download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
132 Boekbesprekingen<br />
dogmatisch en <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling is nuchter. De auteur<br />
illustreert zijn beschouwingen puntig met een<br />
overvloed aan welgekozen voorbeel<strong>de</strong>n, die ook<br />
voor <strong>de</strong> algemeen historisch geïnteresseer<strong>de</strong> lezer<br />
goed te volgen zijn en daardoor overtuigen. Misschien<br />
maakt <strong>de</strong> in<strong>de</strong>ling van het proefschrift<br />
achtereenvolgens naar vorm, naar doel en naar<br />
on<strong>de</strong>rwerp dat sommige verhalen tweemaal wor<strong>de</strong>n<br />
verteld, maar mij stoor<strong>de</strong> dat niet.<br />
Voor wie zich ver<strong>de</strong>r wil verdiepen in dit on<strong>de</strong>rwerp<br />
geeft <strong>de</strong> 30 pagina’s tellen<strong>de</strong> literatuurlijst<br />
vele ingangen. Ik wil ook wijzen op het januarinummer<br />
van het <strong>Tijdschrift</strong> voor Ne<strong>de</strong>rlandse Kerkgeschie<strong>de</strong>nis,<br />
dat speciaal aan heiligen, gereformeerd<br />
en katholiek, is gewijd.<br />
Een waarschuwing voor <strong>de</strong> lezers van <strong>Holland</strong>:<br />
over <strong>Holland</strong> wordt alleen gezegd, dat <strong>de</strong> bewoners<br />
ervan hun taal als <strong>de</strong> meest geciviliseer<strong>de</strong> van<br />
<strong>de</strong> Republiek beschouw<strong>de</strong>n. De meeste behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong><br />
predikanten komen uit an<strong>de</strong>re gewesten, Lo<strong>de</strong>nstein<br />
uit Utrecht voorop. Maar aan wie is geïnteresseerd<br />
in <strong>de</strong> grote interprovinciale culturele<br />
stromingen die het klimaat ook in <strong>Holland</strong> beïnvloed<strong>de</strong>n,<br />
is dit boek zeker aan te ra<strong>de</strong>n.<br />
W. Pelt<br />
Marten Hofste<strong>de</strong>, P.G. Hoftijzer (red.), A<strong>de</strong>laar in<br />
<strong>de</strong> wolken. De Leidse jaren van Josephus Justus Scaliger<br />
1593-1609. Catalogus bij een tentoonstelling in <strong>de</strong><br />
Leidse Universiteitsbibliotheek, 30 juni-28 augustus<br />
2005 (Lei<strong>de</strong>n: Scaliger Instituut, Universiteitsbibliotheek<br />
Lei<strong>de</strong>n: 2005) (Kleine publicaties van<br />
<strong>de</strong> Leidse Universiteitsbibliotheek nr. 69); 176<br />
blz., geïll., issn 0921-9293.<br />
Josephus Justus Scaliger (1540-1609), geboren te<br />
Agen in Frankrijk, ontving als zoon van een groot<br />
latinist en geleer<strong>de</strong> <strong>de</strong> best mogelijke opleiding,<br />
maar was vooral ook autodidact. Zijn fenomenale<br />
talenkennis omvatte Latijn, Grieks, Hebreeuws,<br />
Aramees, Syrisch, Arabisch, Armeens, Turks, Perzisch,<br />
en ook pionier<strong>de</strong> hij in Gotisch, Samaritaans,<br />
Ethiopisch en papyrologie. Hij was geïnteresseerd<br />
in alle aspecten van het westerse én<br />
oosterse <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> antieke wereld en je kunt zijn<br />
wetenschappelijk universum beschouwen als een<br />
voorbo<strong>de</strong> van wat in <strong>de</strong> 19e eeuw Altertumswissenschaft<br />
ging heten. Scaligers grootste prestaties lagen<br />
op het gebied van <strong>de</strong> klassieke filologie en tijdrekenkun<strong>de</strong>,<br />
maar hij was ook professor in <strong>de</strong><br />
filosofie en stu<strong>de</strong>er<strong>de</strong> Romeins recht. Zijn bekering<br />
tot het protestantisme bracht hem in Frankrijk<br />
in grote problemen. Toen Justus Lipsius, professor<br />
in geschie<strong>de</strong>nis en recht aan <strong>de</strong> Leidse<br />
Universiteit, zich daar niet meer thuis voel<strong>de</strong> vanwege<br />
zijn katholieke geloof, werd Scaliger uitgenodigd<br />
hem daar op te volgen.<br />
Naar aanleiding van twee lustrumvieringen in<br />
2005, het 86ste lustrum van <strong>de</strong> Leidse Universiteit<br />
en het vijfjarig bestaan van het Scaliger Instituut<br />
(Bijzon<strong>de</strong>re Collecties Leidse Universiteitsbibliotheek),<br />
is een beschei<strong>de</strong>n tentoonstelling ingericht<br />
over Scaligers jaren te Lei<strong>de</strong>n. Hierbij is dit<br />
kleine boekje uitgegeven, dat behalve dat het een<br />
catalogus van tentoongestel<strong>de</strong> voorwerpen is, tien<br />
flink geannoteer<strong>de</strong> opstellen van verschillen<strong>de</strong><br />
specialisten bevat.<br />
Het bun<strong>de</strong>ltje heeft een aardige opbouw. Na<br />
een artikel over Scaligers jonge jaren volgen opstellen<br />
over <strong>de</strong> betekenis van Scaligers komst naar<br />
Lei<strong>de</strong>n, zijn huisvesting daar, twee opstellen omtrent<br />
<strong>de</strong> correspon<strong>de</strong>ntie met respectievelijk presi<strong>de</strong>nt<br />
curator Janus Dousa (en familie) en met voorganger<br />
Justus Lipsius. Na een artikel over een<br />
drukkerij die Scaligers boeken uitgaf, volgen een<br />
portret van <strong>de</strong> geleer<strong>de</strong> zoals die naar voren komt<br />
uit zijn brieven, Scaligers inscripties in Leidse alba<br />
amicorum, Scaligers leerlingen, voorts een portretten-<br />
catalogus met inleiding en daarna <strong>de</strong> lijst van<br />
tentoongestel<strong>de</strong> voorwerpen. Het boekje hinkt een<br />
beetje op twee gedachten: zelfstandige artikelen,<br />
toch ook wel gerelateerd aan <strong>de</strong> tentoonstelling.<br />
Daarnaast wordt het steevast een catalogus van <strong>de</strong><br />
tentoonstelling genoemd.<br />
Misschien dat het daarom ook niet erg overzichtelijk<br />
wil wor<strong>de</strong>n. Sommige van <strong>de</strong> opstellen<br />
verliezen zich al in <strong>de</strong>tails, terwijl <strong>de</strong> lezer nog bezig<br />
is zich te oriënteren. Een overzicht van publicaties<br />
van Scaliger was welkom geweest en in een<br />
boekje over <strong>de</strong> grondlegger van <strong>de</strong> tijdrekenkun<strong>de</strong><br />
had een chronologie van diens leven niet misstaan.<br />
De opstellen over <strong>de</strong> correspon<strong>de</strong>ntie met<br />
collega Lipsius, over <strong>de</strong> drukkerij, en het artikel<br />
van D. van Miert, ‘Een profielschets van een scherp<br />
geleer<strong>de</strong>: Scaliger in zijn brieven’ (p. 101-124), zijn<br />
wat inzichtelijker. Aardig is <strong>de</strong> uitweiding van Van<br />
Miert, werkzaam bij een editieproject van Scaligers<br />
briefwisseling, betreffen<strong>de</strong> <strong>de</strong> correspon<strong>de</strong>nties<br />
van geleer<strong>de</strong>n. Scaliger schreef zo’n vijf brieven<br />
per dag in het Latijn en in het Frans. Zulke brieven<br />
vervul<strong>de</strong>n <strong>de</strong> functie van vaktijdschriften. Ze had<strong>de</strong>n<br />
een zekere openbaarheid, wer<strong>de</strong>n gekopieerd,