Contest

door Piet Rens PAoPRG
Het controleren van het signaal uit een eindversterker is belangrijk,
maar niet altijd eenvoudig uit te voeren. Piet PAoPRG beschrijft
in dit artikel hoe je een dubbeltoongenerator kunt bouwen en zo
je uitgangssignaal zelf kunt controleren.
Een SSB signaal is eigenlijk gemaakt uit een
AM signaal. Voor beter begrip is het beter
daar naar terug te gaan. Wanneer een AM
zender voor 100% wordt gemoduleerd zal
er in het spectrum een draaggolf staan en
twee zijbanden die de som en het verschil
vormen tussen draaggolf en LF signaal. De
bandbreedte van een AM signaal is dus
twee maal de audio bandbreedte. De helft
van het uitgezonden vermogen zit in de
draaggolf en de andere helft in beide zijbanden.
De draaggolf bevat geen informatie,
maar is wel nodig voor het later terug
HF-SSB Signaal enkeltoon. Output op scope, direct van de zender.
HF-SSB Signaal dubbeltoon. Output op scope, direct van de zender.
CQ-PA 2008 • NR 7/8
winnen van de audio.
Deze kan echter in de ontvanger worden
opgewekt. De zijbanden bevatten beide
dezelfde informatie. Het alleen uitzenden
van 1 zijband reduceert de benodigde
bandbreedte tot de audio bandbreedte en
maakt dat met een kwart van het AM vermogen
het zelfde kan worden gepresteerd.
Hier komt ook het begrip 'PEP vermogen
vandaan. 25 watt SSB komt overeen met
100 watt AM, is 100 watt PEP.
Een SSB signaal is puur wiskundig en
zal lineair versterkt moeten worden. Een
eindversterker in klasse C levert 30% van
de tijd vermogen. Het rendement is zo'n
75%. Klasse B staat voor 50% dicht. Het
rendement bedraagt dan 50%. Beide worden
gebruikt bij FM zenders. Een lineair
ingestelde versterker zet al behoorlijk veel
energie om in warmte zonder daarvoor
output te leveren. Mijn 4CX250 eindversterker
consumeert al 100 watt zonder
aansturing. Het rendement bedraagt in
zo'n geval ongeveer 30 tot 35%.
Het instellen van een eindversterker zonder
of met tekort ruststroom zal meer
output opleveren, maar ook meer vervorming.
Ook zal hierdoor de bandbreedte
toenemen. Bij gebruik van transistoren
mag de maximale SSB output niet meer
zijn dan de helft door de fabrikant opgegeven
vermogen bij klasse B instelling. Een
BLY89 opgegeven door Philips voor 8 watt
mag niet meer dan 4 watt SSB leveren in
een klasse AB instelling (is 16 watt PEP).
Het controleren en het afstellen van ruststroom
en maximaal vermogen gaat het
makkelijkst volgens de dubbeltoon methode.
De zender wordt op zijn microfoon
ingang met twee sinus-vormige tonen
aangestuurd die geen onderlinge relatie
hebben. Meestal wordt hier 1100Hz en
1700Hz voor gebruikt. Met 1 toon zal het
spectrum van de zijband 1 'paaltje' laten
zien. Kijken we naar de omhullende op de
scope zien we een signaal met constante
output. Bij aansturing met 2 tonen zal er
een heel spectrum ontstaan waaronder
het verschil tussen 1700Hz en 1100Hz is
600Hz. De omhullende op de scope laat
een 'soort AM' signaal zien waarvan de
amplitude varieert met deze 600 Hz. Deze
600 Hz is afkomstig van twee sinusvormige
signalen en zal dus ook sinusvormig
moeten zijn. Bij onjuiste instelling of over-
600 Hz sinusvormig signaal afkomstig van de meetkop. Gezien op de
scope.
600 Hz sinusvormig signaal afkomstig van de meetkop met tussentijdse
uitschakeling van de puls. Gezien op de scope.
219