Dossier arbeidsongevallen: - ACV Politie

vakbeweging
| militantenmagazine van het ACV | 25 april 2013 | Nr 781 |
| le rendez-vous des militant-e-s de la CSC | 10 mai 2012 | N° 760
28 april 2013: InternatIonale Dag ter herDenkIng van De slachtoffers van arbeIDsongevallen
Dossier arbeidsongevallen:
de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht
Verschijnt tweemaal per maand | Uitgegeven door het ACV, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel | afgiftekantoor Brussel X | P 912060

2
Dossier arbeidsongevallen
aantal arbeiDsongevallen
3 1.1 Algemeen
4 1.2 De ontbrekende openbare sector
4 1.3 Onderaangifte door werkgevers
van lichte ongevallen
4 1.4 De kans op een arbeidsongeval voor
arbeiders en bedienden
5 1.5 De provinciale verdeling van het
aantal arbeidsongevallen
6 1.6 Dubbel zoveel kans op een
dodelijk arbeidsongeval in KMO’s
6 1.7 Uitzendkrachten, een bijzondere
risicogroep
9 2. De onDerbemanDe
inspectieDiensten voor
welzijn op het werk
9 2.1 Het aantal inspecteurs
10 2.2 Gemiddeld 1 inspecteur
voor 27.125 werknemers
11 2.3 Gemiddeld 1 inspectiebezoek
om de 21 jaar
13 3. geen sanctiebeleiD voor
overtreDingen van wetgeving
13 4. weigering van arbeiDsongevallen:
De ene verzekeraar is De
anDere niet
14 4.1 Grote verschillen tussen
verzekeraars
15 4.2 Interims weer de pineut
15 4.3 Wetens willens slachtoffers
weigeren
16 4.4 Hoedt u voor vragenlijsten
16 4.5 Conclusies
16 4.6 Naar een regeling?
18
kaDerstuk: Wat er aan doen vanuit het
comité of de vakbondsafvaardiging?
18 kaDerstuk: Wat wil het ACV van het
Fonds, de wetgever en de minister?
getuigen van een arbeiDsongeval
7 Bertha, van het schoonmaakbedrijf
12 Christiaan, bij meubelvestiging Ikea
17 Jan, die zijn onderbeen verloor
Redactie Vakbeweging:
Herman Fonck en Kris Van Eyck
(Dienst Onderneming ACV)
Postbus 10 - 1031 Brussel
Tel. 02/246.34.81
E-mail: pers@acv-csc.be
Website : www.acv-online.be
eindredactie: Filip Bellemans
en Donatienne Coppieters
vormgeving: Gevaert Graphics
druk: Corelio Printing
verantw. uitgever: Dominique Leyon
colofon 3 1. De evolutie van het totaal
3 1. De evolutie van het totaal
aantal arbeiDsongevallen
3 1.1 Algemeen
4 1.2 De ontbrekende openbare sector
4 1.3 Onderaangifte door werkgevers
van lichte ongevallen
4 1.4 De kans op een arbeidsongeval
28 april 2013 is de werelddag voor veilig en gezond werk.
De vakbonden gedenken wereldwijd de slachtoffers van
arbeidsongevallen.
In België herdenkt het ACV: de 165 slachtoffers van dodelijke arbeidsongevallen
en de 18790 slachtoffers met blijvende handicap1 .
Twee werkdagen op drie sterft in België iemand door een dodelijk arbeidsongeval.
Meer dan de helft daarvan, 94, op de arbeidsplaats zelf.
Elke werkdag opnieuw worden 85 werknemers in België gehandicapt
voor de rest van hun leven. Kille cijfers waar heel veel leed en verdriet
achter schuilt. De cijfers verbazen echter niet wanneer je weet hoeveel inbreuken
tegen de veiligheidswetgeving worden vastgesteld. Bij 50% van
de 52.521 controles in 2011 werden overtredingen van de veiligheidswetgeving
vastgesteld. Toch werd in 2011 voor slechts 167 inbreuken een
strafrechtelijke vervolging ingesteld, een minnelijke schikking betaald of
een administratieve boete opgelegd, op een totaal van 274.436 werkgevers.
5 1.5 De provinciale verdeling van het
aantal arbeidsongevallen
6 1.6 Dubbel zoveel kans op een
dodelijk arbeidsongeval in KMO’s
6 1.7 Uitzendkrachten, een bijzondere
risicogroep
9 2. De onDerbemanDe
inspectieDiensten voor
welzijn op het werk
9 2.1 Het aantal inspecteurs
10 2.2 Gemiddeld 1 inspecteur
voor 27.125 werknemers
11 2.3 Gemiddeld één inspectiebezoek
om de 21 jaar
13 3. geen sanctiebeleiD voor
overtreDingen van wetgeving
Het ACV herdenkt in het bijzonder2 :
• 49 doden op het werk in KMO’s zonder een Comité voor Preventie en
Bescherming;
• 5979 blijvend gehandicapten in KMO’s zonder een Comité voor Preventie
en Bescherming;
• 26 doden met minder dan één jaar anciënniteit in hun onderneming;
• 47 doden met minder dan 5 jaar beroepservaring;
• 24 doden jonger dan 30 jaar;
• 5 dode en 840 blijvend gehandicapte uitzendkrachten;
• 22 bouwvakkers, verongelukt op bouwwerven.
13 4. weigering van arbeiDsongevallen:
De ene verzekeraar is De
anDere niet
14 4.1 Grote verschillen tussen
verzekeraars
15 4.2 Interims weer de pineut
15 4.3 Wetens willens slachtoffers
weigeren
16 4.4 Hoedt u voor vragenlijsten
16 4.5 Conclusies
16 4.6 Naar een regeling?
Lang niet alle arbeidsongevallen zijn toeval.
Veel arbeidsongevallen zijn te voorkomen.
18 4.7 Wat er aan doen vanuit het
comité of de vakbondsafvaardiging?
18 4.8 Wat wil het ACV van het Fonds,
de wetgever en de minister?
Daarom eist het ACV:
• verplicht en degelijk sociaal overleg over veiligheid op het werk, ook in
de KMO’s. De 16.150 ACV-vertegenwoordigers in de Comités Preventie
en Bescherming staan paraat;
• een betere toepassing van veiligheidswetgeving via versterkte inspectie:
meer inspecteurs op het terrein, minstens 1 per 10.000 werknemers;
een lik-op-stukbeleid met strenge boetes voor werkgevers bij zware
veiligheidsovertredingen;
• een betere veiligheidswetgeving voor uitzendarbeid met onder meer een
verplichte opleiding op risicoposten, die in de praktijk effectief wordt
toegepast;
• strenger toezicht op en onderzoek naar de onderaangifte van arbeidsongevallen;
• sancties tegen commercieel geïnspireerde weigeringen van arbeidsongevallen
door verzekeraars.
getuigen van een arbeiDsongeval
7 Bertha, van het schoonmaakbedrijf
12 Christiaan, bij meubelvestiging Ikea
17 Jan, die zijn onderbeen verloor
1. Arbeidsongevallen privésector 2011+ arbeidsongevallen openbare sector 2009
2. De meest recente cijfers van het Fonds voor Arbeidsongevallen: privésector – arbeidsplaats - 2011

1. De evolutie van het totaal aantal
arbeidsongevallen
Ernstige arbeidsongevallen
16000
15000
14000
13000
12000
11000
10000
1985
1987
1989
Aantal ongevallen op de werkplek
1.1. Algemeen
Opmerking: in wat volgt beperken we ons
tot de arbeidsongevallen die plaatsvonden
op de werkplek. De arbeidsongevallen van
en naar het werk, de arbeidsweg, bespreken
we hier niet.
1991
1993
1995
1997
Als we de officiële statistiek van de laatste 26
jaar bekijken in de bovenstaande grafiek, blijkt
dat het totaal aantal aangegeven arbeidsongevallen
op de werkplek in de privésector systematisch
daalt. Bij nader inzien is er echter iets heel
vreemds aan de hand: die voortdurende daling
gebeurt vrijwel exclusief voor lichte arbeidson-
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
1999
2001
Ernstige Arbeidsongevallen: Dodelijke + Blijvende ongeschiktheid
Aantal Arbeidsongevallen
Lineair(Ernstige Arbeidsongevallen: Dodelijke + Blijvende ongeschiktheid)
Lineair (Aantal arbeidsongevallen)
2003
2005
2007
2009
2011
290000
270000
250000
230000
210000
190000
170000
150000
Totaal aantal arbeidsongevallen
gevallen, deze met tijdelijke ongeschiktheid.
Ook het aantal dodelijke ongevallen loopt terug,
maar in de duizenden aangegeven ongevallen
met blijvende ongeschiktheid is er al die jaren
helemaal geen daling. En dat klopt niet met wat
je zou verwachten van toegenomen arbeidsveiligheid:
dan zouden de zwaarste ongevallen nog
sterker moeten dalen dan de lichte ongevallen.
We meten in de officiële statistieken echter
enkel de aangegeven ongevallen. Als een werkgever
ervoor kiest om lichte arbeidsongevallen
zelf te regelen, scheelt dat in de kosten van de
verzekeringspremie, bespaar je op paperassenwerk,
is dit beter voor je imago, en dat eerste
gewaarborgd loon moet je toch betalen. Zware
ongevallen niet aangeven is dan weer niet aantrekkelijk:
daarvoor lopen de kosten te hoog op.
Die onderaangifte blijkt ook uit vaststellingen
van het fonds arbeidsongevallen: twee ongevallen
op drie worden niet aangegeven. De
daling in het totaal aantal arbeidsongevallen
heeft dus meer te maken met een dalende aangifte
door werkgevers, dan met een stijging van
de effectieve veiligheid op de werkvloer…
Hoedt u dus voor Belgische statistieken over
arbeidsongevallen waarbij naar het totaal aantal
aangegeven ongevallen gekeken wordt. Kijk
zeker ook, en niet in het minst, naar wat er gebeurt
met de ernstige arbeidsongevallen.
3

4
Dossier arbeidsongevallen
1.2. De ontbrekende
openbare sector
Er zijn meer tekorten in de nationale Belgische
cijfers over arbeidsongevallen. Dé basiscijfers
voor België, die je ook terugvindt in internationale
gegevens, worden door het Fonds voor
Arbeidsongevallen ingezameld. Die cijfers zijn
nochtans onvolledig.
Het gaat hier enkel om arbeidsongevallen in
de privésector. Ongevallen van statutaire ambtenaren
in openbare diensten met inbegrip van
risicovolle bedrijven als bijvoorbeeld bpost, de
NMBS, het leger, openbare vuilnisophaaldiensten,…
zijn hierbij niet inbegrepen. In 2009
ging het hier om 26 dodelijke arbeidsongevallen,
waarvan 12 op de arbeidsplaats en 3233
arbeidsongevallen met een blijvend letsel,
waarvan 2492 op de arbeidsplaats. Deze cijfers
worden door het Fonds Arbeidsongevallen
opgevraagd bij alle openbare besturen en
apart gepubliceerd, maar die gegevensinzameling
loopt heel traag. Zo werd ons begin 2013
koudweg meegedeeld dat de statistieken van
2010 nooit beschikbaar zullen zijn en dat de
cijfers van 2011 nog niet klaar zijn. Om die
reden werken we in dit dossier enkel met de
arbeidsongevallen in de privésector.
1.3. Onderaangifte door
werkgevers van lichte
ongevallen
Lichte arbeidsongevallen komen heel vaak niet
in de statistieken terecht. Werkgevers vermijden
rompslomp met administratie, voorkomen
dat hun verzekeringspremie wordt aangepast,
en poetsen zo hun imago op. Onderzoek van
het Fonds voor Arbeidsongevallen toonde
aan dat het aantal niet aangegeven (lichte)
arbeidsongevallen het totaal aantal officieel
geregistreerde arbeidsongevallen ruimschoots
overtreft.
Het Fonds Arbeidsongevallen stelde in zijn verslag
over dit onderzoek aan het beheerscomité:
“Bijgevolg kan men stellen dat er slechts
maximum 32% van de ongevallen van de
gecontroleerde werkgevers in de officiële
schadestatistieken van het FAO geregistreerd
worden”.
Dat blijkt ten overvloede ook uit de vaststelling
dat de trendmatige daling van het totaal aantal
aangegeven arbeidsongevallen vrijwel ex-
clusief te vinden is in de categorie van arbeidsongevallen
zonder gevolg of met een tijdelijke
arbeidsongeschiktheid. Dat cijfer is meer dan
gehalveerd sinds 1980. Het aantal arbeidsongevallen
met blijvende werkonbekwaamheid
vertoont daarentegen reeds meer dan 20 jaar
eerder een stijgende lijn. Bij de zware arbeidsongevallen
hebben werkgevers ook belang om
die aan te geven omwille van de grote kosten.
En is het ook moeilijker om die te verdoezelen.
1.4. De kans op een
arbeidsongeval voor
arbeiders en bedienden
De nationale cijfers van het Fonds voor Arbeidsongevallen
geven een totale evolutie weer van
het aantal aangegeven arbeidsongevallen. Vrij
logisch schommelt dit cijfer omhoog en omlaag
op het ritme van de tewerkstellingscijfers.
Ongevallencijfers over crisisjaren met dalende
tewerkstelling zullen uiteraard ook dalen. Een
andere factor die het aantal arbeidsongevallen
beïnvloedt is het verlies van industriële tewerkstelling
en een stijgende tewerkstelling in dienstensectoren.
Indien er jaar na jaar minder arbeiders
zijn, en meer en meer bedienden daalt
uiteraard het totaal aantal arbeidsongevallen.
Maar tegelijk zegt dit heel weinig over de arbeidsveiligheid
voor de resterende arbeiders en
bedienden.
Daarom becijferden we de evolutie van de
kans op een arbeidsongeval voor arbeiders
16
14
12
10
8
6
4
2
0
1980
1984
1988
1990
1992
1994
1996
en bedienden apart door hun ongevallencijfer
telkens te vergelijken met het totaal aantal tewerkgestelde
arbeiders en bedienden dat jaar.
De wijze waarop de RSZ dat al die tijd telde,
wijzigde al eens door de jaren. We telden daarom
zo goed en zo kwaad als het kon met de
RSZ-gegevens van de tewerkstelling op 30 juni
in de privésector. Het resultaat zie je in onderstaande
grafiek.
Evolutie van de kans op een zwaar arbeidsongeval
bij arbeiders en bedienden
Frequentiegraad zware arbeidsongevallen per 1000 arbeiders
Frequentiegraad zware arbeidsongevallen per 1000 bedienden
1998
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
2000
2002
2004
2006
2008
2010
© MICHAEL DE LAUSNAY

© ROB STEVENS
Op basis van die berekening blijkt dan dat er
helemaal geen sprake is van een daling van het
aantal ernstige arbeidsongevallen per 1000
werknemers. In 1980 werden er per 1000 werknemers
4,75 ernstige arbeidsongevallen – dodelijke
of met blijvende arbeidsongeschiktheid
– aangegeven, in 2011 waren er 4,81 ernstige
arbeidsongevallen per 1000 werknemers.
Voor arbeiders is er volgens de meest recente
cijfers van 2011 een hoger risico op arbeidsongevallen
dan 30 jaar geleden: per 1000 arbeiders
werden er in 2011 8,64 zware arbeids-
ongevallen aangemeld, in 1980 waren er dat
maar 7,22 per 1000 arbeiders. Voor de bedienden
schommelde het cijfer wat op en af maar
zitten we nu terug boven het peil van 1980,
1,59 per 1000 bedienden in 2011 tegenover
1,46 per 1000 bedienden in 1980.
De oorzaken zijn aanwijsbaar en blijken ook
uit internationale gegevens: veel meer werknemers
werken als uitzendkracht of bij onderaannemers
waar het vaak minder nauw wordt genomen
met arbeidsveiligheid. En al helemaal
niet met een voorafgaande veiligheidsoplei-
1.5. De provinciale verdeling van het aantal arbeidsongevallen
Gewest en provincie
Zonder gevolg Tijdelijke ongeschiktheid
Gevolg van het ongeval
Blijvende ongeschiktheid Dodelijk ongeval Totaal
Brussels GewesT 6.130 6.022 1.373 7 13.532
Antwerpen 11.306 12.393 2.160 17 25.876
Limburg 5.002 5.999 886 5 11.892
Oost-Vlaanderen 9.108 9.451 1.496 7 20.062
Vlaams-Brabant 5.155 6.366 1.204 4 12.729
West-Vlaanderen 8.713 10.402 1.319 9 20.443
VlAAms GewesT 39.284 44.611 7.065 42 91.002
Waals-Brabant 1.521 2.192 470 1 4.184
Henegouwen 6.083 8.012 1.359 9 15.463
Luik 5.798 6.642 1.609 7 14.056
Luxemburg 866 1.407 280 2 2.555
Namen 1.908 2.781 478 6 5.173
wAAls GewesT 16.176 21.034 4.196 25 41.431
Buitenland 629 698 234 5 1.566
Op schip 33 29 7 3 72
Onbekend 191 50 10 0 251
TOTAAl 62.443 72.444 12.855 82 147.854
(Bron: Fonds voor Arbeidsongevallen, Statistisch verslag over de arbeidsongevallen van 2011 - privésector)
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
ding. Ze komen vaak als vreemde onervaren
werknemers op een heel druk moment in een
onbekend bedrijf met een productiepiek. En
waar niemand tijd neemt voor een afdoende
veiligheidsopleiding en instructies. Veel meer
mensen dan vroeger werken ook in KMO’s. En
daar is altijd al een hoger risico geweest op arbeidsongevallen.
Zeker als er geen delegee is
die wat toezicht kan houden op de minimale
veiligheidsvoorschriften en de inspectie al helemaal
niet toekomt aan een ernstig toezicht.
Verborgen arbeidsongevallen van
buitenlandse werknemers in België
Vanuit de inspectie toezicht welzijn op het werk krijgen we
signalen dat het aantal dodelijke arbeidsongevallen op het
terrein (vooral in de bouwsector) hoger is dan het aantal dat
we in de statistieken van het Fonds voor Arbeidsongevallen
terugvinden. Dit wordt toegeschreven aan de arbeidsongevallen
van buitenlandse werknemers die, wanneer hun werkgever
in het buitenland gevestigd is, onder de vaak slechtere
buitenlandse arbeidsongevallenregeling vallen. Deze ongevallen
komen dan ook nooit in de Belgische statistieken terecht.
Onze collega’s van ACV Bouw, Industrie en Energie
stellen hetzelfde zorgwekkende fenomeen vast en hebben
daarom het NAVB, het preventie-instituut van de bouwsector,
gevraagd dit te onderzoeken.
5

6
Dossier arbeidsongevallen
1.6. Dubbel zoveel kans
op een dodelijk
arbeidsongeval in KMO’s
In ondernemingen met minder dan 50 werknemers
(en dus meestal zonder vakbondsvertegenwoordiging)
doen zich meer ongevallen
voor dan in grotere ondernemingen. Volgens
de gegevens van het Fonds voor Arbeidsongevallen
deden zich in 2011 meer dodelijke
arbeidsongevallen voor in KMO’s dan in grote
ondernemingen: 34,1% van de dodelijke arbeidsongevallen
gebeurden in KMO’s met 1 tot
19 werknemers. In KMO’s met 20 tot 50 werknemers
ligt dat percentage op 25,6%. In totaal
Ondernemingsgrootte Blijvende ongeschiktheid Dodelijk ongeval
1.7. Uitzendkrachten, een
bijzondere risicogroep
Arbeidsongevallen zijn ernstige gebeurtenissen,
die voor het slachtoffer en voor zijn omgeving
verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Het is
dan ook niet fraai dat we tegen bepaalde werknemers
moeten vertellen dat ze omwille van hun
specifieke plaats in de arbeidsmarkt, vlugger een
arbeidsongeval riskeren. De uitzendkrachten zijn
zo een groep van werknemers. Niet omdat ze gevaarlijker
werk doen dan ‘gewone’ werknemers,
maar gewoon omdat ze uitzendkracht zijn. Deze
vaststelling wint aan belang omdat de groep
van uitzendkrachten er niet kleiner op wordt.
In 2011 vervulden ongeveer 547.259 uitzendkrachten
één of meer uitzendopdrachten. Elke
dag waren 89.941 uitzendkrachten aan de slag
(in voltijdse equivalenten). 3
betekent dit dus dat 59,7% van alle dodelijke
arbeidsongevallen in ons land in KMO’s gebeuren.
Dit terwijl diezelfde groep van KMO’s ruwweg
4 op 10 van alle werknemers telt (39,4%).
KMO-werknemers hebben dus bijna dubbel zoveel
kans op een dodelijk arbeidsongeval. Ook
van alle ongevallen met een blijvende handicap
vond 46,4% plaats in KMO’s met 1 tot 49 werknemers
terwijl die 39,4% van de totale tewerkstelling
vertegenwoordigen.
Dat werknemers in KMO’s meer kans hebben
op een zwaar arbeidsongeval blijkt ook in de tabel
waar we de cijfers van de ernstige arbeids-
Totaal aantal ernstige
arbeidsongevallen
ongevallen vergelijken met de tewerkstelling in
voltijds equivalenten (VTE) in grote en kleine
ondernemingen. In ondernemingen met minder
dan 50 werknemers hebben werknemers een
grotere kans op een zwaar arbeidsongeval: in
2011 werden in deze groep op 100.000 werknemers
gemiddeld 693 werknemers het slachtoffer
van een dodelijk arbeidsongeval of liepen
een blijvende handicap op! In de grotere ondernemingen
is dit duidelijk minder, al worden
ook daar elk jaar gemiddeld 506 werknemers
op 100.000 het slachtoffer van een ernstig arbeidsongeval.
Tewerkstelling in VTE:
cijfers RSZ, juni 2011
Aantal ernstige arbeidsongevallen
per 100.000 VTE
1-4 werknemers 1.348 10 1.358 196.072 693
5-9 werknemers 1.113 7 1.120 165.951 675
10-19 werknemers 1.302 11 1.313 194.890 674
20-49 werknemers 2.216 21 2.237 312.362 716
Totaal KmO’s 5.979 49 6.028 869.275 693
50-99 werknemers 1.310 6 1.316 210.465 625
100-199 werknemers 1.096 7 1.103 196.458 561
200-499 werknemers 1.271 5 1.276 260.660 490
500-999 werknemers 704 3 707 177.707 398
> 1000 werknemers 2.365 7 2.372 492.202 482
Totaal grotere ondernemingen 6.746 28 6.774 1.337.492 506
Onbekend 160 5 165
Algemeen totaal 12.885 82 12.967 2.206.767 588
Tabel: Aantal ernstige arbeidsongevallen met blijvende arbeidsongeschiktheid en dodelijke ongevallen in 2011 (bron: Fonds voor Arbeidsongevallen, Statistisch
verslag over de arbeidsongevallen van 2011 - privésector)
3. Bron: www.federgon.be
Lees verder op p.8 >>
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
© ROB STEVENS

BERTHA VAN HET SCHOONMAAKBEDRIJF GETUIGT
EEN ARBEIDSONGEVAL IN DE KERK VAN KLEIN AALST BIJ ST-TRUIDEN
“De kerk in Klein Aalst bij Sint Truiden gaf onze onderneming de opdracht om de welfsels te stofzuigen. Dit zijn geverfde kalkdoeken
die in de kerk gespannen worden tussen houten spanten. De arbeider die het werk uitvoerde, was de durfal van de groep arbeiders. Hij
wou zijn werk beter doen dan de veiligheidsvoorschriften eigenlijk toelieten, door verder te gaan poetsen dan mogelijk was . Dit ging in
het begin nog goed, maar op een bepaald moment zakte hij door deze welfsels en viel 11 meter naar beneden tussen de stoelen in de
kerk. Hij lag daar helemaal alleen. Gelukkig kon hij met zijn gsm nog net de ploegbaas verwittigen vooraleer hij onwel werd. Hij werd
bewusteloos naar de kliniek in Sint-Truiden gebracht, waar ze meerdere breuken vaststelden. Het had zijn dood kunnen zijn.”
“Ik ben als lid van het CPBW nog diezelfde dag met de preventieadviseur naar de plek van het ongeval gereden”, vertelt Bertha Haanen,
ze is voor ACV Voeding en Diensten lid van het Comité PB in het schoonmaakbedrijf en is er ook secretaris van de ondernemingsraad
en syndicaal afgevaardigde. “Bij aankomst stelden wij vast dat hij zijn veiligheidsharnas niet gedragen had of uitgedaan had. Ook de
wijze waarop hij naar boven moest klimmen, was een echte ramp. Vier houten ladders stonden gewoon boven elkaar opgesteld en
waren niet verankerd aan de vloer of het plafond. Hij had deze beklommen met één hand en in de andere een stofzuiger.”
Na het arbeidsongeval groeide bij het schoonmaakbedrijf het besef dat een continue sensibilisatie van het personeel noodzakelijk is
om zulke ongevallen te voorkomen. “Uit dit voorval heeft de onderneming een aantal lessen getrokken. Bij de start van een werk moet
de ploegbaas de werf goed inspecteren en als de situatie ‘onveilig’ is dan worden de werken niet uitgevoerd. Er wordt ook telkens een
start-werkvergadering gehouden met de arbeiders om ze te wijzen op de risico’s en ze te herinneren aan de veiligheidsvoorschriften. De
toolbox-meetings worden aangepast aan het soort job en aan het risico (warmte, koude, vallen van hoogte, …).Gevaarlijke werken, zoals
in die kerk, mogen ook niet meer aan één enkele arbeider gegeven worden. Ze moeten steeds minstens met zijn twee zijn. De arbeider
is gelukkig goed hersteld en heeft zijn job binnen de onderneming terug opgepakt”, besluit Bertha.
VEILIGHEIDSTIP: Hou een start-werk vergadering om te wijzen op de risico’s en om te herinneren aan de veiligheidsvoorschriften.
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
7

© GUY PUTTEMANS
8
Dossier arbeidsongevallen
Je verwacht dit eigenlijk wel. Twee mogelijke oorzaken
vinden we ook terug in de algemene statistieken.
Jonge werknemers en werknemers met
een beperkte anciënniteit, zijn veruit het vaakst
slachtoffer van een arbeidsongeval. 55,5% van
de uitzendkrachten is jonger dan 30 jaar. In de
totale werknemersgroep is dit slechts 25%. En
door de steeds wisselende tewerkstelling is het
moeilijk om de nodige ervaring op te doen. Maar
er is meer. Het selectieproces verloopt zeer snel
waardoor de juiste man/vrouw niet steeds op de
juiste plaats terecht komt. Bovendien zijn er in
het uitzendkantoor noch de tijd noch de middelen
om de uitzendkracht voldoende te sensibiliseren,
te informeren, laat staan op te leiden met
betrekking tot inhoud en de risico’s van de functie.
Heel wat uitzendkrachten komen dan ook zo
goed als onvoorbereid in de onderneming aan.
En de onderneming wil op korte tijd het maximale
uit zo’n uitzendkracht halen. Er is dus geen tijd
voor een uitgebreid onthaal, goede informatie
en instructies over de veilige manier van werken,
over wat te doen in noodsituaties, enz.
De cijfers
Zijn dit allemaal vooroordelen of blijkt de grotere
kans op een ongeval ook effectief uit de cijfers.
In het jaar 2011 hadden 8264 uitzendkrachten
een arbeidsongeval met minstens 1 dag werkonbekwaamheid.
840 onder hen liepen een blij-
vende arbeidsongeschiktheid op en 5 vonden de
dood. 4 Deze cijfers zijn spectaculair maar geven
pas de harde realiteit weer wanneer je ze gaat
vergelijken met de cijfers van alle werknemers.
In de tabel worden de cijfers van de arbeidsongevallen
met minstens 1 dag werkonbekwaamheid
naast mekaar geplaatst. De 292 ongevallen
overkomen aan studenten-uitzendkrachten
nemen we niet mee in de berekening bij gebrek
aan een vergelijkingsbasis. De berekening wordt
apart gemaakt voor arbeiders en bedienden
omdat de risico’s duidelijk verschillend zijn
voor deze twee groepen. Bovendien kunnen we
zo rekening houden met het feit dat arbeiders
oververtegenwoordigd zijn bij uitzendkrachten
(59,9%) en voorkomen we een vertekend beeld.
uitzendkrachten
arbeiders
4. Bron: Statistieken Fonds voor Arbeidsongevallen
2011.
5. Preventie en Interim, de centrale preventiedienst
voor de uitzendsector
6. Bron: www.rsz.fgov.be
Privé-sector
arbeiders zonder
uitzendkrachten
uitzendkrachten
bedienden
Privé-sector
bedienden zonder
uitzendkrachten
Aantal VTE 2011 (1976 uur) 50.1925 894.2266 31.6245 1.223.1936 Aantal arbeidsongevallen
(FAO 2011)
7.134 62.735 838 13.688
Aantal arbeidsongevallen
per 1000 VTE
142,13 70,16 26,5 11,19
Verhouding
uitzendkrachten/privésector
2,03 2,37
Tabel: Aantal arbeidsongevallen met minstens 1 dag werkonbekwaamheid per duizend VTE: uitzendkrachten
vergeleken met de privésector zonder de uitzendkrachten.
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |

Een uitzendkracht (arbeider) die 1 jaar voltijds
werkt, heeft 1 kans op 7 (142 ongevallen per
1000 VTE) om een arbeidsongeval te hebben.
Deze kans is meer dan dubbel zo groot dan de
kans op een arbeidsongeval voor een arbeider in
het geheel van de privésector (1 kans op 14,3).
Voor bedienden is gezien de aard van het werk
deze kans veel kleiner. Je kan je ook de vraag
stellen hoeveel uitzendkrachten (arbeiders) op
1000 een gans jaar voltijds kunnen werken zonder
een arbeidsongeval mee te maken. Dit zijn
er 858. Wanneer deze 1000 uitzendkrachten
(arbeiders) 10 jaar werken, blijven er statistisch
gezien slechts 216 over zonder arbeidsongeval…
cijfers om bij stil te staan.
De statistieken over de arbeidsongevallen van
uitzendkrachten scoren nog op andere vlakken
slecht. Uit de gegevens van het Fonds voor Arbeidsongevallen
(FAO) blijkt dat arbeidsongevallen
van uitzendkrachten slechts in 52% van de
gevallen binnen de wettelijke voorziene tijd van 8
dagen worden aangegeven bij de ongevallenverzekeraar.
Het FAO stelt ook bij de uitzendkrachten
een belangrijke onderaangifte vast. En de arbeidsongevallen
van uitzendkrachten die dan toch worden
aangegeven, worden er veel meer geweigerd
door de verzekering.
2.1. Het aantal inspecteurs
Het schrijnend tekort aan personeel bij de Afdeling
Toezicht Welzijn op het Werk (de vroegere
medische en technische inspectie) blijkt andermaal
uit de cijfers in het jaarverslag van 2011.
In de onderstaande tabel vindt men een overzicht
van het aantal inspecteurs in de centrale
diensten en in de verschillende regionale direc-
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
2. De onderbemande inspectiediensten
voor welzijn op het werk
ties. De aantallen zijn weergegeven in voltijdse
equivalenten (VTE). In deze cijfers worden de
personeelsleden van de afdeling toezicht op de
chemische risico’s niet meegenomen. Het gaat
hier over de Seveso-inspectie, die toezicht houdt
in 382 bedrijven met een groot risico op zware
ongevallen met gevaarlijke stoffen, en over het
laboratorium voor industriële toxicologie.
PersOneelsCAPACiTeiT insPeCTeurs OP 31.12.2011 in VTe
Niv A Niv B Niv C/D Totaal
CenTrAle DiensTen 10 0 0 10
West-Vlaanderen 5,8 4,8 3 13,6
Oost-Vlaanderen 7,3 4 1 12,3
Antwerpen 10 5,8 4 19,8
Limburg - Vlaams-Brabant 10,8 7 8 25,8
Brussel 9,8 5,6 3 18,4
Henegouwen 7 7 6 20
Namen - Luxemburg - Waals-Brabant 10 4 6 20
Luik 8 8,8 2 18,8
TOTAAl AFDelinG reGiOnAAl TOeZiChT 68,7 47 33 148,7
AlGemeen TOTAAl 78,7 47 33 158,7
Bron: jaarverslag 2011, algemene directie Toezicht Welzijn op het Werk (AD TWW), uitgezonderd Afdeling
Toezicht op de chemische risico’s (Seveso-inspectie + Laboratorium voor industriële Toxicologie)
Inspecteurs van niveau A en B zijn de vroegere arbeidsgeneesheren, burgerlijk en industriële ingenieurs.
Inspecteurs van niveau C/D worden hoofdzakelijk ingezet op bouwwerven, groeven en graverijen.
9

© MICHAEL DE LAUSNAY
10
Dossier arbeidsongevallen
De inspecteurs van de inspectie Toezicht Welzijn
op het werk moeten bij alle werkgevers van dit
land toezien op de toepassing van de welzijnsreglementering.
Hun taken- en opdrachtenpakket
is de laatste jaren alleen maar toegenomen.
Het inspectiekader daarentegen is alleen maar
afgenomen, ondanks talrijke politieke beloften
van de opeenvolgende bevoegde ministers en
staatssecretarissen. De negen opeenvolgende
ministers hebben stuk voor stuk hun ambt verlaten
met minder inspecteurs dan bij hun aantreden
als minister. En sinds Miet Smet hebben
we er heel wat de revue zien passeren: Laurette
Onkelinx, Frank Vandenbroucke, Anissa Temsamani,
Kathleen Van Brempt, Freya Vandenbossche,
Peter Van Velthoven, Josly Piette en Joëlle
Milquet. We hopen dat de huidige minister Monica
De Coninck een beter rapport zal kunnen
voorleggen. Tussentijdse cijfers die we ontvingen
doen het ergste vrezen. Op 1 maart 2013 waren
er in totaal 157 inspecteurs actief op het hoofdbestuur
en in de afdeling regionaal toezicht, 1,7
minder dan op 31 december 2011.
Ons referentiepunt is het roemruchte Federaal
Actieplan voor de Reductie van Arbeidsongevallen
(FARAO) van 2004. In dit actieplan werd de
belofte gedaan om in 2004 alle vertrekkende
inspecteurs te vervangen en om daar bovenop
aantal inspecteurs
180
175
170
165
160
155
150
2004
2005
2006
2007
14 inspecteurs niveau A aan te werven. Concreet
betekende dit dat het aantal inspecteurs moest
stijgen tot 177.
In de onderstaande grafiek kan je zien dat
deze regeringsbelofte nooit gehaald werd.
Evolutie personeelsbestand Afdeling Toezicht Welzijn op het Werk
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 28 april 2012 |
2008
2009
2010
Aantal inspecteurs volgens de jaarverslagen van de administratie
Regeringsbelofte uit het FARAO-plan van 2004
2.2. Gemiddeld 1
inspecteur voor 27.125
werknemers
In 2006 kreeg de Belgische welzijnsinspectie
een internationale audit van het SLIC, het
Senior Labour Inspectors Committee, een officieel
comité van welzijnsinspecteurs bij de Europese
Commissie. Dit Comité maakt volgens
beurtrol een audit van alle Europese inspectiediensten.
Het officiële rapport van het auditcomité
rekent België tot het op één na zwakste
Europese land inzake bezetting van zijn
inspectiediensten: België telde toen slechts
één inspecteur welzijn op 23.000 werknemers
en staat hiermee onderaan in het lijstje van de
Europese lidstaten.
Enkele citaten uit de auditconclusies:
• “The number of workers inspected by one inspector
varies from 14.000 to 47.000 (Brussels).“
• “The average in Belgium is 23.000 workers/
inspector. It is the second lowest among the
SLIC member states.”
• “The average among the SLIC member states
is roughly 10000 workers/inspector”
• “The annual reports of the inspectorate show
that in reality penal sanctions are seldom
applied and rarely followed up by the judicial
authorities.”
2011
• “Also administrative fines in second instance
are hardly ever used in reality (14 cases in
all of 2004).”
• “Administrative fines in this way also do not
allow for on the spot fines for in-stance unwilling
employers or direct risks for people at
work.”
• “Belgian law and legal system do not give
labour inspectors appropriate instruments to
penalize.”
Volgens het jaarverslag van de inspectie moest
elke inspecteur in 2011 toezicht houden op
het welzijn van 27.125 werknemers, nog 4000
meer dan tijdens de audit van het SLIC. De conclusie
in het jaarverslag is dan ook duidelijk:
“Ondanks de vele aanwervingen van nieuwe
personeelsleden voor onze inspectiedienst tijdens
de voorgaande jaren, blijft het objectief
vooropgesteld door de Commissie in haar Communautaire
strategie 2007-2012 (1 inspecteur
per 10.000 werknemers) nog steeds veraf.
Integendeel, in plaats van te verbeteren, gaan
we verder achteruit. In het vooruitzicht van de
volgende audit door het SLIC, verwacht uiterlijk
eind 2012, betekent dit dat er ernstige aanwervingsinspanningen
zullen moeten gebeuren om
het beoogde resultaat te bereiken.”

Ook de experts van de International Arbeidsorganisatie
(IAO) bevelen aan dat industriële
ontwikkelingslanden één inspecteur veiligheid
en gezondheid per 10.000 werknemers zouden
moeten voorzien. Dit vereist dus meer dan een
verdubbeling van het aantal effectieven in België.
Dat was ook de unanieme vraag van alle
sociale partners in het NAR-advies 1683 van
mei 2009.
2.3 Gemiddeld 1
inspectiebezoek om
de 21 jaar
eind 2010 telde de rsZ 274.436 privébedrijven
en overheidsinstellingen met in
totaal 3.816.435 werknemers. het toezicht
hierover moest in 2011 uitgevoerd
worden door 140,7 inspecteurs (in VTe).
De 10 inspecteurs van de centrale diensten
en de 8 hoofden van de regionale
directies worden in het jaarverslag niet
meegerekend omdat ze geen inspectiebezoeken
uitvoeren. elke inspecteur staat
daarmee in voor 1.951 ondernemingen
en voor het toezicht op de werksituatie
van 27.125 werknemers.
Zelfs al zou elke ambtenaar 4 bedrijfsbezoeken
per dag doen (en nooit ziek zijn, nooit opleiding
volgen, nooit arbeidsongevallen onderzoeken,
nooit verslagen maken, nooit in loopbaanonderbreking
zijn, …) dan nog zou elke onderneming
slechts om de 2 jaar bezocht kunnen worden. In
de praktijk is dat heel wat minder. In 2011 realiseerde
elke inspecteur gemiddeld 302 inspectiebezoeken.
Aan dit tempo worden ondernemingen
gemiddeld 1 keer om de 6,5 jaar bezocht.
Maar het is nog erger dan dat. Een deel van
de ondernemingen werden meerdere malen
bezocht. Het jaarverslag meldt in 2011 inspectiebezoeken
bij slechts 12.791 verschillende
werkgevers (7.892 ondernemingen en 4.899
bouwwerven), ofwel gemiddeld 91 verschillende
werkgevers per inspecteur. Zo komen
we tot het onthutsende cijfer van gemiddeld
1 inspectiebezoek van elke onderneming om
de 21,5 jaar! Een werkgever in België mag vrij
gerust zijn: met de huidige personeelsbezetting
moet hij tot 2034 slechts één bezoek van de
inspectie verwachten. In de tabel hieronder
wordt deze berekening gemaakt per regionale
directie. Opnieuw werd gebruik gemaakt van
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
© HERMAN FONCK
Het Belgisch tekort aan inspecteurs op tafel bij de
internationale arbeidsorganisatie (IAO).
Elk jaar in juni onderzoekt een commissie samengesteld uit vakbonden, regeringen en werkgevers
in Genève de inbreuken van lidstaten op de IAO-conventies. Die conventies zijn
internationale verdragen met kracht van wet. België heeft zo destijds ook de IAO-conventie
81 onderschreven en die vergt dat arbeidsplaatsen zoveel als nodig moeten worden bezocht
door de inspectie.
Dit jaar krijgt IAO-conventie 81 bijzondere aandacht. Door het ACV werd daarom in augustus
2012 een klacht ingediend bij de Internationale Arbeidsorganisatie over onze tekorten
aan inspectie. Onze klacht werd gestaafd met de nodige documenten en bewijsstukken. De
internationale experten van de IAO onderzochten deze klacht, en de problemen met België
komen daardoor dit jaar over drie pagina’s aan bod in het officieel rapport over inbreuken
op de IAO-normen. Het rapport neemt na onderzoek door de experten de argumentatie
van het ACV over. De Belgische regering wordt in dit stadium om uitleg gevraagd. Ze moet
aan de IAO uitleggen welke maatregelen ze zal nemen om aan deze tekorten te verhelpen.
Het is voorlopig nog wachten op dat antwoord en vervolgens op het gevolg dat aan dit
antwoord door de IAO zal worden gegeven. Elk jaar worden een 25-tal inbreuken apart
behandeld: die landen krijgen dan een forse blaam voor hun gedrag. Wel conventies ondertekenen
en ze dan niet naleven! Of België dit jaar op dat schavotje zal moeten verschijnen
is nog een open vraag.
het gemiddelde van 91 verschillende werkgevers
die per inspecteur bezocht werden.
Met dit soort omkadering van de inspectie
scoort België internationaal op het niveau van
de ontwikkelingslanden. De internationale con-
venties van de Internationale Arbeidsorganisatie,
die België mee ondertekende, gaan uit van
aanbevelingen om elke onderneming minstens
één keer per jaar te bezoeken. Het is onmogelijk
deze doelstelling zelfs maar te benaderen
met het huidig aantal inspecteurs.
11

12
Dossier arbeidsongevallen
CHRISTIAAN VAN MEUBELVESTIGING IKEA GETUIGT
EEN ARBEIDSONGEVAL MET DE HEFTRUCK IN ZAVENTEM
“Meerdere malen waarschuwden we in het Comité PB voor de vele gaten en niveauverschillen in de vloer. De werkgever deed niets om
het probleem op te lossen. Daar moest vroeg of laat een ongeval van komen. Deze voorspelling kwam spijtig genoeg uit. Begin 2011
reed ik met een heftruck door een put, met een ernstig rugletsel tot gevolg. Twee ruggewervels moesten aan elkaar vastgemaakt worden
en uiteindelijk zou ik 9 maanden werkonbekwaam thuiszitten. Bij mijn terugkeer was ik niet verbaasd te horen dat vlak na het ongeval
de vloeren hersteld werden.”
Christiaan Graaf is voor LBC-NVK lid van het Comité PB, secretaris van de ondernemingsraad en syndicaal afgevaardigde in de Zaventemse
vestiging van het meubelbedrijf Ikea. “Achteraf krijg je meestal gelijk. Ik had meermaals tegen de werkgever gezegd dat er
eerst een ongeval moest gebeuren vooraleer de onderneming wakker wordt. Deze uitspraak breekt me nu zuur op, want ze wordt door
de verzekeringsmaatschappij gebruikt om het ongeval niet te erkennen als een arbeidsongeval. Ik zou alles in scène hebben gezet. Het
ACV heeft nu voor mij een dossier tegen de arbeidsongevallenverzekeraar ingediend bij de rechtbank.”
“Een jaar na het ongeval sprak ik onze preventieadviseur. Voor het eerste had ik de indruk dat hij begreep wat dat woordje ‘preventie’ in
zijn titel betekende. Er wordt nu zorgvuldiger gewerkt aan preventie. De preventieadviseur doet wekelijks zijn rondgang. Sommige zaken
worden zelfs dagelijks gecontroleerd. Twee maal per jaar is er een grote rondgang samen met de arbeidsgeneesheer. Het belangrijkste
verschil met vroeger is dat nu naar onze opmerkingen geluisterd wordt en dat mogelijke risico’s snel worden verholpen.”
TIP VAN HET ACV: Dien via de vakbond een dossier in tegen de arbeidsongevallenverzekeraar die je ongeval weigert te erkennen.
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |

egionale directie
Aantal inspecteurs
(-1): het directiehoofd
wordt niet meegeteld
werkgevers werknemers
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
Aantal ondernemingen
en instellingen
per inspecteur
een bedrijfsbezoek om de x
jaar (91 bezochte werkgevers
per jaar per inspecteur)
West-Vlaanderen 12,6 34.864 406.251 2.767 30,4
Oost-Vlaanderen 11,3 34.948 463.794 3.093 34
Antwerpen 18,8 45.585 666.537 2.425 26,6
Limburg - Vlaams Brabant 24,8 43.959 633.515 1.773 19,5
Brussels Hoofdstedelijk Gewest 17,4 34.462 628.728 1.981 21,8
Henegouwen 19 26.750 365.834 1.408 15,5
Namen – Luxemburg - Waals-
Brabant
19 27.999 331.884 1.474 16,2
Luik 17,8 25.869 319.892 1.453 16
TOTAAl 140,7 274.436 3.816.435 1.951 21,4
Bron: jaarverslag 2011, algemene directie Toezicht Welzijn op het Werk (AD TWW), uitgezonderd Afdeling
Toezicht op de chemische risico’s (Seveso-inspectie + Laboratorium voor industriële Toxicologie)
3. Geen sanctiebeleid voor overtredingen van wetgeving
De wetgeving voorziet in de mogelijkheid van
een strafrechtelijke vervolging of het uitschrijven
van administratieve boetes. Probleem is
dat er lange wachttijden zijn voor er uitspraken
volgen vanuit de arbeidsrechtbanken, en dat er
enkel administratieve boetes worden opgelegd
als er geen strafvervolging wordt ingesteld door
de arbeidsrechtbank. Tussen het opstellen van
een proces-verbaal en een definitieve uitspraak
door hetzij de rechtbanken of de studiedienst
van de FOD WASO (dienst administratieve
geldboeten), verloopt dus een grote tijdspanne.
Bij 50% van de 52.521 controles in 2011 werden
overtredingen van de veiligheidswetgeving
vastgesteld. Toch werd in 2011 voor slechts 167
inbreuken een strafrechtelijke vervolging ingesteld,
een minnelijke schikking betaald of een
administratieve boete opgelegd, op een totaal
van 274.436 werkgevers. De inspectiediensten
moeten een ‘lik op stuk’-beleid kunnen voeren.
Een lijst met zware overtredingen moet net als
in het verkeer gekoppeld worden aan een efficiënt
boetesysteem. Zo kunnen heel wat ziektes
en ongevallen worden vermeden.
De eerste verplichting voor werkgevers in de
wet welzijn is het maken van een risico-evaluatie
in hun onderneming. Dat is de wettelijke
basis voor het nemen van allerlei specifieke
veiligheidsmaatregelen. Er is echter een groot
4. Weigering van arbeidsongevallen:
de ene verzekeraar is de andere niet
Belgische werkgevers moeten zich verplicht aansluiten
bij een erkende arbeidsongevallenverzekering.
Alle arbeidsongevallen moeten binnen de
8 dagen aan de verzekering worden gemeld. De
verzekering en niet de werkgever beslist over het
aanvaarden van een arbeidsongeval. Wanneer ze
een ongeval weigeren te erkennen, en weigeren
te vergoeden, moeten de verzekeraars dat niet
enkel schriftelijk melden aan het slachtoffer, ze
moeten dat ook laten weten aan het Fonds voor
Arbeidsongevallen (FAO). Dat FAO houdt toe-
zicht op de weigeringen en kan tussenkomen bij
verzekeraars als een weigering niet terecht was.
De afgelopen jaren merkt het Fonds Arbeidsongevallen
een heel forse stijging van het aantal
geweigerde arbeidsongevallen. In 1985 werd
slechts 2,2% van alle aangiften geweigerd, in
2011, het meest recente cijfer, was dat al ruim
4 keer hoger en opgelopen tot een historisch recordcijfer
van 10,6% van alle aangiften. Meer
dan20.000 aangiften van een arbeidsongeval
juridisch probleem met het sanctioneren van
werkgevers die niet aan deze basisverplichting
voldoen: de rechtspraak is van oordeel dat de
omschrijving van deze verplichting in de wetgeving
te weinig precies is. Bijgevolg worden
vaststellingen van dergelijke overtredingen
systematisch geseponeerd. En haakt ook de inspectie
af om hierover nog een proces-verbaal
op te stellen: het leidt toch tot niets. Daarmee
ontbreekt een basispijler in het handhavingsbeleid.
13
© MICHAEL DE LAUSNAY

14
Dossier arbeidsongevallen
werden in 2011 door een verzekeraar afgewezen,
omdat het volgens hen geen arbeidsongeval
was volgens de wettelijke normen.
Het FAO onderzoekt als toezichthouder dossiers
waarover klacht werd ingediend en onderzoekt
daarnaast ook een eigen beperkte steekproef van
weigeringen. Daarbij merken ze praktijken op die
de verzekeringsondernemingen “niet steeds ten
gronde kunnen verantwoorden”, of die eerder zijn
ingegeven door een soort van commercieel geïnspireerd
weigeringsbeleid. Het Fonds onderzocht
een steekproef van een 1000tal geweigerde
arbeidsongevallen en 285 dossiers waar één of
andere klacht voor binnenkwam. In 2010 was in
meer dan 1 op 3 van alle onderzochte gevallen
(36,7%) het Fonds van oordeel dat de verzekeraar
te streng was. In driekwart van die betwiste
gevallen behield de verzekeraar zijn afwijzend
standpunt en bleef de weigering behouden tenzij
het slachtoffer de zaak voor de arbeidsrechtbank
zou betwisten. In 26% van de gecontroleerde
gevallen in 2011 paste de verzekeraar zijn standpunt
‘spontaan’ aan ingevolge de tussenkomst
van het Fonds. Controle loont dus voor de rechten
van de slachtoffers, maar gebeurt slechts in
een fractie van de dossiers.
Toegepast op het totaal aantal geweigerde
arbeidsongevallen van 2011 hebben naar het
oordeel van de inspectiediensten van het Fonds
7 405 slachtoffers van arbeidsongevallen ten
onrechte een weigering gekregen van de verze-
Geweigerde arbeidsongevallen per verzekeraar (2007-2011)
keraar om tussen te komen in de kosten van het
arbeidsongeval. Er loopt dus aardig wat mis bij
de verzekeringsmaatschappijen.
4.1 Grote verschillen
tussen verzekeraars
Er zijn heel grote verschillen tussen de verzekeringen
met betrekking tot het weigeren van
arbeidsongevallen. En dat leidt tot een stuitend
ongelijke behandeling van slachtoffers van arbeidsongevallen
naargelang de verzekering van
hun werkgever. Marktleider Axa is al jaren nationaal
kampioen in het weigeren van arbeidsongevallen:
liefst 13% van alle aangiften van een
arbeidsongeval worden door Axa geweigerd
(dienstjaar 2011). Dit jaar geniet Ethias verzekeringen
de twijfelachtige eer om het nationale
record te vestigen met 13,6 % weigeringen.
Securex en P&V verdubbelden ei zo na hun
aantal weigeringen sinds 2007: ongetwijfeld
het gevolg van een zeer bewuste maar weinig
sociale beleidscorrectie.
Ook Allianz, Federale, en AG weigeren meer
dan 9% van de gevallen. Onderaan het klassement
halen Balise (ex-Mercator), KBC, en Fidea
meer klantvriendelijke weigeringspercentages
van 5% of minder.
Verzekeraar 2007 2008 2009 2010 2011
Allianz 6,48% 8,3% 8,9% 9,3% 9,2%
Federale 8,71% 9,0% 8,5% 9,1% 9,6%
P&V verzekering 5,60% 4,5% 11,4% 12,8% 10,7%
securex 5,44% 6,9% 8,5% 9,0% 11,2%
ethias 8,69% 8,2% 10,0% 11,3% 13,6%
AG 7,44% 8,8% 8,4% 9,4% 10,3%
Baloise (ex-Mercator) 3,43% 4,1% 4,1% 3,9% 4,6%
Generali 7,72% 10,6% 10,6% 10,0% 7,6%
KBC 4,15% 3,8% 4,1% 4,1% 4,3%
AXA 12,57% 12,4% 11,8% 11,8% 13,0%
Fidea 3,37% 3,4% 2,9% 5,7% 5,0%
Belfius 7,83% 7,6% 9,1% 9,2% 8,2%
Vivium 4,27% 5,0% 6,8% 5,8% 6,9%
P&V gem. kas. - - - 15,7% 9,7%
Totaal Total 8,70% 9,20% 9,40% 9,80% 10,60%
Leden van comités die in hun onderneming te
maken hebben met een discussie over de keuze
van een arbeidsongevallen-verzekeraar weten
meteen waarheen. En dat is absoluut niet bij
marktleider Axa of bij Ethias.
Naargelang het soort ongevallen zijn er nog sterkere
verschillen tussen verzekeraars.De Federale
Verzekeringen weigerde liefst 24,2% van alle
aangiften van arbeidsongevallen op de weg van
en naar het werk: een kwart van alle aangiften!
Heel vaak weigert de Federale omdat er geen
directe getuigen waren “ondanks de feitelijke
elementen in de aangifte van het slachtoffer” zo
stelt het Fonds. En verder stelden de diensten
van het Fonds vast dat er bij die weigeringen
“inderdaad ernstige, nauwkeurige en overeenstemmende
vermoedens waren op basis waarvan
de feiten konden worden beschouwd als
een arbeidswegongeval” Ook Axa (15,2%), P&V
(14,6%) en Generali (10,7%) scoren meer dan
10%. Daarentegen weigerde Baloise-Mercator
amper 3,1%, KBC 4,5%. Wie een arbeidsongeval
heeft op de weg van en naar het werk kan
dus maar beter een werkgever hebben die zich
verzekert bij Baloise-Mercator, of bij KBC. De
basisreflex bij de Federale is dus kennelijk om
slachtoffers van arbeidswegongevallen als fraudeurs
en bedriegers te beschouwen, tenzij ze het
tegendeel bewijzen.
Wat ongevallen op de arbeidsplaats betreft zijn
de verschillen eveneens erg groot, al ontbreekt
daar gelukkig wel een zeer problematische uitschieter
zoals de Federale bij de arbeidswegongevallen.
Vier verzekeringsmaatschappijen
weigeren meer dan 10% van alle aangiften van
ongevallen op de arbeidsplaats: Ethias weigert
13,7% van alle aangiften, Axa 12, 7%, Securex
11% en AG 10, 3%. Bij Baloise-Mercator
(4,8 %) , KBC (4,2%), en Fidea (4,8%) liggen de
weigeringspercentages meer dan de helft lager.
Ook hier ben je als slachtoffer - en als werkgever
- beter af met een verzekeraar als Mercator, KBC
en Fidea. De Federale bakt het hier opvallend
minder bruin dan bij de arbeidswegongevallen
en scoort een gemodereerde 8,6 % weigeringen.
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |

4.2. Interims weer de pineut
Uit het eerdere onderzoek van het FAO in 2008
bleek dat aan interims veel vaker (14%) dan
aan andere werknemers (8,7%) de erkenning
van een arbeidsongeval wordt geweigerd. Het
gebrek aan bewijs komt ook omdat naar de
mening van het FAO teveel dossiers worden
geweigerd na een zeer summier onderzoek naar
de ongevalsomstandigheden (vaak slechts een
telefoontje) en de moeilijkheden van een interim
om bewijselementen of getuigenverklaringen te
verzamelen. Ook in dit onderzoek bleek Axa de
kampioen. Axa weigerde liefst 19,98% van alle
ongevalsaangiften door interims.
Ook schoonmaakactiviteiten bleken in eerder
onderzoek van het FAO erg hoog te scoren in
weigeringen (14%), net als ongevallen bij kantoorwerk
en commerciële werkzaamheden. Ongevallen
die te maken hebben met tillen, dragen
of opstaan scoorden in 2008 28% van de weigeringen
en zijn dus weinig geliefd bij verzekeraars.
Net als ongevallen ten gevolge van een
verkeerde beweging (zoals het uitwringen van
een dweil) of het zich plots omdraaien.
De grote verschillen in gebruikte weigeringsmotieven
zijn volgens het FAO “niet direct verklaar-
baar door eventuele verschillen in verzekerde
populaties en derhalve wellicht in overwegende
mate toe te schrijven aan de weigeringspolitiek
van de verzekeringsondernemingen“. Hoge weigeringspercentages
vloeien vaak voort uit de
strenge opstelling van bepaalde verzekeringsmaatschappijen
die een zeer strikte interpretatie
van de bewijsregels hanteren. Met zo een grote
verschillen is er geen gelijke behandeling meer
van slachtoffers stelt het Fonds.
4.3. Wetens willens
slachtoffers weigeren
Vrij stuitend zijn de gesignaleerde praktijken
waarbij verzekeraars slachtoffers afwijzen om
motieven en in situaties die in cassatierechtspraak
wel degelijk aanvaard worden. Die
bloemlezing lijstte het FAO op in eerdere dossiers
zoals het weigeren van een arbeidswegongeval
omdat iemand te vroeg (Ethias in twee dossiers)
of later (AG) het werk heeft verlaten, of omdat
zijn arbeidswegtraject begon vanuit de vaste
verblijfplaats van zijn vriendin (AG), of omdat
iemand op weg was naar zijn werkgever om zijn
ziektebriefje af te geven (AG), of omdat iemand
een omweg had gemaakt op de arbeidsweg voor
kinderopvang bij de schoonouders ( Federale).
AG viel in 2009 op door arbeidsongevallen te
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
weigeren die buiten de arbeidsactiviteit maar
wel in ondergeschikt verband gebeurden of door
systematisch wespensteken te weigeren (ook
bij bagagepersoneel van luchthavens). Axa op
zijn beurt valt dan weer op door zonder verder
onderzoek schade te weigeren aan niet gedragen
prothesen (brillen). Axa doet ook moeilijk
over het erkennen van ongevallen ten gevolge
van het afstappen van een verhoog (trapladder,
trede vrachtwagen,...). Volgens Axa gaat het om
een alledaagse beweging en niet om een plotse
gebeurtenis zoals de wet arbeidsongevallen
voorschrijft. Dat gaat in tegen constante cassatierechtspraak
die stelt dat de normale uitoefening
van een job de plotselinge gebeurtenis
kan zijn die in de wet wordt gevraagd om het te
hebben over een arbeidsongeval. Af en toe is er
echter ook (lagere) rechtspraak die dat principe
niet dwingend toepast. Axa en anderen speculeren
daarop om zo een ongevallen te weigeren:
een goeie kans dat het slachtoffer het erbij laat
(kassa kassa) en een zwakke kans dat een lagere
rechtbank het standpunt van de verzekeraar
volgt.
In zes gevallen stootte het Fonds in 2009 bij zijn
onderzoek op de weigering van verzekeraars om
de schade aan een prothese (bril) te betalen omdat
die niet werd gedragen of slecht gepositio-
15

16
Dossier arbeidsongevallen
neerd was op het moment van het ongeval. Het
Hof van Cassatie heeft dat soort argumenten
eerder al verworpen als niet relevant.
4.4 Hoedt u voor
vragenlijsten
Vanuit onze rechtskundige diensten werd al
eerder gewezen op praktijken waarbij verzekeringsmaatschappijen
een vriendelijke sociaal assistent
langs sturen bij het slachtoffer en hem of
haar helpen bij het invullen van een vragenlijst
om de afhandeling van het ongeval te bespoedigen.
Wee het slachtoffer dat daarbij te kennen
geeft al eerder last gehad te hebben van
een bepaalde kwetsuur: meteen al een reden
tot weigeren. Het Fonds stipt ook vragenlijsten
aan waarbij mensen die hun voet kwetsten bij
het afdalen van een trap nadien allerlei vragen
moesten beantwoorden. Bijvoorbeeld of ze een
trede hadden gemist, of ze over een oneffenheid
waren gevallen, of nog of de vloerbekleding in
slechte staat was. Ontkennende antwoorden
gaven aanleiding tot weigering. Maar ook wie
verklaarde een trap te zijn afgegaan zonder een
trede te missen, of positief aanstreepte dat “de
verstuiking heel spontaan gebeurde” leverde
argumenten aan voor een weigering. Nochtans
moet er alweer volgens constante cassatierechtspraak
geen abnormaal feit zijn, maar slechts
een aanwijsbaar plots feit voor de erkenning van
een arbeidsongeval.
4.5 Conclusies
Voor de verzekeraars is het weigeren van arbeidsongevallen
een lucratieve praktijk: als het
slachtoffer afgescheept wordt en het daarbij
laat, rinkelt de kassa bij de verzekeraar. Wel een
premie incasseren, geen schade moeten betalen.
De kassa rinkelde 19.384 keer in 2010. Het
is vaak een beetje David tegen Goliath: een afgewezen
slachtoffer moet het opnemen tegen
de verzekeraar met al zijn ervaring, knowhow,
kennis van wetgeving en rechtspraak en dure
gespecialiseerde advocaten. Niet te verwonderen
dat veel slachtoffers het erbij laten, niet de
moeite doen om contact op te nemen met hun
vakbond. Nochtans loont het de moeite om het
er niet bij te laten: in 10% van alle dossiers die
door het FAO werden onderzocht (na klachten
of na steekproef) herzag de verzekeraar zijn
standpunt zonder dat het tot een rechtszaak
moest komen. In nog 26% andere gevallen
vond het Fonds dat de verzekeraar beter zijn
houding zou herzien, maar weigerde de verze-
keraar. Enkel wanneer het slachtoffer naar de
arbeidsrechtbank gaat, kan hij dan gelijk krijgen.
4.6. Naar een regeling?
Na de ACV-actiedag en het ACV-dossier van
april 2012 kwam er eindelijk wat politieke druk
om een oplossing uit te werken. Moeizaam
kwam in het beheerscomité van het FAO een
overleg op gang tussen vakbonden, werkgevers,
verzekeraars en administratie. Er werd een
© GUY PUTTEMANS
voorstel uitgewerkt waarbij voortaan het FAO
toezicht zou houden op de beslissingen tot weigeringen.
En in een bepaalde variant de verzekeraar
zou kunnen verplichten het ongeval
toch te aanvaarden. Een beslissing waartegen
de verzekeraar dan bij de arbeidsrechtbank in
beroep zou kunnen gaan.
Daarover raakt de werkgroep van het beheerscomité
het voorlopig niet eens. We kloppen opnieuw
bij de staatssecretaris aan.
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |

JAN DIE ZIJN ONDERBEEN VERLOOR, GETUIGT
EEN ARBEIDSONGEVAL OP EEN CONTAINERPARK IN MENEN
“Op een containerpark moest ik een kooi voor huishoudtoestellen leegmaken. Door een gebrek aan toezicht was ook een frietketel erin
beland. Alles zat onder de frietolie. Een zware naaimachine van16 kg schoof uit mijn handen en viel van twee meter hoogte op mijn
voet, vlak achter de stalen tip van mijn werkschoen. Een open breuk en nog andere kneuzingen en verwondingen waren het gevolg.”
Jan Jennes werkte op het containerpark voor de recyclageafdeling van de beschutte werkplaats ’t Veer in Menen. “De complicaties bleven
na het ongeval niet uit. Nadat ik ‘de klem’ kreeg aan mijn voet werd ik voor een eerste keer geopereerd in Ieper. Daarbovenop werd
ook nog eens de ziekte van Sudeck vastgesteld. Dit is een beschadiging van de zenuwen, vaak als gevolg van een trauma, waardoor ook
de bloeddoorstroming verstoord is. Er is weinig geweten van de ziekte, maar ze is moeilijk behandelbaar en veroorzaakt sterke pijnen.
Het ging van kwaad naar erger. De Sudeck verslechterde, de pijn nam toe en mijn voet groeide helemaal scheef. Ik kwam in Roeselare
terecht, waar een neurostimulator werd voorgesteld als pijnbehandeling.”
Jan getuigt ook van een lang gevecht met ziekenhuizen en verzekeraars. “De verzekeraar wou niet tussenbeide komen in de kosten
van de neurostimulator omdat de techniek veel te duur was. Na een omzwerving via Gent belandde ik uiteindelijk in Leuven. De Sudeck
was één van ergste types die men daar ooit gezien had, de pijnen werden ondertussen ondraaglijk. Geen enkele dokter durfde het aan
om de voet te behandelen uit angst dat de Sudeck nog erger zou worden. Door de aanhoudende pijen, die ze niet konden behandelen,
was de kwaliteit van mijn leven volledig weg. Er moest iets gebeuren of het leven hoefde voor mij niet meer. Na lang aandringen werd
in Leuven, op mijn eigen verantwoordelijkheid, mijn onderbeen geamputeerd.”
Jan slaagde erin om na een lang gevecht met zichzelf zijn leven
terug in eigen handen te nemen. “Na de amputatie ben ik uit het
dal gekropen en heb ik mijn leven terug in eigen handen genomen.
Ik knoopte terug aan met mijn sportieve en avontuurlijke
leven van vroeger. Met een prothese schreef ik me in voor de dodentocht
in Bornem van 100km. Een eerste keer geraakte ik 50
km ver, maar ondertussen deed ik de volle 100km uit. Met een
gewone prothese, want een speciale sportprothese is te duur.
Volgens de verzekering is zo’n sportprothese te veel luxe. Na een
lijdensweg van 3,5 jaar ging ik terug aan de slag bij mijn oude
werkgever ’t Veer. Eerst progressief en daarna terug voltijds in
een aangepaste job. Ze bieden me alle mogelijkheden en hebben
veel respect voor de situatie. Dat waardeer ik enorm. Ik
stelde me bij de laatste sociale verkiezingen ook kandidaat voor
het Comité PB. Als geen ander weet ik nu hoe belangrijk het is
om aan de preventie van arbeidsongevallen te werken”, besluit
Jan.
TIP VAN JAN: Nooit opgeven, vraag aangepast werk na je
arbeidsongeval.
| Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |
17

18
Dossier arbeidsongevallen
Wat er aan doen vanuit het comité of de vakbondsafvaardiging?
Met het Comité Preventie en Bescherming op het werk (en met de vakbondsafvaardiging bij gebrek aan comité) beschik je
over aardig wat bevoegdheden om toe te zien op wat een verzekeraar uitspookt met weigeringen van arbeidsongevallen in je
onderneming of instelling. Artikel 3 van hoofdstuk IV van de codex geeft het comité een voorafgaande adviesbevoegdheid
bij de keuze of verandering van arbeidsongevallenverzekeraar. En volgens artikel 14 moet het comité of de vakbondsafvaardiging
van de werkgever alle informatie krijgen om met kennis van zaken advies te kunnen uitbrengen.
Met de grote verschillen tussen verzekeraars inzake weigeringen van arbeidsongevallen loont het dus meer dan de moeite
om na te vragen hoeveel en welke arbeidsongevallen in je onderneming werden geweigerd door de verzekering. Zeker als
je verzekeraar P&V, Axa, Ethias, Securex of AG is: de top vijf in het weigeren van arbeidsongevallen. Of De Federale met zijn
trieste eenzame record in het weigeren van arbeidswegongevallen. Ga na om welke motieven dat ongeval werd geweigerd
en of het niet de moeite loont het slachtoffer te adviseren om in beroep te gaan, zeker als het een van de dubieus hoge
weigeringsmotieven was.
En misschien kan je je werkgever ook adviseren om die verzekeringsmaatschappij aan de kant te schuiven. En te kiezen voor
een verzekeringsmaatschappij onderaan het klassement: eentje die geen maximale winst poogt te halen uit het afschepen
van slachtoffers. KBC, Baloise (ex-Mercator) en Fidea zijn daarbij de betere maatschappijen.
Wat wil het ACV van het Fonds, de wetgever en de minister?
De huidige situatie inzake geweigerde arbeidsongevallen is uit de hand aan het lopen. Steeds vaker worden slachtoffers
afgescheept door verzekeraars op grond van een weigeringsbeleid: daardoor komt de gelijke behandeling van slachtoffers in
het gedrang. Het kan niet zijn dat we verder naar een situatie toegroeien waarbij steeds meer slachtoffers naar de rechtbank
moeten om hun gelijk te krijgen.
Van het Fonds Arbeidsongevallen verwacht het ACV dat het zijn toezicht en zijn tussenkomsten inzake geweigerde arbeidsongevallen
opvoert. Nu worden een duizendtal gevallen per steekproef onderzocht. Dat moet sterk opgevoerd worden, in eerste
instantie bij verzekeringsmaatschappijen met een verdacht afwijkende profilering inzake weigeringen. Het FAO dient ook
strenger op te treden met administratieve boetes tegen verzekeringen die het toezicht belemmeren en niet voldoende gevolg
geven aan de instructies van het FAO met betrekking tot weigeringen van arbeidsongevallen.
Van de wetgever en de minister verwacht het ACV een versterking van de middelen die het Fonds Arbeidsongevallen tegen
onwillige verzekeraars kan inzetten. Dat kan door een versterking van de inspectiediensten van het Fonds zoals vorig jaar
al werd beloofd door de minister, maar niet werd uitgevoerd. Zodat alle geweigerde arbeidsongevallen kunnen worden geverifieerd
door het Fonds. En vooral door te voorzien dat het Fonds de verzekeraars eenvoudig kan verplichten om bepaalde
arbeidsongevallen te aanvaarden na ingebrekestelling. Waarna de verzekeraar dit nog altijd zou kunnen aanvechten bij de
arbeidsrechtbank. Het zou alvast de last om een gerechtelijke procedure te beginnen naar de sterkste schouders verschuiven:
van het slachtoffer naar de verzekeraar. De extra kosten van zo een controlemechanisme mogen wat ons betreft gefinancierd
worden door een heffing op verzekeraars in functie van de geweigerde ongevallen: de vervuiler betaalt.
|Dossier arbeidsongevallen: de Belgische cijfers en verzekeraars doorgelicht | 25 april 2013 |

Hoe veilig
is uw werk?

De pijnpunten
û
û
û
û
û
û
û
Merkwaardig genoeg dalen sinds jaren enkel de aangegeven lichte ar-
beidsongevallen (tijdelijke ongeschiktheid). Bij de ernstige arbeidsongevallen
(blijvende ongeschiktheid) is er helemaal geen dalende trend.
De kans op een ernstig arbeidsongeval is sinds 1980 nog gestegen
voor arbeiders. Per 1000 arbeiders worden er jaarlijks 9 ernstige arbeidsongevallen
aangegeven: het stijgende aantal uitzendkrachten, toenemend werk in
onderaanneming en het stijgend aantal KMO-werknemers laat zich voelen.
in KmO’s gebeuren nog steeds meer ernstige arbeidsongevallen dan
in grotere ondernemingen met vakbondsvertegenwoordigers.
het Fonds Arbeidsongevallen raamt dat voor elk aangegeven arbeidsongeval
er twee ongevallen niet worden aangegeven.
Verzekeraars weigeren sinds 1980 vier keer meer arbeidsongevallen
te erkennen: er zijn zeer ongelijke praktijken naargelang de verzekeraar.
Ongevallen overkomen aan ambtenaren (met inbegrip van bpost,
nmBs, en leger) blijven jaren achterop in de nationale cijfers.
inspectiediensten blijven onderbemand zodat een Belgische onderneming
gemiddeld maar om de 21 jaar een inspectie mag verwachten.
Vakbonden en werkgevers (!) vroegen samen in de Nationale Arbeidsraad om
een verdubbeling van het aantal inspecteurs en een lik-op-stukbeleid met effectieve
sancties.