15.00 - 15.30 Pauze
15.30 - 16.00 Irrigatievloeistoffen Ricardo Macedo
(Universiteit van Lissabon -
ACTA) (r.macedo@acta.nl)
16.00 - 16.45 Einddiscussie, vragen etc.
17.00 Borrel

Inleiding
Na eerst uitgebreid aandacht besteed te
hebben aan de diagnostiek van pijnklachten,
de endodontische diagnostiek, de endodontische
opening en diepe cariës, is het nu tijd voor de
desinfectie van het wortelkanaal. Dit is ongetwijfeld
de belangrijkste stap tijdens een wortelkanaalbehandeling.
Belang van desinfectie
Het doel van een wortelkanaalbehandeling is het
voorkómen en genezen van parodontitis apicalis,
een ontstekingsproces ten gevolge van infectie
in het wortelkanaal. Men spreekt over een infec-
Desinfectie: gewoon doen!
tie als een micro-organisme, virus of parasiet in
een levend wezen is binnengedrongen en daar
schade aanricht.
Wanneer het wortelkanaal is geïnfecteerd kan
alleen een reductie van het aantal micro-organismen
bereikt worden, maar nooit een complete
eliminatie ofwel steriliteit van het
wortelkanaal. De hoofdoorzaken hiervan zijn de
complexe anatomie van het wortelkanaal en de
resistentie van de biofilm. Een reductie van de
micro-organismen resulteert echter wel in een
afname van de pijn, het genezen van een fistel
en het verminderen van een periapicale radiolucentie
op de röntgenfoto. Juist omdat een reductie
van het aantal micro-organismen het hoogst
haalbare is binnen de endodontologie, is desinfectie
zo belangrijk.
Hieronder twee voorbeelden van onderwerpen
die een rol spelen bij desinfectie.
Voorjaarscongres NVVE
‘Desinfectie: gewoon doen!’
Biofilm
Het merendeel van de kennis over de microbiologie
in het wortelkanaal is gebaseerd op vrijzwemmende
planktonische bacteriën. De
bacteriën groeperen zich echter ook in een biofilm
en die is helaas veel lastiger te verwijderen
dan vrijzwemmende bacteriën. Daardoor zijn de
ideeën over de desinfectie van het wortelkanaal
de afgelopen tijd nogal gewijzigd. De onderzoeken
met biofilmmodellen, die tegenwoordig gedaan
worden, geven helaas nog maar beperkte
informatie.
Desinfectie apicale deel
De desinfectie van het apicale wortelkanaal
neemt een speciale plaats in: hier staan de
micro-organismen direct in contact met het periapicale
weefselvocht door de vele laterale kanalen
en het apicale foramen. Dit periapicale
weefselvocht kan als voeding dienen voor de
micro-organismen die tijdens de endodontische
behandeling niet geëlimineerd konden worden.
Het is dus van groot belang dat dit apicale deel
goed gedesinfecteerd wordt, maar het is vaak
lastig om adequaat met instrumenten en spoelmiddelen
in dit deel van het wortelkanaalstelsel
te komen.
Opbouw congres
Het congres is zodanig opgebouwd dat alle
-inclusief bovenstaande- facetten van de desinfectie
behandeld zullen worden in korte lezingen
van 30 minuten (zie schema 1). De lezingen
bevatten veel relevante informatie die tot nu
beschikbaar is op basis van wetenschappelijk
onderzoek. Verder zal er uitgebreid aandacht
besteed worden aan desinfectieprotocollen die
geschikt zijn voor de dagelijkse praktijk.
Sprekers
De NVvE heeft sprekers uitgenodigd die het
onderwerp van hun lezing als onderzoeks
object hebben.
De voertaal zal gedeeltelijk Engels zijn.
Table clinics
Om iedereen gelegenheid te geven om kennis te
nemen van de nieuwste ontwikkelingen op het
gebied van de desinfectie, zullen we tijdens de
pauze ‘table clinics’ organiseren zodat u letterlijk
in aanraking kunt komen met de nieuwste irrigatiesystemen.
11

VAN DE REDACTIE
De dagen lengen weer en ondanks de koude
maakt de natuur zich weer op voor het voorjaar.
Ik kijk naar buiten naar mijn tuin en zie
dat het tuinseizoen weer in aantocht is.
Sneeuwklokjes bloeien al overal. De afgelopen
natte herfst heeft ervoor gezorgd dat,
zeker in een schaduwrijke stadstuin, de oppervlaktes
die niet belopen worden begroeid
zijn met mossen en groene aanslag. Oude
bladeren worden afgebroken door bacteriële
activiteit.
Na de vorst moet ik de laag donkergroene
smurrie die zich op de muurtjes in mijn tuin
heeft afgezet weer met water en een stevige
bezem verwijderen. Om deze biofilm, want
dat is het, effectief te kunnen verwijderen,
houd ik de hogedrukspuit voor de zekerheid
achter de hand want deze biofilm zit vrij
12
stevig vast op het oppervlak.
Biofilm komt overal in de natuur voor,
zoals de glibberige laag in waterstroompjes,
in waterleidingen, oliepijpen, op de kiel van een
boot etc. en overal moet deze bestreden worden.
Er is een treffende overeenkomst met ons
professionele handelen als tandarts. In de
mond voeren wij als tandarts ook een strijd
tegen de biofilm genaamd tandplak; de
straatbezem wordt dan een tandenborstel en
ultrasone apparatuur vervangt de hogedrukspuit.
Het verwijderen en het weren van
tandplak is de basale bezigheid van bijna
iedere tandheelkundige discipline, alles ter
voorkoming van infecties en carieus verval in
de mond. Binnen de parodontologie verwijdert
men tandplak en tandsteen ter voorkoming
van gingivitis en verdere parodontopathieën;
cariologen voorkomen en stoppen
carieuze laesies door de biofilm op glazuur
en dentine te verstoren met poetsen flossen
of excaveren.
Bij endodontologen komt de biofilm om de
hoek kijken zodra een kanaal is geïnfecteerd.
Een periapicale radiolucentie duidt op aanwezigheid
van micro-organismen in het kanaal.
Een vitaal element is niet geïnfecteerd.
Daarom is een rubberdam zo belangrijk om
een infectie te voorkomen bij een kanaalbehandeling
in een vitaal element. De bacteriën
in de biofilm zijn afkomstig van het speeksel
in de mondholte. Zonder rubberdam worden
bacteriën in de pulpaholte geïntroduceerd en
daalt het succespercentage van een endo!
Men desinfecteert tijdens de behandeling
met hypochloride om de pulpa infectie te bestrijden
door de bacteriën in planktonfase uit
de kanalen te spoelen en necrotisch pulpa
weefsel op te lossen. De zorgvuldig opgebouwde
gemeenschap van bacteriën tegen
de kanaalwand die de biofilm vormt, wordt
sonisch of ultrasoon losgetrild waarbij tevens
hun samenhang wordt verstoord.
De samenwerking en organisatiegraad
binnen een biofilm is verbazingwekkend
boeiend en maakt het verwijderen ervan niet
gemakkelijk. Verschillende bacteriespecies,
die gecombineerd vóórkomen in een soort
muceuze soep, beïnvloeden elkaar door het
functioneren te versterken, verzwakken of
veranderen. Als ze worden aangevallen door
stress (in de vorm van desinfectantia of
geneesmiddelen) veranderen ze gewoon hun
gentypologie waardoor de eigenschappen
van de gehele gemeenschap kunnen wijzigen.
Als ze worden onthouden van voedsel,
gaan ze over in een langdurig zogenaamd
dormant stadium; een soort winterslaap
waarin ze geruime tijd kunnen overleven.
Binnen de gemeenschap wordt op deze
manier de individuele weerbaarheid van de
bacteriën vergroot. Deze biofilm is dus een
gedegen tegenstander voor tandartsen.
Er wordt steeds meer onderzoek verricht
naar de hele biofilm in plaats van één specifieke
bacteriespecies te bekijken. Bij die
onderzoeken kijkt men naar de invloed van
de biofilm op het ontstaan van dentogene
infecties en de afweer ertegen.
Of een element gezond blijft, cariës krijgt,
of via diepe cariës naar een ontstoken, en
uiteindelijk een nonvitale pulpa gaat; hangt
veelal af van de duur en aanwezigheid van
de samenstelling van de biofilm. De vroegtijdige
verwijdering van de biofilm door een
tandenborstel voorkomt caviteiten, als je een
geïnfecteerd kanaal ultrasoon moet reinigen
ben je eigenlijk te laat! Strategie is van belang.
Bij mijn muurtjes blijft het hopelijk bij de
fase van de tandenborstel/straatbezem en
kan de hogedrukspuit achterwege blijven en
gelukkig voor mijn rug hoeft het maar eens
per jaar te gebeuren.
Els Duijst

Het verwijderen
van opbouwen en wortelstiften
In het vorige Kanaal werd beschreven hoe een
coronale afsluiting van het wortelkanaalstelsel
verwijderd kan worden bij elementen die een endodontische
herbehandeling moeten ondergaan.
Nadat zo’n afsluiting verwijderd is, kan men vervolgens
stuiten op een tweede obstructie die de
directe toegang tot de kanalen verhindert. Denk
Het verwijderen van opbouwen en wortelstiften
Plastische opbouwen.
Een plastische opbouw zonder stift is eigenlijk
een diepe vulling tot op de bodem van de pulpakamer,
waarbij gebruik wordt gemaakt van de
retentie die het resterende dentine nog biedt.
Deze vulling kan gewoon uitgeboord worden. Ga
hierbij als volgt te werk:
◆ Bepaal vooraf, op een parallel ingeschoten
röntgenopname, de dikte van de bodem van
de pulpakamer. Dit is vooral belangrijk als er
in een vorige poging met veelvuldig behulp
van de boor gezocht is naar kanalen.
◆ Begin op de plek waar vermoedelijk het
meeste dentine aanwezig is, zoek vervolgens
de overgang van dentine naar restauratie op
en gebruik deze als leidraad voor de werkrichting.
◆ “Veeg” met de boor van deze overgang naar
het restauratiemateriaal om dit te verwijderen.
◆ Let erop tenslotte op, niet te diep te boren;
hierdoor wordt het risico op een perforatie
groot.
Doe dit alles met direct of indirect zicht en werk
zo mogelijk met vergrotende apparatuur, zoals
een loepbril (figuur 1) of een microscoop. Ook
langzaam werken, deels zonder koeling, en het
gebruik van lange ronde boren (LN boren)
verbeteren het zicht op het werkterrein.
figuur 1
hierbij aan plastische opbouwen die hun retentie
verkrijgen door middel van retentie in ondersnijdingen
en/of met acid-etch hechttechnieken, of
aan gegoten opbouwen die hun retentie vinden
met behulp van een gecementeerde wortelstift.
Dit artikel bespreekt op welke manieren je die
verschillende barrières kunt verwijderen.
Bij het opnieuw restaureren na de herbehandeling
kan men beter kiezen voor een restauratiemateriaal
met een contrasterende kleur zoals
spierwit, blauw of roze op de bodem van de pulpakamer,
om bij een eventuele herbehandeling
in de toekomst de overgang dentine /restauratie
goed te kunnen bepalen.
Opbouwen vervaardigd
m.b.v retentiestiften.
Parapulpaire pinnen
Bij het verwijderen van een plastische opbouw
met parapost stiften heeft het de voorkeur om
ook deze stiftjes te verwijderen. Meestal gebeurt
dit spontaan als er met een ultrasoon instrument
tegen deze stiftjes wordt getrild; lukt dit niet,
boor dan de uitstekende delen weg en bedek de
stiftjes met restauratiemateriaal.
13

Wortelstiften
Als er een periapicale radiolucentie te zien is
aan de apex van een radix waarin een wortelstift
van een plastische of een gegoten opbouw
geplaatst is, zal deze stift eerst verwijderd moeten
worden. Als de periapicale radiolucentie aan
een andere radix zit dan aan de radix waarin de
stift bevestigd is, kan men overwegen het kanaal
waarin de wortelstift zit, niet te herbehandelen.
Door het element te blijven monitoren
kan bepaald worden of het een juiste keuze is
geweest, zo niet, dan kan ook deze radix alsnog
worden herbehandeld.
Hieronder volgen een aantal aanwijzingen voor
het verwijderen van verschillende wortelstiften
figuur 2
Verwijderen van een geschroefd
radixanker
Eerst moeten alle coronale restauraties, zoals
gegoten restauraties, amalgaam-, composiet- of
glasionomeer restauraties verwijderd worden,
zodat het kopje van het radixanker losgeschroefd
kan worden, tegen de schroefdraad in
(in spiegelbeeld dus met de schroefdraad mee!).
Het verwijderen van de laatste restjes restauratiemateriaal
kan eenvoudig met de ultrasone
tipjes ingesteld op gemiddeld tot hoge frequentie
(fig. 2). Denk eraan dat hierbij warmte vrijkomt
die mogelijk een oververhitting van het
parodontium kan opleveren. Zorg dus voor koeling
en verdoof de patiënt niet, zodat hij de pijnsensatie
van de temperatuurstijging voelt, en
kan waarschuwen als deze te heftig wordt, dit
voorkomt necrose. Geef uw patiënt hierover
vóóraf informatie, zodat deze niet schrikt.
14 Het verwijderen van opbouwen en wortelstiften
Verwijderen van een
fiberpost stift
Een fiberpost die in combinatie met een plastische
opbouw wordt gebruikt, kan met een pesoboor
of met een kleine ronde LN boor uit het
kanaal worden geboord. Ook deze behandeling
kan het beste plaatsvinden onder indirect vergroot
zicht: de microscoop. Er zijn nog steeds
tandartsen die een fiberpost ver naar apicaal in
het kanaal plaatsen, dit is niet nodig en bemoeilijkt
het verkrijgen van een goede apicale afsluiting,
de kanaalvulling kan te kort worden.
Bovendien bemoeilijkt het een herbehandeling.
Bij het eruit trillen versplintert de fiberstift. Zolang
nog niet duidelijk is wat voor invloed deze
splinters op de gezondheid hebben, is het beter
ze te vermijden; doe dit met goede afzuiging
dicht bij het werkgebied, onder rubberdam en
gebruik een monddoek tegen het inademen
ervan .
Verwijderen van
een flexipost
Flexiposts zijn lastige stiften om te verwijderen
omdat deze onder spanning in het kanaal zitten.
Beide pootjes drukken tegen de kanaalwand
aan. Om zo’n stift te verwijderen is het een
optie om met een hardstalen boor (er zijn verlengde
uitvoeringen) het niveau van de splitsing
te bereiken, zodat de spanning wegvalt en de
losse onderdelen in het kanaal komen te liggen,
die dan makkelijk te verwijderen zijn.

Gegoten opbouwen
Om een gegoten opbouw met stift te verwijderen
wordt sinds lange tijd eerst de meeste coronale
massa met een hardmetalen boor
weg geboord om vervolgens de stift uit het kanaal
te halen door deze ultrasoon los te trillen of
figuur 3
Hierbij ga je als volgt te werk gaan. Het uitstekende
gedeelte van de opbouw wordt zodanig
teruggeslepen tot er soort een stift ontstaat
waarop de Gonon Postpuller grip kan krijgen.
Er moet echter wel voldoende ruimte rond het
coronaal uitstekende deel van de stift zijn voor
het plaatsen van de bek van de post trekker.
Het deel van de opbouw dat boven het kanaal
uitsteekt wordt op maat gemaakt door een Mas-
door meer cement rondom te verwijderen.
Tegenwoordig bestaat er een instrument om gegoten
opbouwen te kunnen verwijderen, de
‘Wam-Key’ (figuur 3). Deze duwt de opbouw uit
zijn seat. Het supragingivale dentine moet echter
wel voldoende dikte hebben om de Wam-Key
tegen af te kunnen zetten, en verder moet er een
vrije inzet, c.q. uitneemrichting mogelijk
zijn. De methode is als volgt:
figuur 4
◆ Eerst wordt met een hardstalen
boor een gleuf gemaakt op de
rand van het opbouwmateriaal
net boven het dentine.
◆ Met een ondersnijdende boor
b.v. van de Metalift (figuur 4)
wordt het opbouwmateriaal
apicaal in deze sleuf verwijderd
zodat bij het afzetten niet tegen
de opbouw zelf wordt geduwd.
Het verwijderen van opbouwen en wortelstiften
figuur 5
seranboor, een soort holle appelboor. Aansluitend
wordt een kleine draadtapper op de stift
geschroefd. Met het open draaien van de bek
van de postpuller die rond de tapper wordt geplaatst,
wordt de stiftopbouw uit het kanaal getrokken.
Het dentine rondom de opbouw wordt
gebruikt als plateau om de postpuller tegen af
te zetten. Rond de draadtapper zitten een metalen
en siliconen schijfje, deze verdelen de druk
op het dentine als de opbouw eruit geduwd
wordt. Het is aan te raden vooraf met ultrasone
trillingen het cement stuk te trillen zodat de stift
er makkelijker uitkomt.
Als het niet lukt om met deze techniek de stift te
verwijderen – omdat de stift een zodanige pasvorm
heeft dat deze heel strak tegen de wand
van het wortelkanaal aanzit- dan zal de stift
eruit geboord moeten worden. Dat kost veel
geduld en moeite, en vergt veel precisie, omdat
de hardheid van de stift aanzienlijk is, waardoor
bij het wegboren de boor makkelijk van de stift
◆ Het ellipsvormige kopje van de Wam-Key
wordt dwars in de sleuf gestoken en een
kwartslag gedraaid, daarmee wordt de
opbouw uit het element geduwd.
Lukt dit niet -omdat er óf geen vrijheid voor beweging
is ontstaan of omdat de retentie van de
opbouw in het element te groot is- dan kunnen
de opbouw en stift verwijderd met de Gonon
Postpuller (de Ruddle post removing kit is de
identieke roestvrijstalen versie).
De Gonon Postpuller werkt volgens het principe
van een pullytrekker (figuur 5). Door een draadtapper
te bevestigen aan de opbouw kan deze
uit het element getrokken worden door de postpuller
die zich met een schaarbeweging afzet
tegen het element en daarmee aan de draad-
tapper trekt.
afglijdt en zo een perforatie kan veroorzaken.
Gebruik ook hierbij vergroting en bovengenoemde
hardstalen ronde boren met een
verlengde schacht, eventueel alternerend
aangevuld met het ultrasoon verwijderen van
het cement rondom de stift. Ook hierbij is het
aan te raden niet te verdoven, zodat de patiënt
kan waarschuwen als het parodontium te warm
wordt.
Zoals uit bovenstaande moge blijken, is het
verwijderen van versperringen van het wortelkanaalstelsel
geen makkelijke behandeling en is er
heel wat geduld bij nodig. Als dan uiteindelijk
alle restauratieve materialen die de kanaalingang
afsloten zijn verwijderd, staat niets meer in
de weg om een herbehandeling uit te voeren, en
daarmee het gebitselement een betere prognose
te geven. Good luck.
Els Duijst
15

16
Negatieve druk
Irrigatie speelt een sleutelrol bij de desinfectie van het wortelkanaal; prepareren van de
wortelkanalen en het insluiten van medicamenten alleen, hebben immers geen voorspel-
bare desinfectie tot gevolg. Als irrigatievloeistof voldoet natriumhypochloriet zeer goed
vanwege het onovertroffen weefseloplossend vermogen en het antibacteriële effect.
Hoe krijg je deze irrigatievloeistof zo goed mogelijk in het wortelkanaalsysteem met zijn
complexe anatomie? De irrigatietechnieken bepalen de effectiviteit van de irrigatievloeistof
in het wortelkanaal.
Irrigeren met negatieve druk
Positieve druk
figuur 1
Negatieve druk
De meest toegepaste
techniek binnen de endodontologie
is de hand irrigatie
(figuur 1). De
vloeistof wordt door middel
van druk op de zuiger
van de injectiespuit in het
wortelkanaal gespoten.
Hierbij wordt geïrrigeerd
met een positieve druk.
In tegenstelling tot bovengenoemd systeem met
positieve druk zijn er nieuwe irrigatiesystemen
die werken door middel van een negatieve druk,
bijvoorbeeld de Endo-Vac (Smart Endodontics)
(figuur 2 en 3). Die systemen werken als volgt:
er wordt een depot NaOCl in de pulpakamer
aangebracht dat continu wordt bijgevuld. Een
naald wordt op de werklengte in het wortelkanaal
aangebracht en deze zuigt door middel van
negatieve druk de NaOCl uit het wortelkanaal.
Er ontstaat dan een stroom vanuit de pulpakamer
het wortelkanaal in, waarna de NaOCl door
de apicaal geplaatste naald wordt opgezogen.
Dit in tegenstelling tot de handirrigatie waarbij
de NaOCl juist uit de naald stroomt.
Een voordeel van de laatstgenoemde systemen
is, dat je geen NaOCl door het apicale foramen
kunt persen en dat een eventueel aanwezige
apicale luchtbel, die een effectieve apicale irrigatie
zou kunnen verhinderen, kan worden opgezogen.
figuur 2

figuur 3
Het klinkt goed, die irrigatietechniek met negatieve
druk, maar :
◆ Wetenschappelijk onderzoek heeft nog niet
aangetoond dat deze systemen effectiever
zijn in het verwijderen van dentine debris,
smear laag of microorganismen uit het (apicale)
wortelkanaal dan handirrigatie. De
enige momenteel beschikbare studie heeft dit
niet kunnen bewijzen (Nielsen&Baumgartner
2007 JOE).
◆ Hoe actief de stroming is, moet nog aangetoond
worden; er treedt waarschijnlijk geen
akoestische microstroming of cavitatie op.
◆ Waarschijnlijk is de effectiviteit van de negatieve
druksystemen te vergelijken met de effectiviteit
van handirrigatie.
◆ Uit bovengenoemd onderzoek bleek wel dat
de plaats waar je irrigeert in het wortelkanaal
Colofon Inhoud
maart 2009/1
Uitgever; Nederlandse Vereniging voor Endodontologie (NVvE)
©NVvE
e-mail: secretariaat@nvve.com
correspondentieadres: NVvE, Postbus 53, 2100 AB Heemstede
vormgeving: ACTA, facilitaire dienst, Afd. Vormgeving&Fotografie
drukwerk: c.c. callenbach b.v.
Redactie: Els Duijst (hoofdredacteur)
Andreas Braun
Maikel Vogels
Luc van der Sluis
Annemarie Verhoef.
Inhoudsopgave
Van de voorzitter
belangrijk is voor de effectiviteit; hoe meer
apicaal de naald wordt geplaatst des beter
de reiniging.
◆ Als persoonlijke observatie zou ik nog toe
willen voegen dat de stroom die opgewekt
wordt door de negatieve druk niet regelmatig
lijkt te zijn en moeilijk is te controleren. De
toepassing is redelijk omslachtig.
Conclusie is dat het erop lijkt dat handmatig irrigeren
vooralsnog net zo effectief is als de systemen
waarbij negatieve druk gebruikt wordt,
hoewel bij deze systemen de kans op apicaal
doorpersen minder lijkt. Belangrijk is dat de
irrigatie-vloeistof zo ver mogelijk naar apicaal
wordt aangebracht.
Luc van der Sluis
Desinfectie 1
Voorjaarcongres 7
Foto’s met CV 8
Van de redactie 12
Het verwijderen van opbouwen en wortelstiften 13
Negatieve druk 16