Nieuwsbrief - Stichting Leven Achter Prikkeldraad 1940 - 1945

Nieuwsbrief
Stichting „Leven Achter Prikkeldraad 1940 - 1945”
Nummer 24 - Februari 2012
„Daar bij die molen”
scene uit theater voorstelling „Fatamorgana”
Uiteraard moesten ook de vrouwenrollen door mannen worden vertolkt.
van links naar rechts: 1e Luitenant B. Andringa, Kapitein H.O. Romswinckel,
1e Luitenant F.M.F. Claassen, 1e Luitenant J.J.L. Baron van Lynden,
Luitenant ter zee 2e klas W. van der Valk Bouman

Begrafenis van een Franse Officier voor de ingang van de kapel in Juli 1940 in
Oflag IV C „Colditz”.
Achter de kameraden van de overleden Fransman is het bord met de letter „K”,
boven de ingang van de Franse kwartieren.
Boven de kapel op de eerste verdieping was plaats voor 60 slaapplaatsen.
De Duitse officier, tweede van rechts, is Hauptmann (Kapitein) Paul Priem.
Paul Priem was geboren rond 1890 in de regio Bromberg; Schneidermuhl (thans Pools
grondgebied). Priem was een leraar uit Briesen en tijdens de Tweede Wereldoorlog
een trouwe volgeling van Adolf Hitler.
Kapitein Priem was vanaf 1939 tot 1944 kampofficier in „Colditz”. De Duitse veiligheidsofficier
Hauptmann (Kapitein) Reinhold Eggers vond dat Priem veel te makkelijk was
tegenover de moeilijk hanteerbare krijgsgevangenen in het kamp. Priem kon het wel
waarderen als gevangenen een poging waagden om te ontsnappen. Priem was niet
zo streng met de verhoren die plaatsvonden om te weten te komen hoe de gevangenen
ontsnapt waren. Hierdoor was Priem een geliefd persoon bij vele krijgsgevangenen.
Priem is ontslagen uit Militaire dienst in januari 1943 op medische gronden. De aan astma
en hartproblemen lijdende Kapitein was ook nog een stevige drinker. Uiteindelijk werd
dat hem fataal; in Augustus 1944 overleed Kapitein Paul Priem aan een hartaanval.
Marco Jacobs

Zoals U zich wellicht herinnerd, heeft onze stichting in Oktober 2000 een reis georganiseerd
naar het voormalige krijgsgevangenenkamp Stalag 371 „Stanislau”.
Omdat het vanaf 1945 geen Pools grondgebied meer is, maar tegenwoordig de plaats
Ivano Frankivk in de Oekraïne is, was het destijds zeer omslachtig om een bezoek te
mogen brengen met een delegatie oud-krijgsgevangenen officieren en/of hun familieleden.
Toen het door bemiddeling van de Overste Luiting toch lukte werden wij hartelijk
ontvangen door de Nederlandse ambassadeur, de Consul en het Miltair Attachee.
Er waren persconferenties en uitgebreide rondleidingen door het kamp.
Het kamp was overigens bijna niet veranderd ten opzichte van het jaar 1944 toen de
officieren werden overgebracht naar Oflag 67 „Neubrandenburg”.
Voor de oud-krijgsgevangenen die niet meer zo ver konden reizen heeft onze stichting
in December 2000 een grote tentoonstelling met origineel materiaal uit de kampen
georganiseerd in Doorn. Tevens werden er filmopnames getoond door het actualiteitenprogramma
2-Vandaag die de volledige reis op film had vastgelegd.
Eind vorig jaar werd ik benaderd door Dick Reefman; Defence Attaché of The Netherlands
to Ukraine and the Republic of Moldova Commander Royal Netherlands Navy and
President of the Kyiv Association of Military Attaché’s (KAVA).
Na een telefonisch onderhoud hebben we een afspraak geregeld bij mij thuis om te
praten over een reis, wederom naar Stanislau. Dick vond de verslagen van Ger Timmer,
zijn voorganger, en was dermate geboeid door het verhaal dat hij in overleg met de
Ambassadeur en de Consul in maart 2012 een delegatie naar de Oekraïne wil laten komen.
Bij de volgende afspraak worden alle details bekend gemaakt en U ontvangt een schrijven
van onze stichting of U interesse heeft deel te nemen aan deze reis.
Albert Ziëck

Martinus (Tini) Weremaux
21 Maart 1917 - 26 Oktober 1942
Gearresteerd als lid van de verzetsgroep „Nederland voor Oranje”
Gefusilleerd op 26 Oktober 1942 - Fort Rijnauwen te Bunnik

De hieronder afgebeelde briefjes zijn gesmokkeld vanuit het Huis van Bewaring,
Weteringschans te Amsterdam, alwaar Tini verbleef tijdens het gerechtelijk onderzoek.
Datum onbekend, vermoedelijk Augustus / September 1942.
Omdat het briefjes waren die bedoeld waren om naar buiten te worden gesmokkeld
- en dus niet via de Duitse censuur doorgezonden werd - kon Tini zijn familie schrijven
over de werkelijke toestanden en gebeurtenissen die in de gevangenis en Kamp
Amersfoort plaatsvonden.
Beide briefjes zijn afgebeeld op ware grootte.
Beide briefjes zijn dubbelzijdig beschreven; echter maar 1 zijde per briefje afgebeeld.
De volledige tekst is te lezen op de volgende pagina.

Lieve allemaal. God zij dank kan ik jullie een briefje sturen met m’n werkelijke toestand.
Ik ben in Amsterdam voor m’n proces, maak het nog steeds goed, ben nog maar 22 kilo
afgevallen, doch voel me nog wel. Ben blij dat ik uit Amersfoort weg ben, het is daar
slecht, slaag en alles, maar daar zijn we nu van af. Door bemiddeling van m’n celgenoten
ontvangen jullie dit schrijven; ben juist gearriveerd, eten God zij dank goed en rust.
In Amersfoort slaan ze de Joden dood, 48 uren zonder eten is niets. Als nu mijn proces
goed afloopt, kom ik met het einde van de oorlog thuis, dat verwacht ik in oktober of
op z’n langst februari. We horen nog wel eens wat nieuws al is het niet altijd waar.
Ik weet van de Engelse invasie in Dieppe af, van Rusland dat ze in de middensector
stand houden, in de Kaukasus stilstaan maar ja, als het einde daar is, zal ik het wel zien.
Heb vandaag met het vervoer peren, leverpastei, appels gegeten en heb nu sinds maanden
niet zoveel gegeten en heb ook gerookt, heerlijk in de cel ook stiekem. Hoe gaat het met
jullie, je kan me nu schrijven, stiekem, dat zal ik straks wel vermelden hoe dat gaat.
Ik hoop dat jullie allen gezond zijn en dat de zaken goed gaan. Ik heb nog geld genoeg,
f 50.- ongeveer, zal wel schrijven als ik geld nodig heb, heb nu voor 1 sigaret maar
1 gulden betaald, wat heb ik er anders aan, vinden jullie ook niet? Ik hoop dat jullie
geen geldgebrek hebben, anders wil ik het gaarne afstaan en niets ontvangen.
Vader, houd moed, ik kom spoedig weer helpen hoor. Marie, zorg dat ik wat te bikken
krijg als ik thuiskom. Rook of verkoop m’n shag maar, als je maar 1 pakje voor
mij bewaart. Mocht ik ooit bezoek ontvangen, levensmiddelen, boter en suiker,
en rokerij (?) en vloeipapier. Hoe zit het met m’n gebit? Riek, hou je taai, omhels Nannie
van me, groet Jo en Rie en Rinus, Jan en Cor, pak Charles maar eens flink, groeit hij al?
Hou je taai, kapot krijgen ze me niet! Vader, groet ook Nel en Piet, het is m’n zus al
vergeet ze mij. Henny, Gon, Con, ontvang allen de groeten van een die in nood is,
maar dichter bij de vrijheid komt. Daag.
Liefste Truus, voor jou een apartje, het andere is ook voor jou, ik verlang erg naar je,
houd moed liefste, het einde komt sneller als je denkt en dan is alles gauw vergeten.
Hoop dat je het goed maakt en jij nog veel van me houdt; doe je moeder en vader de
groeten van me + zus en broer en kenissen. Let nu even op: als je een kaart ontvangt
van hier voor wasgoed dan moet je in de naad van onderbroek of zo brieven schrijven
op sigarettenpapier, zodat het niet zichtbaar is, je mag alles en veel schrijven, doch
oppassen hoor. Nu lieve schat, tot spoedig, ik hoop dat m’n proces gunstig verloopt.
Daag
Tini

Falsificatie kampgeld Konzentrationslager „Treblinka”
door
Albert Ziëck
Onlangs kwam er een man bij mij aan de deur die, volgens hem, een zeer zeldzaam
documentje had uit het concentratiekamp „Treblinka”. Het ging om een zogenaamd
„Prämienschein”. Na nog geen minuut riep hij al dat hij er 300 Euro voor wilde hebben!
Toen ik het „waardevolle” stuk in handen kreeg en deze vervolgens bestudeerde, vielen
mij gelijk een aantal dingen op waarom dit absoluut niet origineel kon zijn.
Toen ik de beste man wees op de historische feiten mocht ik het biljetje voor niets hebben.
Ondanks onze stichting in tentoonstellingen enkel en alleen origineel materiaal opneemt,
hebben wij het besluit genomen om deze falsificatie tóch te tonen ...
Dit om te laten zien dat er jammerlijk genoeg lieden zijn die geld willen verdienen met de
verschrikkingen die gebeurd zijn in de concentratiekampen.
Er is getracht om het biljet echt te laten lijken door het op origineel „oorlogspapier” te
drukken. Bij controle onder een UV-lamp licht dit papier namelijk niet op, zoals wel het
geval is met modern papier.
Dat het hier toch om een falsificatie betreft wordt duidelijk vanwege het feit dat - gezien
de opdruk - er historisch helemaal niets klopt van dit biljet.
Ten eerste wil men laten geloven dat het biljet op gevangenennummer was uitgegeven, dit
was echter nimmer het geval. Dergelijk soort kampgeld was een algemeen betaalmiddel.
Vervolgens - al zóu het op nummer zijn uitgegeven - is het gevangenennummer veel te
hoog. Zoveel gevangenen hebben nimmer in dit vernietigingskamp gezeten.
Er zijn schattingen van 250.000 slachtoffers. Slechts 46 personen hebben dit horrorkamp
- welke was opgericht ter vernietiging van de gevangenen - overleefd.
Het stempeltje met het jaartal 1944 kan onder geen enkele voorwaarden kloppen. In dit
jaar was het kamp reeds opgeheven. Op 22 September 1943 kwam er een transport met
2.000 gevangenen aan uit de Russische stad Minsk. Onder deze mensen zaten onder
andere krijgsgevangenen. Deze Russen bereidden een opstand voor onder leiding van
kameraad Feldhendlers. Het was de bedoeling om zoveel mogelijk SS-ers te doden en
een massaontvluchting te ondernemen. Op 14 Oktober 1943 kwam de opstand.
Van de 365 gevluchte gevangenen overleefden er slechts vijf man. De Nazi’s besloten
het kamp met onmiddelijke ingang op te heffen. Een groep van 300 Joden moest het
kamp met de grond gelijk maken om alle sporen van deze misdaad uit te wissen.
Vervolgens werd het terrein beplant. Eind 1943 waren alle sporen uitgewist en hierna
werden de Joden gedood.
Het is dus onmogelijk dat er in 1944 kampgeld werd gemaakt. Tevens is het zeer
onwaarschijnlijk dat er kampgeld in Treblinka in omloop is geweest, de slachtoffers
werden vrijwel direct na aankomst vermoord.
De vervalsing Een origineel biljet uit Floßenbürg

„Fatamorgana”
Theater voorstelling uitgevoerd in Oflag IV C „Colditz” - Kerstmis 1942
door
Marco Jacobs
In het gedeelte waar de krijgsgevangenen verbleven was ook een theaterzaal waar de
gevangenen gebruik van mochten maken. De Nederlanders hebben gedurende hun verblijf
in Colditz maar één uitvoering gespeeld; getiteld „Fatamorgana”. Omdat de opkomst
groot was, en de capaciteit van het theater te klein, moest de voorstelling drie keer
gespeeld worden.
Ook de Duitsers wilden de uitvoering zien. De Duitse officieren zaten op de eerste rij.
De Duitsers wisten en beseften echter niet dat ze regelmatig belachelijk gemaakt werden,
dit uiteraard tot vermaak van de gevangenen.
De bedenkers van het toneelstuk waren Kapitein J.J. Mojet, Kapitein A.L. Nouwens en
1ste Luitenant H.C. Bajetto.
Kostuums waren niet voorhanden en moesten daarom zelf gemaakt worden. Het is de
Nederlanders goed gelukt dit voor elkaar te krijgen. Het meeste werd gemaakt van oude
lappen, karton en crêpepapier. De verschillende decors voor het stuk waren geschilderd
door Luitenant ter zee 2e klas D.W. Baron van Lynden.
„Daar bij die molen”
scene uit theater voorstelling „Fatamorgana”
Uiteraard moesten ook de vrouwenrollen door mannen worden vertolkt.
van links naar rechts: 1e Luitenant B. Andringa, Kapitein H.O. Romswinckel,
1e Luitenant F.M.F. Claassen, 1e Luitenant J.J.L. Baron van Lynden,
Luitenant ter zee 2e klas W. van der Valk Bouman
De Duitsers hebben tijdens de voorstelling nooit opgemerkt dat op de koe die de
Nederlanders gebruikten een grote „V” van „Victorie” was geschilderd. Door dit soort
kleine dingen wisten de krijgsgevangenen de Duitsers belachelijk te maken. De verantwoordelijke
voor de „V” op de koe was Cadet Vaandrig 2e jaar J.H. Hageman.

„De Camera Werd Mijn Paspoort Naar Huis”
door
Ben van Drogenbroek
Binnen enkele maanden verwacht ik mijn boek klaar te hebben waaraan ik meer dan 6 jaar
gewerkt heb. Het boek gaat over mijn specialisatie binnen de stichting, het Duitse krijgsgevangenenkamp
voor Geallieerde Luchtmachtofficieren en -onderofficieren „Stalag Luft 3”.
Het kamp is voornamelijk bekend geworden door twee beroemde ontsnappingen;
„The Wooden Horse” en „The Great Escape”
De hoofdpersoon in het boek is mijn goede vriend Charles Boyd Woehrle, een voormalig
krijgsgevangene uit dit kamp en momenteel 95 jaar oud.
Als bommenrichter van de Boeing B-17 Flying Fortress „Concho Clipper” werd hij
neergeschoten boven Frankrijk op Zaterdag, 29 Mei 1943.
Vanwege zijn fenominale geheugen weet hij zich nog vele details te herinneren.
Niet alle hoofdstukken hebben betrekking op Charles, maar door zijn belevenissen als
„rode draad” te gebruiken worden de hoofdstukken met elkaar verbonden tot één geheel.
De titel doet vreemd aan voor een boek over een krijgsgevangenenkamp, maar bij de
inleiding wordt al duidelijk waarom voor deze titel is gekozen. Het boek is geschreven
in het Engels om het afzetgebied zo groot mogelijk te maken.
Het project is gedurende de jaren zodanig gegroeid dat het een 3-delig boek wordt met
een totaal van 528 pagina’s. Gedrukt op glanzend papier met over 330 foto’s, tekeningen,
schema’s en kaarten , het merendeel nooit eerder gepubliceerd.

The Camera Became My Passport Home
Stalag Luft III, The Great Escape, The Forced March and the liberation at Moosburg
The memoirs of Charles Boyd Woehrle, an American prisoner of war
Compiled and written by Ben van Drogenbroek
published by: The Dutch Life Behind The Wire 1940-1945 Association
ISBN 978-90-816695-1-1
Een korte greep uit de inhoud:
- dagelijks leven in Stalag Luft 3
- organisatie-structuur binnen het kamp
- Duitse kampleiding
- theater activiteiten in Stalag Luft 3
- muziek activiteiten in Stalag Luft 3
- korte biografieën en persoonlijke verhalen van vele krijgsgevangenen
(meer dan 250 personen bij name genoemd)
- plattegrond van het gehele complex en de diverse ontwikkelstadia
- The Great Escape (De Grote Ontsnapping)
- tunnel constructie en alle neven-activiteiten rondom voorbereiding en uitvoering
- James Buckley (de eerste hoofd ontsnappingen)
- Roger Joyce Bushell (het meesterbrein achter De Grote Ontsnapping)
- Bob van der Stok (de Nederlander die Engeland wist te bereiken)
- The Wooden Horse Escape (Het Houten Paard)
- het Rode Kruis en de Y.M.C.A.
- etensrecepten van krijgsgevangenen
- sportactiviteiten
- Nederlanders in Stalag Luft 3 (9 personen op de 10.000 ! gevangenen in Stalag Luft 3)
- Nazi Duitsland
- Sigrid Moritz, het verhaal van een Duitse, werkzaam op de post censuur afdeling
- krijgsgevangenpost
- de genialiteit op vele vakgebieden die de gevangenen wisten te ontwikkelen
- workshop: het maken van een krijgsgevangenen-soldeerbout
- workshop: hoe diverse dagelijkse gebruiksartikelen te maken van lege voedselblikken
- workshop: documentvervalsing; stap voor stap
- workshop: hoe ontsnappingskompassen werden gemaakt
- de evacutie van Stalag Luft 3
Vergeet u niet uw jaarlijkse donatie van € 22,69 over te maken?
Stichting „Leven achter prikkeldraad 1940-1945”
ABN AMRO 45 35 68 947 te Krimpen a/d IJssel, o.v.v. donatie 2012.
Stichting „Leven Achter Prikkeldraad 1940 - 1945”
Albert Ziëck Kerkstraat 44 Telefoon: 0317 - 31 70 68
6871 BL Renkum
Marco Jacobs Burgerdijkstraat 30 Telefoon: 0180 - 55 36 35
2921 XC Krimpen a/d IJssel
Ben van Drogenbroek Stadhouderslaan 32 Telefoon: 0348 - 47 53 65
3417 TW Montfoort