download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

Stedelijke trots en stadsrechtvieringen 71
Stadsrecht Hoorn
Algemeen wordt aangenomen dat juist vanwege de Paasstijl van de grafelijke kanselarij
Hoorn in 1357 stadsrecht heeft verkregen. In 2007 zal de stad Hoorn dan ook haar 650 jarige
stadsrechten gaan vieren. De in de oorkonde opgenomen datering luidt: ‘Ghegheven toe
Haerlem int jaer ons heren dusent driehondert ses ende vyftich des zonnendaghes nae onser
vrouwen daghe Annunciatio’. Dat is dan inderdaad zondag 26 maart 1357. Op het eerste
oog dus recht in de leer en keurig conform de hulpwetenschap der chronologie of tijdrekenkunde!
En Noordeloos geeft ook een fraaie (maar geconstrueerde) beschrijving van de
‘ontstaansgeschiedenis’ van deze oorkonde. 29
Hier doet zich een interessante kwestie voor met betrekking tot de intitulatio, de aankondiging
van de hoedanigheid van de verlener van de voorrechten. In de gelukkig bewaard gebleven
stadsrechtoorkonde van Hoorn staat vermeld dat Hertoghe Willaem van Beyeren, grave
van Holland, van Zeeland, here van Vriesland ende verbeyder der graeffscap van Heneghouwen eenieder
bekend maakt dat hij al deze voorrechten aan Hoorn heeft verleend en er zijn zegel aan heeft
gehecht. Willem V wordt dus nadrukkelijk aangekondigd als verbeider van het graafschap
Henegouwen en niet als graaf. Vanaf het moment van het overlijden van zijn moeder, gravin
Margaretha, op 23 juni 1356 was Willem echter geen verbeider meer maar was hij automatisch
graaf geworden! Vanaf die datum wordt Willem dan ook steevast als graaf van Henegouwen
vermeld (zijn inhuldiging als graaf vindt tussen 15 en 27 juli 1356 plaats in de steden
van Henegouwen). Dit is zelfs een zodanig belangrijke titel dat die vóór die van graaf van
Holland wordt vermeld! Het is dan ook onmogelijk dat Willem V in 1357 in officiële stukken
nog als verbeider zou worden betiteld.
Er zijn ook nog andere feiten die de stadsrechtverlening in 1356 staven. Zo worden de inwoners
van Hoorn al in juli 1356 poorters (stedelingen) genoemd en is er een grafelijke kwitantie
van 7 juli 1356 vanwege de betaling van 1550 schilden voor het (eerder) verleende
stadsrecht. Ook zijn er op 26 maart 1357 geen oorkonden gezegeld terwijl de graaf in die
maand niet in Haarlem maar in Middelburg verbleef. En ten slotte verleent Willem V op 7
juli 1356 een aanvulling op de stadsrechten inclusief vergiffenis voor de door Hoorn begane
misdrijven tijdens de oorlog tussen hem en gravin Margaretha. 30 In deze oorkonde is ook
(zoals het hoort) sprake van Willem V als ‘grave van Henegouwen’ en tevens van ‘onse lieve
ende trouwe poirteren van onser stede van Hoirne’. 31 De conclusie is dan ook: de inwoners
van Hoorn hebben al op 27 maart 1356 stadsrechten verkregen.
Overigens heeft Hoorn heel wat dieper in de buidel moeten tasten dan Enkhuizen: zij betaalden
maar liefst 1550 schilden zoals blijkt uit de eerder genoemde grafelijke kwitantie van
7 juli 1356. Die vermeldt: ‘...dat wi ontfanghen hebben van onsen goeden luden van Hoorne
alse van horen poert rechte dat si tyghens ons ghecoft hebben vijftien hondert ende vijftich
scilde...’. 32
De stadsrechtoorkonde zelf is zeer afwijkend van die van Enkhuizen aangezien hier de zeven
specifiek Hoornse bepalingen in het Middelnederlands zijn opgenomen voorafgaand
aan de tekst van Medemblik, die vervolgens woordelijk in het Latijn is ingevoegd. Aan het
29 P. Noordeloos, ‘De ontwikkeling van de vrijheid en de stedelijke jurisdictie van Hoorn’, West-Friesland’s Oud en Nieuw 24
(1957) p. 16 en 17.
30 Origineel in Westfries Archief, Oud Archief Hoorn, inv. nr. 45 bergnr. 2651, regest nr. 16.
31 F. van Mieris, Groot Charterboek der Graaven van Holland, van Zeeland en Heeren van Vriesland III (Leiden 1753-1756) 4.
32 Origineel in Westfries Archief, OAH, inv.nr. 58 Charters, bergnr. 2766, regest nr. 17.