Route des peintRes aan de Côte d'azuR
Route des peintRes aan de Côte d'azuR
Route des peintRes aan de Côte d'azuR
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
12 www.reizen.nl september 2008<br />
Kesch-Trek Zwitserland<br />
<strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> <strong>peintRes</strong> <strong>aan</strong> <strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’azuR<br />
www.reizen.nl september 2008 13
Foto vorige pagina<br />
Op <strong>de</strong> boulevard<br />
van Nice. Zij is blond<br />
en hij... ach, mister<br />
heartbreaker <strong>de</strong>nkt<br />
nog dat hij twintig is.<br />
Rechterpagina<br />
1. ‘Antibes, la<br />
promena<strong>de</strong> à cheval’<br />
uit 1868 van J.L.E.<br />
Meissonier heeft een<br />
prominente plek op<br />
<strong>de</strong> boulevard van<br />
Antibes gekregen.<br />
2 en 3. Tot 13.00<br />
uur geurt en kleurt<br />
het op <strong>de</strong> markt van<br />
Antibes, op <strong>de</strong> Cours<br />
Masséna.<br />
4. Schil<strong>de</strong>rijen als<br />
dankzegging, in het<br />
zeemanskerkje op<br />
het plateau Notre<br />
Dame, Antibes.<br />
e r is vannacht in Antibes een Monet gestolen.<br />
Nee!<br />
Echt waar!<br />
Het gaat om een reproductie, maar dan wel een hele<br />
mooie, dus het is toch een tragisch verhaal om mee te<br />
beginnen. Op het plateau Notre Dame, op <strong>de</strong> plek waar<br />
het tableau met <strong>de</strong> reproductie heeft gest<strong>aan</strong>, steken<br />
vier stukken ijzerkabel uit <strong>de</strong> grond die krom van<br />
ellen<strong>de</strong> (‘En wij waren nog wel vandaal-proof!’) nog<br />
steeds niet kunnen geloven dat ze het afgelegd hebben<br />
tegen <strong>de</strong> ijzerzaag.<br />
Een glanzen<strong>de</strong> reproductie van een schil<strong>de</strong>rij op een<br />
blok lava, wie steelt er nou zoiets?<br />
Evengoed ben ik blij dat ik hier sta. Het verdwenen<br />
schil<strong>de</strong>rij staat ook in mijn brochure, doe ik het daar<br />
wel even mee. Ik geniet al enorm van het i<strong>de</strong>e dat 120<br />
jaar gele<strong>de</strong>n Clau<strong>de</strong> Monet lui même precies hier zijn<br />
schil<strong>de</strong>rsezel op <strong>de</strong> grond pootte en neuriënd <strong>aan</strong> <strong>de</strong><br />
slag ging met verf en kwast, op dit natuurlijke uitkijkpunt,<br />
bij het zeemanskerkje op het plateau Notre<br />
Dame. In <strong>de</strong> verte zie ik net als hij <strong>de</strong> stad Antibes<br />
liggen, met <strong>de</strong> witte vierkante torens, <strong>de</strong> zee ernaast,<br />
<strong>de</strong> groene bomen op <strong>de</strong> voorgrond, alles in warme,<br />
verzadig<strong>de</strong> kleuren.<br />
Ik loop het kleine zeemanskerkje binnen, waarschijnlijk<br />
heeft Monet dat óók ged<strong>aan</strong>. Er hingen in zijn tijd<br />
al scheepjes <strong>aan</strong> het plafond en <strong>aan</strong> <strong>de</strong> muur hingen<br />
al schil<strong>de</strong>rijtjes en brieven van mensen die <strong>de</strong> Heilige<br />
Maagd dankten als ze weer eens net niet verdronken<br />
waren. Plakten <strong>de</strong> houten banken toen ook al een<br />
beetje van het zout, meneer Monet?<br />
Als ik weer buiten sta, met mijn ogen halfdicht vanwege<br />
het felle zonlicht, zie ik <strong>de</strong> wereld in vlekjes, in<br />
zachte tinten paars en lila – en breek vervolgens bijna<br />
mijn nek over die kromme stukken ijzerkabel.<br />
Dat had Monet dan weer niet.<br />
romeinen in Antibes<br />
‘Antibes, vue du Plateau Notre Dame’ van Clau<strong>de</strong> Monet<br />
was een van <strong>de</strong> para<strong>de</strong>paardjes van het project<br />
<strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres <strong>aan</strong> <strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur (nou ja, het zal<br />
inmid<strong>de</strong>ls wel vervangen zijn). In zes plaatsen langs<br />
Wie <strong>aan</strong> <strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur <strong>de</strong>nkt, <strong>de</strong>nkt <strong>aan</strong> Cannes,<br />
Nice en dobberen<strong>de</strong> jachten, witglimmend tussen<br />
blauwe lucht en blauwe zee. Maar er is meer. De<br />
<strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres bijvoorbeeld, in <strong>de</strong> verfsporen<br />
van Monet, Matisse, Renoir en vele an<strong>de</strong>ren.<br />
‘In <strong>de</strong> zomer waren ze in Parijs, in <strong>de</strong> winter hier.’<br />
tekst: Anne Wesseling b FotogrAFie: pAul tolenAAr<br />
<strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur zijn rond <strong>de</strong> veertig reproducties van<br />
schil<strong>de</strong>rijen neergezet, precies op <strong>de</strong> plek waar ooit een<br />
schil<strong>de</strong>rsezel stond.<br />
Een briljant i<strong>de</strong>e, want als je op zoek gaat naar die<br />
reproducties, kom je op plekken waar je an<strong>de</strong>rs nooit<br />
gekomen was. Je moet alleen wel een plattegrondje<br />
van het Office <strong>de</strong> Tourisme bij je hebben, want zo opvallend<br />
zijn die tableaus nou ook weer niet en <strong>de</strong> planten<br />
groeien maar door in dit klimaat.<br />
Ach, Antibes. Romeinse stenen in <strong>de</strong> basis van <strong>de</strong> stadsmuur,<br />
<strong>de</strong> grootste plezierbotenhaven van Europa, een<br />
Engelse pub, een Engelse kapper en een Engelse supermarkt<br />
vanwege <strong>de</strong> bemanning die al die luxe jachten<br />
van hot naar her vaart, een steiger waar je een jacht<br />
van 125 meter kunt <strong>aan</strong>leggen, als je dat zou willen<br />
hebben, smalle straatjes waar <strong>de</strong> bougainville uitbundig<br />
paarsroze van <strong>de</strong> huizen rolt, plus een beroem<strong>de</strong><br />
broodjeswinkel die A la ferme du Foie Gras heet zodat je<br />
er op <strong>de</strong> stoep fijn kunt bekvechten over <strong>de</strong> lunch (‘Ik<br />
éét geen foie gras!’ ‘Ze hebben heus wel een stokbroodje<br />
camembert, hóór!’).<br />
Daartussenin dus kunst: tien reproducties op verschillen<strong>de</strong><br />
plekken in het ou<strong>de</strong> centrum en langs <strong>de</strong> boulevard,<br />
waaron<strong>de</strong>r vier landschappen van Monet.<br />
Emile Charles Dameron maakte zo’n hon<strong>de</strong>rd jaar gele<strong>de</strong>n<br />
een prachtig schil<strong>de</strong>rij van <strong>de</strong> Marché Provencal op<br />
<strong>de</strong> Cours Masséna. Je kunt erop zien dat <strong>de</strong> markt nog<br />
niet over<strong>de</strong>kt was. Maar nu, ach, het tableau verdwijnt<br />
bijna in het rumoer van <strong>de</strong> markt, waar je zeep en<br />
olijfolie en groenten kunt kopen en waar het zo lekker<br />
ruikt naar munt en laven<strong>de</strong>l.<br />
Dat is ook een aardig aspect van <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres:<br />
het ene moment sta je bij zo’n schil<strong>de</strong>rij uit te roepen<br />
van ah en oh, wat leuk dat het er toen zo an<strong>de</strong>rs uit<br />
zag, even later zit je in <strong>de</strong> kel<strong>de</strong>r van het naastgelegen<br />
café Rosenfel<strong>de</strong>r absint te proeven. Ze hebben daar<br />
heerlijke verhalen over <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis van <strong>de</strong> absint,<br />
<strong>de</strong> voorganger van <strong>de</strong> pastis. Toen rond 1870 door <strong>de</strong><br />
phyloxera (druifluis) <strong>de</strong> wijnbouw op zijn gat lag,<br />
dronken <strong>de</strong> mensen alleen nog maar absint.<br />
Er waren mannen, die dronken drie liter per dag<br />
of meer, het was een enorm probleem, ie<strong>de</strong>reen <strong>aan</strong><br />
<strong>de</strong> absint - en dat allemaal in <strong>de</strong> tijd dat het<br />
e<br />
Schil<strong>de</strong>rsroute <strong>Côte</strong> d’Azur<br />
14 www.reizen.nl september 2008 www.reizen.nl september 2008 15<br />
1<br />
2<br />
4<br />
3
1<br />
2<br />
impressionisme opkwam! Misschien zagen die schil<strong>de</strong>rs<br />
daarom <strong>de</strong> wereld wel in wazige vlekjes, schiet<br />
er door mijn hoofd.<br />
Nee, nee, dat mag je niet <strong>de</strong>nken, schil<strong>de</strong>rs drinken<br />
toch nooit?<br />
Tubes en treinen<br />
De meeste schil<strong>de</strong>rijen uit <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres<br />
wer<strong>de</strong>n gemaakt tussen pakweg 1860 en 1930 en dat<br />
is niet toevallig: schil<strong>de</strong>rs gingen pas echt enthousiast<br />
buiten werken nadat <strong>de</strong> verftube was uitgevon<strong>de</strong>n.<br />
Wat bovendien enorm hielp was <strong>de</strong> <strong>aan</strong>leg van een<br />
spoorlijn van Parijs naar <strong>de</strong> Zuid-Franse kust, want<br />
daarvóór was het veel te veel gedoe om er te komen.<br />
In Antibes voert een wan<strong>de</strong>ling dus langs <strong>de</strong> tableaus<br />
op <strong>de</strong> boulevard over <strong>de</strong> vestingwallen, les remparts.<br />
Daar st<strong>aan</strong> drie tableaus, met <strong>de</strong> beken<strong>de</strong> verlief<strong>de</strong><br />
stelletjes van Peynet uit <strong>de</strong> jaren tachtig (die kent u<br />
niet, maar er komen mensen speciaal voor uit Japan),<br />
een stemmig werk van <strong>de</strong> Promena<strong>de</strong> à cheval van Meissonier<br />
(over wie verteld wordt dat hij hier huilend van<br />
ontroering schil<strong>de</strong>r<strong>de</strong>) en <strong>de</strong> reproductie van Antibes,<br />
een werk uit 1908 van Henri-Edmond Cross.<br />
Bij dat laatste werk, en dat is echt toeval, zitten drie<br />
stu<strong>de</strong>nten van <strong>de</strong> kunstaca<strong>de</strong>mie in Praag exact hetzelf<strong>de</strong><br />
zicht op Antibes te schil<strong>de</strong>ren. Ze zijn hier op<br />
vakantie en hebben hun schil<strong>de</strong>rspullen meegenomen.<br />
Het wordt verdorie net zo’n schil<strong>de</strong>rij als Cross maakte.<br />
Knetterend blauw, een gele stad, alleen <strong>de</strong> boten<br />
zien er an<strong>de</strong>rs uit. Dat komt natuurlijk door dat licht.<br />
Dat is toch waarvoor die impressionisten, fauvisten en<br />
postimpressionisten naar <strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur kwamen?<br />
‘Nou ja, dat licht, dat licht…’ mompelt een van <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nten<br />
relativerend. ‘Dit is gewoon een lekker plekje<br />
om te zitten, het is mooi weer, je hebt <strong>de</strong> zee naast<br />
je en <strong>de</strong> architectuur is een stuk interessanter dan in<br />
Praag.’<br />
300 dagen zon per jaar<br />
Je moet zo’n kunstwerk in zijn context zien natuurlijk,<br />
be<strong>de</strong>nk ik <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> ochtend, on<strong>de</strong>rweg naar Cagnessur-Mer.<br />
Hon<strong>de</strong>rd jaar gele<strong>de</strong>n bestond <strong>de</strong> kleurenfotografie<br />
nog niet, net zo min als kleurentelevisie,<br />
uitbundige kin<strong>de</strong>rkleren of muurverven in <strong>de</strong> tinten<br />
‘Geelst!’ ‘Groenst!’ ‘Blauwst!’<br />
Wij zijn wel gewend <strong>aan</strong> een beetje kleur, maar eind<br />
negentien<strong>de</strong> eeuw waren <strong>de</strong> karren zwart, <strong>de</strong> lompen<br />
bruin en was <strong>de</strong> hemel grijs. Het was een wereld van<br />
grauwsluiers en roetbeslagen huizen. Het regen<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
ganse dag en in Lon<strong>de</strong>n hing nog mist. Je vrat <strong>de</strong> hele<br />
week alleen maar aardappelen, en dan kwam er zo’n<br />
bleke man met een schil<strong>de</strong>rsezel langs. Mag die meneer<br />
ook een aardappel? Ja hoor kind, dat mag.<br />
En dan <strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur: 300 dagen zon per jaar, <strong>de</strong><br />
dieproze bougainville druipt van <strong>de</strong> witte muren, <strong>de</strong><br />
zonnebloemen zijn zo geel dat het bijna pijn doet <strong>aan</strong><br />
je ogen. Oranje appeltjes in <strong>de</strong> bomen en laven<strong>de</strong>l in<br />
het veld, en dan die heerlijk knoestige olijfbomen<br />
ertussenin. Aan zee zit achter elke golf een nieuw soort<br />
Schil<strong>de</strong>rsroute <strong>Côte</strong> d’Azur<br />
blauw dat je in het noor<strong>de</strong>n nooit zult leren mengen,<br />
<strong>de</strong> tinten azuur waar <strong>de</strong>ze kust tussen Saint-Tropez en<br />
Italië haar naam <strong>aan</strong> dankt. Voor een beetje schil<strong>de</strong>r<br />
voel<strong>de</strong> het alsof het licht <strong>aan</strong>ging.<br />
‘Toen ik me realiseer<strong>de</strong> dat ik elke ochtend dat licht<br />
zou zien, kon ik mijn geluk niet op’, verzuchtte Pierre<br />
August Renoir, die in Cagnes in 1907 een boer<strong>de</strong>rij<br />
kocht, voornamelijk vanwege het klimaat (hij had<br />
reuma) maar toch ook vanwege <strong>de</strong> omgeving.<br />
‘Renoir vertrouw<strong>de</strong> op zijn ogen,’ vertelt kunsthistoricus<br />
Jean-Marc Nicolaï in <strong>de</strong> tuin van het Maison Renoir<br />
in Cagnes, ‘dat is eigenlijk het vernieuwen<strong>de</strong> in <strong>de</strong><br />
schil<strong>de</strong>rkunst van dat moment. Ze schil<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n niet hoe<br />
ze wisten dat <strong>de</strong> wereld eruitzag, ze schil<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n wat<br />
hun ogen zagen. Heuvels zijn niet groen, heuvels zijn<br />
blauw. Als je oog ziet dat <strong>de</strong> heuvels blauw zijn, maak<br />
je <strong>de</strong> heuvels gewoon blauw, zei Renoir.’<br />
‘ knetterend blauw, een gele stad. Dat<br />
is toch waarvoor <strong>de</strong> impressionisten,<br />
fauvisten en postimpressionisten naar<br />
<strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur kwamen?’<br />
impressionistische tuin<br />
Cagnes-sur-Mer was echt een kunstenaarsdorp, en het<br />
was Jean-Marc Nicolaï die zorg<strong>de</strong> dat het plaatsje een<br />
van <strong>de</strong> zwaartepunten werd <strong>aan</strong> <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres.<br />
Maar liefst <strong>de</strong>rtien reproducties st<strong>aan</strong> er in Haut-<br />
Cagnes en Cagnes-sur-Mer. Dat lijkt veel, maar van <strong>de</strong><br />
94 (!) toepasselijke schil<strong>de</strong>rijen die Nicolaï vond, viel<br />
het meren<strong>de</strong>el af. Omdat het landschap in kwestie<br />
bezweken was voor een villa, omdat <strong>de</strong> rechten niet los<br />
kwamen (<strong>de</strong> erven Matisse wil<strong>de</strong>n niet meewerken) of<br />
om praktische re<strong>de</strong>nen, want die panelen moesten wel<br />
zo komen te st<strong>aan</strong> dat je niet overhoop gere<strong>de</strong>n werd<br />
door een toerbus als je er even bleef st<strong>aan</strong> kijken.<br />
Ik wan<strong>de</strong>l met Nicolaï door <strong>de</strong> tuin van La Collette, <strong>de</strong><br />
boer<strong>de</strong>rij die Renoir kocht in 1907 en die nu ingericht<br />
is als museum. Alleen al voor die tuin neem je <strong>de</strong> trein<br />
naar het zui<strong>de</strong>n, het is een jardin impressioniste, met<br />
violette bloemen, licht dat door <strong>de</strong> bomen valt.<br />
In <strong>de</strong> tuin reproducties van Renoirs Paysages <strong><strong>de</strong>s</strong> Collettes<br />
uit 1914 en La ferme <strong><strong>de</strong>s</strong> Collettes uit 1915.<br />
‘Zie je <strong>de</strong> olijfbomen?’ vraagt Jean-Marc, en wijst van<br />
het paneel naar <strong>de</strong> tuin en weer terug.<br />
Ik zie ze. Prachtige bomen. Er staat zelfs een olijfboom<br />
van acht eeuwen oud in <strong>de</strong> tuin van Renoir. De bomen<br />
hebben het eeuwige leven. Als <strong>de</strong> stam helemaal dood<br />
lijkt, ontspringen er weer nieuwe loten <strong>aan</strong>. Olijfbomen<br />
hebben ruwe, droge stammen die <strong>aan</strong>voelen als<br />
een ouwe trouwe hond die nog zit te wachten tot zijn<br />
baasje terugkomt.<br />
16 www.reizen.nl september 2008 www.reizen.nl september 2008 17<br />
e<br />
Linkerpagina<br />
1. Hoeveel Cafés<br />
<strong>de</strong>ll Arte of Bars <strong><strong>de</strong>s</strong><br />
Artistes vind je <strong>aan</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>Côte</strong>? Deze in<br />
Villefrance-sur-Mer<br />
verdient in ie<strong>de</strong>r<br />
geval het predikaat<br />
‘schil<strong>de</strong>rachtig’.<br />
2. Van <strong>de</strong> zee en van<br />
elkaar genieten op<br />
<strong>de</strong> Promena<strong>de</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong><br />
Anglais, Nice.
<strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres: Waar st<strong>aan</strong> die tableaus?<br />
in <strong>de</strong> standaard brochure over <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres (ter plekke ververkrijgbaar,<br />
maar ook via www.gui<strong>de</strong>riviera.com) vind je <strong>de</strong><br />
tableaulocaties niet terug. om u een beetje op weg te helpen<br />
hebben wij 8 beroem<strong>de</strong> schil<strong>de</strong>rplekken afgebeeld en op <strong>de</strong> kaart<br />
gezet. infomeer bij <strong>de</strong> lokale offices <strong>de</strong> tourisme naar kaarten waar <strong>de</strong><br />
locaties van tableaus precies op st<strong>aan</strong>.<br />
De volgen<strong>de</strong> toeristenkantoren helpen je ver<strong>de</strong>r: office <strong>de</strong> touris<br />
me antibes, 11 place <strong>de</strong> gaulle, www.antibes-juanlespins.com;<br />
Cagnes-sur-Mer, 99 boulevard <strong>de</strong> la plage, www.cagnes-tourisme.<br />
com; Villefranche-sur-Mer, Jardin binon, www.villefrance-sur-mer.<br />
com; nice,5 promena<strong>de</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Anglais, www.nicetourism.com.<br />
18 www.reizen.nl september 2008<br />
3<br />
Het atelier van Renoir in het gelijknamige museum in Cagnes-sur-Mer<br />
1 2 5<br />
‘Antibes’ (1908) van Henri-Edmond Cross, promena<strong>de</strong> du Bastion, Antibes ‘Fontaine à Villefranche’ (1927) van Armand Ingenbleek, Place Félix Poullan<br />
4 6<br />
Schil<strong>de</strong>rsroute <strong>Côte</strong> d’Azur<br />
‘Le port d’Antibes’ (1893) van Eugène Boudin, Pointe <strong>de</strong> l’Îlet, Antibes ‘Cypres à Cagnes’ (1908) van H.-E.Cross, t.o. parking Ste.Anne, Haut-<strong>de</strong>-Cagnes<br />
‘Antibes effet d’après-midi’ (1888) van Clau<strong>de</strong> Monet, Plage <strong>de</strong> la Salis, Antibes ‘Ra<strong>de</strong> <strong>de</strong> Villefranche’ (1892) van Eugène Boudin, a/d re<strong>de</strong>, Villefranche-s-Mer<br />
‘Paysages <strong>de</strong> Cagnes’ (1924) van Chaïm Soutine, Montée <strong><strong>de</strong>s</strong> Caucours, bij <strong>de</strong> Église Suédoise, Haut-<strong>de</strong>-Cagnes<br />
7<br />
www.reizen.nl september 2008 19<br />
8<br />
e
Tja.<br />
De reproductie is mooi, maar <strong>de</strong> bomen ook.<br />
Moeilijk. Als ze een kunstwerk zó opzichtig neerzetten<br />
op <strong>de</strong> plek waar het is geschil<strong>de</strong>rd, ga je het onherroepelijk<br />
vergelijken met het echte landschap erachter.<br />
Dat geeft niet, dat is juist <strong>de</strong> bedoeling, maar eigenlijk<br />
kun je het zo’n schil<strong>de</strong>rij niet <strong>aan</strong>doen. Zo’n doek moet<br />
je zien in een kamer, zon<strong>de</strong>r al te veel afleiding, dan<br />
spat het van <strong>de</strong> muren. Maar hier buiten, in <strong>de</strong> zon,<br />
hoe mooi en kleurgetrouw <strong>de</strong> reproductie ook is, je<br />
<strong>de</strong>nkt na een paar van die tableaus toch: tja.<br />
Voor <strong>de</strong> echte schil<strong>de</strong>rijen moet je binnen zijn, in het<br />
huis. Het atelier van Renoir is helemaal in oorspronkelijke<br />
staat bewaard gebleven. Daar <strong>de</strong> rolstoel van<br />
Renoir, en daar staat zijn schil<strong>de</strong>rsezel. Renoir bond<br />
<strong>de</strong> penselen <strong>aan</strong> zijn pols toen hij ze niet meer gewoon<br />
vast kon<strong>de</strong>n hou<strong>de</strong>n omdat zijn han<strong>de</strong>n krom ston<strong>de</strong>n<br />
van <strong>de</strong> jicht.<br />
Nog een mooie uitspraak van Renoir teken ik hier op:<br />
‘Op een ochtend had iemand geen zwarte verf meer en<br />
gebruikte dus maar blauw. Dat was <strong>de</strong> geboorte van het<br />
impressionisme.’<br />
‘ in 150 jaar is Villefranche geen spat<br />
veran<strong>de</strong>rd, en dat weet ik omdat in het<br />
smalle straatje van <strong>de</strong> boulevard naar<br />
boven een reproductie staat van een<br />
schil<strong>de</strong>rij van Jacques guiaud uit 1856’<br />
Rechterpagina<br />
1. Zondagmorgen,<br />
antiekmarkt in<br />
Villefranche-sur-Mer.<br />
2. Een uitgebrei<strong>de</strong><br />
collectie van werken<br />
van Chagall is te<br />
vin<strong>de</strong>n in het Musée<br />
du message biblique<br />
Marc-Chagall in Nice.<br />
St. Paul en Chagall<br />
De hoogtijdagen van <strong>de</strong> schil<strong>de</strong>rs <strong>aan</strong> <strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur<br />
lagen tussen 1910 tot diep in <strong>de</strong> jaren <strong>de</strong>rtig. Renoir,<br />
Matisse, Monet, <strong>de</strong> schil<strong>de</strong>rs uit Montparnasse kwamen<br />
naar <strong>de</strong> kust. Nicolaï: ‘In <strong>de</strong> jaren <strong>de</strong>rtig kwamen ze<br />
af op <strong>de</strong> status. Je moest wel een keer hier geschil<strong>de</strong>rd<br />
hebben. De schil<strong>de</strong>rs waren misschien bohème, maar<br />
<strong>de</strong> rijken brachten hier <strong>de</strong> winter door, en die kochten<br />
schil<strong>de</strong>rijen. Maar op één stond het klimaat. In <strong>de</strong><br />
zomer was je in Parijs, in <strong>de</strong> winter hier.’<br />
Aan <strong>de</strong> Montée <strong>de</strong> la Bourga<strong>de</strong>, ook al zo’n lief smal<br />
straatje in Haut-<strong>de</strong>-Cagnes, staat <strong>de</strong> reproductie van<br />
het werk van Félix Valloton uit 1921, Mimosas en fleurs<br />
à Cagnes.<br />
Iemand gaat weer mimosa planten.<br />
De werkelijkheid voegt zich naar <strong>de</strong> reproductie, dat is<br />
ook wel eens won<strong>de</strong>rlijk om mee te maken.<br />
Chaïm Soutine is trouwens ook goed vertegenwoordigd<br />
in Cagnes. Een zware jeugd had hij gehad, Soutine, na<br />
in elkaar geslagen te zijn door zijn familie ontsnapte<br />
hij naar Parijs. Ook daar zat hij bijzon<strong>de</strong>r slecht in z’n<br />
vel maar hier, in Cagnes, zich ba<strong>de</strong>nd in <strong>de</strong> Zuid-Franse<br />
kleuren, kreeg hij zijn zelfvertrouwen terug.<br />
‘Ach’, verzucht Nicolaï, ‘dit zijn tenminste schil<strong>de</strong>rs<br />
van statuur, op an<strong>de</strong>re plekken <strong>aan</strong> <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong><br />
Peintres hebben ze reproducties opgenomen van<br />
mensen die toch nauwelijks tot <strong>de</strong> top behoren, nee,<br />
ik noem geen namen. En waarom zijn er maar drie<br />
tableaus in St. Paul, en alledrie van Marc Chagall, terwijl<br />
St. Paul nog stééds een kunstenaarsdorp is en het<br />
<strong>aan</strong>tal schil<strong>de</strong>rs die daar landschappen maakte niet op<br />
één hand te tellen is?´<br />
in <strong>de</strong> luwte van nice<br />
Villefranche-sur-Mer, zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres<br />
was ik er misschien pardoes omheen gere<strong>de</strong>n, want<br />
het ligt zo in <strong>de</strong> luwte van Nice dat je er zo <strong>aan</strong> voorbij<br />
zou g<strong>aan</strong>. Dan was een misser van jewelste geweest,<br />
want Villefranche is een juweel van een dorp, met<br />
een smalle boulevard waarvand<strong>aan</strong> een straatje naar<br />
boven voert het 14<strong>de</strong>-eeuwse stadshart in. In 150 jaar<br />
is Villefranche in wezen geen spat veran<strong>de</strong>rd en dat<br />
weet ik omdat in het smalle straatje van <strong>de</strong> boulevard<br />
naar boven een reproductie staat van een schil<strong>de</strong>rij van<br />
Jacques Guiaud uit 1856.<br />
Het is het oudste van alle schil<strong>de</strong>rijen van <strong>de</strong> <strong>Route</strong><br />
<strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres. Datzelf<strong>de</strong> straatje met die trap omhoog,<br />
daar loop ik nu, met die roodgele huizen. De huizen<br />
ver<strong>de</strong>rop <strong>aan</strong> <strong>de</strong> boulevard hebben gekleur<strong>de</strong> luiken en<br />
dat was trouwens in 1918 (Raymond Tournon, Les filets<br />
<strong>de</strong> Villefranche) óók al schil<strong>de</strong>rachtig.<br />
Net als <strong>de</strong> Place Felix Poullan, in 1927 met fontein<br />
en al vereeuwigd door Armand Ingenbleek van wie<br />
ik werkelijk nog nóóit had gehoord, maar dat is juist<br />
leuk, zeggen ze bij het toerismebureau, ‘we heten niet<br />
allemaal Cocteau’.<br />
Jean Cocteau is <strong>de</strong> bekendste van <strong>de</strong> schil<strong>de</strong>rs van<br />
Villefranche. Hij schil<strong>de</strong>r<strong>de</strong> in 1952 het werk Rue<br />
Obscure. De reproductie is <strong>de</strong>ze keer ingemetseld in<br />
het plaveisel, want het zicht op <strong>de</strong> donkere weg is<br />
beschermd, een st<strong>aan</strong>d plateau zou het uitzicht verstoren.<br />
De Rue Obscure is een weg die on<strong>de</strong>r huizen<br />
doorloopt. Ooit werd een muur gebouwd, daarnaast<br />
kwamen huizen, <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> muur werd als fun<strong>de</strong>ring<br />
gebruikt, <strong>de</strong> weg kwam erboven, enfin, ingewikkeld<br />
gedoe, mooi schil<strong>de</strong>rij. Wat ik het mooiste vind: het<br />
donkere weggetje erachter roept een licht gevoel van<br />
onbehagen op. Het is een beetje eng.<br />
Cocteau zal <strong>de</strong> donkere weg naar <strong>de</strong> ziel bedoeld hebben<br />
en daarmee zijn we dan qua schil<strong>de</strong>rsstromingen<br />
wel <strong>de</strong>finitief en heel ver verwij<strong>de</strong>rd van <strong>de</strong> schil<strong>de</strong>rs<br />
die in hun landschappen vooral <strong>de</strong> geuren en kleuren<br />
van <strong>de</strong> <strong>Côte</strong> d’Azur tot uiting lieten komen.<br />
Schrijvers <strong>aan</strong> <strong>de</strong> kust<br />
Een hoop om over na te <strong>de</strong>nken.<br />
Is hier ook een terras? Dan kunnen we daar bij een glas<br />
pastis nog even een paar belangrijke vragen behan<strong>de</strong>len,<br />
want die hele schil<strong>de</strong>rsroute behoeft als je het<br />
mij vraagt <strong>aan</strong> alle kanten uitbreiding. Waar is Van<br />
Gogh bijvoorbeeld, in dit hele verhaal? Van Gogh zat<br />
in Arles, een stad die ze geheel kunnen plaveien met<br />
reproducties van schil<strong>de</strong>rijen van Van Gogh, want hij<br />
maakte er daar minimaal 200. Maar Arles zit nog niet e<br />
Schil<strong>de</strong>rsroute <strong>Côte</strong> d’Azur<br />
20 www.reizen.nl september 2008 www.reizen.nl september 2008 21<br />
1<br />
2
On<strong>de</strong>r: Villefranchesur-Mer,<br />
vanaf zee.<br />
Rechts: kleurenpalet<br />
in <strong>de</strong> steile straatjes<br />
van Antibes.<br />
Uiterst rechts:<br />
‘Vue <strong>de</strong> Villefrance’<br />
(1856) van Jacques<br />
Guiaud, a/d Quai<br />
Amiral Courbet in<br />
Villefranche-sur-Mer.<br />
22 www.reizen.nl september 2008<br />
in <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres. Een jammerlijk gemis, maar<br />
misschien komt het in <strong>de</strong> toekomst nog goed.<br />
Ook voel ik dringen<strong>de</strong> behoefte <strong>aan</strong> schrijversbijdragen.<br />
Anton Tsjechov streek neer <strong>aan</strong> <strong>de</strong> ka<strong>de</strong>n van<br />
Nice, Couperus was hier ook en wat te <strong>de</strong>nken van<br />
Friedrich Nietzsche? Toen die arriveer<strong>de</strong> in het plaatsje<br />
Èze, iets ten oosten van Nice, was hij een geestelijk<br />
wrak (het was uit met Lou Andreas Salomé, hij had<br />
ruzie met Wagner en zijn boeken verkochten ook al<br />
niet) maar hier, <strong>aan</strong> <strong>de</strong> Rivièra, boor<strong>de</strong> hij opnieuw zijn<br />
creatieve a<strong>de</strong>ren <strong>aan</strong>. ‘De overdaad <strong>aan</strong> licht heeft op<br />
mij een won<strong>de</strong>rlijk weldadig effect’, schreef hij. Daar<br />
hebben we toch maar mooi Also sprach Zarathoestra <strong>aan</strong><br />
te danken.<br />
Ik weet trouwens niet hoe het met u zit, maar ik hoor<br />
in <strong>de</strong>ze contreien vaak Toon Hermans op <strong>de</strong> achtergrond<br />
zingen ‘Mediterrannee, zo blauw, zo blauw’, en<br />
gewoon voor <strong>de</strong> lol zou ik dat eigenlijk best ook vereeuwigd<br />
willen zien in een plak lava. Want een schil<strong>de</strong>rij<br />
beeldt <strong>de</strong> werkelijkheid af en dat is mooi, maar breng<br />
het maar eens on<strong>de</strong>r woor<strong>de</strong>n, dat kleurenpalet en dat<br />
licht, dat is nog veel moeilijker.<br />
niks meer <strong>aan</strong> doen<br />
Nog éven een laatste wan<strong>de</strong>ling over <strong>de</strong> Promena<strong>de</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong><br />
Anglais in Nice, voordat we weer op huis <strong>aan</strong> g<strong>aan</strong>. De<br />
zon staat onwaarschijnlijk hoog en <strong>de</strong> zee is ongenadig<br />
blauw. Er komt een dame langs met een roze hoedje<br />
dat daar heerlijk bij afsteekt. Een meisje draait rondjes<br />
op rolschaatsen, langzame, sierlijke bogen en cirkels.<br />
Daarachter dus die blauwe lucht, met die kleine wolkjes,<br />
<strong>de</strong> mooiste lucht die je kunt krijgen. Als je je ogen<br />
een beetje dicht doet, is het net een schil<strong>de</strong>rij.<br />
Een wolkje nog erbij, daar rechts in <strong>de</strong> verte, een laatste<br />
penseelstreek. Dan is het klaar, niks meer <strong>aan</strong> doen.<br />
We noemen het ‘Nice, le Promena<strong>de</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Anglais, 2008.’<br />
Achter me verzucht iemand: ‘C’est Dieu à la peinture.’ b<br />
Echte schil<strong>de</strong>rijen<br />
leuk, al die reproducties in het wild, maar je wilt toch ook wel<br />
eens een echt schil<strong>de</strong>rij zien. Dat kan, musea te over in nice<br />
en omgeving. We noemen er drie.<br />
b Musée du Message biblique marc-Chagall, Avenue Docteur<br />
ménard, nice, www.musee-chagall.fr. grootste collectie<br />
religieuze werken van <strong>de</strong> Joodse schil<strong>de</strong>r.<br />
b Musée Matisse, 164, Avenue <strong><strong>de</strong>s</strong> Arènes, nice, www.<br />
musee-matisse-nice.org. schil<strong>de</strong>rijen, prenten en tekeningen<br />
van matisse in <strong>de</strong> 17<strong>de</strong>-eeuwse Arena Villa.<br />
b Musée picasso, Chateau grimaldi, Antibes, www.antibesjuanslespins/com/fr/culture/musee/picasso.<br />
ook bijzon<strong>de</strong>r: op <strong>de</strong> markt op <strong>de</strong> Course Masséna in<br />
antibes zit in <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> kel<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> olijfwinkel een absintbar<br />
annex minimuseum.<br />
Hoe kom je er?<br />
Vliegen: transavia vliegt goedkoop vanaf<br />
Amsterdam en rotterdam naar nice (www.<br />
transavia.com), retour v.a. € 100 all-in.<br />
Autohuur v.a. € 200 per week via Holiday<br />
Auto´s, www.holidayautos.nl, reiZenabonnees<br />
krijgen 10% korting, zie www.<br />
reizen.nl.<br />
trein: naar nice of Cannes met Zon thalys<br />
v.a. € 203 retour, ruim 9 uur. www.nshispeed.nl.<br />
ter plaatse <strong>de</strong> kusttrein<br />
(www.ter-sncf.com).<br />
auto: utrecht-nice: 1345 km, brandstofkosten<br />
ca. € 170, tol, € 68.<br />
Accommodatie<br />
b Hôtel Windsor, 11 rue Dalpozzo, nice,<br />
tel. +33-(0)4 93 88 59 35, www.hotelwindsornice.com,<br />
2-pk € 90 - € 175, afhankelijk<br />
van seizoen, ontbijt €12. kunsthotel,<br />
kamers met posters of fresco’s, bijzon<strong>de</strong>r<br />
zijn <strong>de</strong> chambres d’artistes, zo ontwierp<br />
Clau<strong>de</strong> parmiggiani voor Hôtel Windsor een<br />
kamer waarvan <strong>de</strong> muren zijn bekleed met<br />
bladgoud. Ver<strong>de</strong>r zwembad.<br />
b Mo<strong>de</strong>rn Hotel**, 1/3 rue Fourmillière,<br />
Antibes, tél. +33-(0)4 92 90 59 05, www.<br />
mo<strong>de</strong>rnhotel06.com, 2-pk € 64 - €82, ontbijt<br />
€ 6. in het gezellige voetgangersgebied<br />
in het centrum; parkeergarages in <strong>de</strong> buurt.<br />
b La Fiancee du pirate**, 8, blvrd. <strong>de</strong> la<br />
Corne d’or–moyenne Corniche (rn7), Villefranche-sur-mer,<br />
tel. +33-(0)4 93 76 67 40,<br />
www.fianceedupirate.com. met klein<br />
zwembad. ontbijt €10 p.p., op terras boven<br />
zee. 2-pk € 74-109 afhankelijk van seizoen.<br />
Eten en drinken<br />
b Comptoir <strong>de</strong> la tourraque,1 rue <strong>de</strong> tourraque,<br />
tel. +33-(0)4 93 95 24 86. ‘Comptoir’<br />
betekent snelbuffet, maar dat moet een<br />
grapje zijn. prettig en intiem (lees: kleine<br />
tafeltjes) restaurant in het ou<strong>de</strong> centrum<br />
van Antibes, met enorm veel <strong>aan</strong>dacht voor<br />
inrichting, menukaart en... gasten.<br />
b Le Jimmy’s, place du Chateau, Haut-<strong>de</strong>-<br />
Cagnes, tel. + 33-(0)4 92 13 05 93. Aan <strong>de</strong><br />
voet van het kasteel van grimaldi, op snoezig<br />
pleintje. Voortreffelijke pizza’s, heerlijk<br />
terras. goed lunchadres.<br />
b La Mère Germaine, Quai Courbet,<br />
Villefranche-sur-mer, tel. +33- (0) 93 01 71<br />
39, www.meregermaine.com. een begrip<br />
sinds 1938. Vermaard (vis)restaurant op<br />
onovertroffen plek <strong>aan</strong> het water. goedkoop<br />
is het niet, maar <strong>de</strong> bouillabaisse wordt<br />
geroemd langs <strong>de</strong> gehele <strong>Côte</strong> d’Azur. er<br />
zijn in Villefranche overigens genoeg goedkopere<br />
opties, even om <strong>de</strong> hoek omhoog<br />
lopen langs <strong>de</strong> reproductie van Jacques<br />
guiaud.<br />
Lezen<br />
nice, muze van azuur, samengesteld door<br />
Dirk leyman (uitgeverij bas lubberhuizen,<br />
€ 19,90) bevat een verzameling essays over<br />
nice als inspiratiebron van ne<strong>de</strong>rlandse en<br />
buitenlandse schrijvers als godfried bomans,<br />
louis Couperus, Anton tsjechov,<br />
<strong>Côte</strong> d’Azur Praktisch<br />
Friedrich nietzsche en guy <strong>de</strong> maupassant.<br />
dorpswan<strong>de</strong>lingen provence en <strong>Côte</strong><br />
d’azur, uitgeverij elmar, € 14,50.<br />
Informatie<br />
Maison <strong>de</strong> la France, www.francegui<strong>de</strong>.<br />
com/nl, tel. 0900 1122332 (€ 0,50 p/m).<br />
een brochure over <strong>de</strong> <strong>Route</strong> <strong><strong>de</strong>s</strong> Peintres is te<br />
downloa<strong>de</strong>n via www.gui<strong>de</strong>riviera.com.<br />
Oor<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> auteur:<br />
‘bijzon<strong>de</strong>r om op <strong>de</strong> plek te st<strong>aan</strong> waar<br />
bijvoorbeeld monet een beroemd<br />
landschap schil<strong>de</strong>r<strong>de</strong>! Aardig vond ik ook<br />
dat ik nieuwe schil<strong>de</strong>rs leer<strong>de</strong><br />
kennen en pleintjes en hoekjes ont<strong>de</strong>kte<br />
waar ik an<strong>de</strong>rs waarschijnlijk <strong>aan</strong><br />
voorbijgeg<strong>aan</strong> was. Het is niet nodig om<br />
systematisch álle schil<strong>de</strong>rijen af te<br />
g<strong>aan</strong>. gebruik <strong>de</strong> schil<strong>de</strong>rsroute als <strong>aan</strong>vulling,<br />
dan geeft het extra flair en<br />
inspiratie <strong>aan</strong> een reis.’<br />
www.reizen.nl september 2008 23