Arbocatalogus Kunsteducatie Werkdruk ... - FNV Kiem

Werkstress
Werkstress is de reactie op werkdruk en ontstaat wanneer een werknemer langere tijd niet aan de
door de werkomgeving gestelde eisen kan voldoen of zichzelf daartoe niet in staat acht, omdat die te
hoog of te veel zijn. Daarop reageert hij met stressreacties zoals gejaagdheid, prikkelbaarheid, angst,
agressie, hoofdpijn, concentratieproblemen en gezondheidsklachten. Werkstress kan behalve door
werkdruk, ook het gevolg zijn van andere psychisch belastende factoren zoals spanninggevende
interne arbeidsverhoudingen, werkonzekerheid en een problematische combinatie van werk en privé.
Werkstressoren en energiebronnen
Er zijn veel oorzaken aan te wijzen voor werkdruk, zoals een hoog werktempo, tijdsdruk, gebrek aan
kennis en vaardigheden, samenwerkingsproblemen, veeleisende of lastige klanten of te weinig invloed
hebben op de arbeids– en rusttijden. Naast deze werkstressoren zijn er ook compenserende factoren
die werkdruk kunnen voorkomen, de zogenaamde energiebronnen. Voorbeelden van energiebronnen
zijn: regelmogelijkheden om je werk naar eigen inzicht uit te voeren en in te delen, sociale steun van
collega’s en van de directe leiding, teamsfeer, duidelijkheid over wat er van je verwacht wordt,
participatie in de besluitvorming, loopbaanmogelijkheden, zekerheid van de baan en afwisseling in het
benutten van persoonlijke competenties. Energiebronnen dragen bij aan arbeidsmotivatie en
bevlogenheid.
Gezondheidseffecten
Werkdruk kan tot werkstress leiden. Dit heeft risico’s voor de gezondheid van de medewerkers. Op
langere termijn kan werkstress leiden tot ongewone vermoeidheidsklachten, gevoelens van uitputting
en somberheid, psychische vermoeidheid, overspanning, burnout en andere psychische
aandoeningen. Ook kan werkgerelateerde stress uiteindelijk leiden tot hart- en vaatziekten. Naar
schatting wordt bij mannen 10% en bij vrouwen 5% van de hart- en vaatziekten (mede) door
werkdruk/werkstress veroorzaakt. Ook lijkt hoge werkdruk tot een verhoogd risico op KANS (Klachten
aan Armen, Nek en Schouder) te leiden.
Gevolgen voor organisatie
Aanhoudende werkdruk leidt tot afname van de arbeidstevredenheid en -motivatie. Er is geen tijd
meer voor collegiaal overleg, het uitwisselen van werkervaringen, het oplossen van werkproblemen,
het uiten van emoties, enzovoort. Eventuele conflicten worden niet besproken waardoor ook de kans
op pesterijen, seksuele intimidatie, agressie en discriminatie toeneemt. Vooral in die omstandigheden
waar energiebronnen in het werk ontbreken, zal het werkplezier en de arbeidsmotivatie afnemen. Dit
heeft effecten op productiviteit en kwaliteit van het werk. Al deze factoren leiden tot personeelsverloop.
En door wisselingen in het personeelsbestand en grotere werkdruk door onderbezetting neemt de
kans op fouten en ongelukken toe. In bijlage I kunt u een voorbeeld van een regeling rondom
ongewenste omgangsvormen vinden. Dit is dezelfde regeling die in de CAO voor de Kunsteducatie is
opgenomen. De procedure is te vinden in bijlage 4 van de CAO.
Arbeidsverzuim
Volgens een in 2007 door TNO uitgevoerd onderzoek werkt ruim een derde van alle werknemers in
Nederland regelmatig onder werkdruk (werktempo, tijdsdruk).Voor het onderwijs liggen deze cijfers
zelfs nog hoger, voor de culturele sector iets lager. Trendcijfers van het Centraal Bureau voor de
Statistiek laten zien dat dit percentage ongeveer gelijk blijft. Als er sprake is van arbeidsverzuim
schrijft 35,8 % van de respondenten dit toe aan werkstress. Hoewel de verzuimcijfers ongeveer gelijk
blijven, blijft de groep mensen die met psychische klachten arbeidsongeschikt raken, groot.
Kosten
De gevolgen van werkstress zijn voor de Nederlandse samenleving, werkgevers en werknemers hoog.
Uit, in 2005 door TNO uitgevoerd, onderzoek naar gezondheidsschade en kosten van RSI en PSA
melden 150.000 tot 300.000 werknemers zich jaarlijks ziek vanwege stress op het werk. Naar
schatting is één op de zeven WAO’ers door stress op het werk arbeidsongeschikt geworden en
bedragen de kosten daarvan ca. 1,7 miljard euro aan uitkeringen. De totale kosten van stress voor
ondernemers en overheid worden op vier miljard euro per jaar geschat. Indirect zijn de gevolgen van
werkstress wellicht nog hoger. Hierbij kan worden gedacht aan de gevolgen van kosten voor
overplaatsing, her- en bijscholing, afnemende arbeidstevredenheid, dalende productiviteit en
personeelsverloop.
Arbocatalogus Kunsteducatie, versie februari 2011 blz. 8