download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

104 Buitenbijks
Bio- en bibliografie Prof.dr. Piet de Rooy (Rotterdam, 1944)
Functie(s)
Hoogleraar Nederlandse geschiedenis, UvA
Voorzitter Commissie De Rooy
Belangrijke/recente publicatie(s)
Werklozenzorg en werkloosheidsbestrijding, 1917-1940: landelijk en Amsterdams beleid (1978,
proefschrift UvA)
Republiek van rivaliteiten. Nederland sinds 1813 (2002)
Met Kok. Over veranderend Nederland (2005) (met Henk te Velde)
Bijzonder
Was jurylid Grote Geschiedenis Quiz
De vraag is of een aparte stadsprovincie beter zou zijn. Zou Noord-Holland er niet van profiteren
als Amsterdam los was? Lijdt bijvoorbeeld Haarlem onder Amsterdam?
“Niet echt, en dat weet ik, want ik woon daar. Voor een middelgrote provinciestad als
Haarlem zijn er in tien jaar een geheel nieuw popcentrum verschenen, Het Patronaat, een
nieuwe Toneelschuur, het Concertgebouw is vernieuwd en de schouwburg wordt aangepakt.
Het trekt mensen uit de regio, die zeer welgesteld is. Ook in de slagschaduw van Amsterdam
kan Haarlem dus, ook met het Frans Halsmuseum, een zeer hoog cultureel niveau
handhaven. Haarlem is overeind gebleven omdat het een eigen positie heeft. Niet voor niets
is het provinciebestuur in Haarlem gezet, ondanks dat Amsterdam jarenlang heeft zitten
zeuren dat het in Amsterdam moest komen. Onder koning Willem I voelde Amsterdam zich
miskend, maar de nationale overheid vond dat daar al zoveel macht was: de beurs, met enige
vertraging de Nederlandse Handelmaatschappij en de Nederlandse Bank. Liever dus niet
ook het provinciaal bestuur in Amsterdamse handen, anders wordt de stad opnieuw een
soort tegenmacht tegen Den Haag. Daarom is Haarlem hoofdstad van Noord-Holland geworden
en gebleven. De spreiding van macht is al erg lang een wezenlijk element in de
Nederlandse bestuurscultuur.”
Creatie van een hoofdstad
Na de vorming van een eenheidsstaat in de 19de eeuw moesten de machtige Hollandse steden
hun privileges opgeven, waarvoor zij eeuwenlang op de bres hebben gestaan tegen
Haagse centralisten. Volgens De Rooy ging dat dan ook niet zonder slag of stoot.
“Amsterdam was behoorlijk ontevreden over de gedachte een gemeente te worden met de
Gemeentewet van 1851. Zij klaagden dat Urk ook een gemeente was, dat is toch geen vergelijking?
Amsterdam heeft ook een aantal jaren geweigerd lid te worden van de Vereniging
Nederlandse Gemeenten; bij zo’n club van losers wilde de stad niet horen. Privileges hadden
de steden na de vorming van de eenheidsstaat van 1813 niet meer zoveel. Amsterdam pleitte
erg voor het overeind houden van een aantal kwesties op handelsgebied, zoals invoer- en
douanerechten. Willem I ging daar dwars tegenin. Hij schreef bijvoorbeeld dwingend voor
hoe de Kamer van Koophandel in elkaar gezet moest worden. Dat was voor Amsterdam ongehoord,
een relatieve buitenstaander, zelfs al is het de koning, die zich bemoeit met de Kamer
van Koophandel!
Op één punt zie je nog hoelang de macht van Amsterdam op het ommeland doorging: het