download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Tijdingen
Gedenkjaren: cultuur of commercie?
Grootse manifestaties in het kader van het nationale Rembrandtjaar, het Mozartjaar en 400 jaar betrekkingen
tussen Nederland en Australië, slechts beperkte aandacht voor de stichting van het Koninkrijk
Holland 200 jaar geleden en geen enkele activiteit rondom de 350 e sterfdag van de schilder Jan van Goyen
of de 750 e verjaring van de Slag bij Hoogwoud. Aan welke voorwaarden moet een persoon of gebeurtenis
voldoen om in aanmerking te komen voor een herdenkingsjaar en wat is de relatie tussen het historische
belang en de omvang van de feestelijkheden?
Soorten en maten
Evenementen, tentoonstellingen, concerten,
musicals, programma’s op radio en televisie,
speelfilms, boeken, CD’s, stadswandelingen, ijssculpturen,
recepties en galabijeenkomsten maar
ook T-shirts, petjes, onderbroeken, handschoenen,
mokken, asbakken, parapluis, pennen, muismatten,
aankleedpoppen, buttons en stickers;
wanneer de geboortedatum of sterfdag van een
persoon van wereldfaam of de datum waarop een
belangrijke historische gebeurtenis plaatsvond
een mooi rond getal oplevert, worden alle registers
opengetrokken. Het zal dan ook weinigen zijn
ontgaan dat Rembrandt 400 jaar geleden werd geboren.
2006 is het ‘Rembrandtjaar’ en dat zullen
we weten. Voor musea vormt een gedenkjaar een
uitgelezen gelegenheid om zichzelf onder de aandacht
van het publiek te brengen. Uitgevers en
producenten van merchandise zien er een mogelijkheid
in om hun verkoopcijfers te verhogen. De
scheidslijn tussen artistieke integriteit en winstbejag
is soms schimmig. De vraag dringt zich op of
het bij zulke gedenkjaren niet veeleer gaat om marketing
en commercie dan om de persoon of het
historische feit in kwestie.
Op zichzelf is het verschijnsel ‘gedenkjaar’ niet
nieuw. Rembrandtjaren waren er bijvoorbeeld al in
1856, 1906, 1919 en 1969. Ook toen werden speciale
tentoonstellingen ingericht, verschenen publicaties
en werden gedenkstenen aangebracht. Vaak
schept zo’n jaar extra mogelijkheden voor nieuw
onderzoek en grootscheepse restauraties van
kunstvoorwerpen of gebouwen. Een bekend voorbeeld
is het Rembrandt Research project. De start
daarvan in 1968 had een directe relatie met de activiteiten
rond Rembrandt in 1969. Een gedenkjaar
biedt mogelijkheden om aspecten uit het leven en
werk van een kunstenaar vanuit een nieuwe optiek
te belichten, om de aandacht te vestigen op minder
bekende kunstenaars met een overeenkomstige
thematiek of stijl of – waar het gaat om historische
feiten of de betrekkingen tussen landen – accenten
te leggen die de beeldvorming versterken.
Gedenkjaren zijn er in soorten en maten. Soms
gaat het om evenementen die hoofdzakelijk gericht
zijn op een beperkte groep geïnteresseerden
zoals de inwoners van een stad of een regio ofwel
kenners binnen een bepaalde periode, stijl of discipline.
Hoewel de activiteiten zich dan concentreren
op wetenschappelijke en artistieke aspecten en
zijn gericht op die specifieke doelgroep, wordt de
gelegenheid meestal aangegrepen om via de media
in bredere kring belangstelling te wekken voor
de persoon of het onderwerp. Daarnaast zijn er
grootschalige manifestaties met talloze evenementen
en een nationaal bereik zoals dit jaar rondom
Rembrandt en Mozart. Omdat iedereen wel
weet wie Rembrandt en Mozart zijn gaat het in die
gevallen niet om het vergroten van de bekendheid
maar veeleer om de mogelijkheid tot identificatie.
En dan ontstaat een heel eigen dynamiek.
Het Rembrandtjaar
Alleen al in organisatorisch opzicht zijn dit soort
gedenkjaren operaties van enorme omvang. Zo
werd bijvoorbeeld de Stichting Rembrandt 400 al in
2004 opgericht voor de coördinatie van de evenementen
en internationale promotie. In het bestuur
participeren enkele musea, de gemeenten Amsterdam
en Leiden en het Nederlandse Bureau voor
Toerisme. Sponsors zijn Shell, TNT, Schiphol, de
ministeries van Economische Zaken en Onderwijs
Cultuur en Wetenschappen, de gemeenten Amsterdam
en Leiden en de provincie Zuid-Holland.