Mantelzorg - Gemeente Weert

INHOUDSOPGAVE
INLEIDING
Inleiding............................................................................................................................ 2
1. MANTELZORG
Wat houdt mantelzorg in ..................................................................................................... 3
Mantelzorg en het verschil met vrijwilligerswerk..................................................................... 3
Vrijwilligers steunen mantelzorgers ...................................................................................... 3
Wie is de mantelzorger ....................................................................................................... 3
Aan wie wordt mantelzorg gegeven?..................................................................................... 3
Welke hulp bieden mantelzorgers ......................................................................................... 4
Welke problemen ondervinden mantelzorgers?....................................................................... 4
Toekomstige ontwikkelingen ................................................................................................ 4
2. VRIJWILLIGE INZET IN DE ZORG
Wat houdt vrijwillige inzet in de zorg in................................................................................. 5
Werkzaamheden vrijwillige thuiszorg .................................................................................... 5
Met welke instanties werkt de Thuishulpcentrale samen .......................................................... 5
3. WAT HEBBEN WE TOT NU TOE GEDAAN
Steunpunt mantelzorg Weert ............................................................................................... 6
Informatieve- en ontspannende activiteiten ........................................................................... 6
Beschikbare uren mantelzorgconsulente................................................................................ 7
Informatie- en bewustwordingscampagnes ............................................................................ 7
Mantelzorgprijs .................................................................................................................. 7
Vrijwilligersverzekering ....................................................................................................... 7
Landelijk project “Goed voor Elkaar”..................................................................................... 8
Extra aandacht voor de jonge (allochtone) mantelzorger ......................................................... 8
Extra aandacht vrijwilligers.................................................................................................. 8
Praktische hulp en respijtzorg .............................................................................................. 8
Materiële- en financiële steun .............................................................................................. 9
4. WAT GAAN WE (NOG) DOEN
Bestaande actiepunten........................................................................................................10
(Nog) niet gerealiseerde actiepunten ....................................................................................10
Nieuwe actiepunten ............................................................................................................11
5. FINANCIËN
Regionaal ..........................................................................................................................12
Lokaal...............................................................................................................................12
6. TOEKOMSTIGE ONTWIKKELINGEN
Toekomstige ontwikkelingen……………………………………………………………………………………………………………….13
BIJLAGEN
Nulmeting basisfuncties mantelzorg......................................................................................14
1

INLEIDING
De afgelopen jaren is de aandacht voor vrijwilligerswerk en mantelzorg flink toegenomen. De
inwerkingtreding van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) markeert daarbij een nieuwe
fase, waarin de lokale ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers expliciet is vastgelegd in
prestatieveld 4.
Al in 2006 hebben de gemeenten Weert en Nederweert, vooruitlopend op de invoering van de
Wmo, een nota opgesteld waarin een aantal acties ten aanzien van mantelzorg en vrijwillige inzet
in de zorg zijn opgenomen. Met die aanpak hebben we de Nationale Mantelzorgprijs 2007
gewonnen. Inmiddels zijn we een aantal jaren verder en is het wenselijk te kijken welke resultaten
de afgelopen jaren behaald zijn en welke actiepunten op het gebied van mantelzorg en vrijwillige
inzet in de zorg de komende tijd aandacht verdienen. Hierbij wordt aansluiting gezocht bij de
vastgestelde actiepunten in het 4-jarig beleidsplan Wmo “Mee(r) doen in Weert”. Het gaat daarbij
om de actiepunten: evalueren en actualiseren van bestaand beleid voor mantelzorg en vrijwilligers
in de zorg en informeren en bewustmaken.
Dat mantelzorg en vrijwillige inzet in de zorg ook de komende jaren nog volop in de belangstelling
staat blijkt uit stukken van de staatsecretaris van het Ministerie van VWS waarin staat dat vanaf
2012 in 75% van de Wmo plannen de basisfuncties voor lokale ondersteuning van mantelzorg
dienen te zijn opgenomen. Om het mantelzorgbeleid op lokaal niveau verder te stimuleren is in
opdracht van het ministerie van VWS het Landelijke project “Goed voor elkaar” gestart.
Dit project geeft aan de hand van een nul-meting weer hoe de gemeente Weert op dit moment de
basisfuncties voor ondersteuning van de mantelzorg invult.
Zoals ook bij de totstandkoming van de eerste versie van de nota “Mantelzorg en Vrijwillige inzet in
de zorg” het geval was, is de notitie tot stand gekomen in samenwerking tussen de gemeente
Weert en Nederweert en met een klankbordgroep van vrijwilligers en belangenbehartigers.
Op hoofdlijnen is de notitie hetzelfde maar er zijn ook verschillen. Weert kiest voor een eenjarige
(overgangs)notitie in tegenstelling tot Nederweert vanwege een aantal ontwikkelingen, waaronder
het al dan niet voorzetten van de regionale samenwerking op het gebied van
mantelzorgondersteuning. In de nu voorliggende notitie wordt daarom alleen de stand van zaken in
Weert weergegeven.
De notitie “Mantelzorg en vrijwillige inzet in de zorg” is volgens goed gebruik ook voorgelegd aan-
en besproken met het Platform Wmo. Het Platform heeft aangegeven zich in de notitie te kunnen
vinden.
2

1. MANTELZORG
Wat houdt mantelzorg in
Mantelzorg is onbetaalde zorg die niet binnen een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een
hulpbehoevende door een of meerdere leden van diens directe omgeving en waarbij de
zorgverlening rechtstreeks voortvloeit uit een sociale relatie. Er is sprake van mantelzorg als er
meer dan 8 uur per week en langer dan 3 maanden voor iemand gezorgd wordt.
In Nederland zijn veel mensen die zorg ontvangen. Slechts een beperkt deel van die zorg wordt
geboden door professionele krachten. Het grootste deel wordt geboden door mensen uit de naaste
omgeving, door de zogenaamde mantelzorgers.
- Ons land kent zo’n 750.000 mantelzorgers
- Mantelzorgers voorzien in 75% van de hulpvragen thuis
- Vrijwilligers en professionals in de overige 25% (respectievelijk 5% en 20%).
- Op 31 december 2010 zijn er in Weert 582 geregistreerde mantelzorgers tegenover 528 in
2009 en 444 in 2008
Mantelzorg en het verschil met vrijwilligerswerk
Een belangrijk verschil met vrijwilligerswerk is dat mantelzorg niet in georganiseerd verband wordt
verricht. Mantelzorg overkomt je. Vrijwilligers daarentegen kiezen ervoor om onverplicht en
onbetaald iets te doen voor anderen of de samenleving.
Vrijwilligers steunen mantelzorgers
Veel vrijwilligerswerk sluit naar aard en motivatie aan op de mantelzorg. De bijdrage van
vrijwilligers in de zorg kan een enorme ontlasting van mantelzorgers betekenen. Vrijwilligerswerk is
als het ware voorwaardescheppend om goed mantelzorgbeleid te kunnen bieden.
Het bieden van sociale steun, praktische hulp en tijdelijke, of soms ook langdurige overname van
de mantelzorg door de vrijwilligers is van groot belang. Het gemeentelijk beleid dient zich dan ook
meer nog dan nu het geval is te richten op de wisselwerking tussen vrijwilligers en mantelzorgers.
Wie is de mantelzorger?
In wettelijke regelingen, waaronder de Wmo zijn inmiddels termen opgenomen als ‘gebruikelijke’
zorg en ‘eigen verantwoordelijkheid’. Dit wijst op een minder vrijblijvende plaats van de
mantelzorg in het geheel van de zorg voor zieken en gehandicapten. Onder de verleners van de
mantelzorg doet zich een verschuiving voor van de relatief jongere naar de oudere bevolking. Dit
wetend is het begrijpelijk dat mantelzorgers zelf ook steeds meer problemen ondervinden op het
gebied van belastbaarheid, zowel psychisch als fysiek.
Mantelzorgers 2001 Mantelzorgers 2009
Leeftijd 18-65 jaar 87% 82 %
Leeftijd 65 en ouder 13% 18%
Aan wie wordt mantelzorg gegeven?
Veel mensen verlenen in(een) bepaalde periode(s) van hun leven mantelzorg, op verschillende
manieren en in uiteenlopende omstandigheden. De meeste mantelzorgers zijn familie of partner
van de persoon die zij verzorgen:
• 44% zorgt voor oude ouders
• 14% zorgt voor een partner
• 12% zorgt voor een vriend/vriendin
• 58% van de mantelzorgers is vrouw
• De grootste groep mantelzorgers is tussen 35 en 65 jaar
• In de leeftijdscategorie 35-65 jaar geven vrouwen twee keer zoveel mantelzorg als mannen
• Mannen verzorgen meestal hun partner, terwijl vrouwen ook de zorg voor hun (schoon) ouders
of gehandicapt kind op zich nemen
3

Welke hulp bieden mantelzorgers?
De zorg die mantelzorgers geven wordt grotendeels bepaald door de zorgbehoefte van de persoon
die zij verzorgen. De aard van de gegeven mantelzorg hangt verder af van de eventuele
aanwezigheid van professionele zorgverlening en hulp van andere mantelzorgers of vrijwilligers.
Tweederde van de mantelzorgers geeft meer dan één vorm van hulp, veelal combineren zij
huishoudelijke hulp en begeleiding en persoonlijke verzorging.
Vormen van hulp die mantelzorgers geven:
• 75% biedt huishoudelijke hulp, zoals de dagelijkse boodschappen, koken, de was en
schoonmaken
• 81% biedt begeleiding, variërend van fysieke aanwezigheid tot praktische begeleiding, van
organisatie en coördinatie tot emotionele steun
• 34% biedt hulp bij persoonlijke verzorging, zoals hulp bij het wassen, eten, in- en uit bed en
naar het toilet gaan. Bij terminale zorg is het aandeel persoonlijke verzorging groter
• 67% biedt een combinatie van deze vormen van hulp
• Een klein deel van de mantelzorgers biedt verpleegkundige zorg, zoals wondverzorging,
injecties of de bediening van medische apparatuur
Welke problemen ondervinden mantelzorgers
Veel mantelzorgers hebben moeite om naast het bieden van zorg een eigen leven te leiden. Door
zware belasting als gevolg van het verlenen van zorg komen zij niet meer toe aan het vervullen
van rollen als partner, ouder, werknemer, vriend(in) enzovoorts. Hierdoor lopen zij de kans
overbelast te raken. De problemen van mantelzorgers kunnen in de volgende categorieën worden
onderverdeeld.
• fysieke problemen vanwege extra lichamelijke inspanningen bij de verzorging
• praktische problemen: het verzorgen van mensen is geen eenvoudige zaak. Vaak is kennis van
ziekte of afwijking nodig om iemand goed te kunnen verzorgen
• psychische problemen bij de verzorging van chronische en ongeneselijke ziekten.
mantelzorgers twijfelen er aan of ze het wel goed doen. Schuldgevoelens ontstaan omdat ze
meer willen dan ze doen.
• relationele problemen. Op den duur kunnen relaties tussen mantelzorgers en verzorgde
veranderen (claimgedrag). De zorgvrager is veeleisend of onredelijk wat tot spanningen leidt.
De belangen van de verzorger zelf raken op de achtergrond.
• sociale problemen door afnemende sociale contacten. Mantelzorgers zijn vaak zo zwaar belast
dat er geen tijd en energie meer overblijft om sociale netwerken in stand te houden.
• financiële problemen door extra kosten die verband houden met de ziekte. Soms gaat de
mantelzorger minder werken om zijn zorgtaken te kunnen uitvoeren. Mantelzorg en werk zijn
niet op elkaar afgestemd.
- Mantelzorgers ervaren problemen op de volgende gebieden:
fysiek, praktisch, psychisch, relationeel, sociaal en financieel
Toekomstige ontwikkelingen
De oorzaken van de problemen die mantelzorgers ervaren zijn terug te voeren op een aantal
maatschappelijke ontwikkelingen zoals ontgroening en toenemende vergrijzing. Vanuit het sociale
netwerk wordt minder hulp verstrekt vanwege het feit dat meer vrouwen werken en ouderen
langer moeten blijven werken. Kinderen hebben daarnaast meer moeite hun “verplichting” ouders
te helpen na te komen. Kinderen hebben hun eigen gezin, hun werk en wonen vaker op grotere
afstand van hun ouders. Bovendien willen ouders in afnemende mate afhankelijk zijn van hun
kinderen. Het effect van dit soort ontwikkelingen zou een afname van het aanbod van mantelzorg
kunnen zijn. Tegenover een afname van het aanbod aan mantelzorg staat echter wel een
toenemende zorgvraag, mede door versobering van de wetgeving zoals de Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Deze toenemende zorgvraag zal in de toekomst nog meer dan nu
het geval is ingevuld dienen te worden door vrijwilligers. Het is daarom van groot belang dat
gemeenten, ook in tijden van bezuinigingen blijven zorgen voor ondersteunende maatregelen op
het gebied van mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg om (over)belasting bij mantelzorgers te
voorkomen.
4

2. VRIJWILLIGE INZET IN DE ZORG
Wat houdt vrijwillige inzet in de zorg in
Vrijwillige inzet in de zorg is praktische, sociale en emotionele ondersteuning gedurende een
relatief lange periode aan mensen met een ziekte of handicap en hun naasten. De vrijwilliger komt
niet uit het sociale netwerk van de zorgvrager, in tegenstelling tot de mantelzorger. De hulp die
geboden wordt is echter wel vergelijkbaar met de steun die men krijgt van huisgenoten, familie,
vrienden en kennissen, de zogenaamde mantelzorg, Vrijwillige inzet in de zorg is onbetaald en
onverplicht.
- Op 31-12-2010 bedraagt het aantal vrijwilligers in de zorg 48, tegenover 45 in 2009 en 42 in
2008.
Werkzaamheden Vrijwillige Thuishulp
Vrijwilligerszorg is een onderdeel van de informele zorg. Informele zorg wordt vanuit de Wmo op
basis van een apart prestatieveld ondersteund door gemeenten.
Vrijwillige Thuishulp zet als intensieve vrijwilligerszorg vaste vrijwilligers in bij mensen in
kwetsbare situaties, waarbij 'meedoen' aan de samenleving centraal staat. Het gaat daarbij om
zogenaamde 1-op-1-contact in de thuissituatie. Deze vorm van vrijwilligerszorg gaat aanmerkelijk
verder dan een vriendschappelijk huisbezoek en georganiseerde burenhulp en stelt hoge eisen aan
vrijwilligers en professionele medewerkers.
De organisatie (de Thuishulpcentrale, tegenwoordig de Zorgondersteuner) zorgt voor een
zorgvuldige koppeling tussen de hulpvrager en de vrijwilliger. De vrijwilligers worden met zorg
geworven, geselecteerd, getraind en begeleid. Voor de begeleiding van de vrijwilliger in de zorg
werkt de thuishulpcentrale met professionele coördinatoren, zodat kwaliteit en continuïteit
gewaarborgd zijn.
De vraag van de hulpvrager of mantelzorger staat centraal en is vergelijkbaar met de steun die
men krijgt van huisgenoten, familie, vrienden en kennissen (de mantelzorger). Het gaat in wezen
om een ‘extra versterking’ hiervan. Vrijwilligers kunnen hulp bieden of de mantelzorger ontlasten
door aanwezig te zijn: op te passen, een wandeling te maken, te assisteren bij activiteiten, hulp te
bieden bij ziekenhuisbezoek, etc. Vrijwillige Thuishulp biedt echter geen zorg zoals de professionele
zorg dat doet en komt hiervoor ook niet in de plaats.
Met welke instanties werkt de Thuishulpcentrale samen
Sinds 2006 werkt de Vrijwillige Thuishulp met 8 andere vrijwilligersorganisaties samen in het
Informele Zorg Overleg (IZO) Noord- en Midden-Limburg. Het betreft de volgende organisaties:
• Algemene Hulpdiensten
• Buddyzorg Limburg
• De Zonnebloem
• Het Nederlandse Rode Kruis
• Humanitas (Maatjes)
• Telehulpverlening Limburg
• Vrijwillige Palliatieve Terminale Zorg (VPTZ)
5

3. WAT HEBBEN WE TOT NU TOE GEDAAN
Steunpunt mantelzorg Weert
Weert biedt mantelzorgondersteuning aan via het steunpunt, waar de mantelzorgconsulente is
ondergebracht. Op maandag en woensdag wordt spreekuur gehouden vanuit de Vraagwijzer.
Daarnaast zijn persoonlijke consulten, op afspraak, thuis mogelijk. Taken van de
mantelzorgconsulente zijn het geven van informatie, advies en emotionele steun aan
mantelzorgers, het overdragen van kennis over mantelzorg en ondersteuningsmogelijkheden bij
zorg- en welzijnsinstellingen, het vervullen een doorverwijzende of bemiddelende rol en het
organiseren van themabijeenkomsten, cursussen en activiteiten. Sinds 2009 beschikt de
mantelzorgconsulente over een digitaal registratiesysteem en wordt het aantal contacten, het soort
contact (bureaubezoek, huisbezoek, telefonisch, schriftelijk) en het vraaggebied van de hulpvraag
geregistreerd. Vanaf 2010 kunnen uit het registratiesysteem betrouwbare gegevens gegenereerd
worden.
Resultaat:
- In 2010 heeft de mantelzorgconsulente 200 individuele contacten met mantelzorgers gehad
die hebben geleid tot 155 hulpvragen
- Het aantal individuele contacten in 2009 bedroeg 171, hier kwamen 112 hulpvragen uit voort
De hulpvragen worden onderverdeeld in de volgende vraaggebieden:
Vraaggebied en omschrijving Aantal vragen 2010 *
1. Omgaan met de zieke en de ziekte(beelden) 42
2. Combineren van mantelzorg en werk 4
3. Omgaan met veranderingen in relatie en rollen 14
4. Ontspannen en tijd voor jezelf scheppen 14
5. Uitvoeren van zorgtaken 3
6. Regelen en afstemmen van zorg en ondersteuning 51
7. Samenwerken met beroepsmatige en vrijwillige zorg 12
8. Financiële situatie 65
9. Materiële voorzieningen 10
* het aantal vragen is hoger dan het aantal hulpvragen omdat niet elke vraag daadwerkelijk
tot een hulpvraag leidt
Resultaat:
- De meeste vragen gaan over vraaggebied 8; de financiële situatie, gevolgd door vraaggebied
6; het regelen en afstemmen van zorg en ondersteuning en het omgaan met de zieke en
ziektebeelden
Informatieve en ontspannende activiteiten
Om de mantelzorger te ontlasten en de mogelijkheid te bieden om kennis op te doen en met elkaar
ervaringen uit te wisselen worden door het steunpunt Mantelzorg presentaties verzorgd, cursussen
en informatieve- en ontspannende bijeenkomsten georganiseerd. Daarnaast ontvangen
geregistreerde mantelzorgers de mantelzorg Nieuwsbrief en organiseert het steunpunt één keer
per jaar “de Dag van de mantelzorg”.
Resultaat: In 2010 zijn de volgende activiteiten en bijeenkomsten georganiseerd:
- Diverse presentaties voor mantelzorgers
- Cursus Mantelzorg in Balans, 6 sessies, 10 deelnemers uit Weert
- Dag van de Mantelzorg, meer dan 130 deelnemers waarvan 73 uit Weert
- als vervolg op de activiteiten van de Dag van de mantelzorg wordt contact opgenomen met
individuele mantelzorgers die nog niet bij het steunpunt bekend zijn met als doel de
ondersteuningsmogelijkheden van het steunpunt onder de aandacht te brengen
- Bloemetjesactie, een regionale activiteit waarbij een mantelzorger voorgedragen kan worden
voor een bloemetje, als blijk van waardering. In Weert werden door vrijwilligers 160 boeketjes
bloemen bezorgd bij mantelzorgers
- In het kader van de bloemetjesactie werden aan 10 voorgedragen jonge mantelzorgers twee
bioscoopbonnen uitgereikt
6

Beschikbare uren mantelzorgconsulente
Weert koopt als basis 8 uren mantelzorgondersteuning in bij de Thuishulpcentrale. Voorheen was
er één regionaal budget beschikbaar vanuit het zorgkantoor waarbij de formatie-uren voor
mantelzorgondersteuning daar werden ingezet waar de meeste initiatieven werden ontplooid. De
deelnemende gemeenten aan het regionale samenwerkingsverband, waaronder Weert vonden dit
niet meer wenselijk zodat vanaf 2010 de uren worden verdeeld naar rato van de bijdrage
Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorgondersteuning (CVTM) die iedere gemeente
inbrengt. Voor Weert zijn dit netto 8 uren per week.
Resultaat:
- Inzet van 8 uur mantelzorgondersteuning in Weert voor vervullen van de basisfuncties
waaronder het houden van een spreekuur bij de Vraagwijzer
Informatie- en bewustwordingscampagnes
Regionale PR Campagne “ Mantelzorg, onze zorg”
Deze campagne heeft plaatsgevonden in de periode 2006-2008 waarbij een eerste aanzet is
gegeven met als doel de bekendheid met mantelzorg en vrijwilligers in de zorg onder de burgers
en professionals in de zorg te vergroten, evenals het ondersteuningsaanbod in de regio.
Provinciale PR Campagne “Take Care” Mantelzorg in Limburg
In 2009 is een nieuw provinciaal initiatief gestart onder de naam “Take Care” Mantelzorg in
Limburg. Dit initiatief was er op gericht dat de Provincie in samenwerking met de Limburgse
gemeenten, waaronder Weert en Nederweert, een impuls gaven om de herkenning en erkenning
van Mantelzorg verder te vergroten. In samenwerking met L1 TV werden 24 portretten geschetst
van mantelzorgsituaties in Limburg. De Publiekscampagne werd afgerond met een slotdebat en er
is een Manifest opgesteld dat is toegezonden aan de staatsecretaris van het Ministerie van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Mw. J. Bussemaker. In dit manifest wordt met klem gevraagd
om ook van uit politiek Den Haag een stevige impuls te geven aan de belangenbehartiging voor
mantelzorgers zowel lokaal als regionaal. Daarnaast wordt aan de staatssecretaris gevraagd om
zich in te zetten voor het opnemen van mantelzorg in het basispakket van de zorgverzekeraars; te
bevorderen dat er meer aandacht wordt besteed aan jonge mantelzorgers en de bureaucratie waar
mantelzorgers mee in aanraking komen drastisch te verminderen.
Resultaat:
- Deelname aan de regionale campagne “Mantelzorg onze zorg” heeft geleid tot 125 nieuw
geregistreerde mantelzorgers voor Weert en Nederweert
- De Provinciale campagne “Take Care mantelzorg in Limburg” heeft geleid tot uitzending van
drie portretten van mantelzorgers uit Weert op L1 TV,wat in de directe omgeving van de
betreffende mantelzorgers heeft bijgedragen aan de herkenning, erkenning en waardering van
de mantelzorgers
Mantelzorgprijs
De gemeenten Weert en Nederweert hebben in 2007 de nationale mantelzorgprijs gewonnen
De Mantelzorgprijs is een tweejaarlijkse prijs voor goede initiatieven, projecten of beleid ter
ondersteuning van mantelzorgers. In 2007 was het thema 'Mantelzorg en gemeenten'.
Resultaat:
- Met de prijs van € 10.000.- is in het voorjaar 2008 een succesvolle ‘verwendag’ voor
mantelzorgers georganiseerd. Circa 150 mantelzorgers uit Weert en Nederweert hebben daar
aan deelgenomen.
Vrijwilligersverzekering
De gemeente Weert en Nederweert hebben bij de VNG een verzekering afgesloten voor
vrijwilligers. De mantelzorgers vallen sinds 2009 ook onder deze verzekering en zijn nu verzekerd
voor de ongevallen- en persoonlijke eigendommenverzekering zoals die toegepast wordt voor
vrijwilligers.
Resultaat:
- Mantelzorgers zijn collectief verzekerd en de dekking van de verzekering wordt vanaf januari
2011 verbeterd met:
- het schrappen van het eigen risico’s voor de organisaties bijaansprakelijkheid voor vrijwilligers
- het volledig meenemen van de maatschappelijke stagiaires in de dekking
7

Landelijk project “Goed voor Elkaar”.
Weert doet mee aan het landelijk project “Goed voor Elkaar” waarbij de branche-organisatie voor
maatschappelijke ontwikkelingen ‘Movisie’ en de provinciale Centra voor Maatschappelijke
Ontwikkeling (CMO’s) een onderzoek houden in opdracht van de staatssecretaris van VWS.
Onderzocht wordt in welke mate de basisfuncties op het gebied van Mantelzorg zijn vormgegeven
in gemeenten. Gemeten zijn visie en beleid, informatie, advies en begeleiding, emotionele steun,
educatie, praktische hulp, respijtzorg, financiële tegemoetkomingen en materiële hulp. De
nulmeting heeft ertoe geleid dat een aantal aandachtspunten benoemd zijn waar gemeenten, in het
algemeen nog in kunnen verbeteren. Zoals; meer innovatief beleid, betrekken van de doelgroep bij
beleidsvorming en nadrukkelijker invullen van de gemeentelijke regiefunctie.
Resultaat:
- Zes van de negen basisfuncties zijn in Weert goed voor elkaar
- De officiële resultaten van de nul-meting zijn terug te vinden in de bijlage.
Extra aandacht voor de jonge en allochtone mantelzorgers
De jonge en de allochtone mantelzorgers zijn betrokken in de P.R.-campagne(s). Ook is er
aandacht besteed aan het bereiken van de werkende allochtone mantelzorger middels de P.R –
campagnes. Helaas heeft dit nauwelijks tot resultaat geleidt. Voor het basisonderwijs zijn
lespakketten over mantelzorg ontwikkeld (project Zorro). In Weert is het project Zorro nog niet
van de grond gekomen door het ontbreken van hiervoor geschikte vrijwilligers (met
onderwijsachtergrond).
Extra aandacht vrijwilligers
In de gemeente Weert is extra aandacht besteed aan vrijwilligers door op NL DOET (tot voor kort
bekend onder de naam Make a Difference Day (afgekort: MADD) ambtenaren in te zetten om
organisaties die al vrijwillig hulp bieden extra aandacht te geven. Voor Weert geldt dat gestreefd
wordt naar een gemeentebrede uitbreiding van deze activiteit.
In Weert werd in november 2009, voor de eerste keer een activiteitenmiddag gehouden voor
mensen met beperkingen onder de naam “Weert FUN”. Deze activiteit wordt georganiseerd door
vrijwilligers werkzaam bij de gemeente Weert en de Koninklijke Militaire School uit Weert. Gezien
het succes van dit initiatief wordt er naar gestreefd deze middag elke twee tot drie jaar te
organiseren.
Resultaat:
- Een nieuw gemeentelijk initiatief voor mensen met beperkingen uitgevoerd door vrijwilligers
werkzaam bij de gemeente Weert.
Praktische hulp en respijtzorg
Praktische hulp en respijtzorg kan zowel door vrijwilligers als door professionals gegeven worden.
Wanneer mensen huishoudelijke hulp nodig hebben, aangepast vervoer, een rolstoel of een
woningaanpassing dan kunnen ze hiervoor een aanvraag indienen op grond van de Wet
Maatschappelijke ondersteuning (Wmo), waarbij bekeken wordt met welke praktische hulp de
beperkingen van de betreffende persoon gecompenseerd kunnen worden.
In Weert zijn vrijwilligers ingezet om mantelzorgers kortdurend respijt te verlenen. Bijzonder
hieraan is dat daarvoor eigen personeel is ingezet. Beleid wordt daardoor in de praktijk gebracht.
Vanaf 2007 werd aan ambtenaren de mogelijkheid geboden om mantelzorgers die intensief en
langdurig zorg verlenen gedurende een aantal uren per week te ontlasten. Dit (respijt) project
waarvoor de gemeente Weert voor één jaar 1000 uur beschikbaar stelde werd uiteindelijk een
project van drie jaar. Per 1-1-2010 is het project beëindigd omdat de 1000 uur ingezet waren.
Resultaat:
- Gedurende drie jaren werd door 10 ambtenaren, tijdens werktijd aan 10 mantelzorgers
gemiddeld 2 uur per week respijtzorg verleend. Hiervoor stelde de gemeente Weert 1000 uur
beschikbaar
8

Andere vormen van praktische hulp waar gebruik van gemaakt kan worden in onze gemeente zijn:
• Tafeltje-Dek-Je
• Boodschappenplusbus Weert
• Vraagwijzer/ Wmo-loket
• Thuiszorg
• Vrijwillige thuishulpcentrale (met mogelijkheid gastopvang kinderen met beperking)
• Stichting Thuisverzorging gehandicapten
• Respijtweekend voor mantelzorgers
• Dag van de mantelzorg
• Logeerhuis voor mensen met verstandelijke beperking
• Logeerkamer in verpleeg-/verzorgingshuizen
• Beperkte 24-uurs crisisopvang
Materiële en financiële steun
Vaak is de materiële ondersteuning primair gericht op de zorgbehoevende. Per individuele situatie
wordt daarom door de gemeente Weert bij aanvragen op grond van de Wet maatschappelijke
ondersteuning rekening gehouden met de (on)mogelijkheden van de mantelzorger en wordt de
mantelzorger betrokken bij de indicatiestelling.
In november 2006 heeft de Tweede Kamer besloten om mantelzorgers vanaf 2007 een fiscale
korting van 250 euro te geven. De toegankelijkheid van deze regeling is vooral in het begin
problematisch gebleken en dit heeft tot een onderbesteding van het budget geleid. Om er voor te
zorgen dat meer mensen het zgn. ‘mantelzorgcompliment’ kunnen ontvangen zijn de voorwaarden
aangepast en wordt door de mantelzorgconsulente praktische hulp geboden bij het aanvragen
hiervan. Van alle vragen op financieel gebied gaat circa 50% over het mantelzorgcompliment.
Het niet benutte deel van het mantelzorgcompliment 2007 is door het Rijk eenmalig naar de
gemeenten overgeheveld onder de voorwaarde dat het geld weer ten goede komt van de
mantelzorger.
Resultaat:
- Doorlopende inzet van het restantbedrag ‘mantelzorgcompliment 2007’ voor financiering van
PR-campagnes, informatieve bijeenkomsten en extra activiteiten ten behoeve van
mantelzorgers
9

4. WAT GAAN WE (NOG) DOEN
Actie
Voortzetten
bestaande
actiepunten
Oppakken niet
gerealiseerde
punten
Uitvoeren
nieuwe
actiepunten
Omschrijving Wie
Bewustwording en PR
- deelname campagne(s) voor het vergroten van de
herkenning en erkenning van mantelzorg
- extra aandacht besteden aan jonge (allochtone)
mantelzorgers
- uitbreiden aantal vrijwilligers in de zorg
Draagkracht mantelzorgers
- organiseren van informatieve en ontspannende
activiteiten, themabijeenkomsten en cursussen
- financieel ondersteunen van de Dag van de Mantelzorg
Respijtzorg
- peilen lokale behoefte aan meer respijtzorg in de
thuissituatie
Leskoffer Zorro
- hernieuwd onder de aandacht brengen van de leskoffer
‘Zorro’ bij de bovenbouw van het basisonderwijs
1. Werk & mantelzorg
- informeren van mantelzorgers over de mogelijkheden
rondom werk & mantelzorg
- informeren externe arbeidsorganisaties over werk &
mantelzorg
- inventariseren hoe de eigen organisatie omgaat met
werk & mantelzorg
2. Maatschappelijke stages
- bevorderen van aanwas van jonge vrijwilligers door het
inzetten van maatschappelijke stages bij de
ondersteuning van de mantelzorger
3. Scholing vrijwilligers (in de zorg)
- tegemoetkomen aan de scholingsbehoefte van
vrijwilligers
4. Samenwerking verbreden
- organiseren van gezamenlijke
informatieve/themabijeenkomsten
5. Informatie breder uitrollen
- Opnemen van informatie over mantelzorg en
mantelzorgondersteuning in diverse media
10
Gemeente
Weert
en Steunpunt
Mantelzorg
Steunpunt
Mantelzorg
Steunpunt
Mantelzorg en
Gemeente
Weert
Bestaande actiepunten
Er zijn in de vorige notitie ‘Mantelzorg en vrijwillige inzet in de Zorg’ actiepunten benoemt waar de
afgelopen jaren al aandacht is besteed maar die ook in 2011 aandacht verdienen. Het gaat met
name om het regelmatig in de publiciteit brengen van mantelzorg, mantelzorgers en vrijwillige
inzet in de zorg. Een ander aandachtspunt blijft de belastbaarheid van mantelzorgers en de manier
waarop we mantelzorgers kunnen ontlasten. Door het aanbieden van activiteiten wordt
mantelzorgers inzicht geboden in de wijze waarop ze zelf overbelasting kunnen voorkomen.
(Nog) niet gerealiseerde actiepunten
Naast het voortzetten van bestaande actiepunten zijn er uit de vorige notitie een aantal
actiepunten die nog niet gerealiseerd zijn. Zoals de inventarisatie naar lokale mogelijkheden voor
respijtzorg. Uit een in 2009 provinciaal uitgevoerd onderzoek naar respijtmogelijkheden werd
geconcludeerd dat er meer respijtaanbod in de thuissituatie zou moeten worden ontwikkeld. Of dit
ook voor Weert geldt zal nader onderzocht moeten worden. Daarnaast is in Weert de leskoffer
‘Zorro’ nog niet van de grond gekomen Met de Leskoffer ‘Zorro” wordt aandacht gevraagd voor de
problematiek van jonge kinderen met een langdurig ziek of gehandicapt familielid (jonge
mantelzorgers). Net zoals veel volwassen mantelzorgers zijn jonge mantelzorgers zich vaak niet
bewust dat ze mantelzorger zijn. De leskoffer is bedoeld voor de bovenbouw van het
basisonderwijs en bevat informatie voor docenten om een serie lessen of een project te verzorgen
met als doel herkenning en erkenning van de jonge mantelzorger.

Nieuwe actiepunten
Naast het oppakken van een aantal bestaande- en (nog) niet gerealiseerde actiepunten zijn in deze
notitie vijf nieuwe actiepunten benoemd waar in 2011 expliciet aandacht aan wordt besteed.
Het gaat hierbij om;
1. Aandacht voor de werkende mantelzorger
Door de landelijke campagne werk & mantelzorg (www.werkenmantelzorg.nl) wordt er extra
aandacht gevraagd voor de mantelzorger in bedrijf of organisatie. Werk & Mantelzorg heeft de
ambitie een mantelzorgvriendelijk arbeidsklimaat in Nederland te creëren. Doordat veel partijen
belang hebben bij het goed functioneren van de werkende mantelzorger kan er vanuit ieders
positie invloed uitgeoefend worden. De mantelzorger zelf kan natuurlijk ook invloed uitoefenen.
Door mantelzorgers te informeren over de mogelijkheden die er zijn rond werk & mantelzorg.
zullen zij eerder geneigd zijn de zorgtaken bespreekbaar te maken bij hun werkgever en mee te
denken over oplossingsrichtingen. Arbeidsorganisaties moeten mantelzorg erkennen, respecteren
en mogelijk maken. Uit onderzoek blijkt dat werkende mantelzorgers vooral behoefte hebben aan
structurele oplossingen zoals flexibiliteit van werktijden en de werkplek.
2. Maatschappelijke stages
De maatschappelijke stage is een kans voor de samenleving om jongeren te betrekken bij hun
leefomgeving en maatschappelijke organisaties. Als de kennismaking leuk is voor jongeren, is de
kans dat ze zich ook in de toekomst willen inzetten voor een ander of voor de samenleving groter.
Door het inzetten van maatschappelijke stages ten behoeve van bijv. mantelzorgondersteuning of
vrijwillige inzet in de zorg willen we de aanwas van jonge vrijwilligers bevorderen.
3. Scholing vrijwilligers
Het steunpunt Mantelzorg Weert heeft aangegeven behoefte te hebben aan scholing op het gebied
van gesprekstraining om zo de mantelzorger en de zorgvrager nog beter te kunnen ondersteunen.
4. Verbreden samenwerking
We willen bewerkstelligen dat de er meer samenwerking gezocht wordt met de lokale
vrijwilligerscentrale en de seniorenverenigingen. De vrijwilligerscentrale en de
seniorenverenigingen in onze gemeenten organiseren cursussen en informatieve bijeenkomsten.
Wij zien hierin mogelijkheden tot samenwerking omdat onderwerpen die voor de mantelzorger van
belang kunnen zijn ook bij de andere organisatie aan bod (kunnen) komen. Zo kan er een breder
aanbod in educatie aangeboden worden en wordt efficiënt met subsidiegelden omgegaan.
5. Informatie breder wegzetten
Door informatie over mantelzorg en vrijwillige inzet in de zorg breder weg te zetten wordt een
grotere doelgroep bereikt. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan samenwerken tussen het
steunpunt vrijwilligers en de seniorenverenigingen. Meer dan tot nu toe het geval is moeten we
kijken naar mogelijkheden om informatie over het mantelzorgsteunpunt en de activiteiten die zij
organiseren op diverse websites te plaatsen. Daarnaast is het optimaler benutten van de
gemeentelijke website voor het plaatsen van deze informatie ook een mogelijkheid.
11

5. FINANCIERING
Regionaal
Midden-Limburg
Regionale organisaties voor mantelzorgondersteuning werden tot 2007 gefinancierd met
rijksgelden die werden verstrekt door het Zorgkantoor Noord-Limburg, op grond van de regeling
Coördinatie Vrijwillige Thuiszorg en Mantelzorgondersteuning (CVTM). Deze subsidie is per
1 januari 2007 vanuit de AWBZ overgeheveld naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
Uit de voormalige regeling (CVTM) worden momenteel nog twee organisaties gesubsidieerd: de
Thuishulpcentrale Midden Limburg en Buddyzorg. In juli 2009 hebben de colleges van de Midden
Limburgse gemeenten (Weert, Nederweert, Roermond, Maasgouw Roerdalen en Leudal)
geadviseerd om het regionaal subsidie-beleid te herijken waarbij is ingestemd met een
coördinerende rol van de gemeente Roermond in deze. Op basis van de herijking kwamen diverse
zgn “zorgvernieuwingsprojecten” vanaf 2010 niet meer voor subsidie in aanmerking. Van deze
projecten is de subsidie in 2010 afgebouwd en per 1-1-2011 stopgezet.
De twee organisaties die in 2010 en 2011 wel subsidie ontvangen zijn de Thuishulpcentrale en
Buddyzorg. Zij ontvangen jaarlijks een bedrag van € 292.085,- (waarvan € 275.120,- tbv. de
Thuishulpcentrale en € 16.965,- tbv. Buddyzorg). De subsidies zijn in 2010 en 2011 niet
geïndexeerd.
Lokaal
Weert
Het College van burgemeester en wethouders van Weert heeft in juli 2009 besloten om, onder
voorwaarden, voor 2010 en 2011 subsidie aan de Thuishulpcentrale en Buddyzorg te verstrekken.
De Thuishulpcentrale is onderdeel van “de Zorggroep” en levert informele thuishulp en lokale
mantelzorgondersteuning. Buddyzorg Limburg is een organisatie voor intensieve vrijwilligerszorg
die zich inzet voor mensen met chronische, ernstige of levensbedreigende ziekten (waaronder HIV
en AIDS). Het lokale aandeel in de subsidie voor beide organisaties bedraagt voor Weert
€ 70.506,- inclusief Buddyzorg ad € 3.885,-.
Voor extra initiatieven op het gebied van mantelzorg kan gedurende de looptijd van de notitie
mantelzorg een beroep gedaan worden op het “restantbedrag Mantelzorgcompliment 2007” dat
door het Rijk eenmalig ter beschikking is gesteld aan de gemeente mits dit voor
mantelzorgdoeleinden benut wordt. Met dit budget wordt jaarlijks de “Dag van de mantelzorg “
gefinancierd en worden bewustwordingscampagnes zoals “Take Care” mantelzorg in Limburg en de
campagne “Binnenspel”( 2010, 2011 en 2012) gefinancierd.
12

6. Toekomstige ontwikkelingen
Het afgelopen decennium heeft mantelzorgondersteuning zich ontwikkeld tot een specifiek
beroepsterrein. Zo werd in 1991 het eerste steunpunt mantelzorg opgericht en inmiddels zijn er in
ruim 70% van de gemeenten dergelijke steunpunten. Sinds 1998 worden de steunpunten
mantelzorg gefinancierd uit de CVTM regeling en met de komst van de Wmo in 2007 wordt de
ondersteuning van mantelzorg en vrijwilligers vastgelegd als prestatieveld en heeft daarmee voor
het eerst wettelijke een basis gekregen.
De toenemende vraag naar mantelzorgondersteuning in relatie tot noodzakelijke bezuinigingen
binnen de deelnemende gemeenten heeft ertoe geleid dat een discussie op gang is gekomen over
het wel of niet voortzetten van de huidige regionale samenwerking op het gebied van
mantelzorgondersteuning en Buddyzorg. Het blijkt namelijk steeds lastiger om de deelnemende
gemeenten op een lijn te krijgen. Bestuurlijk is men zich hierover aan het beraden.
Indien de regionale samenwerking per 1-1-2012 niet wordt voortgezet moet elke gemeente voor
zich gaan bepalen of lokaal de voortzetting van de subsidierelatie met de
Thuishulpcentrale/Zorgondersteuner en Buddyzorg gewenst is. Bij de afweging wordt ook gekeken
naar mogelijke alternatieven.
Bij het beëindigen van subsidierelatie met de Thuishulpcentrale en Buddyzorg dient rekening
gehouden te worden met een mogelijke afbouwregeling. De kosten van een afbouwregeling kunnen
opgevangen worden door het inzetten van een (geoormerkt) restantbudget Coördinatie Vrijwillige
Thuiszorg en Mantelzorg (CVTM) dat nu nog bij de centrumgemeente Roermond geparkeerd staat.
De vraag naar mantelzorg zal vanwege vergrijzing, vermaatschappelijking van de zorg en
versobering van regelingen zoals de AWBZ alleen nog maar toenemen. Daarnaast worden de
mogelijkheden om mantelzorg te verlenen beperkt door de toename van de arbeidsparticipatie en
de verkleining van de sociale netwerken. Gemeenten hebben de komende jaren dan ook een
belangrijke taak om een goede lokale infrastructuur voor ondersteuning van mantelzorg en
vrijwilligers in de zorg in stand te houden.
13

Bijlage : Nulmeting basisfuncties mantelzorg*
Visie en beleid Informatie Advies en Begeleiding Emotionele steun Educatie
Algemeen: Algemeen: Algemeen: Algemeen: Algemeen:
Deze basisfunctie is in
Weert goed voor elkaar.
Andere gemeenten kunnen
mogelijk iets van uw
beleid/aanpak leren
Deze basisfunctie is in
Weert goed voor elkaar.
Andere gemeenten kunnen
mogelijk iets van uw
beleid/aanpak leren
Deze basisfunctie is in
Weert goed voor elkaar.
Andere gemeenten kunnen
mogelijk iets van uw
beleid/aanpak leren
14
Deze basisfunctie is in
Weert goed voor elkaar.
Andere gemeenten kunnen
mogelijk iets van uw
beleid/aanpak leren
Deze basisfunctie is in
Weert goed voor elkaar.
Andere gemeenten kunnen
mogelijk iets van uw
beleid/aanpak leren
Goed voor elkaar: Goed voor elkaar: Goed voor elkaar: Goed voor elkaar: Goed voor elkaar:
Visie op mantelzorg-
ondersteuning Mantelzorgbeleid
geformuleerd
Partijen betrekken bij beleid
Aandacht groepen mantelzorgers
Mantelzorger heeft
keuzevrijheid
(H)erkenning en waardering
Informatie beschikbaar
Gebruik informatie door
mantelzorgers
Uitvoering van beleid
Advies en begeleiding
beschikbaar
Gebruik advies en
begeleiding door
mantelzorgers
Uitvoering van beleid
Emotionele steun
beschikbaar
Gebruik steun door
Mantelzorgers
Uitvoering van beleid
Scholing beschikbaar
Gebruik scholing door
mantelzorgers
Uitvoering van beleid
Aandachtspunten: Aandachtspunten: Aandachtspunten: Aandachtspunten: Aandachtspunten:
--- --- --- --- ---
Praktische hulp Respijtzorg Fin. tegemoetkoming Materiële hulp
Algemeen: Algemeen: Algemeen: Algemeen:
In uw gemeente is deze
basisfunctie goed voor
elkaar. Andere gemeenten
kunnen mogelijk iets van
uw beleid en/of aanpak
leren
In uw gemeente is deze
basisfunctie goed voor
elkaar. Andere gemeenten
kunnen mogelijk iets van
uw beleid en/of aanpak
leren
Voor deze basisfunctie is
uw gemeente goed op weg.
Maak een bewuste keuze
welke aandachtspunten
opgepakt gaan worden
Voor deze basisfunctie is
uw gemeente goed op weg.
Maak een bewuste keuze
welke aandachtspunten
opgepakt gaan worden
Goed voor elkaar: Goed voor elkaar: Goed voor elkaar: Goed voor elkaar:
Gebruik hulp door
Gebruik hulp door
--- --mantelzorgers
mantelzorgers
Uitvoering van beleid Uitvoering van beleid
Aandachtspunten: Aandachtspunten: Aandachtspunten: Aandachtspunten:
--- --- --- ---
* Deze nulmeting is uitgevoerd door EMOL (Expertisecentrum Maatschappelijke Ondersteuning Limburg)