Effecten van gescheiden versus gemengde klasgroepen en ... - Acco
Effecten van gescheiden versus gemengde klasgroepen en ... - Acco
Effecten van gescheiden versus gemengde klasgroepen en ... - Acco
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
64<br />
IMPULS, 40e JG., NR. 2, OKTOBER-DECEMBER 2009, 64-70<br />
<strong>Effect<strong>en</strong></strong> <strong>van</strong> <strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong><br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong><br />
schol<strong>en</strong> op g<strong>en</strong>derverschill<strong>en</strong> in de<br />
prestaties voor taal <strong>en</strong> wiskunde1 Eva Van de gaer<br />
Inleiding<br />
Gedur<strong>en</strong>de de laatste twee dec<strong>en</strong>nia hebb<strong>en</strong> de<br />
media, de beleidsmakers <strong>en</strong> onderzoekers heel<br />
wat aandacht besteed aan het ontstaan <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
nieuwe g<strong>en</strong>derkloof. Sinds het midd<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
jar<strong>en</strong> 1980 treedt er e<strong>en</strong> verschuiving op in het<br />
patroon <strong>van</strong> onderwijsprestaties <strong>en</strong> -resultat<strong>en</strong>:<br />
meisjes do<strong>en</strong> het beter dan jong<strong>en</strong>s op bijna<br />
alle gebied<strong>en</strong> <strong>van</strong> het officiële ‘cognitieve’ curriculum<br />
(Gorard, Rees & Salisbury 2001). Deze<br />
nieuwigheid in de g<strong>en</strong>derkloof doet zich voor<br />
in verschill<strong>en</strong>de land<strong>en</strong>, zoals het Ver<strong>en</strong>igd Koninkrijk,<br />
Australië, Nieuw-Zeeland, de Ver<strong>en</strong>igde<br />
Stat<strong>en</strong>, Canada, Nederland, Japan, Frankrijk<br />
<strong>en</strong> Duitsland (Epstein et al., 1998). Tegelijk met<br />
heel wat veronderstelling<strong>en</strong> die het onderprester<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s uitlegg<strong>en</strong>, wordt e<strong>en</strong> aantal strategieën<br />
onderzocht om dit onderprester<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
te gaan (Warrington & Younger, 1999). E<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
deze strategieën is de implem<strong>en</strong>tatie <strong>van</strong> <strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s<br />
Warrington <strong>en</strong> Younger (2001, p. 342) is het<br />
e<strong>en</strong> onbetwistbaar voordeel dat lerar<strong>en</strong> hun onderwijsmethode<br />
<strong>en</strong> de inhoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> afstemm<strong>en</strong><br />
op de leerstijl<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorkeur<strong>en</strong> <strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s<br />
of meisjes. Gescheid<strong>en</strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> meer tegemoet aan de nod<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s (n.v.d.v. 2 verder zal blijk<strong>en</strong> waarom<br />
hier <strong>en</strong>kel over jong<strong>en</strong>s wordt gesprok<strong>en</strong>!).<br />
Hoe dan ook, in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> in de Ver<strong>en</strong>igde<br />
Stat<strong>en</strong>, Australië <strong>en</strong> het Ver<strong>en</strong>igd Ko-<br />
ninkrijk word<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong><br />
voor hoofdvakk<strong>en</strong> zoals Engels (n.v.d.v.<br />
in Angelsaksische land<strong>en</strong>) <strong>en</strong> wiskunde sneller<br />
georganiseerd dan dat er e<strong>en</strong> echte red<strong>en</strong> voor<br />
is (Gillibrand et al., 1999; Robinson & Smithers,<br />
1999). Marsh <strong>en</strong> Rowe (1996) onderzocht<strong>en</strong><br />
de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> in e<strong>en</strong><br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> school op de prestaties voor wiskunde<br />
<strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> meisjes. Jong<strong>en</strong>s zowel<br />
als meisjes werd<strong>en</strong> voor één schooljaar at random<br />
bij geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong><br />
bij <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> gezet. Er was echter<br />
ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel winstpunt te vind<strong>en</strong> voor geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
wiskundeonderwijs, noch voor jong<strong>en</strong>s,<br />
noch voor meisjes (Marsh & Rowe, 1996,<br />
p. 153). Ook Jackson <strong>en</strong> Smith (2000, p. 414)<br />
vond<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong> in de prestaties voor<br />
Engels <strong>en</strong> wiskunde tuss<strong>en</strong> jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> meisjes<br />
in twee schol<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de het jaar waarin de<br />
schol<strong>en</strong> overging<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
naar <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong>. Gillibrand et al.<br />
(1999) focust<strong>en</strong> op de effect<strong>en</strong> voor meisjes in<br />
pas ingerichte geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong><br />
in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>: meisjes die in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
groep<strong>en</strong> fysica leerd<strong>en</strong>, hadd<strong>en</strong><br />
veel meer vertrouw<strong>en</strong>, hadd<strong>en</strong> betere GCSE 3 -<br />
resultat<strong>en</strong> <strong>en</strong> war<strong>en</strong> meer gemotiveerd om het<br />
A-level 4 voor fysica te behal<strong>en</strong>. Sam<strong>en</strong>gevat<br />
komt het erop neer dat er <strong>en</strong>ig bewijs is t<strong>en</strong><br />
voordele <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> onderwijs<br />
voor meisjes, maar voor jong<strong>en</strong>s ontbrek<strong>en</strong><br />
overtuig<strong>en</strong>de empirische bewijz<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> de effectiviteit <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> on-
EFFECTEN VAN GESCHEIDEN VERSUS GEMENGDE KLASGROEPEN EN SCHOLEN OP GENDERVERSCHILLEN IN DE PRESTATIES VOOR TAAL EN WISKUNDE<br />
derwijs. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> blijft het onderzoek over de<br />
effectiviteit <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> onderwijs<br />
in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> beperkt tot één of twee<br />
schol<strong>en</strong> die het initiatief nam<strong>en</strong> om geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> in te voer<strong>en</strong>, of blijft het beperkt<br />
tot de invoering <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> korte periode (één<br />
trimester of één schooljaar). Om e<strong>en</strong> antwoord<br />
te krijg<strong>en</strong> op de vraag of geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> heilzamer zoud<strong>en</strong><br />
zijn voor jong<strong>en</strong>s, is er meer longitudinaal <strong>en</strong><br />
grootschalig onderzoek nodig (Younger & Warrington,<br />
2002).<br />
Wij beschikk<strong>en</strong> over longitudinale data die de<br />
vraag voldo<strong>en</strong>de beantwoord<strong>en</strong>. In plaats <strong>van</strong><br />
schol<strong>en</strong> te onderzoek<strong>en</strong> die net geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> geïmplem<strong>en</strong>teerd,<br />
kijk<strong>en</strong> we naar schol<strong>en</strong> die al langer met geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
groep<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t<br />
dat het effect <strong>van</strong> e<strong>en</strong> langdurige scheiding<br />
tuss<strong>en</strong> de jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> meisjes op hun prestaties<br />
kan word<strong>en</strong> onderzocht. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> werd<strong>en</strong><br />
die gegev<strong>en</strong>s verzameld in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong>, zowel in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> als in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong>. Zodo<strong>en</strong>de is er onderzoek mogelijk<br />
naar de verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de effectiviteit<br />
<strong>van</strong> <strong>en</strong>erzijds geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong> in<br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> <strong>en</strong> anderzijds <strong>van</strong><br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>.<br />
Dit gegev<strong>en</strong> dook nog niet op in het debat<br />
over de kwestie geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong> gem<strong>en</strong>gd<br />
onderwijs. Het is bijvoorbeeld mogelijk<br />
dat er e<strong>en</strong> verschil is tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
onderwijs in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> <strong>en</strong> in<br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>. We will<strong>en</strong> te wet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong><br />
in welke mate de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> op de prestaties<br />
<strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> meisjes te vergelijk<strong>en</strong> zijn met<br />
de effect<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong>.<br />
Hoewel onderzoek naar de effectiviteit <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong><br />
relatief nieuw is, heeft het onderzoek naar de<br />
effectiviteit <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> e<strong>en</strong> langere traditie (Jackson<br />
& Smith, 2000). De meeste studies over de effect<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />
gericht op de voordel<strong>en</strong> voor meisjes. M<strong>en</strong> lijkt<br />
het erover e<strong>en</strong>s te zijn dat geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong> voor meisjes beter zijn dan <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> (Gillibrand et al., 1999; Warrington &<br />
Younger, 2001). Meisjes prester<strong>en</strong> beter, hebb<strong>en</strong><br />
meer vertrouw<strong>en</strong>, zijn meer geïnteresseerd<br />
<strong>en</strong> hun deelname aan ‘typische mannelijke’<br />
vakk<strong>en</strong> zoals wiskunde <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> ligt<br />
hoger in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> (Brutsaert,<br />
1999; Gillibrand et al., 1999; Kruse, 1996;<br />
Lawrie & Brown, 1992; Lee & Bryk, 1986).<br />
Voor jong<strong>en</strong>s echter is de effectiviteit <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong> <strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> minder duidelijk. Sommige onderzoekers<br />
vond<strong>en</strong> e<strong>en</strong> klein voordeel voor jong<strong>en</strong>s in<br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> (Dale, 1974), terwijl ander<strong>en</strong><br />
dan weer voordel<strong>en</strong> vond<strong>en</strong> voor jong<strong>en</strong>s in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong> (Kelly, 1996) of juist<br />
ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel verschil tuss<strong>en</strong> de twee schooltypes 5<br />
(Riordan, 1990).<br />
Als er dan al voordel<strong>en</strong> war<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong>, dan zijn die voor meisjes<br />
meer uitgesprok<strong>en</strong> dan voor jong<strong>en</strong>s. E<strong>en</strong><br />
verklaring voor de voordel<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong> richt zich in de eerste plaats<br />
op de voordel<strong>en</strong> voor meisjes (LePore & Warr<strong>en</strong>,<br />
1997). Geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong>, vooral<br />
meisjesschol<strong>en</strong>, zoud<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beter schoolklimaat<br />
hebb<strong>en</strong>, omdat de leerling<strong>en</strong> zich beter kunn<strong>en</strong><br />
conc<strong>en</strong>trer<strong>en</strong> op het ler<strong>en</strong>, de leerling<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong><br />
minder word<strong>en</strong> afgeleid <strong>van</strong> het ler<strong>en</strong> <strong>en</strong> er zijn<br />
minder problem<strong>en</strong> met discipline. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
zoud<strong>en</strong> meisjes in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong><br />
minder word<strong>en</strong> gediscrimineerd. In <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> jong<strong>en</strong>s de interacties in de klas<br />
meer dominer<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze zoud<strong>en</strong> meer word<strong>en</strong> beloond<br />
voor hun actief d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> (Riordan, 1990;<br />
Younger, Warrington & Williams, 1999).<br />
E<strong>en</strong> andere verklaring voor de voordel<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> werd gezocht<br />
in de selectieve opstelling <strong>van</strong> deze schol<strong>en</strong>.<br />
Geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> hun rekrutering<br />
meer op leerling<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hogere<br />
socio-economische achtergrond dan <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> die naar deze schol<strong>en</strong><br />
kom<strong>en</strong>, ton<strong>en</strong> vaak al e<strong>en</strong> grotere prestatiedrang.<br />
Als de achtergrond <strong>van</strong> de leerling<strong>en</strong><br />
wordt ingebracht, verdwijn<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong><br />
vaak (Daly & Shuttleword, 1997; Harker,<br />
2000; Jackson & Smith, 2000; Robinson<br />
& Smithers, 1999). E<strong>en</strong> andere factor die de<br />
interpretatie <strong>van</strong> het effect <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> bemoeilijkt,<br />
is het type <strong>van</strong> school. Robinson <strong>en</strong> Smithers<br />
(1999) vergelek<strong>en</strong> de prestaties <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> in Engeland.<br />
Ze maakt<strong>en</strong> onderscheid tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
schooltypes (compreh<strong>en</strong>sieve 6 schol<strong>en</strong>, onafhankelijke<br />
7 schol<strong>en</strong> <strong>en</strong> grammar schools 8 ) <strong>en</strong><br />
vond<strong>en</strong> voor meisjes ge<strong>en</strong> verschil tuss<strong>en</strong> de<br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> de <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong>af het mom<strong>en</strong>t dat er rek<strong>en</strong>ing werd gehou-<br />
65
66<br />
EFFECTEN VAN GESCHEIDEN VERSUS GEMENGDE KLASGROEPEN EN SCHOLEN OP GENDERVERSCHILLEN IN DE PRESTATIES VOOR TAAL EN WISKUNDE<br />
d<strong>en</strong> met de verschill<strong>en</strong>de types schol<strong>en</strong>. Anderzijds<br />
kwam m<strong>en</strong> tot de vaststelling dat jong<strong>en</strong>s<br />
beter prester<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> dan in<br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> <strong>van</strong>af het og<strong>en</strong>blik dat de<br />
verschill<strong>en</strong>de schooltypes in acht werd<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Robinson <strong>en</strong> Smithers (1999) besluit<strong>en</strong><br />
dat geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> of niet ge<strong>en</strong> rol speelt,<br />
maar dat alles te mak<strong>en</strong> heeft met de historiek,<br />
de traditie, de schoolregels, de reputatie <strong>en</strong> de<br />
graad <strong>van</strong> selectiviteit. Toch sluit<strong>en</strong> zij niet uit<br />
dat geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> beter kunn<strong>en</strong><br />
zijn voor jong<strong>en</strong>s. Maar daarvoor is er onvoldo<strong>en</strong>de<br />
bewijs. Young <strong>en</strong> Fraser (1990) ded<strong>en</strong><br />
gelijkaardig onderzoek in Australië, waarin ze<br />
de schoolsector 9 (gesubsidieerd door de overheid<br />
of onafhankelijk) <strong>en</strong> de socio-economische<br />
achtergrond <strong>van</strong> de leerling<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong>.<br />
Ze steld<strong>en</strong> vast dat de leerling<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong> <strong>van</strong> de onafhankelijke sector<br />
beter presteerd<strong>en</strong> dan de leerling<strong>en</strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong>.<br />
Het komt erop neer dat zowel het onderzoek<br />
naar de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong><br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> als het<br />
onderzoek naar de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> sluit<strong>en</strong>d<br />
bewijs oplevert voor de voordel<strong>en</strong> die geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> voor jong<strong>en</strong>s<br />
zoud<strong>en</strong> oplever<strong>en</strong>. Met dit in het achterhoofd<br />
onderzoek<strong>en</strong> we de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> de voordel<strong>en</strong><br />
die geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> op jong<strong>en</strong>s (<strong>en</strong> meisjes).<br />
Onderzoeksvrag<strong>en</strong><br />
In België – zoals in vele westerse land<strong>en</strong> – bestaan<br />
er nog maar weinig geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong>. Vanaf 1970 werd gem<strong>en</strong>gd onderwijs in<br />
het to<strong>en</strong>malige rijksonderwijs (nu het geme<strong>en</strong>schapsonderwijs)<br />
verplicht, terwijl pas in het<br />
midd<strong>en</strong> <strong>van</strong> de jar<strong>en</strong> 1980 meer <strong>en</strong> meer vrije<br />
schol<strong>en</strong> gem<strong>en</strong>gd werd<strong>en</strong> (Brutsaert, 1999). 10<br />
Vele <strong>van</strong> deze schol<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> over naar gem<strong>en</strong>gd<br />
onderwijs om ‘economische’ red<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
eerder dan <strong>van</strong>uit e<strong>en</strong> opvoedkundige overtuiging,<br />
maar er war<strong>en</strong> er ev<strong>en</strong>veel die de toelating<br />
<strong>van</strong> leerling<strong>en</strong> <strong>van</strong> het andere geslacht<br />
ontmoedigd<strong>en</strong>, zodat de school het karakter<br />
<strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s- of meisjesschool bleef behoud<strong>en</strong><br />
(Brutsaert, 1999). Slechts <strong>en</strong>kele ouders war<strong>en</strong><br />
gewonn<strong>en</strong> voor gem<strong>en</strong>gd onderwijs, zodat geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong> zich gesteund voeld<strong>en</strong><br />
in hun overtuiging. Omdat er tijd<strong>en</strong>s onze<br />
studie nog e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de aantal geslachtsge-<br />
scheid<strong>en</strong> secundaire schol<strong>en</strong> bestond<strong>en</strong>, hadd<strong>en</strong><br />
we de geleg<strong>en</strong>heid om e<strong>en</strong> vergelijk<strong>en</strong>de<br />
studie te mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong><br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>.<br />
Zowel in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> als in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> bestaan er geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong>.<br />
In de <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> deze geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> georganiseerd door de keuze<br />
voor bepaalde vakk<strong>en</strong>; ze hadd<strong>en</strong> dus niets te mak<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> beleids- of opvoedkundige keuze.<br />
In deze studie onderzoek<strong>en</strong> we of jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
meisjes meer vooruitgang mak<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> dan in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong>. We gaan ook na of de effect<strong>en</strong><br />
overeind blijv<strong>en</strong> als we de achtergrondk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>,<br />
het type <strong>en</strong> de sector <strong>van</strong> de school<br />
daarbij verrek<strong>en</strong><strong>en</strong>. We vergelijk<strong>en</strong> de effect<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> met <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> schol<strong>en</strong> op de vooruitgang voor taal <strong>en</strong><br />
wiskunde op het einde <strong>van</strong> het tweede jaar <strong>van</strong><br />
het secundair onderwijs. We kunn<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong><br />
over e<strong>en</strong> vooruitgang, omdat de prestaties voor<br />
taal <strong>en</strong> wiskunde op het einde <strong>van</strong> het eerste jaar<br />
<strong>van</strong> het secundair onderwijs werd<strong>en</strong> gemet<strong>en</strong>.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> gaan we na of er e<strong>en</strong> verschil is in<br />
effectiviteit tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong><br />
in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> <strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>. Met andere<br />
woord<strong>en</strong>: heeft de aanwezigheid <strong>van</strong> één of<br />
twee geslacht<strong>en</strong> in de school invloed op het ler<strong>en</strong><br />
in de klas?<br />
Onze hypothes<strong>en</strong> zijn de volg<strong>en</strong>de:<br />
1. Op het einde <strong>van</strong> het tweede jaar <strong>van</strong> het<br />
secundair onderwijs zijn de prestaties <strong>van</strong><br />
jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> meisjes in wiskunde <strong>en</strong> taal in<br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> beter<br />
dan die in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong>.<br />
Als er voordel<strong>en</strong> zijn in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong>, dan zijn ze meer uitgesprok<strong>en</strong><br />
voor meisjes dan voor jong<strong>en</strong>s.<br />
2. De ‘g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling’ <strong>van</strong> klass<strong>en</strong> heeft<br />
e<strong>en</strong> effect op de prestaties <strong>van</strong> taal <strong>en</strong> wiskunde,<br />
zowel voor jong<strong>en</strong>s als voor meisjes,<br />
terwijl de ‘g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling’ <strong>van</strong> schol<strong>en</strong><br />
ge<strong>en</strong> effect ressorteert, ongeacht of de<br />
klass<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> of gem<strong>en</strong>gd<br />
zijn.<br />
3. De verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
niet word<strong>en</strong> verklaard door de verschill<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> bij de intake.<br />
4. Het type <strong>en</strong> de sector <strong>van</strong> de schol<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
ev<strong>en</strong>min de verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> verklar<strong>en</strong>.
Data<br />
EFFECTEN VAN GESCHEIDEN VERSUS GEMENGDE KLASGROEPEN EN SCHOLEN OP GENDERVERSCHILLEN IN DE PRESTATIES VOOR TAAL EN WISKUNDE<br />
De gegev<strong>en</strong>s die word<strong>en</strong> gebruikt, kom<strong>en</strong> uit<br />
het ‘Longitudinaal Onderzoek Secundair Onderwijs’<br />
(LOSO)-project (Van Damme, Van<br />
Landeghem, De Fraine, Opd<strong>en</strong>akker, & Ongh<strong>en</strong>a,<br />
2004). Dit project startte in 1990 <strong>en</strong><br />
volgde e<strong>en</strong> cohorte <strong>van</strong> meer dan 6000 leerling<strong>en</strong><br />
gedur<strong>en</strong>de het secundair onderwijs <strong>en</strong><br />
daarna. De ouders, de leerling<strong>en</strong> zelf, de lerar<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de schooldirecteur<strong>en</strong> vuld<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong><br />
in. Zodo<strong>en</strong>de werd informatie verzameld over<br />
de intellig<strong>en</strong>tie, de prestaties, de motivatie <strong>en</strong><br />
de attitudes <strong>van</strong> de leerling<strong>en</strong>, over hun sociale<br />
<strong>en</strong> culturele achtergrond, over de less<strong>en</strong>, over<br />
de manier <strong>van</strong> onderwijz<strong>en</strong> <strong>en</strong> over de school.<br />
In deze studie richt<strong>en</strong> we ons op de leerling<strong>en</strong>prestaties<br />
voor wiskunde <strong>en</strong> Nederlands op het<br />
einde <strong>van</strong> het tweede leerjaar in het secundair<br />
onderwijs. De gegev<strong>en</strong>s voor de prestaties voor<br />
Nederlands gaan over 4131 leerling<strong>en</strong> (1973 jong<strong>en</strong>s<br />
<strong>en</strong> 2158 meisjes), 327 klass<strong>en</strong> (waar<strong>van</strong> 198<br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong>), 181 lerar<strong>en</strong> Nederlands<br />
<strong>en</strong> 53 schol<strong>en</strong> (21 geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong>). Voor wiskunde werk<strong>en</strong> we met 4109<br />
leerling<strong>en</strong> (1974 jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> 2135 meisjes), 329<br />
klass<strong>en</strong> (184 geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong>), 180<br />
wiskundelerar<strong>en</strong> <strong>en</strong> 54 schol<strong>en</strong> (20 geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong>) (zie ook tabel 1).<br />
Discussie<br />
Onze hypothese, met name dat meisjes <strong>en</strong> jong<strong>en</strong>s<br />
meer vooruitgang mak<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong>, wordt niet hard<br />
gemaakt. We steld<strong>en</strong> precies het teg<strong>en</strong>deel<br />
vast: in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> jong<strong>en</strong>s meer<br />
vooruitgang voor taal, maar niet voor wiskunde.<br />
Jong<strong>en</strong>s prester<strong>en</strong> niet beter (noch voor taal,<br />
noch voor wiskunde) in jong<strong>en</strong>sschol<strong>en</strong> dan in<br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>.<br />
De hypothese in verband met de selectie kan<br />
de negatieve effect<strong>en</strong> voor jong<strong>en</strong>s in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> niet verklar<strong>en</strong>. Hoewel Harker<br />
(2000) beweerde dat de positieve effect<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong> kond<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
toegeschrev<strong>en</strong> aan hun selectieve opstelling,<br />
blev<strong>en</strong> in onze studie de negatieve effect<strong>en</strong><br />
in verband met prestaties <strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s overeind,<br />
nadat de selectiviteit <strong>van</strong> de geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> werd verrek<strong>en</strong>d. Ironisch g<strong>en</strong>oeg<br />
blijft de laatste jar<strong>en</strong> in het geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
onderwijs de stellige overtuiging heers<strong>en</strong> dat<br />
jong<strong>en</strong>s onderprester<strong>en</strong> (Younger & Warrington,<br />
2002). Onze studie suggereert dat geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
klass<strong>en</strong> het teg<strong>en</strong>overgestelde effect<br />
hebb<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>minste wat de jong<strong>en</strong>s betreft.<br />
Andere onderzoekers zoals Jackson <strong>en</strong> Smith<br />
(2000) <strong>en</strong> Warrington <strong>en</strong> Younger (2001) kom<strong>en</strong><br />
tot dezelfde conclusie, met name dat jong<strong>en</strong>s<br />
slechter prester<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
dan in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong>. Interviews met lerar<strong>en</strong><br />
maakt<strong>en</strong> duidelijk dat de invoering <strong>van</strong><br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong> voor jong<strong>en</strong>s vaak<br />
leidde tot <strong>klasgroep<strong>en</strong></strong> met jong<strong>en</strong>s die heel wat<br />
gedragsproblem<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> (Warrington & Younger,<br />
2001). Jackson <strong>en</strong> Smith (2000) vond<strong>en</strong> dan<br />
weer dat ouders gelov<strong>en</strong> dat gem<strong>en</strong>gd onderwijs<br />
beter is voor jong<strong>en</strong>s dan voor meisjes omdat<br />
meisjes e<strong>en</strong> ‘civiliser<strong>en</strong>de’ of ‘fatso<strong>en</strong>er<strong>en</strong>de’ invloed<br />
hadd<strong>en</strong> op jong<strong>en</strong>s. Jackson (2002) suggereerde<br />
dat jong<strong>en</strong>sklass<strong>en</strong> e<strong>en</strong> problematische<br />
machocultuur versterk<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat daardoor het<br />
negatieve effect op prestaties <strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s kan<br />
word<strong>en</strong> verklaard. Interviews met jong<strong>en</strong>s ton<strong>en</strong><br />
aan dat die zelf zeer ambival<strong>en</strong>t staan teg<strong>en</strong>over<br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong> (= zuivere jong<strong>en</strong>sklass<strong>en</strong>);<br />
ze verteld<strong>en</strong> dat er meer werd gevocht<strong>en</strong>,<br />
dat het er ruwer aan toeging <strong>en</strong> dat er meer<br />
straff<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> uitgedeeld (Jackson, 2002).<br />
Tabel 1. Aantal geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong>.<br />
Jong<strong>en</strong>sschol<strong>en</strong> Meisjesschol<strong>en</strong> Gem<strong>en</strong>gde schol<strong>en</strong> Totaal<br />
Nederlands Jong<strong>en</strong>sklass<strong>en</strong> 82 0 24 106<br />
Meisjesklass<strong>en</strong> 0 71 21 92<br />
Gem<strong>en</strong>gde klass<strong>en</strong> 0 3* 126 129<br />
Wiskunde Jong<strong>en</strong>sklass<strong>en</strong> 72 0 23 95<br />
Meisjesklass<strong>en</strong> 0 64 25 89<br />
Gem<strong>en</strong>gde klass<strong>en</strong> 0 1* 144 145<br />
* Klass<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> relatief sterke conc<strong>en</strong>tratie <strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s vergelek<strong>en</strong> met de hele schoolpopulatie.<br />
67
68<br />
EFFECTEN VAN GESCHEIDEN VERSUS GEMENGDE KLASGROEPEN EN SCHOLEN OP GENDERVERSCHILLEN IN DE PRESTATIES VOOR TAAL EN WISKUNDE<br />
Voor de meisjes verschijnt er e<strong>en</strong> ander beeld. Als<br />
de leerling<strong>en</strong>k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> <strong>van</strong> bij de intake werd<strong>en</strong><br />
verrek<strong>en</strong>d, war<strong>en</strong> er ge<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong> voor<br />
taal- of wiskundeprestaties tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
of <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong>. Deze<br />
resultat<strong>en</strong> bevestig<strong>en</strong> de conclusie <strong>van</strong> Harker<br />
(2000): betere prestaties in zuivere meisjesschol<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> meer te mak<strong>en</strong> met de selectieve<br />
opstelling <strong>van</strong> deze geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> schol<strong>en</strong><br />
dan met de scheiding tuss<strong>en</strong> meisjes <strong>en</strong> jong<strong>en</strong>s.<br />
Maar als we het type <strong>van</strong> schol<strong>en</strong> verrek<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
merk<strong>en</strong> we dat in deze meisjesschol<strong>en</strong> de meisjes<br />
meer vooruitgang mak<strong>en</strong> voor wiskunde, maar<br />
niet voor taal (zie verder). Andere onderzoekers<br />
hebb<strong>en</strong> de voordel<strong>en</strong> <strong>van</strong> pure meisjesschol<strong>en</strong><br />
voor meisjes aangetoond. In zuivere meisjesschol<strong>en</strong><br />
is het prettiger, is er e<strong>en</strong> positievere attitude<br />
<strong>en</strong> zijn er betere prestaties voor vakk<strong>en</strong> die<br />
traditioneel word<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong> als niet geschikt voor<br />
meisjes, zoals (uiteraard) wet<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
wiskunde (Lawrie & Brown, 1992; Lee & Bryk,<br />
1986). Warrington <strong>en</strong> Younger (2001) interviewd<strong>en</strong><br />
lerar<strong>en</strong> over hun opvatting over geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
onderwijs voor jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> meisjes. Ze<br />
kwam<strong>en</strong> tot de bevinding dat de meeste lerar<strong>en</strong><br />
er<strong>van</strong> overtuigd zijn dat geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
onderwijs voor meisjes beter is: minder stereotypering,<br />
meer zelfvertrouw<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> klasklimaat<br />
met minder storing, e<strong>en</strong> beter leerklimaat,... Tezelfdertijd<br />
war<strong>en</strong> ze veel minder overtuigd <strong>van</strong><br />
de voordel<strong>en</strong> <strong>van</strong> zuivere jong<strong>en</strong>sklass<strong>en</strong>. Onze<br />
resultat<strong>en</strong> suggerer<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s dat het leerklimaat<br />
voor wiskunde in meisjesschol<strong>en</strong> veel beter<br />
is dan in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> tweede belangrijk aspect <strong>van</strong> deze studie<br />
is dat we het effect <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
<strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> tegelijk met dat <strong>van</strong><br />
geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong><br />
kond<strong>en</strong> onderzoek<strong>en</strong>. Er is nogal wat onderzoek<br />
gedaan naar het effect <strong>van</strong> het g<strong>en</strong>dertype<br />
<strong>van</strong> de school of de klass<strong>en</strong>, maar weinig studies<br />
nam<strong>en</strong> de wisselwerking tuss<strong>en</strong> beide context<strong>en</strong><br />
onder de loep. Onze resultat<strong>en</strong> gav<strong>en</strong> aan dat<br />
de effect<strong>en</strong> op klasniveau niet altijd overe<strong>en</strong>kom<strong>en</strong><br />
met de effect<strong>en</strong> op schoolniveau. Voor<br />
jong<strong>en</strong>s is de g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling <strong>van</strong> de klas<br />
belangrijker dan die in de school. Voor meisjes<br />
daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> heeft de g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling <strong>van</strong><br />
de school – meer dan in de klas – e<strong>en</strong> impact<br />
op de wiskundeprestaties. We hebb<strong>en</strong> daar ge<strong>en</strong><br />
verklaring voor, maar in elk geval kunn<strong>en</strong> we<br />
niet zomaar resultat<strong>en</strong> in verband met de g<strong>en</strong>dercontext<br />
<strong>van</strong> het klasniveau naar het schoolniveau<br />
overhevel<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong> slotte wild<strong>en</strong> we wet<strong>en</strong> hoe de verschill<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> zich verhoud<strong>en</strong> tot schooltype <strong>en</strong> sector.<br />
Robinson <strong>en</strong> Smithers (1999) bijvoorbeeld<br />
vond<strong>en</strong> dat wanneer het schooltype werd verrek<strong>en</strong>d,<br />
de verschill<strong>en</strong> in de prestaties <strong>van</strong> de<br />
meisjes tuss<strong>en</strong> zuivere meisjesschol<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>. Onze resultat<strong>en</strong><br />
gav<strong>en</strong> aan dat wat taal betreft, het schooltype<br />
<strong>en</strong> de sector ge<strong>en</strong> verband houd<strong>en</strong> met de verschill<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong>, maar voor wiskunde was er wel e<strong>en</strong><br />
verband. Nadat het schooltype in acht werd g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />
werd het verschil tuss<strong>en</strong> meisjesschol<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> significant. Het verschil<br />
tuss<strong>en</strong> jong<strong>en</strong>sschol<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong><br />
bleef niet-significant. De onev<strong>en</strong>redige verdeling<br />
<strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> over de types <strong>van</strong> schol<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong><br />
verklar<strong>en</strong> waarom – zonder het schooltype te<br />
verrek<strong>en</strong><strong>en</strong> – het effect in zuivere meisjesschol<strong>en</strong><br />
gemaskeerd werd. Ongeveer de helft <strong>van</strong> de<br />
meisjesschol<strong>en</strong> zijn technische <strong>en</strong> beroepsschol<strong>en</strong><br />
(TSO/BSO-type), terwijl slechts 19% <strong>van</strong> de<br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> deze onderwijsvorm<strong>en</strong> aanbod<strong>en</strong>.<br />
Omdat de resultat<strong>en</strong> aangav<strong>en</strong> dat technische<br />
<strong>en</strong> beroepsschol<strong>en</strong> het laagste scoord<strong>en</strong>,<br />
zelfs nadat de leerling<strong>en</strong>k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> bij intake<br />
in acht werd<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, lijkt het logisch dat de<br />
meisjesschol<strong>en</strong> het beter do<strong>en</strong> als het schooltype<br />
wel in acht werd g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Er werd ge<strong>en</strong> effect gevond<strong>en</strong> <strong>van</strong> de schoolsector<br />
(officieel <strong>versus</strong> vrij). Het is mogelijk dat<br />
er in Vlaander<strong>en</strong> minder verschill<strong>en</strong> bestaan<br />
tuss<strong>en</strong> vrije <strong>en</strong> officiële schol<strong>en</strong>, wellicht omdat<br />
elke school die aan bepaalde voorwaard<strong>en</strong> voldoet,<br />
door de overheid wordt gesubsidieerd.<br />
De resultat<strong>en</strong> in verband met de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
schoolsector <strong>en</strong> het schooltype moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
gelez<strong>en</strong> in het licht <strong>van</strong> twee tekort<strong>en</strong> in onze<br />
gegev<strong>en</strong>s. Vooreerst behoord<strong>en</strong> alle geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong><br />
schol<strong>en</strong> tot het vrije net. Dit betek<strong>en</strong>t<br />
dat de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> de schoolsector die <strong>van</strong><br />
de g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling doorkruis<strong>en</strong>. Daarnaast<br />
war<strong>en</strong> de geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> de <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong><br />
schol<strong>en</strong> niet ev<strong>en</strong>redig verdeeld over de verschill<strong>en</strong>de<br />
schooltypes. De resultat<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
dus niet zuiver word<strong>en</strong> geïnterpreteerd.<br />
Alles sam<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> de resultat<strong>en</strong> ons ge<strong>en</strong> makkelijke<br />
noch duidelijke antwoord<strong>en</strong>. Noch voor<br />
taal, noch voor wiskunde zijn er consist<strong>en</strong>te significante<br />
verschill<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de prestaties<br />
in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> klass<strong>en</strong>.
EFFECTEN VAN GESCHEIDEN VERSUS GEMENGDE KLASGROEPEN EN SCHOLEN OP GENDERVERSCHILLEN IN DE PRESTATIES VOOR TAAL EN WISKUNDE<br />
Op jong<strong>en</strong>s heeft de g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling <strong>van</strong> de<br />
klas meer invloed dan de g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling<br />
<strong>van</strong> de school, terwijl de g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling in<br />
de school voor meisjes meer invloed heeft.<br />
Jong<strong>en</strong>s mak<strong>en</strong> meer vooruitgang voor taal in<br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong>, zelfs nadat de selectiviteit<br />
<strong>van</strong> de geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong> in rek<strong>en</strong>ing<br />
werd gebracht. Meisjes daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> do<strong>en</strong> het<br />
beter voor wiskunde in e<strong>en</strong> zuivere meisjesschool<br />
dan in e<strong>en</strong> <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> school.<br />
In de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong>, Australië <strong>en</strong> Groot-<br />
Brittannië word<strong>en</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> klass<strong>en</strong><br />
in <strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> schol<strong>en</strong> ingevoerd precies om<br />
de onderprestaties <strong>van</strong> jong<strong>en</strong>s teg<strong>en</strong> te gaan.<br />
Onze resultat<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> er echter niet op dat er<br />
voor jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong>ig voordeel zou bestaan als de<br />
klas of de school <strong>en</strong>kel jong<strong>en</strong>s rekruteert.<br />
Om de teg<strong>en</strong>gestelde bevinding<strong>en</strong> in verband<br />
met de effect<strong>en</strong> <strong>van</strong> geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong><br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> op de prestaties<br />
te begrijp<strong>en</strong>, is er meer onderzoek w<strong>en</strong>selijk.<br />
Er is meer aandacht nodig voor de interacties<br />
tuss<strong>en</strong> de lerar<strong>en</strong>k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>, zoals onderwijsstijl,<br />
<strong>en</strong> de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> <strong>van</strong> leerling<strong>en</strong>, zoals geslacht,<br />
attitudes,... Het is mogelijk dat sommige<br />
lerar<strong>en</strong> hun onderwijsstijl aanpass<strong>en</strong> aan de<br />
g<strong>en</strong>dersam<strong>en</strong>stelling <strong>van</strong> de klas <strong>en</strong> de school<br />
<strong>en</strong> dat daardoor de verschill<strong>en</strong> in prestaties <strong>van</strong><br />
jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> meisjes in geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> <strong>versus</strong><br />
<strong>gem<strong>en</strong>gde</strong> klass<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> verklaard. Volg<strong>en</strong>s Warrington <strong>en</strong><br />
Younger (2001) kan geslachts<strong>gescheid<strong>en</strong></strong> onderwijs<br />
<strong>en</strong>kel r<strong>en</strong>der<strong>en</strong> als er wordt ingegaan<br />
op de specifieke ontwikkelingsbehoeft<strong>en</strong> <strong>en</strong> interesses<br />
<strong>van</strong> meisjes <strong>en</strong> jong<strong>en</strong>s. Ook zal de <strong>en</strong>e<br />
onderwijsstijl meer dan de andere aangepast<br />
zijn aan jong<strong>en</strong>s dan aan meisjes, <strong>en</strong> vice versa.<br />
Not<strong>en</strong><br />
Eva Van de gaer<br />
C<strong>en</strong>trum voor Onderwijseffectiviteit <strong>en</strong> -Evaluatie<br />
K.U.Leuv<strong>en</strong><br />
Dek<strong>en</strong>straat 2/3773<br />
3000 Leuv<strong>en</strong><br />
1. Vertaling uit het Engels naar het Nederlands:<br />
J<strong>en</strong>ny Van Hoey.<br />
2. Noot <strong>van</strong> de vertaler.<br />
3. Het G<strong>en</strong>eral Certificate of Secondary<br />
Education is e<strong>en</strong> academische kwalificatie<br />
voor e<strong>en</strong> bepaald vak, gewoonlijk sam<strong>en</strong>gaand<br />
met meer vakk<strong>en</strong> voor de leerling<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> 15-16 jaar.<br />
4. Het Ad<strong>van</strong>ced Level G<strong>en</strong>eral Certificate<br />
of Education is e<strong>en</strong> kwalificatie die door<br />
e<strong>en</strong> minderheid <strong>van</strong> instelling<strong>en</strong> in Engeland,<br />
Noord-Ierland <strong>en</strong> Wales aangebod<strong>en</strong><br />
wordt. In Schotland behoort dat tot het<br />
privéonderwijs. E<strong>en</strong> A-level behal<strong>en</strong> duurt<br />
meestal twee schooljar<strong>en</strong> <strong>en</strong> het wordt<br />
over de hele wereld erk<strong>en</strong>d. Het is ook het<br />
level dat Britse universiteit<strong>en</strong> meestal gebruik<strong>en</strong><br />
om stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> toe te lat<strong>en</strong>.<br />
5. Schooltype = aanbod <strong>van</strong> onderwijsvorm<strong>en</strong><br />
(ASO, TSO, BSO, KSO).<br />
6. Onderwijssysteem met e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijk<br />
basisprogramma. Bedoeld wordt<br />
e<strong>en</strong> vorm <strong>van</strong> onderwijs met één leerplan,<br />
zonder op<strong>en</strong> of verborg<strong>en</strong> voorbestemming,<br />
met bredere pakkett<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitstel<br />
<strong>van</strong> studiekeuze.<br />
7. Schol<strong>en</strong> ingericht door privéperson<strong>en</strong>. Ze<br />
kunn<strong>en</strong> door de overheid gesubsidieerd<br />
word<strong>en</strong> als ze aan richtlijn<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>.<br />
8. Grammar school is e<strong>en</strong> onderwijsvorm<br />
in de Engelstalige land<strong>en</strong>. Met de democratisering<br />
<strong>van</strong> het onderwijs in de 19de<br />
<strong>en</strong> 20ste eeuw werd de term ‘grammar<br />
school’ nag<strong>en</strong>oeg synoniem <strong>van</strong> middelbare<br />
school, hoewel het toch nog e<strong>en</strong> wat elitaire<br />
bijklank heeft, vergelijkbaar met het<br />
Nederlandse gymnasium of de Vlaamse<br />
‘klassieke humaniora’.<br />
9. Sector = al of niet gesubsidieerd door de<br />
overheid. Dit is irrele<strong>van</strong>t voor Vlaander<strong>en</strong>,<br />
omdat alle schol<strong>en</strong> die voldo<strong>en</strong> aan de<br />
voorwaard<strong>en</strong>, door de overheid word<strong>en</strong><br />
gesubsidieerd.<br />
10. Op 26 januari 1994 werd het Besluit <strong>van</strong><br />
de Vlaamse Regering <strong>van</strong> kracht dat alle<br />
schol<strong>en</strong> verplichtte om in de volg<strong>en</strong>de jar<strong>en</strong><br />
onderwijs voor e<strong>en</strong> ‘geslachtsgem<strong>en</strong>gd’<br />
publiek aan te bied<strong>en</strong>.<br />
Literatuur<br />
BRUTSAERT, H. (1999). Co-education and g<strong>en</strong>der<br />
id<strong>en</strong>tity formation: A comparative analysis<br />
of secondary schools in Belgium. British<br />
Journal of Sociology of Education, 20, 343-<br />
353.<br />
DALE, R.R. (1974). Mixed or single-sex schools?<br />
Volume III: Attainm<strong>en</strong>t, attitudes and overview.<br />
London: Routledge & Kegan Paul.<br />
DALY, P., & SHUTTLEWORD, I. (1997). Determinants<br />
of public examination <strong>en</strong>try and attainm<strong>en</strong>t<br />
in mathematics: Evid<strong>en</strong>ce on g<strong>en</strong>-<br />
69
70<br />
EFFECTEN VAN GESCHEIDEN VERSUS GEMENGDE KLASGROEPEN EN SCHOLEN OP GENDERVERSCHILLEN IN DE PRESTATIES VOOR TAAL EN WISKUNDE<br />
der and g<strong>en</strong>der-type of school from the 1980s<br />
and 1990s in Northern Ireland. Evaluation<br />
and Research in Education, 11, 91-101.<br />
EPSTEIN, D., ELWOOD, J., HEY, V., & MAW, J.<br />
(1998). Failing boys? Issues in g<strong>en</strong>der and<br />
achievem<strong>en</strong>t. Buckingham: Op<strong>en</strong> University<br />
Press.<br />
GILLIBRAND, E., ROBINSON, P., BRAWN, R., &<br />
OSBORN, A. (1999). Girls’ participation in<br />
physics in single-sex classes in mixed schools<br />
in relation to confid<strong>en</strong>ce and achievem<strong>en</strong>t.<br />
International Journal of Sci<strong>en</strong>ce Education,<br />
21, 349-362.<br />
GORARD, S., REES, G., & SALISBURY, J. (2001).<br />
Investigating the patterns of differ<strong>en</strong>tial attainm<strong>en</strong>t<br />
of boys and girls at school. British<br />
Educational Research Journal, 27, 125-139.<br />
HARKER, R. (2000). Achievem<strong>en</strong>t, G<strong>en</strong>der and<br />
the Single-Sex/Coed Debate. British Journal<br />
of Sociology of Education, 21, 203-218.<br />
JACKSON, C. (2002). Can single-sex classes in<br />
co-educational schools <strong>en</strong>hance the learning<br />
experi<strong>en</strong>ces of girls and/or boys? British<br />
Educational Research Journal, 28, 37-48.<br />
JACKSON, C., & SMITH, I.D. (2000). Poles apart?<br />
An exploration of single-sex and mixed-sex<br />
educational <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>ts in Australia and<br />
England. Educational Studies, 26, 409-356.<br />
KELLY, A. (1996). Comparing like with like.<br />
Education, 187, 14-15.<br />
KRUSE, A. (1996). Pedagogies for girls and boys<br />
in Danish Schools. In P.F. MURPHY & C.V.<br />
GIPPS (Eds.), Equity in the classroom. London:<br />
The Falmer Press.<br />
LAWRIE, L., & BROWN, T. (1992). Sex stereotypes,<br />
school subject prefer<strong>en</strong>ces and career<br />
aspirations as a function of single/mixed sex<br />
schooling and pres<strong>en</strong>ce/abs<strong>en</strong>ce of an opposite<br />
sex sibling. British Journal of Educational<br />
Psychology, 62, 41-50.<br />
LEE, V.A., & BRYK, A.S. (1986). Effects of<br />
single-sex secondary schools on stud<strong>en</strong>t<br />
achievem<strong>en</strong>t and attitudes. Journal of Educational<br />
Psychology, 78, 381-395.<br />
LEPORE, P.C., & WARREN, J.R. (1997). A comparison<br />
of single-sex and coeducational Catholic<br />
secondary schooling. Evid<strong>en</strong>ce from the<br />
National Educational Longitudinal Study of<br />
1988. American Educational Research Journal,<br />
34, 485-511.<br />
MARSH, H.W., & ROWE, K.J. (1996). The effects<br />
of single-sex and mixed-sex mathematics<br />
classes within a co-educational school: A reanalysis<br />
and comm<strong>en</strong>t. Australian Journal of<br />
Education, 40, 147-162.<br />
RIORDAN, C. (1990). Girls and boys in school.<br />
Together or separate? New York: Teachers<br />
College Press.<br />
ROBINSON, P., & SMITHERS, A. (1999). Should<br />
the sexes be separated for secondary education?<br />
Comparisons of single-sex and co-educational<br />
schools. Research Papers in Education,<br />
14, 23-50.<br />
VAN DAMME, J., VAN LANDEGHEM, G., DE<br />
FRAINE, B., OPDENAKKER, M.-C., & ON-<br />
GHENA, P. (2004). Maakt de school het verschil?<br />
Effectiviteit <strong>van</strong> schol<strong>en</strong>, lerar<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
klass<strong>en</strong> in de eerste graad <strong>van</strong> het middelbaar<br />
onderwijs. Leuv<strong>en</strong>: <strong>Acco</strong>.<br />
WARRINGTON, M., & YOUNGER, M. (1999).<br />
Perspectives on the g<strong>en</strong>der gap in English<br />
secondary schools. Research Papers in Education,<br />
14, 51-77.<br />
WARRINGTON, M., & YOUNGER, M. (2001).<br />
Single-sex classes and equal opportunities<br />
for girls and boys: Perspectives through time<br />
from a mixed compreh<strong>en</strong>sive school in England.<br />
Oxford Review of Education, 27, 339-<br />
356.<br />
YOUNG, D.J., & FRASER, B.J. (1990). Sci<strong>en</strong>ce<br />
achievem<strong>en</strong>t of girls in single-sex and coeducational<br />
schools. Research in Sci<strong>en</strong>ce and<br />
Technology Education, 8, 5-21.<br />
YOUNGER, M., & WARRINGTON, M. (2002).<br />
Single-sex teaching in a co-educational compreh<strong>en</strong>sive<br />
school in England: An evaluation<br />
based upon stud<strong>en</strong>ts’ performance and<br />
classroom interactions. British Educational<br />
Research Journal, 28, 353-374.<br />
YOUNGER, M., WARRINGTON, M., & WILLIAMS,<br />
J. (1999). The g<strong>en</strong>der gap and classroom interactions:<br />
Reality and rhetoric? British Journal<br />
of Sociology of Education, 20, 325-341.