download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Op grote schaal zo’n positieve identificatie tot
stand brengen lukt alleen met kunstenaars van
wereldfaam, van wie het werk zowel door kenners
als door het grote publiek wordt gewaardeerd. De
wisselwerking die daarbij ontstaat, heeft er in de
afgelopen decennia toe geleid dat de commerciële
belangen bij dergelijke gedenkjaren zo’n grote rol
zijn gaan spelen dat de artistieke aspecten soms
worden overschaduwd. Bij kunstenaars die geen
naamsbekendheid hebben onder het grote publiek
ontstaat die wisselwerking niet. Zij brengen geen
aanzienlijke groepen bezoekers of toeristen op de
been, zijn derhalve commercieel niet interessant
en komen dus niet in aanmerking voor een eigen
gedenkjaar van die omvang. Daarom dus wel
grootschalige manifestaties voor Rembrandt, Van
Gogh en Vermeer, en slechts bescheiden aandacht
voor Jan van Goyen, Wolf en Deken of Belle van
Zuylen om er maar een paar te noemen. Dit zegt
niets over het historische en culturele belang van
het werk van de laatstgenoemden of over de kwaliteit
daarvan. Het zegt alleen iets over hun verkoopbaarheid
als ‘brand’.
Politiekcorrecte relaties
Iets anders ligt het bij de herdenkingen van historische
betrekkingen tussen landen. Manifestaties
als 400 jaar Nederland – Australië of zoals vorig
jaar tussen Nederland – Marokko, suggereren een
ononderbroken goede band, terwijl de onderlinge
verhouding tijdens zo’n lange periode door de betrokkenen
van tijd tot tijd meer negatief dan positief
werd gewaardeerd. Op zijn minst een deel van
de Aboriginalgemeenschap in Australië is niet
echt gelukkig met de wijze waarop een gestage
stroom Nederlandse (en Britse) immigranten het
land in de afgelopen 400 jaar naar eigen inzicht
vorm gaf. Hier staan vooral de betrekkingen centraal
tussen Nederland en de nazaten in Australië
van al diegenen die zich in de loop der eeuwen vanuit
noordwest Europa aldaar vestigden.
Van de 400 jaar diplomatieke betrekkingen tussen
Nederland en Marokko kan met zekerheid
worden gezegd dat ze niet altijd welwillend zijn
geweest.Voor de Stichting Marokko – Nederland
400 een reden om niet al teveel nadruk te willen
leggen op het verleden en de historische banden
maar zich vooral te richten op culturele rijkdommen,
het heden en de toekomst. Uiteraard is dat
een legitieme keuze, maar met een historicus als
Henk Wesseling als voorzitter van het stichtingsbestuur,
zou je toch verwachten dat die gedeelde
Gedenkjaren: cultuur of commercie? 119
geschiedenis ook enige aandacht krijgt, zelf als die
hier en daar wat smetjes vertoont.
Herdenkingen van betrekkingen tussen landen
zijn in de eerste plaats bedoeld om de intenties
manifest te maken die de wederzijdse regeringen
hier en nu ten opzichte van elkaar koesteren. De
evenementen benadrukken de positieve elementen
van de onderlinge relatie terwijl de minder rooskleurige
voorvallen uit het gemeenschappelijke
verleden stelselmatig onderbelicht blijven of zelfs
geheel worden weggepoetst. Gebeurtenissen of
feiten die maar enigszins polariserend kunnen
werken, die de onderlinge verhoudingen nu zouden
kunnen schaden of die – erger nog – op weerstand
zouden kunnen stuiten bij grote groepen van
de bevolking, worden letterlijk en figuurlijk zo
onopvallend mogelijk neergezet. Bij de tentoonstelling
in het kader van betrekkingen tussen Marokko
en Nederland vorig jaar in de Nieuwe Kerk
in Amsterdam, was slechts één onopvallend geplaatste
vitrine vrijgemaakt voor de geschiedenis
van de Hollandse christenslaven in Marokko. In
het licht van de actualiteit van de afgelopen jaren
ligt voor de hand welke overwegingen tot deze
keuze hebben geleid. Feit is wel dat de geschiedenis
hiermee enig geweld wordt aangedaan.
Maatschappelijke relevantie
Evenals bij kunstenaars geldt voor herdenkingen
rond historische feiten of personen dat het onderwerp
een breed publiek mogelijkheden moet
bieden tot identificatie. Waar normen en waarden
worden vertegenwoordigd die in het verleden misschien
respectabel waren maar die nu aanstootgevend
worden gevonden, zal het subject in kwestie
niet met een grootschalig gedenkjaar bedacht worden.
Alleen personen of gebeurtenissen met een
nationale of internationale uitstraling die ook nu
nog als ‘politiekcorrect’ kunnen worden gekwalificeerd
komen in aanmerking. De zeeheld Michiel
de Ruyter krijgt in 2007 een eigen gedenkjaar van
behoorlijke omvang. Gezien zijn rol in de nationale
en maritieme geschiedenis is dat een goed initiatief.
Naast de thema’s ‘Held van Nederland’ en
‘Nederland Waterland’ staat echter tevens het
thema ‘Samen Nederland’ centraal, met als doel
“...het bevorderen van de onderlinge saamhorigheid
en eendracht bij brede lagen van de Nederlandse
multiculturele bevolking, met als uitgangspunt
de waarden en normen die De Ruyter heeft
voorgeleefd”.
Hier wordt een idee verkocht. Op zichzelf is er