Zitten jonge schapen in een rolstoel? 5 - Grasspriet

4
Grasspriet 16 – Schapen
5 Zitten jonge schapen
in een rolstoel?
De levensloop van het schaap
Genieten kan je soms van kleine dingen…
Zo zat ik onlangs, tijdens een wandeling, vertederd
te kijken naar de lammetjes die in de
weide dartel in het rond sprongen. Hoe lang
ik daar al zat, weet ik niet, maar het moet een
behoorlijke tijd geweest zijn. In ieder geval, de
schapenhouder had mij in het oog gekregen
en kwam eens poolshoogte nemen. Toen hij
door had dat ik zat te genieten van het tafereeltje
zei hij: “Ja, de ram heeft goed werk geleverd”.
Dat ene zinnetje maakte een spervuur
aan vragen bij mij los. En de schapenhouder
was een geboren verteller. Luister maar.
“In de bronsttijd brengen wij de ram bij de ooi”.
Dat vroeg om wat uitleg. “Wel, de periode
waarin de ooi het vruchtbaarst is, noemen wij de
bronsttijd. Die is het duidelijkst merkbaar tussen
september en januari. De ram moet dan de ooien
bevruchten. Je begrijpt wel dat die ram heel
belangrijk is voor ons, schapenhouders. Daarom
gaan we heel zorgvuldig te werk bij het selecteren
van onze rammen”.
“Wordt de ooi dan met de ram in een stal opgesloten?”
Nu moest de schapenhouder toch
lachen. “Neen, jongen, we laten de ram gewoon
tussen de ooien die geslachtsrijp zijn”. “Hoe
weet je dan welke ooien bevrucht zijn?”, vroeg
ik nieuwsgierig. Ik kreeg een wedervraag als
antwoord: “Heb je al eens schapen zien lopen
met een verfvlek op hun rug?” Ik knikte. “Heb
je je daarbij dan geen vragen gesteld?” “, Toch
wel, maar ik heb er nooit erg lang bij stilgestaan”.
“Wel”, vertelde mijn gids, “voor we de
ram loslaten, bevestigen we een soort tuig met
vetkrijt onder zijn borst. Als hij bovenop een ooi
springt om haar te dekken, verft hij meteen haar
rug. Zo kunnen we van ver zien welke schapen al
bevrucht werden”.
“Hoe lang duurt het dan vooraleer het lammetje
geboren wordt?” “Ze groeien ongeveer vijf dagen
minder dan vijf maanden in de buik van moeder.
Tot op een dag precies kan je dat moeilijk
voorspellen. Gelukkig verraadt het gedrag van
de ooi heel veel”. De vraagtekens in mijn ogen
moeten duidelijk zichtbaar geweest zijn, want
mijn gids ratelde verder: “Als wij zien dat de ooi
onrustig wordt, zich afzondert van de rest, veel
gaat liggen en een gespannen uier heeft, weten
we dat de bevalling niet lang meer op zich zal
laten wachten. Tijd om haar naar een plekje te
brengen waar we een oogje in het zeil kunnen
houden. Dit is meestal een stal met aparte hokjes
waar de moeder rustig de geboorte kan afwachten”.

Gelukkig komen de meeste op hun pootjes terecht.
“Zo’n bevalling is waarschijnlijk wel een spannende
gebeurtenis?”, informeerde ik. “In de
meeste gevallen verloopt de bevalling probleemloos.
Naargelang de ouderdom van het schaap
kan de geboorte 15 minuten tot zelfs drie uur
duren. Eerst verschijnen de voorpootjes, dan het
kopje en daarna de rest. Als het lam geboren is,
wordt het even spannend. Maar als we zien dat
de ooi haar jong likt, weten we dat ze het zal herkennen.
Het lam zal dan heel snel melk drinken
bij zijn moeder. Die eerste melk, de biestmelk, is
heel voedzaam en bevat veel antistoff en die het
lichaam weerstand geven”. “Wat gebeurt er als
de moeder haar jong niet erkent?” “Dan moeten
wij het zelf met de zuigfl es voeden. Gelukkig
komt dat niet veel voor. Stel je maar voor: bij de
meeste ooien worden 2 lammetjes geboren. Worpen
van één en drie lammeren komen ook voor,
maar minder. Als we die allemaal met de zuigfl es
zouden moeten voeden… Ook al kunnen we
verscheidene lammetjes tezelfdertijd voeden met
behulp van een lambar, een emmer met verscheidene
spenen”.
“Wat gebeurt er met al die lammetjes?
Blijven die allemaal hier?” “Dan zou
het hier wel heel druk worden! Neen,
ooien en lammeren blijven ongeveer 100 tot
120 dagen samen. Dan worden ze gespeend
en kunnen ze verkocht worden aan andere
bedrijven. Alleen de beste houden we hier om
zelf mee verder te kweken. Na 7 à 9 maanden
zijn de jonge ooien al geslachtsrijp en kunnen ze
bevrucht worden.”
Hij bleef maar door ratelen. Dat schapen, net
zoals runderen, herkauwers zijn. Dat ze dus
ook vier magen hebben. Dat ze planteneters
zijn die vooral gras eten. Maar dat ze tijdens
de stalperiode ook hooi, gehakselde maïs
en bietenpulp eten. Het verwondert mij dat
schapen over een schuilhok moeten beschikken
als bescherming tegen guur winterweer.
Met zo’n dik pak wol op je huid dacht ik dat je
altijd buiten kon blijven. Het beschermt wel
tegen de kou, maar bij storm en regen is een
schuilhok noodzakelijk. Het is meteen ook
een plaats waar het wintervoedsel voorradig
is, voor de dieren bereikbaar in dagelijkse
porties.
Toen ik later naar huis wandelde bedacht ik
dat het leven van een schapenhouder toch
niet zo eenvoudig is. Ik kon gewoon niet meer
bijhouden waarop hij allemaal moest letten.
Wat ik mij wel herinner, is dat het een hele
klus is om de schapen gezond te houden. En
dan mag ik nog niet denken aan alle papierwerk
en oormerken die de schapenteelt zijn
binnengeslopen. Je zou er wel van achterover
vallen. En dat is voor ons minder erg dan voor
een schaap. Als die op hun rug terechtkomen,
raken ze meestal niet op eigen kracht recht
en vinden ze bijna altijd de dood. Gelukkig
komen de meeste op hun
pootjes terecht.
5
Grasspriet 16 – Schapen

6
Grasspriet 16 – Schapen
1. Crypto-schapen
Heb je de titel boven de tekst goed bekeken?
Wat zou de schrijver daarmee bedoelen?
Zoek eerst eens de betekenis van het woord ‘cryptogram’.
cryptogram:
verklaring van de titel:
2. Zonder woorden…
Wij spreken de dierentaal niet en toch
begrijpen we heel vaak hoe de dieren
zich voelen. Hun gedrag verraadt veel.
In de tekst kan je daarvan
een paar voorbeelden
vinden.
Vul ze in de tabel
hiernaast in.
3. Baby-boom: is er een dokter in de zaal?
Waarom wordt eerst de kop en worden dan de pootjes geboren?
Hoe is dat meestal bij de mens?
Indien dit niet zo is, welke oplossing is er dan…?
Gebeurt dat ook bij onze huisdieren?
En in de vrije natuur?
Wat staat er te gebeuren? Welke symptomen zien we?
Welke lichaamstaal herken je bij je eigen huisdier?

4. Het schaapje valt niet ver van de
boom!
Groot feest in de schapenstal! Er zijn twee
lammetjes geboren: Mieke is het ooilam en
Staf het ramlam. De gelukkige ouders zijn
Rosa de ooi en Jef de ram. Tante Lotte, de zus
van Rosa was er ook bij. Zelf heeft ze ook net
een lam waarvan Jef de vader is: Lena.
Mieke, Lena en Staf zijn dus zowel neven en
nichten, als halfbroers- en zussen. In het hok
ernaast liggen de oude ooi Rita en oude ram
Karel te wachten op de geboorte van hun
klein-lammen (kleinkinderen). Ze zijn natuurlijk
erg benieuwd wat hun dochter ter wereld
had gebracht.
Maar er was ook nog een andere grootram
(grootvader). Louis was altijd de sterkste ram
van de boerderij geweest. Zijn ooi, Martha,
waarmee Jef ter wereld was gekomen, was al
jaren geleden geslacht. Jef zijn zus, Jeanne,
was echter het evenbeeld van haar moeder.
Zij bracht vorige maand Marco ter wereld: een
pracht van een ramlam die een belangrijke rol
zal spelen, later bij het bevruchten van andere
lammeren. Zijn vader, Ludo, kwam ook uit een
éénlingworp en bezat alle kenmerken die een
sterke jonge ram moet hebben.
Maak zelf een stamboom van deze
schapenfamilie:
5. Ram + ooi = ?
Als een ooi zwanger is, groeit het lammetje in een speciale plek in de buik van de moeder: de
baarmoeder. Het embryo, het ongeboren lam, groeit er in het vruchtwater. Deze vochtige
massa zorgt voor zijn bescherming. Via de navelstreng wordt het wezentje
gevoed. De voeding komt uit de moederkoek, die bestaat uit verschillende bloedvaten.
Benoem de aangeduide delen op de tekening:
baarmoeder, embryo, vruchtwater, navelstreng, moederkoek
Mieke Staf
Rosa
Martha
Lena
Rita
Karel Louis
Jef Lotte
Jeanne Marco
Ludo
7
Grasspriet 16 – Schapen

10
Grasspriet 16 – Schapen
In de tekst
7. Kruisende schapen
Horizontaal:
2 Dier dat levende jongen ter wereld
brengt en ze voedt met moedermelk
3 Kenteken dat in het oor van een dier
wordt aangebracht
5 Vrouwelijk schaap
9 Geboorte van één lam
10 Emmer met verscheidene spenen, waardoor
verscheidene lammetjes tegelijkertijd
gevoed kunnen worden
12 Periode waarbij de schapen op stal staan
13 Dieren die aan elke poot twee tenen
hebben zijn…
14 Man of vrouw die schapen onderbrengt
en verzorgt
16 Jong schaap
Verticaal:
1 Is bij de geboorte van een lam eerst
zichtbaar
4 Wordt gebruikt als het lam niet natuurlijk
gevoed kan worden
6 Dieren die gedeeltelijk verteerd voedsel
opnieuw kauwen
7 Dier dat zich uitsluitend met
plantaardig voedsel voedt
8 Het fi jne haar van o.a. schapen, dat
vaak gebruikt wordt voor het
maken van kledij
11 Tijd van paring bij de dieren
15 Mannetje van het schaap
6. Het dieren-rijk?
Volg de correcte weg op het schema, gebruik daarvoor de gegevens uit de
tekst. Bij welke klasse kunnen we het schaap indelen?
Noteer de belangrijkste kenmerken van deze klasse. Hoe kan je in de tekst lezen dat het schaap
ook die kenmerken heeft? Noteer enkele zinnen.
Klasse
Kenmerk
2
3
1
5
6 7 8
14
9
13
12
16
15
4
10 11
…
De letters in de blauwe hokjes vormen de
naam van een eilandengroep in Europa.
Tip: Het antwoord heeft alles te maken met
dit thema.

1. Enkele doordenkers bij de tekst
Waarom moet men zorgvuldig te werk gaan bij het selecteren van de rammen?
Om later problemen te vermijden. Bijvoorbeeld rammen met een of ander verborgen
erfelijk gebrek zullen dat overzetten op hun nageslacht (bv. een fout gen dat blindheid
veroorzaakt). Ook schapen uit een minder vruchtbare moeder zullen minder lammeren
krijgen dan vruchtbare moeders.
Wat bedoelt de schapenhouder als hij zegt: de lammeren worden gespeend en verkocht?
Spenen is het stopzetten van de zoogperiode.
Zeg in je eigen woorden wat geslachtsrijp betekent.
Geslachtsrijp betekent dat de schapen groot en oud genoeg zijn om te kweken, dus dat ze bronstig
worden.
Citaat: “ In de bronsttijd brengen wij de ram bij de ooi.”
a. waar brengt de ram zijn tijd door vóór en nà die periode? Waarom?
Wanneer men de ram gedurende een bepaalde periode van de bronsttijd bij de ooien toelaat, centraliseert
men de tijdsspanne van de geboortes. Het tijdstip van de geboorte hangt af van het ras. De ram
blijft, voor en na die periode meestal afzonderlijk in een aangrenzend perceeltje weiland.
b. waarom brengt men één ooi niet bij verscheidene rammen?
Rammen dulden geen concurrentie en vechten tot de dood, tijdens de bronst.
Citaat: “Als hij bovenop een ooi springt om haar te dekken, verft hij meteen de rug van de ooi. Zo
kunnen we van ver zien welke schapen al bevrucht werden”
Hoe weet de schapenhouder bij welke ooien de bevruchting geslaagd is en bij welke niet?
Wanneer de ooi zich 16 tot 18 dagen na de paring niet opnieuw
laat dekken, is ze voor 90% zeker zwanger bij de
eerste dekking.
2. Waarom heeft onze schapenhouder een jaarkalender?
Bram de ram heeft in de herfst zijn werk goed gedaan. Molly is op 28
september gedekt. Bolly op 5 oktober, Dolly op 18 oktober, Lolly op
26 oktober en Wolly op 4 november.
Welke data zal onze boer met stip aangeduid hebben voor de bevalling
van onze 5 zusjes? Kleur de geboortedatum op een
kalender:
Molly rood, Bolly blauw, Dolly groen, Lolly bruin en
Wolly geel.
Oplossing:
Molly is geboren op 23 februari,
Bolly op 28 februari,
Dolly op 13 maart,
Lolly op 21 maart en
Wolly op 30 maart.
11
Grasspriet 16 – Schapen

12
Grasspriet 16 – Schapen
3. Trendy schapen !
De oormerken van de schapen kan je met een beetje fantasie vergelijken met piercings
bij mensen. Met nog meer fantasie kan je de verfvlekken op de wol van de ooi
vergelijken met tatoeages. Misschien dé gelegenheid om eens een boompje op te
zetten over piercings en tatoeages. Volgende vragen kunnen je op weg zetten.
Piercings bij schapen?
- Wat is een piercing?
het aanbrengen van gaatjes voor sieraden in oorlellen, neusvleugels, tepels enzovoort
- Waarom laten sommige mensen een piercing aanbrengen?
Om esthetische redenen, om bij een groep te horen - modeverschijnsel
- Waarom dragen schapen oormerken?
Een oormerk onderscheidt elk schaap van de andere schapen.
Het bevat belangrijke informatie zoals wie de moeder is, wie de
vader is, welke inentingen reeds gegeven zijn, …
Tatoeages bij schapen?
- Wat is een tatoeage?
in de huid fi guren aanbrengen door kleurstoff en erin te prikken
- Waarom laten sommige mensen een tatoeage aanbrengen?
Om esthetische redenen, om bij een groep te horen
- Waarom hebben sommige ooien een gekleurde vlek op de rug?
Als de ram de ooi gedekt heeft, verft hij de wol van de rug van
de ooi met krijt.
4. Schaap in zoutdeeg
Zo maak je het deeg.
We maken zoutdeeg want dat bewaart langer:
Alles goed kneden tot een soepele bal die niet aan
je handen kleeft. Neem dan een houten plank, een
bakplaat of een vel bakpapier en gooi daar wat bloem
over, zodat je vermijdt dat het deeg blijft kleven.
3 kopjes witte bloem
Voor de vorm ga je zo te werk:
- maak een balletje, zet het op een ondergrond en maak het plat zodat er
een vlakke achterkant ontstaat
- maak nu een kleiner balletje voor het hoofd en maak die vast aan het lijf
(te hechten kanten een beetje nat maken met penseel)
- maak 4 kleine rolletjes en maak die vast onderaan het lijf: dit zijn de
poten
- voor een ‘schaapeff ect’ neem je nu een knofl ookpers en je knijpt het
brooddeeg door de pers zodat er wormpjes doorkomen: dit is de wol,
maak ze vast met behulp van een houten stokje. (Je kan ook vooraf witte
verf door je deeg mengen)
Nu bakken:
Als je vorm klaar is, leg je hem op een beboterde en bebloemde bakplaat. De oven staat
op 100 tot 150 °C, afhankelijk van de dikte van je deeg. Je hoeft de oven niet voor te
verwarmen. Er is 1 tot 3 uur baktijd nodig. (Eventueel op voorhand uitproberen)
Tips:
Om te voorkomen dat je gebakken fi guurtje na verloop van tijd week wordt, breng je
best aan beide zijden een laagje vernis aan.
Als je het schaapje niet te groot maakt kan je er een magneetje opplakken en zo je
’kattenbelletjes’ achterlaten op bv. de koelkast voor je familieleden.
1 kopje water
1 kopje zout
1 eetlepel olie