Arbocatalogus Kunsteducatie Werkdruk ... - FNV Kiem

2.2.2 (Zichtbare) signalen van werkstress
Signalen van medewerkers
Het reactiepatroon op stress is zeer uiteenlopend. Vaak ziet men een combinatie van verschijnselen.
Onderstaande stresssignalen worden structureler en treden frequenter op naarmate de werkdruk
aanhoudt. Bij ‘gewone’ spanning zijn deze verschijnselen van voorbijgaande aard. Voor de afdeling
P&O en leidinggevenden zijn stresssignalen een aanknopingspunt om te waarschuwen, te
beschermen en maatregelen te nemen. Wordt er echter niet adequaat met deze signalen omgegaan
en blijven de spanningen aanhouden, dan nemen de klachten toe en nemen de kansen op verzuim of
stagnatie toe. Bijzondere aandacht wordt gevraagd voor medewerkers met een kort dienstverband.
Deze zijn vaak slechts beperkt in beeld bij leidinggevenden en P&O waardoor signalen wellicht niet of
(te) laat worden opgemerkt.
Tabel Indeling van stresssignalen
Lichamelijk Emotioneel Gedragsmatig Cognitief
Hoofdpijn
Ontevreden
Snel geïrriteerd Besluiteloos
Nek- of rugpijn
Prikkelbaar
Agressief
Piekeren
Zweten
Onzeker
Meer roken en drinken Concentratieproblemen
Slecht slapen
Ongemotiveerd Meer medicijngebruik Verstrooid
Maag- of darmklachten Agressief
Geremd
Vergeetachtig
Onrust
Desinteresse
Slecht presteren Ongeïnteresseerd
Moe
Snel huilen
Cynisme
Van de hak op de tak
Aankomen of afvallen Wisselingen in
Vaker ziekmelden springen
Hartkloppingen stemmingen
Isoleren van anderen Niets afmaken
Duizeligheid
Opgejaagd
Kleine ongelukjes Prioriteiten verwarren
Schuldgevoel
Afwezig
Bron: Arbo-informatieblad 42 Werkdruk en -stress, 2007
Er is helaas geen typisch beeld te geven voor de ontwikkeling van de stresssignalen uit de tabel. Ieder
individu zal op een eigen manier reageren in zowel verschijningsvorm(en) als intensiteit.
Signalen uit de organisatie
Naast het uitvoeren van onderzoeken leveren gesprekken met onder andere de
preventiemedewerker, bedrijfsarts, directie, stafmedewerkers, leidinggevenden en medewerkers ook
signalen op voor werkdruk in de organisatie. Ook de ondernemingsraad kan hier een belangrijke rol
vervullen. Het management kan hierover tevens signalen krijgen via persoonlijke
ontwikkelingsgesprekken, functioneringsgesprekken en het werkoverleg. Op basis hiervan kunnen
(half) gestructureerde interviews worden afgenomen onder werknemers van de afdelingen waar de
signalen vandaan komen of in de gehele organisatie.
Data-analyse
Op basis van gegevensanalyse van verzuimcijfers, cijfers personeelsverloop, exit-interviews, kan in
kaart worden gebracht wat risicovolle functies, groepen of afdelingen zijn. Zo kan bij een analyse van
verzuimgegevens een stijging van Klachten over Armen, Nek en Schouders (KANS) een indicatie zijn
voor gestegen werkdruk. Uit onderzoek is immers bekend dat er een verband bestaat tussen
lichamelijke en geestelijke spanningen.
2.2.3 Informatie uit werkoverleg
Het werkoverleg kan een belangrijke bron zijn van informatie over (beleefde) werkdruk en wellicht
zelfs –stress. Door dit onderwerp regelmatig op de agenda te plaatsen kan deze informatie naar
boven worden gebracht. In bijlage IV worden methoden aangeboden om hier praktisch mee aan de
slag te gaan. Bij het plannen van werkoverleg is het goed om rekening te houden met de verschillende
dienstverbanden (van enkele uren per week tot voltijds). Het is niet vanzelfsprekend (en waarschijnlijk
ook niet mogelijk) dat iemand met een klein dienstverband bij ieder overleg aanwezig zal zijn. Een
mogelijke oplossing is het opstellen van een jaarplanning waarbij voldoende vroeg wordt aangeven
wanneer een overleg zal plaats vinden en wie hierbij aanwezig moeten zijn. Werkoverleg is immers
niet alleen een overlegmoment maar zeker ook een instrument voor binding met de organisatie.
Arbocatalogus Kunsteducatie, versie februari 2011 blz. 11