Tiecelijn - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 21
Sommige schrijvers brengen het postuum zover zélf te worden opgevoerd in romans
die hen alle eer aandoen. Dat geldt bijvoorbeeld voor Virginia Woolf, die tot fictioneel
personage is opgewaardeerd in Michael Cunninghams The Hours (2001), voor
Gustave Flaubert, die in volle breedte aantreedt in Flaubert’s Parrot (1984) van Julian
Barnes, voor de revolutionaire romantische dichter William Blake in Tracy Chevaliers
Burning Bright (2007) en voor F.M. Dostojevski, die een even ondubbelzinnige
eer geniet in J.M. Coetzees The Master of Petersburg (1994). Idem voor Charles Baudelaire,
die op een merkwaardige manier zijn intrede doet in Bob van Laerhovens
bekroonde misdaadroman De wraak van Baudelaire (2007). Is het denkbaar dat Willem
of zijn epos op een vergelijkbare wijze wordt gefêteerd in de buitenlandse letteren?
Als het klopt dat de Reynaert zijn Europese oorsprong niet heeft verloochend,
dan moeten daar op zijn minst diverse aanwijzingen voor te vinden zijn, bijvoorbeeld
in de contemporaine Engelse, Franse en Duitse literatuur. Ik durf te hopen dat die
er ook zijn, maar tot nader order zijn ze nauwelijks nagespeurd. In onderstaande
alinea’s volgt niets meer dan een bescheiden aanzet om een dergelijke zoektocht te
ondernemen en aannemelijk te maken dat de Reynaertfiguur op zijn minst deel uitmaakt
van het collectieve literaire geheugen. 8
Zo ben ik tot mijn verbazing op een paar vrouwelijke nevenpersonages gestoten
die zonder enige twijfel mede geïnspireerd zijn door de Reynaertverhalen. Het gaat
om ‘Fräulein Fuchs’ and ‘Fräulein Wolf ’ in Sebastian Faulks’ psychiatrische roman
Human Traces (2005), een knaap van iets minder dan 800 pagina’s. Daarin wordt
een uitgesponnen poging ondernomen om de negentiende-eeuwse ontwikkelingen
die tot een wetenschappelijke psychiatrie hebben geleid in een verhaal te gieten. De
hoofdpersonages zijn de Engelse arts Thomas Midwinter en zijn Franse zielsgenoot
Jacques Rebière, die in het Oostenrijkse Karinthië een klooster hebben vertimmerd
tot een sanatorium voor ‘mentaal gestoorde’ lieden. Wanneer Pierre Valade, een
voorheen aan melancholie lijdende patiënt hen opzoekt, komt hij in de buurt van
bovenvermelde dames te zitten. ‘At dinner that night, he placed himself at the only
place, which was at a table with two neurasthenic young women, Fräulein Fuchs
and Fräulein Wolf, and an elderly German lawyer…’ (p. 352). ‘The two girls laughed
uncertainly. They were known to Thomas as Miss Fox and Miss Wolf, and he had
taken some pleasure in arranging for them to share a table, regretting only the departure
– though not the cure – of Miss Hare, Fräulein Haas, the previous month’
(p. 353).
Het is, geloof ik, onmogelijk bovenstaande regels te lezen en daarbij niet spontaan
aan de Reynaert te denken. Wellicht betekenen het optreden en de namen van de dames
weinig meer dan een leuk intermezzo waarbij tongue-in-cheek naar archetypische
figuren wordt verwezen. 9 Als de verteller echter even ernstig genomen wordt, dan
bevindt de lezer zich onverwacht in het gezelschap van een nog ongetrouwde Her-
~ 10 ~