De Hessencombinatie - Uitgave 9 | December 2012 - Hc 03

vaartproblemen (met Doetinchem en Doesburg) niet direct
herbouwd. Het duurt tot 1636 eer Johan van Pallandt tot
nieuwbouw besluit. Er komt ook een kleine sluis, waaraan
Doesburg voor de helft meebetaalt vanwege het belang voor
haar scheepvaart. In 1738 wordt de molen nog weer verbouwd
en uitgebreid.
Op twee kaarten uit het midden van de 17e eeuw (1639 en
1645) zien we de watermolen afgebeeld met twee raderen.
Over twee raderen wordt echter in archiefstukken niet gesproken.
Mogelijk gaat het hierbij om enige fantasie van de
tekenaars.
Zelfs drie watermolens
In de tweede helft van de 18e eeuw wordt de waterhuishouding
rond Keppel sterk verbeterd door de aanleg van
een nieuwe sluis in de noordelijke tak van de Oude IJssel. In
combinatie met de activiteiten van 1738 betekent dit een hele
verbetering voor de scheepvaart.
Een en ander heeft onder meer tot gevolg dat in 1794 Olmius
zijn ijzergieterij van de Bielheimerbeek bij Gaanderen
verplaatst naar Laag-Keppel. Voor de aandrijving van o.a. de
blaasbalgen in de nieuwe fabriek wordt ook bij de ijzergieterij
een watermolen gebouwd. Een derde watermolen dus. Maar
wanneer in de tweede helft van de 19e eeuw de opmars van
de stoommachine begint, gaat ook de ijzergieterij over van
waterkracht op stoom.
Tot het eind van de 19e eeuw maalt de watermolen in Laag-
Keppel nog steeds op waterkracht. Begin 1900 wordt in de
Keppelse watermolen een dieselmotor geplaatst, daarmee
wordt ook de watermolen gemoderniseerd. Omstreeks 1920
wordt er zelfs een dynamo aan gekoppeld die de Dorpsstraat
kan voorzien van stroom.
Het einde van de watermolen?
In de beginjaren vijftig wordt een begin gemaakt met de kanalisering
van de Oude IJssel tussen Gaanderen en Doesburg.
De watersituatie rond de molen verandert totaal, het water
dat via de molenkolk en molenbeek langs de molen loopt
wordt niet meer naar een lager punt afgevoerd. Er is geen
verval meer en het molenrad komt stil te staan.
In die jaren wordt nog wel gewerkt als diesel- en elektrische
maalderij, maar ook dit neemt zienderogen af. Het complex
raakt steeds verder in verval, met name aan de buitenzijde.
Een watermolen die draait als de wind waait…
Het einde van de watermolen lijkt in zicht. Er dient zich echter
een unieke oplossing aan waardoor de molen toch kan blijven
draaien. In diezelfde periode is namelijk de heer J.H. Rijnenberg
in Laag-Keppel komen wonen. Een man met vele functies en
activiteiten op het gebied van maalderijen en molens. Hij is
ook lid van de Provinciale Molencommissie. Zijn plan bestaat
uit het verlagen van het waterniveau in de molenkolk en het
via een buis onder de weg door toelaten van water in de kolk,
waardoor het rad weer kan draaien!
De Pallandt van Keppel Stichting, eigenaar van de molen,
reageert zeer positief en de heer Rijnenberg gaat verder met
zijn plan. Planvorming, financiering en vergunningen vergen
veel inspanningen en heel veel tijd. Veel problemen moeten
worden overwonnen.
Om het water in de molenkolk te verlagen weet de heer
Rijnenberg in 1967 de hand te leggen op een spinnekopmolen,
een poldermolen uit het Friese Follega. In 1969 wordt
met de herbouw van deze molen in Laag-Keppel een begin
gemaakt. Op 4 juni 1969 vindt de officiële opening plaats.
Toch blijkt het te behalen verval in de kolk te gering voor
het beoogde resultaat. Uiteindelijk wordt het waterrad wat
omhoog gebracht en lijkt het plan te gaan lukken. Ook zijn er
in de jaren die volgen nog andere problemen, waaronder de
dijkverhoging langs de Oude IJssel en de financiële armslag
voor de totale afronding van het project. Een grote tegenslag
met heel veel impact vormt het overlijden van de heer
Rijnenberg. Op 11 november 1972 raakt hij betrokken bij een
noodlottig auto-ongeluk waarbij ook zijn vrouw later in het
ziekenhuis overlijdt.
Op 2 december 1974 komt het complex in bezit van de
Stichting Keppelse Molens. In 1978 wordt molenaar Luttikholt
(1969-1978) opgevolgd door Dirk en Ans Minor. Zij zijn nog
steeds actief en vertellen u graag alles over de bijzonderheden
van de Keppelse watermolen: ‘Een watermolen die draait als
de wind waait…’
N.B.: Voor degenen die meer willen lezen over de watermolen
is het boekje ‘Slechts bij wind…’(600 jaar Keppelse molens) bij
het echtpaar Minor te koop.
De Hessencombinatie | december 2012 41