Kader - LBC-NVK - ACV
Kader - LBC-NVK - ACV
Kader - LBC-NVK - ACV
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>NVK</strong> Netwerk is de kaderwerking van <strong>LBC</strong>-<strong>NVK</strong> | VU: Sandra Vercammen, Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen<br />
4 Is België een fiscaal Luilekkerland<br />
7 EU2020 bedreigt sociaal model<br />
10 Een visie op financiële hervormingen<br />
Ledenblad van het Nationaal Verbond voor <strong>Kader</strong>personeel | nuMMer 141 | Verschijnt driemaandelijks | JAN-FEB-MRT 2011<br />
<strong>Kader</strong>nieuws:<br />
Hoe werkbaar is je werk?<br />
Management<br />
heeft nood<br />
aan vrouwelijke<br />
inbreng<br />
Foto: Daniël Rys
In dit nummer<br />
2 | JAN-FEB-MRT 2011<br />
04<br />
07<br />
10<br />
12<br />
is belgiË ook een fiscaal luilekkerland<br />
Is de belastingdruk in België te hoog? Professor Pacolet stelde vast dat er behoorlijk wat geld wegglipt<br />
door allerhande achterpoortjes. Belastingen betalen wordt daardoor iets voor de naïeven en<br />
de ongeorganiseerden. Als ons land alle verschuldigde belastingen effectief zou innen, zou het<br />
financiële plaatje van ons land er veel rooskleuriger uitzien.<br />
eu2020 bedreigt sociaal model<br />
De Europese Unie heeft een ambitieus plan klaar om onze economie klaar te maken voor de 21ste<br />
eeuw. Het plan legt echter grote nadruk op een aantal hervormingen, die vooral werknemersrechten<br />
in een neerwaartse spiraal dreigen te duwen. De plannen voor de heropbouw na de crisis lijken<br />
sterk op een neoliberaal Trojaans paard, dat stap voor stap verder in de Europese besluitvorming<br />
binnendringt.<br />
een alternatieVe Visie op financiËle HerVormingen<br />
De gevolgen van de financiële crisis zijn nog verre van uitgewerkt. Het valt dan maar te hopen dat<br />
de beleidsmakers lessen getrokken hebben uit het financieel debacle. De roep om meer ethiek in de<br />
financiële sector klonk in de nadagen van de crisis wat luider dan voorheen, maar de vraag blijft of<br />
die roep ook leidt tot sluitende hervormingen om een herhaling te vermijden.<br />
juridiscH gekaderd<br />
Een vaak voorkomende vergissing is dat kaderleden niet onderworpen zouden zijn aan de regels over<br />
de wekelijkse of dagelijkse arbeidsduur, die van toepassing zijn voor bedienen. Dat klopt niet, want<br />
kaderleden zijn namelijk bedienden. Toch is de wetgeving op dat vlak niet helemaal duidelijk…<br />
Colofon<br />
kadernieuws:<br />
Hoe werkbaar is je werk?<br />
Werkbaar werk is voor nogal wat kaderleden een probleem. Vooral werkstressproblemen en<br />
een moeilijke werk-privé-combinatie bezorgen (te) veel kaderleden kopbrekens. De situatie<br />
is er de voorbije jaren niet op vooruit gegaan. Dat blijkt uit de Werkbaarheidsmonitor.<br />
<strong>Kader</strong>leden moeten bovendien op twee fronten afrekenen met stress: ze moeten hun eigen<br />
situatie werkbaar houden, maar ook die van hun medewerkers. Een moeilijke oefening.<br />
Deze uitgave verschijnt vier maal per jaar en wordt verstuurd naar alle leden<br />
VormgeVing www.x-oc.com<br />
Hoofdredactie Sandra Vercammen, Jan De Paepe<br />
eindredactie Jan Deceunynck<br />
drukkerij Artoos Communicatiegroep<br />
Verantwoordelijke uitgeVer Sandra Vercammen, Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen
nationaal secretaris nVk<br />
Sandra Vercammen<br />
Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen<br />
tel. 03/220.87.27 - fax 03/220.89.83<br />
nVk secretaris<br />
Jan De Paepe<br />
Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen<br />
tel. 03/220.87.19 - fax 03/220.89.83<br />
dagelijks bestuur nVk<br />
Marnix Aerssens, voorzitter<br />
Isabelle Ven, ondervoorzitter<br />
Dirk Decock, bureaulid<br />
Luc Bosmans, werkgroepwerking<br />
Thierry Wargée, opvolging Bestuurlijke Raad<br />
Wilfried Eynatten, secretaris<br />
lbc-nVk aalst-oudenaarde<br />
Kris De Block<br />
Hopmarkt 45, 9300 Aalst<br />
tel. 053/73.45.24 - fax 03/220.88.01<br />
lbc-nVk antwerpen<br />
Karin Schaerlaekens<br />
Nationalestraat 111-113, 2000 Antwerpen<br />
tel. 03/222.70.15 - fax 03/220.88.02<br />
lbc-nVk brussel-Halle-<br />
VilVoorde<br />
Filip Oosthuyse<br />
Pletinckxstraat 19, 1000 Brussel<br />
tel. 02/557.86.56 - fax 03/220.88.05<br />
lbc-nVk brugge<br />
Erik Somers<br />
Oude Burg 17, 8000 Brugge<br />
tel. 050/44.41.64 - fax 03/220.88.04<br />
lbc-nVk dendermonde/<br />
sint-niklaas<br />
Patrick Wauman<br />
H. Heymanplein 7, 9100 Sint-Niklaas<br />
tel. 03/760.13.44 - fax 03/220.88.19<br />
lbc-nVk gent-eeklo-ZelZate<br />
Swat Clerinx<br />
Poel 7, 9000 Gent<br />
tel. 09/265.43.15 - fax 03/220.88.08<br />
lbc-nVk Hasselt<br />
Koen De Punder<br />
Mgr. Broekxplein 6, 3500 Hasselt<br />
tel. 011/29.09.83 - fax 03/220.88.09<br />
lbc-nVk kortrijk-ieper-<br />
roeselare<br />
Gino Dupont<br />
Pres. Kennedypark 16D, 8500 Kortrijk<br />
tel. 056/23.55.63 - fax 03/220.88.12<br />
lbc-nVk leuVen<br />
John De Decker<br />
L. Vanderkelenstraat 32, 3000 Leuven<br />
tel. 016/21.94.33 - fax 03/220.88.13<br />
lbc-nVk mecHelen<br />
Magali Verhaegen<br />
Onder den Toren 5, 2800 Mechelen<br />
tel. 015/71.85.07 - fax 03/220.88.14<br />
lbc-nVk oostende<br />
Erik Buylaert<br />
Kan. Dr. L. Colensstraat 7, 8400 Oostende<br />
tel. 059/55.25.49 - fax 03/220.88.15<br />
lbc-nVk turnHout<br />
Leo Lauwerysen<br />
Korte Begijnenstraat 20, 2300 Turnhout<br />
tel. 014/44.61.61 - fax 03/220.88.20<br />
editoriaal<br />
Sociaal overleg in het<br />
lessenpakket?<br />
Wat zouden jongeren hebben aan een les over het sociaal overleg<br />
in België? Te ver van hun leefwereld misschien? Te hoog gegrepen?<br />
Misschien eerder een les over leren omgaan met diversiteit voor de<br />
leerlingen uit het basisonderwijs. Een les over werk, inkomen en<br />
armoede is zeker haalbaar voor het 5de en 6de basis. En wat dan met<br />
laatstejaars aan de unief of hoge school? Wat te denken over een vak<br />
over het sociaal overleg, een kernwaarde van een actieve democratie?<br />
Een tijdje geleden kregen we de kans om een gastcollege in te vullen aan een hogeschool<br />
voor vierde- en laatstejaars master industrieel ingenieur. Over het sociaal overleg in België.<br />
De docent hadden we aan onze kant. Een erg geïnteresseerd man. Peilde vlak vóór de les en<br />
tijdens een geurende kop koffie naar onze jobinhoud, was zelf al lange tijd gesyndiceerd,<br />
sprak over Bologna, de soepelheid en toegankelijkheid die van docenten gevraagd wordt<br />
ten aanzien van studenten, haalde Brink’s (geldtransport in nauwe schoenen, verdacht<br />
van een potje fraude en poging om het bediendestatuut van tafel te vegen) en Bpost (de<br />
post in een nieuw kleedje) aan. Om ons daarna naar de aula te leiden voor de les economie.<br />
En dan stromen die studenten binnen, recht naar de tafel met de bundels copies van<br />
powerpointpresentaties, krantenartikels, loonbarema’s en folders voor schoolverlaters.<br />
Een goed begin, denk ik dan. Opvallen doen de vrouwelijke studenten. En meer nog de<br />
allochtone vrouwelijke studenten met hoofddoek in een toch nog overwegend blank<br />
en mannelijk publiek, een afstudeerrichting met uitzicht op een job in een mannelijke<br />
sector. Maar kom, ze zijn er. Euh, … terug naar de les.<br />
Bijna school af. Wat te doen als schoolverlater? Het wordt een zoektocht naar vacante<br />
jobs. Het nut van een gemotiveerde sollicitatiebrief met cv en het belang van studies<br />
en een diploma krijgen het volle accent. Voor industrieel ingenieurs is er reëel uitzicht<br />
op werk. Want behorende tot de top 20 van de meest kansrijke diploma’s met een zeer<br />
laag percentage werkloosheid na 1 jaar afgestudeerd. Het statuut van werknemer, de<br />
arbeidsovereenkomst en de loon- en arbeidsvoorwaarden, zou het hen boeien?<br />
“Hoeveel denk je over te houden van een bruto startersloon van 2.251 euro na aftrek<br />
van RSZ en bedrijfsvoorheffing? Een student antwoordt er knal op: 1.400 euro netto!<br />
En waar de rest naar toe gaat? In de pocket van de staat? Neen, kaartje retour terug<br />
naar de gezinnen, in geval van ziekte, invaliditeit, werkloosheid of pensionering. Dit is<br />
solidariteit en verzekering, 2 in 1: voor mekaar zorgen maar ook voor jezelf. Veel landen<br />
benijden ons dat systeem, het zou een Belgisch exportproduct kunnen zijn.<br />
En we hebben er nog een. Naast het paritair werkgeversoverleg op de verschillende<br />
niveaus over de minimumlonen, de barema’s, … is er de index. De automatische koppeling<br />
van de lonen aan de prijzen. Om verarming tegen te gaan. Dat die onder vuur ligt,<br />
zeker weten. Maar dat andere landen ons systeem benijden, is ook een feit.<br />
Moeten leerlingen en studenten wachten met het appreciëren van deze democratische<br />
waarden tot ze na 15-20 jaar de voordelen ervan aan den lijven hebben ervaren? Ze<br />
zijn dan al eens ziek geweest, zoeken naar evenwicht tussen werk-privé, ervaren de<br />
beperktheden van variabele lonen, bonussen, aandelenopties en weten de zekerheid<br />
van baremieke lonen te waarderen… Sommigen hebben kunnen participeren aan het<br />
sociaal overleg in hun bedrijf. Zou het niet waardevol zijn om volop in te zetten op attitudes<br />
van de leerlingen en studenten inzake democratische waarden en de behoefte aan<br />
actieve participatie? Is het conservatief te stellen dat er geen andere keuze is, willen we<br />
onze lange democratische traditie versterken, ons uitgebreid sociaal netwerk en een<br />
hoog welvaartspeil bewaren?<br />
sandra Vercammen<br />
Nationaal secretaris <strong>NVK</strong><br />
KADER | 3
ecHtVaardige fiscaliteit in belgiË<br />
Is België ook een fiscaal<br />
Luilekkerland?<br />
ons land staat – net als zowat alle andere westerse landen – voor grote financiële uitdagingen.<br />
de overheidstekorten zijn door de financiële crisis weer stevig opgelopen en de vergrijzing<br />
houdt de verzorgingsstaat in een knellende houdgreep. de belastingdruk nog opdrijven<br />
is allerminst populair. maar snijden in de overheidsuitgaven is evenmin evident als we de<br />
welvaart in ons land niet in gevaar willen brengen. Volgens professor pacolet van het leuvense<br />
HiVa (onderzoeksinstituut voor arbeid en samenleving) is er echter nog een derde piste:<br />
de minderontvangsten van de overheid.<br />
Foto: Van Parys Media<br />
jan deceunynck<br />
4 | JAN-FEB-MRT 2011<br />
<strong>Kader</strong>: Wat moeten we ons bij ‘minderontvangsten’<br />
voorstellen?<br />
Pacolet: De overheid heeft aan de ene kant inkomsten<br />
en aan de andere kant uitgaven. Maar er zijn ook<br />
belastingen en bijdragen die ze niet int, om tal van<br />
redenen. Het gaat om geld dat door ontduiking of<br />
ontwijking tussen de mazen van het net glipt, maar<br />
ook om fiscale vrijstellingen of aftrekken. Die minderinkomsten<br />
zijn er zowel aan de kant van de belasting<br />
op arbeid als op kapitaal. Er zijn bv. arbeidsinkomens<br />
die niet of verminderd worden belast. Denk<br />
maar aan verminderde sociale zekerheidsbijdragen<br />
voor ploegenpremies of onbelaste voordelen<br />
als maaltijdcheques. Wat het kapitaal betreft is de<br />
notionele intrestaftrek een goed voorbeeld. Die onttrekt<br />
een deel van de bedrijfswinst aan de belastingen.<br />
Daarnaast zijn er nog fiscale aftrekken voor kin-<br />
Luilekkerland volgens Pieter Breughel de Oude:<br />
het land waar de gebraden kippen ons in de mond vliegen<br />
deropvang, dienstencheques, milieu-inspanningen…<br />
De overheid laat op die manier behoorlijk wat geld<br />
liggen. In totaal zijn de minderontvangsten van de<br />
fiscus het voorbije decennium verdubbeld. Het gaat<br />
om 66 miljard, of 20% van ons bbp. Als je daar nog<br />
minderontvangsten in de sfeer van de sociale zekerheid<br />
bij optelt, en een bedrag aan minderontvangsten<br />
omwille van fiscale en sociale fraude, kom je<br />
zelfs uit op een bedrag van 120 miljard euro of 35%<br />
van het bbp. Dat is een enorm bedrag, als je weet dat<br />
de overheidsinkomsten 160 miljard betekenen en de<br />
uitgaven 180 miljard. Om dat tekort van 20 miljard<br />
te financieren, moet de overheid zich dus niet alleen<br />
richten op de inkomsten en de uitgaven, maar kan ze<br />
ook de minderontvangsten die wij in beeld brengen<br />
eens grondig tegen het licht houden. Dat kan aardig<br />
wat extra middelen opbrengen.
<strong>Kader</strong>: Zijn er dan geen goede redenen voor al<br />
die aftrekken en vrijstellingen?<br />
Pacolet: Niet alle minderontvangsten zijn even<br />
zinvol. De notionele intrestaftrek zorgt ervoor<br />
dat grote bedrijven nauwelijks belastingen betalen.<br />
Dat kan niet de bedoeling zijn. Op het moment<br />
dat er binnen Europa een consensus groeit over<br />
de bestrijding van belastingparadijzen, doen we<br />
er alles aan om er zelf een te worden. Om ons concurrentieel<br />
op te stellen, creëren we zelf uitwegen<br />
voor bedrijven om aan de belastingdruk te ontsnappen.<br />
Bij ons is die uitweg de notionele intrest.<br />
Ook werknemers en vakbonden bedongen onbelaste<br />
voordelen of allerhande vrijstellingen. Ze deden dat<br />
via het sociaal overleg en in ruil voor minder brutoloon.<br />
Recente cijfers tonen aan dat gemiddeld 20%<br />
van het loon niet of minder belast is of vrijgesteld<br />
van sociale bijdragen. Een evident voorbeeld is de<br />
maaltijdcheque, maar ook bedrijfswagens en gsm’s<br />
zijn voorbeelden van fiscaal interessante voordelen<br />
die goed ingeburgerd zijn. Uiteraard zijn vaak<br />
ook de werkgevers geen vragende partij om die<br />
voordelen te onderwerpen aan belastingen of RSZ.<br />
Dat zou ook voor hen een extra kost betekenen.<br />
Als we spreken over een gemiddelde van 20%, betekent<br />
dit dat het percentage voor een aantal werknemers<br />
nog hoger ligt. En wie niet geniet van de belastingvoordelen,<br />
zal een zwaardere belastingdruk ondervinden.<br />
In veel gevallen heeft de mate van ontwijking<br />
te maken met de hoogte van het inkomen. Fiscaal<br />
interessante voordelen zijn niet gelijk verdeeld.<br />
Op dat vlak lijkt het hier wel Luilekkerland. Blijkbaar<br />
leven we in zo’n rijk land, dat we ons kunnen veroorloven<br />
om al dat lekkers niet te belasten. Maar we zijn<br />
geen Luilekkerland. In dat mythische land vlogen<br />
de gebraden kippen de mensen vanzelf in de mond.<br />
Helaas is dat een sprookje en gaat het er in de echte<br />
wereld net iets anders aan toe. Belastingparadijzen<br />
moeten wij ook klasseren bij het rijk van de sprookjes.<br />
Voor sommigen is het dat ook, maar in de reële wereld<br />
van de economie kunnen wij ons dat niet veroorloven.<br />
De inspanning om onze welvaart te behouden<br />
is draaglijk, maar dan moet wel iedereen meedoen.<br />
<strong>Kader</strong>: Belastingen betalen is dus best nodig en<br />
nuttig. Maar door velen wordt de fiscale druk<br />
onredelijk hoog bevonden.<br />
Pacolet: De fiscale druk nog verhogen is inderdaad<br />
niet evident. Maar het is evenmin raadzaam<br />
om aan de andere kant de publieke dienstverlening<br />
terug te schroeven. Daarom pleit ik ervoor om<br />
te werken aan de minderontvangsten. Dat maakt<br />
het systeem ook transparanter. Onze fiscaliteit zit<br />
vol achterpoortjes om belastingen te ontduiken of<br />
ontwijken. Die moeten we sluiten. De nultarieven<br />
moeten eruit. Jan Modaal geniet daar veel minder<br />
van dan iemand met een hoger inkomen. Nu is ons<br />
land fiscaal heel vriendelijk voor mensen of bedrijven<br />
die in aanmerking komen voor de verminderingen<br />
– en die de weg weten. Zij kunnen beroep<br />
doen op adviseurs en consultants die hen de weg<br />
tonen. Vroeger liet de vorst zijn belastingen innen<br />
door belastingpachters. De fiscale adviseurs zijn de<br />
moderne ‘pachters van het niet-belasten’ geworden.<br />
Fiscale optimalisatie en vermogensplanning zijn<br />
het werkveld van fiscale experten en vermogensplanners.<br />
Belastingen betalen wordt daardoor iets<br />
voor ‘naïeven en ongeorganiseerden’, zoals professor<br />
Vanistendael in een eerdere studie al opmerkte.<br />
Door al die minderontvangsten – en de mechanismen<br />
erachter – eens goed te analyseren, kan de belastingdruk<br />
gelijker verdeeld worden.<br />
<strong>Kader</strong>: Belasting-critici vieren jaarlijks in juni<br />
‘tax freedom day’. Dat is de dag waarop ze eindelijk<br />
voor zichzelf werken en niet langer voor<br />
‘vadertje staat’.<br />
Pacolet: Dat is een tendentieuze, naïeve en onjuiste<br />
voorstelling van de feiten. Het geld dat we aan de<br />
overheid betalen, krijgen we ruimschoots terugbetaald<br />
in collectieve voorzieningen. Het beeld dan<br />
men zo wil ophangen van de belastingbetaler als<br />
‘gepluimde kip’ klopt helemaal niet. Als je nagaat wat<br />
je allemaal terugkrijgt voor je belastinggeld en hoe je<br />
dan nog aan al die fiscale druk kan ontsnappen, krijg<br />
je eerder het beeld van Luilekkerland, waar de gebraden<br />
kippen je in de mond vliegen..<br />
<strong>Kader</strong>: De grootverdieners aanpakken kan ook<br />
door nieuwe vormen van belasting als een vermogensbelasting.<br />
Is het niet logisch om meer<br />
evenwicht na te streven in de belasting op<br />
arbeid en kapitaal?<br />
Pacolet: Er groeit een algemene consensus om inkomens<br />
uit kapitaal meer te belasten. Zeker binnen Europa<br />
is men het daar steeds meer over eens. Ons systeem is<br />
onhoudbaar als kapitaalinkomens vrijgesteld blijven.<br />
Wat is het basisprincipe van de inkomstenbelastingen?<br />
Dat alle inkomsten, van alle aard, begrepen zijn<br />
in de belastbare grondslag. Dus zowel inkomens uit<br />
arbeid als uit kapitaal. Maar op dat principe zijn uitzonderingen<br />
gegroeid, waardoor kapitaalinkomens<br />
minder belast worden dan arbeidsinkomsten.<br />
<strong>Kader</strong>: Kan het aanpakken van de minderontvangsten<br />
volstaan om de gaten in de overheidsfinanciën<br />
te dempen?<br />
Pacolet: Neen. Het geld om de begroting in evenwicht<br />
te krijgen, zal ook moeten komen uit besparingen<br />
en nieuwe inkomsten. Het probleem van de<br />
vergrijzing is zo massief. Als je weet dat het aantal<br />
65-plussers van 17% (nu) naar 27% (tegen 2060 weliswaar)<br />
is gestegen, dan is het duidelijk dat er iets<br />
moet gedaan worden om de vergrijzingskost op te<br />
vangen. Veronderstellen dat deze groeiende groep<br />
van de bevolking dezelfde rechten kan behouden in<br />
de verzorgingsstaat, zonder de bijdragen te verhogen,<br />
is een illusie die sommigen zich voorhouden. Als je<br />
niets doet, krijg je onvermijdelijk een soort basispensioen.<br />
Om dat te vermijden zullen we dus de sociale<br />
zekerheidsbijdragen – voor werkgevers en werknemers<br />
– moeten verhogen. Of men gaat privé de<br />
Foto: Guillaume Laurent<br />
Jozef Pacolet<br />
KADER | 5
pensioenen en de gezondheidszorg aanvullend verzekeren.<br />
Wat ik niet begrijp is dat men het wel logisch<br />
en doenbaar vindt om de premies voor een tweede<br />
of derde pensioenpijler privé, of voor een hospitalisatieverzekering,<br />
te verhogen, terwijl de bijdragen<br />
niet omhoog zouden mogen voor het wettelijk stelsel.<br />
Ik blijf dat laatste bepleiten, met goede redenen<br />
overigens. Want talloze keren merk ik dat het goedkoper<br />
is en meer solidair. In de praktijk zien we dat<br />
de sociale zekerheidsbijdragen eerder afgebouwd<br />
worden. Ook de gelijkgestelde periodes zijn daar<br />
in sommige aspecten een voorbeeld van. Het pensioenbedrag<br />
is nog altijd gebaseerd op een carrière van<br />
45 jaar. Maar heel wat niet-actieve periodes worden<br />
daarmee gelijkgesteld. Dat ook zijn ‘minderontvangsten’<br />
waarvan wij ons moeten realiseren dat zij elders<br />
moeten gecompenseerd worden wil het systeem niet<br />
in financieel onevenwicht komen.<br />
<strong>Kader</strong>: Kan vermogensbelasting helpen om de<br />
vergrijzing op te vangen?<br />
Pacolet: Sociale uitkeringen worden op dit moment<br />
vooral gefinancierd door werkgevers en werknemers.<br />
En dat is niet onverstandig. Het gaat eigenlijk om uitgesteld<br />
loon: werkgevers en werknemers leggen een<br />
bepaald bedrag opzij voor later, wanneer de werknemer<br />
ziek of werkloos wordt, of voor zijn oude dag.<br />
Die opzij gelegde middelen beheren werkgevers en<br />
werknemers samen. Dat vormt de sociale zekerheid.<br />
Het is verleidelijk om daar ook algemeen belastinggeld<br />
in te stoppen. Maar dan riskeer je wel de controle<br />
over het systeem kwijt te raken. Alle vormen van inkomen<br />
belasten is één zaak; zelf bijdragen aan de sociale<br />
triptiek Van ontVangsten, uitgaVen en minderontVangsten<br />
Van de geZamenlijke oVerHeid en budgettaire consolidatie<br />
Bron: J.Pacolet, T. Strengs, De kost van discale en parafiscale uitgaven en ontwijking<br />
in België, 2010, HIVA, K.U.Leuven<br />
6 | JAN-FEB-MRT 2011<br />
Gevatte sociale uitkeringsfraude<br />
Overige overheidsuitgaven<br />
Sociale uitkeringen 2009<br />
Fiscale en sociale fraude max<br />
Fiscale en sociale fraude min<br />
Minderontvangsten door gelijkgestelde<br />
perioden (impliciet kost 20%)<br />
Vrijstellingen sociale zekerheidsbijdragen<br />
Sociale uitgaven onder de vorm van vrijstelling<br />
bijdragen op bepaalde inkomens<br />
Overige minderontvangsten<br />
Waarvan eigenlijke fiscale uitgaven<br />
2007<br />
Belastingen op deze bijdragen<br />
Private bijdragen voor sociale<br />
bescherming<br />
Financieringssaldo (hier deficit) 2009<br />
zekerheid en<br />
er dan ook<br />
meer inspraak<br />
over hebben,<br />
is een andere.<br />
<strong>Kader</strong>: Je had<br />
h e t o o k o ver<br />
dienstencheques als<br />
minderontvangst voor<br />
de fiscus. Het klopt uiteraard dat die fiscaal<br />
aantrekkelijk zijn. Maar volgens berekeningen<br />
hebben ze ook veel jobs gecreëerd. Er is dus een<br />
terugverdieneffect…<br />
Pacolet: Het is een voorbeeld van onze genereuze<br />
overheid. Ik stel me daar toch vragen bij. De subsidie<br />
en minderontvangst is duidelijk becijferbaar. De<br />
berekening van terugverdieneffecten zijn veel meer<br />
hypothetisch, niet in het minst omdat zij ook zouden<br />
gelden als men dit geld zou besteden aan meer<br />
noodzakelijke behoeften, of gewoon door het overheidsdeficit<br />
te reduceren. Wat de dienstencheques<br />
betreft, stel ik vast dat ze in totaal voor 80% betaald<br />
worden door de overheid. Het gaat niet alleen om de<br />
fiscale aftrek (dus een minderontvangst voor de fiscus),<br />
maar er is ook een stevige rechtstreekse financiering<br />
door de overheid. Onze nieuwe studie over<br />
fiscale uitgaven zet die generositeit nog extra in de<br />
verf. Volgens de theoretische definitie is een ‘fiscale<br />
uitgave’ (aftrekbaar van uw belastbaar inkomen) een<br />
alternatief voor directe subsidies. Bij de dienstencheques<br />
heeft men beide gegund aan de gebruiker. Hier<br />
deelt zij als het ware cadeaucheques uit. Dan is het<br />
niet te verwonderen dat het een succesverhaal is waar<br />
in 2009 liefst 666.000 mensen beroep op deden. Het<br />
is echter de vraag of poetswerk voor tweeverdieners<br />
– want dat is toch de grote doelgroep – zo sterk door<br />
de overheid moet worden gefinancierd.<br />
<strong>Kader</strong>: Door de dienstencheques zou ook veel<br />
zwartwerk ‘gewit’ zijn…<br />
Pacolet: Het witwasverhaal wordt niet bevestigd<br />
door de cijfers. Ongeveer 3% van de werknemers<br />
in de dienstencheque-sector geeft aan vroeger in<br />
het zwart te hebben gewerkt. Volgens voorzichtige<br />
ramingen gebeurde ongeveer 10% van het werk dat<br />
nu met dienstencheques verricht wordt, vroeger in<br />
het zwart. De rest van de markt is gecreëerd door<br />
het aanbod, dat dus voor 80% wordt betaald door de<br />
overheid. In 2009 kostte het de overheid 1,5 miljard.<br />
De vraag is of de dienstencheque voor dat bedrag dan<br />
de meest zinvolle overheidsbesteding was. Ik denk<br />
eerlijk gezegd van niet. Ook als dat geld op een andere<br />
manier besteed was, of als de burger voor dat bedrag<br />
minder belast was, zou een groot stuk ervan ook via<br />
de consumptie terugverdiend zijn door de overheid<br />
of geresulteerd hebben in extra tewerkstelling. Het<br />
terugverdieneffect van de dienstencheques wordt<br />
door de overheid behoorlijk rooskleurig voorgesteld...<br />
Meer info: www.hetgrotegeld.be
Europese plannen<br />
bedreigen sociaal model<br />
eu2020-strategie<br />
nancy pauwels<br />
de europese unie heeft een nieuw sociaaleconomisch tienjarenplan, eu2020. dat plan moet<br />
de europese economie tegen het jaar 2020 sterker, groener en minder ongelijk maken. er<br />
moet grondig worden gesleuteld aan onze economie en ons sociaal model om een gepast<br />
antwoord te bedenken op de huidige crisis. en om in te spelen op grote maatschappelijke<br />
uitdagingen zoals de klimaatverandering, de globalisering, de vergrijzing en de toenemende<br />
inkomensongelijkheid.<br />
Foto: Van Parys Media<br />
EU2020 mikt op groei, meer jobs en een betere concurrentiepositie<br />
voor de EU-lidstaten. Dit positieve<br />
plan voor de toekomst zou op zich moeten kunnen<br />
steunen op een breed maatschappelijk draagvlak en<br />
navenante financiële middelen.<br />
Ook voor de vakbond is EU2020 erg belangrijk. In<br />
wezen gaat het om de vraag hoe we onze economische<br />
groei moeten oriënteren om alle EU-burgers<br />
meer welvaart en welzijn te bezorgen. Het lijdt geen<br />
twijfel dat de vakbond op dit vlak graag zijn zegje<br />
wil doen. Het jongste congres van de <strong>LBC</strong>-<strong>NVK</strong> ging<br />
trouwens over ‘de economie in dienst van de mens’.<br />
EU2020 houdt ook bedreigingen in. De Duitse bondskanselier<br />
Angela Merkel, de Franse president Nicolas<br />
Sarkozy en EU-president Herman Van Rompuy drongen<br />
erop aan om in het tienjarenplan afdwingbare<br />
afspraken te maken over economische harmonisering.<br />
Op zich een goede zaak. Op voorwaarde dat er<br />
ook afdwingbare afspraken gemaakt worden over<br />
sociale materies. En als het nodige geld wordt uitgetrokken<br />
om de grootse ambities van EU2020 te kunnen<br />
waarmaken. Als die laatste punten uitblijven,<br />
dreigt de puur economische focus zware gevolgen te<br />
hebben voor de rechten van werknemers en de rol<br />
van de vakbonden.<br />
De inzet van de Europese strategie is dus bepaald<br />
niet gering. Het gaat om jouw loon, jobzekerheid en<br />
pensioen. Als de vakbonden niet op hun tellen passen,<br />
dreigt het unieke sociaal model van Europa op<br />
de helling te komen.<br />
op Het menu<br />
EU2020 streeft naar een slimme, duurzame en inclusieve<br />
economie. Economische groei moet gebaseerd<br />
zijn op kennis en innovatie. Ze mag niet afhankelijk<br />
zijn van het gebruik van grondstoffen. En er moet<br />
aandacht gaan naar achtergestelde regio’s en kansengroepen.<br />
In het plan staan ook afspraken rond jobs, innovatie,<br />
klimaat, scholingsgraad en armoede. Tegen 2020<br />
moet drie vierde van de actieve bevolking betaald<br />
werk hebben. Meer jongeren, ouderen, laaggeschoolden<br />
en migranten moeten aan de slag. Minstens<br />
drie procent van onze rijkdom (BBP) moet worden<br />
geïnvesteerd in onderzoek en innovatie. 20% van<br />
onze energie moet van hernieuwbare energiebronnen<br />
afkomstig zijn, onze energie-efficiëntie moet<br />
met 20% stijgen en de uitstoot van broeikasgassen<br />
met 20% dalen. De gemiddelde scholingsgraad moet<br />
omhoog door het aantal voortijdige schoolverlaters<br />
terug te dringen. Minstens 40 procent van de jongeren<br />
moet een diploma van het hoger onderwijs behalen.<br />
En het aantal mensen die in armoede dreigen te<br />
belanden moet met 20 miljoen dalen.<br />
HerVormingsplannen<br />
De politiek moet zich engageren om structurele<br />
veranderingen te verwezenlijken. Zo is er sprake<br />
van nationale hervormingsplannen of actieplannen.<br />
België moet aan Europa uitleggen hoe het vijf streefcijfers<br />
denkt te halen. En hoe het de obstakels voor<br />
een duurzame groei uit de weg wil ruimen.<br />
Als je weet welke aanbevelingen Europa naar voren<br />
schuift, is duidelijk dat de vakbonden hun ogen en<br />
oren goed moeten open houden. De EU wil bijvoorbeeld<br />
de pensioenen laten hervormen door meer<br />
belastingen te heffen of door te besparen op de overheidsuitgaven.<br />
Ze vraagt ook een hervorming van<br />
de cao’s om de concurrentiekracht te vergroten. Dat<br />
dreigt de loonkosten – en ook de lonen – te drukken.<br />
Volgens de EU moet er ook meer worden gekeken naar<br />
productiviteitsverschillen tussen regio’s, sectoren en<br />
bedrijven. Het arbeidsrecht moet worden gemoderniseerd<br />
om ‘meer flexibiliteit’ mogelijk te maken. Op<br />
het vlak van de werkloosheid moeten de termijnen<br />
en vergoedingen worden beperkt om mensen te stimuleren<br />
om weer te werken. En de minimumlonen<br />
KADER | 7
Foto: Belga<br />
moeten opnieuw worden bekeken, dixit Europa.<br />
In België is de federale regering nog altijd een regering<br />
van lopende zaken. Ze kan dan ook geen definitieve<br />
besparingskeuzes maken. Maar die staan dus<br />
alvast op de agenda van de komende regering.<br />
Daarnaast zijn er nog de verplichtingen die het<br />
Stabiliteitspact de eurolanden oplegt. Het begrotingstekort<br />
moet beperkt worden tot drie procent<br />
en de overheidsschuld tot 60 procent van het bbp.<br />
Belangrijke nieuwigheid hierbij is dat deze normen<br />
nu ook zullen kunnen worden afgedwongen. Europa<br />
zal hard aandringen op begrotingsdiscipline en een<br />
versnelde afbouw van de schulden. De EU wil veel<br />
aandacht besteden aan buitensporige begrotingstekorten<br />
en te hoge overheidsschulden in de lidstaten.<br />
Het spreekt voor zich dat overheden niet ‘boven hun<br />
stand’ moeten leven. Maar Europa maakt het de lidstaten<br />
nu wel heel moeilijk. Omwille van de crisis<br />
mochten de budgetten van de Europese staten tijdelijk<br />
‘in het rood’ gaan om de economie opnieuw de<br />
kans te geven zich te herpakken. Nu moeten die stimulerende<br />
maatregelen op heel korte termijn worden<br />
gecorrigeerd en afgebouwd. Landen als Griekenland<br />
en Portugal moeten al in 2010 terug naar de strikte<br />
begrotingsdiscipline. Andere landen, zoals België,<br />
‘pas’ in 2011.<br />
concurrentieVerscHillen<br />
De EU wil ook dat concurrentieverschillen worden<br />
weggewerkt. Gebeurt dat niet, dan dreigen er sancties<br />
te worden getroffen. ‘Brussel’ wil een veel grotere<br />
greep krijgen op het economisch beleid in de lidstaten.<br />
Vanaf 2011 wil Europa tegelijk de ontwerpbegrotingen<br />
van de lidstaten en de actieplannen in het<br />
kader van EU2020 aan een controle onderwerpen.<br />
De agenda van Europa wordt automatisch die van de<br />
lidstaten.<br />
Revolutionair zijn de voorstellen om nieuwe wetten te<br />
maken die de eurolanden bestraffen bij buitensporige<br />
tekorten. Of bij buitensporige overheidsschulden of<br />
te grote handelstekorten. Tegen de zomer van 2011<br />
moeten de Raad en het Europees Parlement die voorstellen<br />
definitief goedkeuren.<br />
Dat Europa landen op de vingers tikt omwille van<br />
hun tekorten, lijdt geen twijfel. Maar zal Europa ook<br />
Duitsland op de vingers durven tikken voor zijn overschotten?<br />
Zal Europa het land aansporen om de binnenlandse<br />
vraag aan te zwengelen via loonsverhogingen<br />
en minimumlonen? Ook dat bedreigt immers<br />
de Europese economie. Al wordt het Duitse model<br />
steeds meer naar voor geduwd als zaligmakend, toch<br />
stellen we ons al vakbond de vraag of het Duitse<br />
beleid Europa economisch kan vrijwaren. Of duwt<br />
het ons eerder in een neerwaartse spiraal?<br />
ZeVen speerpunten<br />
Er zijn ook plannen voor een EU-agenda met zeven<br />
speerpunten. Die agenda zou zowel voor de EU als<br />
voor elke lidstaat afzonderlijk gelden. De speerpunten<br />
gaan over innovatie, kansen voor jongeren, efficient<br />
gebruik van hulpbronnen, nieuwe vaardigheden<br />
en jobs, armoedebestrijding, digitalisering en industrieel<br />
beleid. Samen met het EU-voorzitterschap zullen<br />
de speerpunten worden uitgewerkt.<br />
Probleem is dat er voor die speerpunten nauwelijks<br />
financiële middelen beschikbaar zijn. Het ontbreekt<br />
Europa aan een stevig budget. De begroting van de<br />
EU wordt nu beperkt tot 1,04% van de Europese rijkdom.<br />
Dat is onvoldoende om de Euiropese ambities<br />
hard te kunnen maken. Het Europese parlement<br />
bepleitte een stijging van dat budget voor 2011 tot<br />
5,9%, maar gezien de budgettaire krapte van de lidstaten,<br />
kwam die er niet.<br />
De budgettaire ruimte moet daarom komen van een<br />
versterking van de interne markt en een extern handelsbeleid<br />
(o.a. onaangeboorde nieuwe markten) van<br />
de EU. Maar dat is een moeizame en onzekere weg.<br />
Van Rompuy, Sarkozy en Merkel dringen aan op afdwingbare afspraken over economische harmonisering. Voor ons zijn sociale garanties even noodzakelijk.<br />
8 | JAN-FEB-MRT 2011
Vakbondsvisie<br />
Het is duidelijk dat Europa in het kader van de<br />
EU2020-strategie werk wil maken van een versnelde<br />
hervorming van de pensioenen, het arbeidsrecht,<br />
de werkloosheidsverzekering en het sociaal<br />
overleg. Het komt erop neer dat al het weerwerk<br />
van de vakbonden nationaal op al deze onderdelen<br />
wordt lamgelegd. Maar dan nu via Europa. De soevereiniteit<br />
van het sociaal overleg wordt nu zelfs<br />
met voeten getreden.<br />
Op de Europese manifestatie van 29 september<br />
2010 gaven de vakbonden een duidelijke boodschap.<br />
Besparen op lonen, pensioenen en andere sociale<br />
uitkeringen? Hogere belastingen invoeren voor<br />
gewone mensen? Met zulke maatregelen zal je het<br />
prille economische herstel in de kiem smoren en een<br />
nieuwe crisis uitlokken. Samen met het Europees<br />
Vakverbond (EVV) roept het <strong>ACV</strong> de Europese Unie<br />
op om de lidstaten een sociaal verantwoord begrotingsbeleid<br />
te laten voeren.<br />
De echte oorzaak van de crisis had niets te maken<br />
met de niet-naleving van het Stabiliteitspact. Wel<br />
met de verschillen tussen de economieën van de<br />
eurozone die te weinig op elkaar zijn afgestemd, maar<br />
wel in eenzelfde monetair beleid worden gewrongen.<br />
Landen als Griekenland en Spanje konden jarenlang<br />
veel te goedkoop lenen aan lage Duitse rentevoeten.<br />
Met grote handelsonevenwichten tot gevolg.<br />
Samen met het EVV dringt het <strong>ACV</strong> al langer aan op<br />
een gemeenschappelijk economisch beleid. Maar dan<br />
wel met de bedoeling een einde te maken aan de sociale<br />
en fiscale dumping. Als lidstaten zoiets gecoördineerd<br />
aanpakken, heb je een dubbel effect. Enerzijds<br />
geef je mensen meer inkomen, anderzijds stimuleer<br />
je de economische vraag. En daar doen ondernemers<br />
ook hun voordeel mee.<br />
Om het EU-budget op te krikken, steunt het <strong>ACV</strong> de<br />
eis van het EVV om een taks te heffen op financiële<br />
transacties. Er is daarnaast ook nood aan een volwaardige<br />
meerwaardebelasting en een belasting op<br />
hoge vermogens en inkomsten uit vermogens. Op<br />
haar jongste congres brak de <strong>LBC</strong>-<strong>NVK</strong> verder een<br />
lans voor een harmonisering van de fiscaliteit van<br />
vennootschappen, met name op basis van een vergelijkbare<br />
grondslag en een mimimumtarief van om<br />
en bij de 30%.<br />
focus op werk<br />
De Europese ministers van Financiën en Economie<br />
trokken in de discussies over EU2020 het laken naar<br />
zich toe. Het gevolg is dat het werkgelegenheidsbeleid<br />
en de verschillende actoren daarin een beperkte<br />
rol spelen in de voorliggende plannen.<br />
De Belgische minister van Werk, Joëlle Milquet, stelde<br />
voor om werkgelegenheid een meer centrale plaats te<br />
geven. Met een evenwaardige rol voor de ministers<br />
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Zonder het<br />
belang te vergeten van de Europese sociale dialoog.<br />
Het EVV wil dat deze ministers nauw overleggen<br />
met de Europese sociale partners. Via een EU2020werkgroep<br />
binnen de Europese sociale dialoog. De<br />
sociale partners van de 27 lidstaten kunnen zo vooraf<br />
nauw worden betrokken bij het beheer en uitvoering<br />
van de ‘essentiële beleidskeuzes’ van EU2020.<br />
Het <strong>ACV</strong> en het EVV vragen verder een Europees herstelplan<br />
voor duurzame groei en werkgelegenheid.<br />
KADER | 9
unieke meningen<br />
Vrouwen, auto’s en een alternatieve<br />
visie op financiële hervormingen<br />
isabelle Ven & cHris VerVliet<br />
Vrouwen en auto’s, volgens sommige stereotiepe denkbeelden een niet zo evidente<br />
combinatie, tenzij men de lieftallig glimlachende dames die glanzende bolides aan de man<br />
brengen, meerekent. in hogere managementkringen zijn de dames eerder dun gezaaid.<br />
misschien ook een moeilijke combinatie? niet toevallig rijst de vraag of de aanwezigheid<br />
van vrouwen de recente gebeurtenissen in de financiële sector zou hebben voorkomen?<br />
en wie weet hebben kritische stemmen in het algemeen, zoals die van vakbonden, in dit<br />
verhaal een positieve rol?<br />
Foto: Van Parys Media<br />
10 | JAN-FEB-MRT 2011<br />
Houden de recente hervormingen hiermee voldoende<br />
rekening? Risicogedrag, streven naar prestaties en<br />
erkenning,… zowel in de wagen als in de financiële sector<br />
roepen ze vragen op. Is toezicht alleen voldoende<br />
of hebben we ook andere bestuurders nodig? En wat<br />
hebben auto’s nog gemeen met de financiële sector?<br />
tecHniscHe keuring<br />
Voor de financiËle sector<br />
De gevolgen van de financiële crisis zijn nog verre<br />
van uitgewerkt. Het valt dan maar te hopen dat de<br />
beleidsmakers lessen getrokken hebben uit het financieel<br />
debacle. De roep om meer ethiek in de financiële<br />
sector klonk in de nadagen van de crisis wat luider<br />
dan voorheen, maar de vraag blijft of die roep ook<br />
leidt tot sluitende hervormingen om een herhaling<br />
te vermijden.<br />
Iedereen is het erover eens dat onveilige auto’s een<br />
gevaar betekenen op de weg. Zo is het ook met de<br />
financiële sector. Onveilige banken zijn een gevaar<br />
voor de economie. Daarom heeft de Europese Unie<br />
gesleuteld aan het financieel toezicht.<br />
De technische controle mag dan al een zekere veiligheid<br />
garanderen van elke auto op zich, ze garandeert<br />
geenszins de veiligheid van de grote verkeersstromen.<br />
De technische controle vertelt niks over riskante<br />
wegen, zwarte punten en dode hoeken. Ook<br />
dergelijke gevaren waren van belang in de financiele<br />
sector. Individuele instellingen werden gecontroleerd,<br />
maar niemand had nog zicht op het financieel<br />
systeem in zijn geheel. Om dit voortaan te vermijden<br />
komt er een nieuwe Europese overheid die de systeemrisico’s<br />
bewaakt.<br />
Even terug naar de veilige wagen. Zolang Belgische<br />
auto’s enkel in België rijden en Franse auto’s enkel<br />
in Frankrijk, volstaat een nationale keuring. Maar<br />
de praktijk is natuurlijk anders. De auto’s steken<br />
wel eens de grens over. De Fransen willen daarom<br />
garanties dat de Belgische auto’s veilig zijn – en<br />
omgekeerd. Zo is het ook met de financiële sector.<br />
Financiële instellingen zijn actief over de grenzen<br />
heen. En dan is het ook niet meer dan logisch dat<br />
ook de controle internationaler wordt. Maar is dat<br />
wel zo?
europees toeZicHt<br />
Ceci n’est pas une pipe: het financieel toezicht in<br />
Europa is geen Europees financieel toezicht geworden.<br />
Het zwaartepunt van het toezicht blijft bij de<br />
nationale toezichthouders. Drie nieuwe Europese<br />
overheden – voor de banksector, de verzekeringssector<br />
en de financiële markten – moeten ervoor zorgen<br />
dat de toezichthouders naar elkaar toegroeien.<br />
Het statuut en bevoegdheden van deze coördinerende<br />
instellingen zijn versterkt. Ze kunnen onder<br />
meer aanbevelingen formuleren over de uniforme<br />
toepassing van de financiële wetgeving. Wanneer<br />
een nationale toezichthouder tekort schiet in zijn<br />
toezicht op individuele instellingen én de omstandigheden<br />
dat vereisen, kunnen ze zelfs rechtstreeks<br />
maatregelen opleggen aan deze financiële instelling.<br />
Indien nationale toezichthouders het onderling<br />
oneens zijn, spelen de toezichthouders bemiddelaar<br />
of scheidsrechter.<br />
Bij grensoverschrijdende financiële instellingen<br />
gebeurt het toezicht door ‘colleges van toezichthouders’.<br />
Nieuw is dat de Europese toezichthoudende<br />
overheden betrokken worden in de werking<br />
van deze colleges.<br />
Onder impuls van het Europees Vakverbond en de<br />
internationale dienstenvakbond UNI, die op internationaal<br />
vlak de bediendevakbonden groepeert, moeten<br />
de nieuwe Europese toezichthouders trachten te<br />
voorkomen dat financiële instellingen zich vestigen<br />
in lidstaten met het minst strenge toezicht.<br />
De toezichthouders moeten ook overleg plegen<br />
met ‘stakeholders’, waaronder ook de afgevaardigden<br />
van werknemers uit de financiële sector. Hun<br />
kritische stem kan zeker bijdragen tot een veilige<br />
financiële sector.<br />
rijden onder inVloed<br />
Niet alleen de auto kan een gevaar betekenen. Ook de<br />
chauffeur. Al rijd je met een veilige wagen, dan nog<br />
zijn alcohol en drugs nefast voor de veiligheid. Geld<br />
en winst zijn dat ook voor de financiële sector. Ze<br />
bedwelmen de gebruiker en werken bovendien verslavend.<br />
Er is steeds meer nodig om ‘high’ te worden.<br />
Het volstaat dus niet om de auto technisch te keuren.<br />
Ook de bestuurder moet gecontroleerd worden.<br />
Daarom willen zowel de G20, het Baselcomité en<br />
de EU het deugdelijk bestuur van financiële instellingen<br />
verstevigen. Steeds terugkerende aandachtspunten<br />
zijn de rol van de Raad van Bestuur inzake<br />
risicobeleid, een onafhankelijke risicoafdeling en<br />
een loonbeleid voor het hoger management dat<br />
overdreven risico’s niet aanmoedigt.<br />
Ook moeten financiële instellingen kunnen aantonen<br />
dat ze in staat zijn veilig te rijden. De zogenaamde<br />
verplichte ‘stresstesten’ waaraan financiële<br />
instellingen thans worden onderworpen, zijn de<br />
‘speekseltesten’ van de financiële sector.<br />
Is hier een relatie met genderdiversiteit op zijn<br />
plaats? Misschien is mannelijk gedrag te veel prestatiegericht<br />
en te weinig risicobewust? Een overweging<br />
die naar aanleiding van de financiële crisis voor<br />
ogen gehouden wordt?<br />
deugdelijk bestuur en diVersiteit<br />
In een Green Paper on Corporate Governance in<br />
Financial Institutions and Remuneration Policies gaat<br />
de Europese Unie dieper in op deugdelijk bestuur<br />
waaronder de rol van de bestuurders. Wat als dezen<br />
niet tegen hun taak zijn opgewassen? Of als de neuzen<br />
te veel in dezelfde richting wijzen, zodat kritische<br />
meningen onvoldoende komen boven drijven?<br />
Botst de cultuur van meer van hetzelfde op zijn<br />
limieten en is er nood aan meer diversiteit?<br />
De Green Paper stelt daarom onder meer uitdrukkelijk<br />
de vraag of meer vrouwen en individuen met een<br />
verschillende achtergrond in de raad van bestuur de<br />
werking en efficiëntie van deze raden zou kunnen<br />
verbeteren.<br />
Een terechte overweging waar vakbonden al eerder<br />
op wezen. Vast staat dat vrouwen ondervertegenwoordigd<br />
zijn op het beslissingsniveau van financiele<br />
instellingen. De vraag is of hun ruimere aanwezigheid<br />
de kuddementaliteit die de financiële sector<br />
teisterde, zou kunnen verhinderen. In dat geval zou<br />
vervrouwelijking niet alleen de vrouwen ten goede<br />
komen, maar het financiële systeem in zijn geheel,<br />
met gezonde strategische prioriteiten.<br />
UNI onderschrijft de algemene lijnen van de Green<br />
Paper en vraagt erkenning voor de rol van werknemers<br />
en hun afgevaardigden inzake deugdelijk<br />
bestuur. Risico’s worden immers niet enkel op het<br />
hoogste niveau herkend. Signalen van onderuit zijn<br />
in dat verband zeer belangrijk.<br />
wordt VerVolgd?<br />
Volledig is dit overzicht uiteraard niet. Er zijn meerdere<br />
dimensies aan dit verhaal: van nieuwe normen<br />
voor financiële instellingen (Basel III) tot hefboomfondsen…<br />
De verdienstelijke pogingen om de sector aan banden<br />
te leggen, lopen soms op een sisser af. In de<br />
Verenigde Staten hebben de grote financiële instellingen<br />
die staatssteun hadden genoten, deze steun<br />
zo snel mogelijk terugbetaald toen bleek dat het<br />
bonusbeleid aan banden zou worden gelegd zolang<br />
deze staatssteun niet was terugbetaald. Sommige<br />
van deze instellingen keerden nooit hogere bonussen<br />
uit dan na de financiële crisis. Dit stemt tot nadenken.<br />
Is een nieuwe financiële crisis nodig om de ernst<br />
te doen inzien en écht fundamentele hervormingen<br />
af te dwingen? De toekomst zal het uitwijzen.<br />
KADER | 11
Foto: Daniël Rys<br />
juridiscH gekaderd<br />
Leidinggevende functie<br />
en vertrouwenspost<br />
sandra Vercammen<br />
in vorige editie van kader, nr. 140, gingen we in op<br />
het begrip kaderlid. we zagen toen dat ‘kader’ vaak<br />
in één adem genoemd wordt met leidinggevend en<br />
vertrouwenspersoneel, een groep die uitgesloten is<br />
van wettelijke arbeidsduurbeperkingen. maar is dit<br />
wel correct?<br />
nVK lanceert Sensor<br />
<strong>LBC</strong>-<strong>NVK</strong> komt op voor de belangen van alle bedienden én kaderleden.<br />
Voor deze laatste doelgroep is er www.nvk.be. Een subsite van<br />
www.lbc-nvk.be die zich richt op (jonge) hooggeschoolden en kaderpersoneel.<br />
De website onderging een meer dan behoorlijke facelift:<br />
informatie werd geactualiseerd, nieuwe rubrieken gecreëerd en<br />
– misschien wel de belangrijkste aanpassing – de focus op een jonger<br />
publiek werd geïntensiveerd. Sensor, het jongerennetwerk van<br />
<strong>NVK</strong> zag het levenslicht met de bedoeling om meer jongeren warm<br />
te maken voor onze werking en standpunten. Op www.nvk.be lees<br />
je meer over het hoe en waarom van het <strong>NVK</strong>, de netwerkgedachte<br />
en het belang van Sensor.<br />
België - Belgique<br />
PB - PP<br />
Antwerpen X<br />
<strong>LBC</strong>-<strong>NVK</strong><br />
Sudermanstraat 5<br />
2000 Antwerpen<br />
Tijdschrift<br />
toegelaten gesloten<br />
verpakking<br />
Antwerpen X<br />
In principe kunnen alle werknemers genieten van<br />
maximale arbeidsduurgrenzen, pauzes, beschermende<br />
regels inzake nachtarbeid, enz. De wet<br />
voorziet (sinds 1922!) evenwel een uitzondering<br />
voor leidinggevend en vertrouwenspersoneel.<br />
Met hen kan de werkgever over al deze zaken vrij<br />
afspraken maken. In praktijk betekent dit dan ook<br />
vaak een grote mate aan flexibiliteit en lange werkdagen.<br />
Niet onbelangrijk dus om even na te gaan<br />
welke werknemers nu juist als vertrouwenspersoneel<br />
kunnen worden aanzien.<br />
Het antwoord vinden we in het Koninklijk Besluit<br />
van 10 februari 1965. Hierin wordt een aantal<br />
functies opgelijst waarvan de titularis geacht<br />
wordt zich niet te kunnen beroepen op de wettelijke<br />
arbeidstijdregels. Het gaat onder meer om<br />
directeurs, filiaalhouders, het hoofd van de informaticadienst,<br />
ingenieurs wiens aanwezigheid<br />
noodzakelijk is voor de veiligheid van de werknemers<br />
of van de onderneming, werknemers die de<br />
onderneming ten aanzien van derden kunnen verbinden<br />
(in zover het gaat om relatief belangrijke<br />
verbintenissen),…<br />
Functies die niet voorkomen in het KB zullen onder<br />
de wettelijke arbeidstijdregels vallen. Algemene<br />
uitsluitingen voor kaderleden, ingenieurs, hoger<br />
geschoolden, niet-gebaremiseerden, grootverdieners,<br />
... zijn nergens in de wet voorzien.<br />
Het KB van ’65 moet steeds beperkend worden uitgelegd.<br />
Bovendien geldt de reële functie-inhoud als<br />
uitgangspunt en niet enkel de functiebenaming.<br />
Zo zal de facility manager geen vertrouwenspersoneel<br />
zijn als deze in werkelijkheid de toiletjuffrouw<br />
is.<br />
Het belangrijkste gevolg van het feit dat een werknemer<br />
een functie uitoefent die opgesomd staat<br />
in het KB van 65, is de uitsluiting uit de regels<br />
over de arbeidsduur. Werknemers die een leidende<br />
functie of een vertrouwenpost invullen, zijn niet<br />
onderworpen aan de beperkingen betreffende de<br />
arbeidsduur. Hierdoor hebben zij in principe ook<br />
geen recht op overloon voor overwerk. Wat dan<br />
weer niet betekent dat deze werknemers geen<br />
recht zouden hebben op gewoon loon voor de<br />
uren die bovenop hun normale arbeidsduur verricht<br />
worden. En wat ook niet betekent dat er geen<br />
compensatie zou kunnen overlegd worden voor<br />
deze uren.
Verantwoordelijke uitgever: Sandra Vercammen, Sudermanstraat 5, 2000 Antwerpen<br />
EEn uitgavE van nvK - nationaal vErbond van KadErpErsonEEl<br />
vErschijnt driEmaandElijKs - nr 19, jan 2011<br />
nvK nEtwErK is dE KadErwErKing van lbc-nvK<br />
sluit jE aan via www.nvK.bE<br />
<strong>Kader</strong>nieuws<br />
Werkbaarheidsmonitor 2010<br />
<strong>Kader</strong>leden kampen met werkstress<br />
en werk-privé-combinatie<br />
Frank Janssens*<br />
Foto: Daniël Rys<br />
van alle jobs in vlaanderen verdient 54,3% het kwaliteitslabel ‘werkbaar werk’. dat blijkt<br />
uit de vlaamse werkbaarheidsmonitor 2010. de vooruitgang in het aandeel kwaliteitsvolle<br />
jobs, die werd opgetekend tussen 2004 (52,3%) en 2007 (54,1%), lijkt daarmee te zijn<br />
stilgevallen. tegelijkertijd betekenen deze cijfers dat nog altijd een kleine helft van de<br />
werknemers tegen werkbaarheidsknelpunten aanbotst. dat geldt ook voor kaderleden in<br />
vlaanderen voor wie de werkbaarheidsthermometer sinds 2004 rond de 56% is blijven<br />
hangen. vooral werkstressproblemen en een moeilijke werk-privé-combinatie bezorgen<br />
(te) veel kaderleden kopbrekens.<br />
De Vlaamse werkbaarheidsmonitor is een initiatief van<br />
de SERV (Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen).<br />
Om de drie jaar brengen onderzoekers van de<br />
Stichting Innovatie & Arbeid, via een peiling bij 20.000<br />
werknemers, de kwaliteit van arbeid in Vlaanderen in<br />
kaart. Ze berekenen daarbij hoeveel van de werken-<br />
den een kwaliteitsvolle job hebben: ‘werkbaar werk’<br />
waarvan je niet overspannen of ziek dreigt te worden,<br />
dat ruimte laat voor een normaal gezinsleven, dat vol-<br />
*Frank Janssens is stafmedewerker bij de Sociaal-Economische Raad<br />
van Vlaanderen, Stichting Innovatie en Arbeid<br />
doende uitdagend is om gemotiveerd aan de slag te<br />
blijven en kansen biedt om bij te blijven en bij te leren.<br />
Al dit onderzoekswerk rond de zogenaamde werk-<br />
baarheidsgraad dient om de engagementen van<br />
het Vlaams sociaal overleg te kunnen opvolgen. Zo<br />
spraken de sociale partners reeds in 2001 in het Pact<br />
van Vilvoorde af om duidelijke stappen vooruit te<br />
zetten op weg naar meer arbeidskwaliteit in bedrijven
2<br />
Foto: Daniël Rys<br />
en instellingen: een substantiële stijging<br />
van de werkbaarheidsgraad tegen 2010,<br />
heet dat dan in pact-termen. En het vorig<br />
jaar afgesloten Pact Vlaanderen 2020 con-<br />
cretiseert dat engagement cijfermatig en<br />
schuift minstens 60% werkbare jobs tegen<br />
2020 als doelstelling naar voor. Het is<br />
duidelijk dat de doelstelling van een ‘sub-<br />
stantiële stap voorwaarts’ in 2010 niet werd<br />
gerealiseerd en dat we aan dit tempo die<br />
60% werkbare jobs tegen 2020 evenmin<br />
zullen halen, ook niet voor kaderleden.<br />
Lerende Loopbanen<br />
in de LiFt<br />
Nochtans wordt er op een aantal werk-<br />
baarheidsdomeinen wel vooruitgang<br />
geboekt. Zo is er bijvoorbeeld een<br />
overtuigende verbetering op het vlak van<br />
de leermogelijkheden. Waar in 2004 nog<br />
22,6% of 470.000 Vlaamse werknemers<br />
door gebrek aan bijscholingskansen of<br />
routinematig werk in een heikele situatie<br />
zaten op het vlak van ‘bijblijven en bijleren’,<br />
is dit aantal gedaald tot 18,2% of 390.000<br />
werknemers in 2010.<br />
LeermogeLiJkheden voor<br />
kaderLeden<br />
<strong>Kader</strong>leden scoren voor de ‘indicator<br />
leermogelijkheden’ trouwens opvallend<br />
gunstiger: in 2010 zaten ‘slechts’ 4,5% van<br />
middenkaders/professionals en 1,9% van<br />
de hogere kaders in een problematische<br />
situatie. ‘Slechts’ tussen aanhalingstekens,<br />
want het gaat hier toch nog altijd over een<br />
groep van een goeie 15.000 kaderleden in<br />
Vlaanderen die voor leren en persoonlijke<br />
ontwikkeling op een dood punt zitten in<br />
hun loopbaan.<br />
De groeiende aandacht en de volgehouden<br />
inspanningen voor vorming en compe-<br />
tentie-ontwikkeling in het sociaal over-<br />
leg – interprofessioneel, in sectoren en in<br />
ondernemingen – beginnen dus vruchten<br />
af te werpen. Opleiding zit duidelijk in de<br />
lift: het aantal werknemers dat op jaarbasis<br />
een bedrijfsopleiding of andere bijscho-<br />
ling doorloopt is tussen 2004 en 2010<br />
opgeklommen van 46,1% tot 50,7%. Bij<br />
kaderleden ligt de opleidingsparticipatie<br />
(met 64,2%) zelfs nog gevoelig hoger.<br />
gezinsvriendeLiJke<br />
bedriJven<br />
Daarnaast is er ook vooruitgang op het<br />
vlak van de werk-privé-balans. De groep<br />
werknemers die problemen heeft om de<br />
touwtjes van arbeid en gezin aan elkaar te<br />
knopen is kleiner geworden: van 245.000<br />
werknemers in 2004 (11,8%) naar 225.000<br />
werknemers in 2010 (10,6%).<br />
Dit is natuurlijk geen spectaculaire<br />
vooruitgang. Maar allerlei maatregelen om<br />
de combinatie arbeid-gezin werkbaarder<br />
te maken (investeringen in kinderopvang,<br />
ouderschapsverlof, diverse tijdskredietformules,<br />
zorgverlof) vragen nu eenmaal wat<br />
tijd om op kruissnelheid komen.<br />
baLans Werk-privé<br />
biJ kaderLeden<br />
Vooral voor kaderleden valt daar nog een<br />
hele weg af te leggen: voor 15,2% van<br />
het middenkader en liefst 24,0% van de<br />
hogere kaders is de combinatie werk-privé<br />
ronduit problematisch. Dit kan dan ook<br />
begrepen worden als een vingerwijzing<br />
om structurele overwerkpraktijken (52,2%<br />
van de kaderleden) eens kritisch onder de<br />
loep te nemen. En na te gaan hoe ook deze<br />
personeelsgroep daadwerkelijk toegang<br />
kan krijgen tot genoemde gezinsvriendelijke<br />
regelingen.<br />
Werkstress bLiJFt<br />
zorgenkind<br />
Voor werkstress blijft de ‘indicator’ over<br />
de verschillende metingen heen op het<br />
peil van 2004 hangen. Geen nieuws is<br />
in dit geval geen goed nieuws. Want het<br />
betekent dat 29,8% of 640.000 Vlaamse<br />
werknemers (in 2010 blijven) kampen met<br />
stressklachten.<br />
Bij middenkaders en professionals ligt het<br />
aantal probleemgevallen zelfs op 34,9%, bij<br />
het hoger kader op 33,8%. Omgerekend<br />
gaat het om zowat 140.000 kaderleden die<br />
dagelijks moeten balanceren tussen spanning<br />
en overspanning.<br />
Werkstress of – in wetenschappelijk jargon<br />
– psychische vermoeidheid is trouwens<br />
niet om mee te lachen. Uit eerdere analyses<br />
op de werkbaarheidsmonitor bleek<br />
trouwens al dat stress samenhangt met<br />
ernstige gezondheidsproblemen: zo lopen<br />
werknemers met werkstress bijvoorbeeld<br />
5 keer meer risico op depressieve klachten,<br />
krijgen ze 3,5 keer meer te maken met<br />
cardiovasculaire verwittigingen en hebben<br />
ze 2 keer zo vaak rugproblemen.<br />
Stress is dus alles behalve een ingebeelde<br />
ziekte. Met ruim een vierde van de Vlaamse<br />
werknemers en zelfs een derde van de<br />
kaderleden die geconfronteerd worden<br />
met werkstress is het hoog tijd dat ook<br />
bij werkgevers en het beleid de ‘sense of<br />
urgency’ ontstaat om het probleem daadwerkelijk<br />
aan te pakken.
leidinggevenden tussen twee vuren<br />
uit de werkbaarheidsmonitor 2010 blijkt dat werkstress en een moeilijke combinatie van arbeid en gezin nog<br />
altijd 56% van de kaderleden treft. sinds 2004 is op dat vlak niet echt vooruitgang geboekt. <strong>Kader</strong>leden ervaren<br />
de problemen omwille van hun functie langs twee kanten. aan de ene kant worden ze in hun eigen privé-situatie<br />
geconfronteerd met lastige combinaties en overvolle werkdagen. aan de andere kant moeten ze ook een oplossing<br />
vinden voor gelijkaardige problemen bij hun medewerkers – in combinatie met de targets en streefcijfers die ze<br />
door hun management krijgen opgelegd. Een moeilijke evenwichtsoefening. <strong>Kader</strong> polste bij twee filiaalleiders in<br />
de distributiesector naar hun ervaringen.<br />
geen tiJdkrediet biJ<br />
Leen bakker<br />
Conny staat aan het hoofd van een filiaal<br />
van Leen Bakker. “Het vergt wel wat<br />
organisatietalent om de kinderen tijdig<br />
op te halen na school. Vier avonden per<br />
week moet ik de winkel afsluiten, en die<br />
sluit later dan de naschoolse opvang,” legt<br />
ze uit. Wel heeft de directie begrip voor<br />
de situatie. “Ik heb het gevoel dat we bij<br />
Leen Bakker op dat vlak beter af zijn dan<br />
collega’s van andere ketens. Als ik de<br />
verhalen van mijn collega’s soms hoor! Bij<br />
ons blijkt de mentaliteit van hogerhand<br />
dan best ok.”<br />
Die begrijpende lijn tracht ze zelf ook<br />
door te trekken voor haar personeel. “Wat<br />
de combinatie werk en privé betreft,<br />
proberen we iedereen een vaste vrije dag<br />
te geven. En als dat eens een keer een<br />
probleem oplevert, is er een ‘wensenboek’,<br />
waarin medewerkers hun wensen kunnen<br />
aangeven, en waarmee ze dan in de mate<br />
van het mogelijke rekening houdt in de<br />
uurrooster-planning.” Daarnaast zijn de<br />
collega’s onderling ook zeer flexibel. “Als<br />
er eens iemand wil wisselen om een privéreden,<br />
maakt daar niemand een probleem<br />
van, zolang alle functies ingevuld zijn. Het<br />
kan natuurlijk niet dat er niemand is om<br />
bijvoorbeeld een onverwachte levering in<br />
ontvangst te nemen.”<br />
Werkbaar werk heeft niet alleen te maken<br />
met uurroosters, maar ook met fysieke<br />
inspanningen. En die kunnen in een<br />
meubelzaak als Leen Bakker best wel<br />
zwaar zijn. “Een veelgehoord probleem<br />
is het gewicht van de vrachten. Daar<br />
wordt op ingespeeld door opleidingen<br />
heftechnieken, maar ook door betere<br />
afspraken over de zwaarte van de pakketten.”<br />
Omdat het werk vaak toch fysiek<br />
zwaar blijft, vragen nogal wat oudere<br />
medewerkers om vervroegd met pensioen<br />
te kunnen. “Op je vijftigste blijven trekken<br />
en sleuren aan meubelen, is niet evident,”<br />
legt ze uit. “Als het werk fysiek te zwaar is,<br />
Foto: Daniël Rys<br />
moeten medewerkers de kans krijgen om<br />
vroeger te vertrekken. Wat in de bouwsector<br />
de norm is, kan bij ons niet omdat<br />
onze sector ‘detailhandel’ heet. Maar het<br />
zijn soms wel zware ‘details’.”<br />
De enige verzuchting waar de directie<br />
stoïcijns doof voor blijft, is tijdskrediet<br />
3
4<br />
Foto: Belga<br />
“Werkbaar Werk heeFt niet aLLeen te maken met uurroosters,<br />
maar ook met Fysieke inspanningen.”<br />
voor leidinggevenden. “Dat wordt voor<br />
filiaalleiders nooit toegestaan. Zorgverlof<br />
kan wettelijk niet geweigerd worden, ook<br />
niet aan leidinggevenden, maar tijdskre-<br />
diet blijkbaar wel. Nochtans zou dat soms<br />
welkom zijn. Een beetje meer tijd voor je<br />
privé, zou een belangrijk verschil kunnen<br />
maken. Maar dat is alleen bespreekbaar<br />
als je in je carrière een stapje terugzet. Als<br />
ik verkoopster word, mag ik morgen met<br />
tijdskrediet. Maar dan schiet je er natuurlijk<br />
financieel wel veel bij in…”<br />
omzet primeert biJ<br />
bLokker<br />
Johan werkt al 25 jaar bij Blokker. Een<br />
paar jaar geleden zette hij als filiaalleider<br />
de stap naar een vakbondsengagement.<br />
Sindsdien heeft hij nog meer oog voor<br />
de situatie van zijn medewerkers. “Ook<br />
voordien was ik geen onmens,” relativeert<br />
hij. “Maar ik merk toch aan mezelf dat ik<br />
me anders gedraag. Vanaf het einde van<br />
de herfstvakantie worden de vrije dagen<br />
strikt ingeperkt omwille van de eindejaarsdrukte.<br />
Ik zorg er uiteraard ook voor dat<br />
er altijd voldoende personeel in de winkel<br />
is, maar toch denk ik dat ik wat minder<br />
streng ben dan andere filiaalleiders. Als<br />
er iemand een probleem heeft, probeer<br />
ik daar op in te spelen. Een verschil met<br />
vroeger, toen ik nog niet bij de vakbond<br />
was, is dat ik nu ook meer informatiebronnen<br />
heb. Toen baseerde ik me op wat de<br />
personeelsdienst vertelde. Nu informeer ik<br />
me ook bij mijn vakbondssecretaris...”<br />
Zelf heeft hij niet al te veel problemen<br />
met ‘werkbaar werk’. Zijn situatie is best<br />
leefbaar. Zeker nu hij sinds enige tijd<br />
overschakelde naar een 4/5 job. “Wie<br />
jonger is dan 50, kan als filiaalleider maar<br />
in heel uitzonderlijke gevallen tijdkrediet<br />
opnemen. Maar boven de 50 kan het wel,”<br />
vertelt hij.<br />
In zijn filiaal verloopt alles rustig en wordt<br />
hij omringd door goede medewerkers.<br />
De winkel staat of valt dus niet met zijn<br />
aanwezigheid. Een probleem bij Blokker<br />
Foto: Daniël Rys<br />
is vaak het personeelsverloop. Maar in<br />
de winkel van Johan doet het op dat vlak<br />
relatief goed. “Er zijn winkels waar je<br />
slechts 1 op 4 personeelsleden kan houden.<br />
De andere drie moeten je op korte<br />
termijn laten gaan. Maar bij ons is dat 1<br />
op 2. Als je dan genoeg kan delegeren,<br />
valt het qua werkbaarheid wel mee. Het<br />
is moeilijker als je met grote ploegen of<br />
steeds nieuwe medewerkers zit. Dan dreig<br />
je het overzicht te verliezen of steek je<br />
heel veel tijd in de begeleiding.”<br />
Voor het management is vooral de omzet<br />
van belang. Als die goed zit, valt de druk<br />
van bovenaf wel mee. “Wij zitten met<br />
onze omzet altijd op of net iets boven het<br />
gemiddelde. Dan komt de regioleider wel<br />
eens langs om één of ander punt verder<br />
aan te scherpen, maar het is niet zo dat<br />
we steeds meer en beter moeten presteren.<br />
Wel wordt ook onze personeelsbezetting<br />
bepaald door ons omzetcijfer. Het is<br />
dus belangrijk om voldoende omzet te<br />
halen. Anders mag je minder personeel<br />
of minder uren inzetten. En dan drijf je<br />
de druk voor jezelf en je medewerkers<br />
natuurlijk wel op. Bij ons zijn er nu werken<br />
in de straat, waardoor de bus niet meer<br />
voor onze winkel stopt. Dat heeft onze cijfers<br />
naar beneden gehaald. Daar blijf ik bij<br />
onze regioleider op hameren. Want anders<br />
zou dat een weerslag kunnen hebben op<br />
onze uren.”<br />
“een probLeem biJ bLokker is vaak het personeeLsverLoop. ”