download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

te kunnen volgen. Alhoewel er een goede poging
ondernomen is om de positie van de Hoge Raad te
omschrijven, heeft de gekozen beperking in dit
deel van de procesgids geleid tot een wat brokkelig
geheel. Er wordt gesproken over dorpsschepenbanken,
maar zijn die dezelfde als de dorpsgerechten
die genoemd worden in een schema (blz. 12)?
De procesgids eindigt met een uitgebreid overzicht
van archieven en toegangen. De lezer die geïnspireerd
raakt tot het doen van zelfstandig
onderzoek, heeft hiermee een mogelijkheid om
zich in deze materie verder te verdiepen. Voorts
bevat de procesgids een uitgebreide opgave van eigentijdse
bronnen en literatuur. Dankzij een uitgebreid
glossarium worden de begrippen, gevonden
in de documenten, nader voor de lezer verklaard.
Een asterisk bij die begrippen verwijst naar het
glossarium.
Zoals gezegd wordt de hoofdmoot van deze
procesgids gevormd door twee procesgangen. De
eerste is een procesgang in eerste aanleg, de tweede
een procesgang in hoger beroep. Eerder is duidelijk
gemaakt dat door het onbereikbaar zijn van
De Grote Raad van Mechelen er behoefte bestond
aan een beroepsinstantie in laatste aanleg. De
maatschappij in de Republiek kende echter zo veel
standen dat de opgerichte Hoge Raad niet alleen
de functie van de Grote Raad van Mechelen ging
overnemen maar ook een instantie werd waar procedures
in eerste aanleg konden worden aangebracht.
Minutieus worden de stappen in de procesgang
besproken en worden de originele teksten
ter illustratie afgebeeld. Hierdoor ontstaat een
zeer plezierig leesbaar overzicht. Aansluitend op
de zaak “Amalia van Nieuwaerde tegen de pachters
van de duinen en waranden van Brederode”
volgt een schematisch overzicht van de gehele procesgang.
Duidelijk wordt aangegeven op welke
wijze de Hoge Raad uiteindelijk na onderzoek en
beraadslaging komt tot haar vonnis.
Dan volgt een reconstructie van een procesgang
in hoger beroep, de zaak “Robbrecht de Marigny
tegen de voogden van de weeskinderen van Hendrik
Duyst”. Ook hier wordt op duidelijke wijze
weergegeven hoe een hoger beroep kon worden
gevoerd. De schrijvers hebben wederom gekozen
voor het afbeelden van enkele oorspronkelijke
tekstgedeelten waarmee de procesgids wordt verlevendigd.
De reconstructie wordt gevolgd door
een schema van de procesgang in hoger beroep.
Beide reconstructies geven door de gedegenheid
waarmee ze zijn gemaakt een goed beeld van
Boekbesprekingen 129
de wijze waarop in de periode 1582-1795 de Hoge
Raad functioneerde.
Tenslotte wordt een kort beeld gegeven hoe de
tenuitvoerlegging van de sententie plaatsvond.
Concluderend een procesgids die plezierig leest
en de lezer veel informatie verstrekt over de wijze
waarop er geprocedeerd werd bij de Hoge Raad.
Pluspunt is zeker de genoemde archieven en toegangen,
die het mogelijk maken om zelf onderzoek
te gaan doen.
Mr. P.G. Roodhuyzen
Bert Koene, Voor God, graaf en geslacht. De kroniek van
de ridders van Assendelft. (Hilversum: Verloren, 2005)
232 blz. geïll. isbn 90-6550-878-3.
Wie zich bezighoudt met Holland in de late
Middeleeuwen heeft grote kans de naam ‘Van Assendelft’
tegen te komen. Het is daarom opvallend
dat sinds het boek van Holleman over Dirk van Assendelft,
Schout van Breda en de Zijnen (Zutphen 1953),
het voorliggende werk van Koene het eerste is dat
weer geheel gewijd is aan deze adellijke familie.
Waar Holleman zich richtte op de persoon van Dirk
van Assendelft en zijn naaste verwanten in de
zestiende eeuw, beschrijft Koene de lotgevallen van
drie vooraanstaande telgen uit het geslacht: Barthoud
(†1443), Gerrit †1486) en Gerrit (†1558). De
eerste protagonist was oom van de tweede, die
weer een grootvader was van de derde. De ‘Dirk’
van Holleman was op zijn beurt broer van de laatste
Gerrit. Barthoud was een vertrouweling van
gravin Jacoba van Beieren, Gerrit was een van de
belangrijkste raadsheren in de Raad van Holland
onder de Bourgondische vorsten, en diens gelijknamige
kleinzoon speelde een vergelijkbare rol
onder de Habsburgers.
Op basis van zeer gedegen bronnenonderzoek
weet Koene een levendig beeld te creëren van de
Van Assendelfts, hun naasten en de tijd waarin ze
leefden. Naast de rol van de drie heren in het Hollandse
politieke landschap, komen we veel te weten
over de persoonlijke gebeurtenissen in de levens
van de drie hoofdrolspelers. Koene houdt met
boeiend taalgebruik de aandacht vast en leidt de lezer
langs de niet altijd eenvoudige paden van leenopvolgingen,
misstichtingen en grafelijke instellingen.
De begrippen die nadere uitleg verdienen
zijn helder uiteengezet in grijze kaderteksten. Het
werk is daarom hoe dan ook een goed voorbeeld