Tiecelijn - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 21
Walter van Egmond en Boudewijn van Liesborn
In Köln und die Zahl Elf im ‘Ysengrimus’, gepubliceerd in 1993 maar uitgesproken
als afscheidsrede in 1989, gaat Gompf nogmaals uitgebreid in op de verwijzingen
naar Sint-Gereon. 7 Daarnaast bespreekt hij de omstreden passage waarin de dichter
Walter, abt van Egmond, en Boudewijn, abt van Liesborn, toespreekt. (Y. V 55-540)
Voigt, de uitgever van de in 1884 verschenen kritische editie, beschouwde deze passage
als een lofprijzing, maar Gompf plaatst daar vraagtekens bij ‘Denn alle andere
Erwähnungen van Zeitgenossen im Epos sind eindeutig satirisch gemeint; sollte der
Autor lediglich bei den Äbten Walter von Egmond und Balduin von Liesborn eine
ausnahme machen?’ Vervolgens betoogt hij dat het om satire gaat, een misvatting,
naar mijn idee, die telkens weer in het onderzoek opduikt. Laten we deze passage
eens nader bekijken.
Aangelokt door het nieuws van Isegrims intrede in de Sint-Pietersabdij (Reynaert
had de wolf namelijk wijsgemaakt dat er in het klooster goed gegeten wordt) verschijnt
er bezoek op de Blandijnberg:
Nieuws hierover had elf abten daarheen gebracht. Een van hen was de morgenster
onder de abten. In naam en positie was hij een van hen, maar in
levenswandel en vrijgevigheid was hij niet een van hen. Met hem als abt
over de gezegende broeders van Egmond heerst het recht, neemt hun rijkdom
toe, staan ze in hoog aanzien, komen stapels geld binnen en wordt het
opgestapelde geld op een eerlijke manier uitgezet en weggegeven om weer
terug te komen en komt het terug om in tweevoud weggegeven te worden.
‘Geeft, en u zal gegeven worden’ wist de wijze abt, er vast van overtuigd dat
God degenen die dat in praktijk brengen niet teleurstelt. (Y. V 455-464)
Op grond van deze passage voert Gompf twee argumenten aan waarom Walter niet
deugt. In V 456 wordt Walter aangeduid als Lucifer, door Gompf geïnterpreteerd
als Satan. Ik heb in mijn vertaling voor morgenster gekozen omdat, zo blijkt uit de
volgende verzen, het de Egmondse abdij dankzij Walters beleid economisch voor
de wind ging. Mann heeft laten zien dat het inderdaad Walters verdienste was dat
Egmond, waar de Gentse abdijen nauwe banden mee onderhielden, na een periode
van verval weer opbloeide. 8 Vandaar de morgenster, die aan het einde van een donkere
nacht het daglicht aankondigt. De letterlijke vertaling van Lucifer, lichtbrenger,
verwijst ook naar het verschil tussen Walter en de andere abten wanneer het gaat om
zijn vrijgevigheid (‘Dat is wat hem van andere abten onderscheidt: volgens anderen
is het geoorloofd om te roven, volgens hem ongeoorloofd om te houden’ (Y. V 467-
468)) en levenswandel (‘in een gesprek voor iedereen openstaan, belangrijke zaken
~ 20 ~